logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. БЖД
  4. Sanoat korxonalarida shamollatish qurilmalariga qo'yiladigan asosiy talablar

Sanoat korxonalarida shamollatish qurilmalariga qo'yiladigan asosiy talablar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

196.296875 KB
Скачать
Sanoat korxonalarida shamollatish qurilmalariga qo&#39;yiladigan asosiy talablar Reja: 1. Shamollatish usullari 2. Tabiiy shamollatish 3. Havoni tozaiashni va atmosferaga chiqarib yuborishni tashkil qilish 4. Havoni mo&#39;tadillashtirish 5. Avariya shamollatish tizimi. 6. Mahalliy shamollatish tizimi 7. Shamollatish qurilmalarini ishlatish Sanoat korxonalari ishlab chiqarish xonalarida sanitar normalari (QMQ 3. 01. 02 — 00) bo&#39;yich belgilangan havo tarkibidagi zararli moddalarnirig ruxsat etilgan miqdorlari saqlanishi kerak. Har qanday normal sharoitda ishlayotgan sanoat korxonalari ishlab chiqarish zonalarida, chang yoki zaharli moddalar ajralmagan taqdirda ham, inson organizmi uchun yetarli darajada ta&#39;sir ko&#39;rsatuvchi birmuncha omillar mavjudki, ularni hisobga olmay iloj yo&#39;q. Bu omillar havo harorati, nisbiy namligi va harakati, shuningdek, ishlab chiqarish jihozlaridan ajralib chiqayotgan issiqlik, ma&#39;lum bir hajmga ega bolgan ishlab chigarish zonasida doimiy mikroiqlim tashkil qiladiki, bu muhitda doimiy mehnat qilish, inson organizmining issiqlik balansi talablariga javob bermay qolishi mumkin. Issiqlik balansining saqlanmasligi qanday kasalliklarga olib kelishi mumkin ekanligini aytib o’tgan edik. Inson organizmi har xil sharoitlarga ko&#39;nikish va moslashish qobiliyatiga ega. Lekin bu moslashish ma&#39;lum chegaradagina amalga oshadi. Ana shu moslashish chegaralari SN 245-71 bo&#39;yicha belgilangan. Shuning uchun ham shamollatish qurilmalarini loyihalash va o’rnatishda qurilish qoida va normalariga, tashkiliy masalalarga, shamollatish sistemalarida yong&#39;inga va portlashga qarshi qo’yilgan shartlarni ta&#39;minlashga alohida e’tibor berish zarur. Shuningdek; O&#39;zbekiston qurilish davlat qo&#39;mitalari tomonidan chiqarilgan tarmoq normalari va normative adabiyotlaridan keng foydalanish tavsiya etiladi. Sanitar norma talablari bo&#39;yicha ishlab chiqarish zonalaridagi havo muhitiga yil fasllariga qarab har xil talab qo&#39;yiladi. Shamollatishni uch xil rusum bilan ishlaydigan qilib hisoblash kerak: yilning issiq, o’rtacha va sovuq davrlari. Bunda har bir davr uchun sanoat muhitining va tashqi muhitning ma&#39;lum harorati va nisbiy namligi hisobga olinadi. 1. Shamollatish usullari Umumiy shamollatish . Sanoat korxonalari ishlab chiqarish binolarida ajralib chiqayotgan bar xil zararli moddalarni shamol yo&#39;nalishtirish vositasi bilan birgalikda chiqarib yuborishning imkoniyati bo&#39;lmasa yoki ajralib chiqayotgan moddalar texnologik jarayonning hamma uchastkalaridan ajralib chiqayotgan bo&#39;lsa, unda yakka tartibdagi shamollatish vositalarini qo&#39;llash imkoniyati yo&#39;qoladi. Ana unday hollarda umumiy shamollatish usulidan foydalaniladi. Umumiy shamollatish vositasini zararli moddalar yoki issiqlik eng ko&#39;p ajralib chiqayotgan .zonaga o&#39;rnatish kerak. Ishlab chiqarish zonalarida yig&#39;ilgan havodagi zararli moddalar shaxta va fonarlar, shuningdek, havo almashtirish maqsadida o&#39;rnatilgan havo qabul qilish vositalari orqali chiqarib yuborilishi mumkin. Sof havoni esa yuqorida ko&#39;rsatib o&#39;tilgan vositalarning biri yordamida amalga oshirish mumkin. Qanday yo&#39;l bilan xonaga sof havo berish va zararli moddalar yig’ilgan havoni chiqarib yuborish1 usullari, zararli moddaning xona bo&#39;ylab tarqalish xususiyatiga bog’liq bo&#39;ladi. Masalan, agar sexda ko&#39;plab issiqlik ajralib chiqishi mumkin bo&#39;lgan mashina va mexanizmlar o&#39;rnatilgan bo&#39;lsa, ularning sexda joylashish holatiga asosan shamollatish usullari belgilanadi. Bundan tashqari har xil zararli faktorlarga ega bo&#39;lgan jihozlarni sex bo&#39;ylab joyiashtirish ham katta ahamiyatga ega. Shuning uchun ham sanoat korxonalari loyihalanayotgan vaqtda iqlim sharoitini, quyosh nurlarining tushish holatlari va sexdagi jihozlarni to&#39;g’i joylashtirish masalalari qoniqarli hal qilingan bo&#39;lsa, shamollatish vositalarini o&#39;rnatish ham shunchalik osonlashadi. Shamollatish vositalarini o&#39;rnatishda, shamollatish sxemasining iqtisodiy kamxarj bo&#39;lishi bilan birga, iloji boricha kam metall sarf qilinadiganini tanlash zarur. Issiqlik ajralib chiqadigan xonalarda havo almashtirishni ta&#39;minlash. Sanoat korxonalari xonalarida ajralib chiqadigan zararli omil faqat issiqlik bo&#39;lsa, unda hisoblab almashtiriladigan havo miqdori quyidagi formula bilan aniqlanadi: G1= Q ort 0.24( t x  to bu yerda, G- cliiqarilib tashlanishi kerak bo&#39;lgan havo miqdori, kg s; Q ort - ortiqcha issiqlik miqdori. Ortiqcha issiqlik miqdori, xonada ajralayotgan issiqlik miqdori orasidagi ayirmadan iborat bo&#39;ladi. Bunda issiqlik balansini o&#39;rtacha issiq, sovuq va issiq davrga ayrim-ayrim hisoblash tavsiya qilinadi. Issiq sharoit uchun issiqlik balansini quyidagicha yozish mumkin: t T > 10°C, Q ort = S Q &#39;+ Q rad - (Q 1 + Q 2 + Q 3 +Q 4 ) O&#39;rtacha va sovuq davr uchun: t T > 10°C, CW = 2 Q ~ (Q 1 +>Q 2 + Q 3 + Q 4 + Q 5 +Q 6 ) bunda,  Q — xonadagi hamma issqlik manbalaridan ajralayotgan issiqlik miqdori, kkal soat; Q rad - quyosh nuri ta&#39;sirida hosil bo&#39;ladigan issiqlik miqdori, kkal soat; Q 1 — xonaga kiritilgan materiallarning isishi uchun sarflanadigan issiqliki, kkal soat; Q 2 - sovuq yuzalar bilan yutiladigaix issiqlik&#39;miqdori, kkal soat; Q 3 — joylardagi shamollatish vositalari orqali yo&#39;qotiladigan issiqlik miqdori, kkal soat; Q 4 — devorlar orqali yo&#39;qotiladigan issiqlik miqdori, kkal soat; xonaga tirqishlardan kirgan havoni isitishga sarflanadigan issiqlik, kkal soat. Yuqorida keltirilgan formulada th — chiqarib yuborilayotgan havoning temperaturasi hisobga, olingan. Uni belgilash uchun issiqlik ajralayotgan jihozlarning sathini xonaning balandligi va o&#39;rnatilgan jihozlarning zichligini hisobga olish kerak bo&#39;ladi. Ishchi zonasidagi havoni isitishga esa hamma ajralib chiqayotgan issiqlik sarflanmasdan, balki isitish issiqligigina sarflanadi. Ishchi zonasidagi , havonl isitishga esa, hamma ajralib chiqayotgan Qort issiqlik sarflanmaisdan, balki isitish issiqliqligi Qii sarflanadi. Hisoblashlarda xatoliklarning oldini olish quyidagi koeffitsiyentni kiritamiz. m = Q ii ; yoki m = t ii  t 0 Qort t x  t 0 bunda,t ii -ishchi zonadagi havoning issiqligi, 0 C; t- oqim bilan beriliyotgan havoning issiqligi, 0 C; t x - chiqarib yuborilayotgan hau\voning issiqligi, 0 C. Bu koeffisiyent havoning amaliy miqdorini bilgan holda chiqarilib yuborilayotgan havoning haroratini aniqlash imkoniyatini tug’diradi. T h = t ii  t 0 +to m Ba’zi bir xonaning balandligi 4m dan ortiq bo’lgan holatlar chiqarib yuborilayotgan havoning miqdori harorat gradienti usuli bilan aniqlashi mumkin. t h = t ii +  (H-2) Bu yerda,  -xonaning har metr balandligiga belgilangan harorat gradienti, 0 C; H-xonaning polidan havo chiqarib yuborish zonasigacha bo’lgan balandliiigi,m. Hisoblangan almashtirilgan havo miqdori yuqorida belgilangan havo almashtirish koeffitsiyentini qo’shib hisoblaganda quyidagi holga keladi: G= mQ ort (1) 0.24( tii  t 0 Agar binoning ba’zi uchastkalarida mahalliy shamollatish sistemalari o’rnatilgan bo’lsa, unda: G= m Q ort  Q 4 (2) 24 ( tii  t 0) bu yerda, Q 4 -mahalliy shamollatish vositalari yordamida chiqarib yuboriladigan issiqlik miqdori,kkal soat; G 4 -mahalliy shamollatish vositalari yordamida chiqarib yuborilayotgan havo miqdori,kg/soat. Mahalliy shamollatish natijasida chiqarilib -yuborilayotgan issiqlik miqdori quyidagicha aniqlanadi: Q 4 = 0.24(t ii -t o )G 4 (3) ni (2)ga qo&#39;ysak, G = m Q ort +(1-m)G 4 0.24( tii  t 0) Agar koeffltsiyent m ni yuqorida; keltirilgan qiyittat bilan almashtirsak, G = m Q ort  Q 4 +G 4 0.24( tii  t 0) Xonalarga borilayotgan %mumiy shamollatish samaradoriigini havo almashtirish , darajasini n belgilovchi koeffltsiyent orqali ifodalanadi: K= L V bunda, K— havo almashtirish darajasini belgilovchi koeffltsiyent; L- ventilator yordamida xonaga yuborilayotgan yoki xonadan so&#39;rib olinayotgan havo miqdori, m 3 soat; V—xonaning hajmi, m 3 . 7-rasm. Markazdan qochma kuchga asoslangan ventilator. Bu birlik bir soat davomida xona ichidagi havo nee ha marta yangilanayotganini ko&#39;rsatadi. Ventilatorlarning markazdan qochma (7-rasm) va o&#39;q bo&#39;ylab (8rasm) havo harakati hosil qiluvchi turlari mavjud. Markazdan qochma kuchga asoslangan ventilatorlar har xil konstruksiyaga ega bo&#39;lishlari mumkin. Ularni turlarga bo&#39;lishda qanday ish uchun tavsiya etilganligi va hosil qiladigan bosimi hisobga olinadi. Hosil qiladigan bosimi bo&#39;yicha past bosimli ventilatorlar (R>I kPa yoki 100 kg/sm 2 ), o&#39;rtacha R > Z kPa, yoki 300 kg/sm 2 va yuqoribosimli R< Z kPa bo&#39;lishi mumkin. 8-rasm. O&#39;q bo&#39;ylab havo harakatini ta&#39;minlovchi ventilator. Markazdan qochma kuchga asosolangan ventilatorlar asosan spiralsimon tashqi qobiqqa joylashtirilgan kurakchali g&#39;ildirakdan tashkil topgan. G&#39;ildirak aylanma harakat qilishi asosida kurakchalarga urilgan havo kuch bilan tashqarigai markaziy o&#39;qqa perpendikular ravishda markazdan qochma kuch asosida harakatlantirilib yuboriladi va bu havo spiralsimon tashqi qobiq bo&#39;ylab yo&#39;naltiriladi. Bunday markazdan qochma kuchga asoslangan ventilator anchagina katta bosimdagi havo harakatini ta&#39;minlay oladi. 9-rasm. SP7-40 N8 ventilatorning aerodinamik ko&#39;rsatkichlari. Ventilatorlar qanday maqsadlarda foydalanishga qarab ma&#39;lum nomerlarga va markazlarga ega bo&#39;ladi. Ventilatorlarning nomeri uning ishchi kurakchali g&#39;ildiragining dm larida ifodalangan diametridir, ya&#39;ni N 4 bo&#39;lsa, unda kurakchali g&#39;ildiragi 400 mm li ventilyatorlar tushuniladi. Markazdan. qochma ventilatorlarning hamma o&#39;lchanadigan birliklari GOST 10616-73 «Markazdan qochma va o&#39;q bo&#39;ylab, harakat hosil qiluvchi ventilatorlar. Asosiy o&#39;lchamlari va xususiyatlari»da ventilatorlarning I danu 50 nomergacha keltirilgan va izohlangan. Ventilatorlarning kurakchali g&#39;ildiragini elektrodvigatel yordamida harakatga keltiriladi. Ventilator tuzilishi va ishlatiladigan joyiga qarab turli-tuman ko&#39;rinishlarga ega. Masalan, changli havoni harakatga keltirish uchun ishlatiladigan ventilatorlar SP7-40 tartibidagh ventilatorlar seriyasini tashkil qiladi va bular birmuncha mustahkam ishchi g&#39;ildirakka ega bo&#39;lib 74 tadan sakkiztagacha kurakchat bilan ta&#39;minlangan bo&#39;ladi. Bunday kurakchalarning siyrak joylashuvchi ventilatorlarga har xil havo tarkibidagi tolasimon materiallar va changning tiqilib qolmasligini ta&#39;minlaydi. 9-rasmda SP7-40 ventilatorlarning ish unumi, hosil qiladigan bosimi kurakchali g&#39;ildiragining aylanish soni ham foydali ish koeffitsiyenti o&#39;rtasidagi umumiy bog&#39;lanishlar keltirilgan. Har bir ventilator tuchun bunday chizmalarning berilishi kerakli joyga munosib ventilator tanlab o&#39;rnatish imkoniyatini beradi. O&#39;q bo&#39;ylabr havo harakati hosil qiluvchi ventilatorlarningv bosimi kam bo&#39;lib (30:3000Pa), ammo ancha ko&#39;p miqdorda havoni harakatlantirish imkoniyatiga ega. Bir-biridan parraklarining tuzilishi bilan farqlanadigan ventilatorlar mavjud. Ular ichida eng ko&#39;p tarqalgani tomga o&#39;rnatiladigan ventilator bo&#39;lib (10-rasm), mashinasozlik sanoati korxonalari xonalarini umumiy shambllatishda keng qo&#39;llaniladi. 10-rasm. Tomga o&#39;rnatiladigan ventilatorlar: 2. Tabiiy shamollatish Tabiiy shamollatish tashqaridan bino ichiga kiigan sovuq havo bino ichidagi issiqlik hisobiga issiqlik qabul qilib, isigandan keyin hajmi kengayganligi sababli yengillashib binoning yuqori tomonlariga qarab harakatlanadi va agar biz binoning yuqori qismida havoning chiqib ketishi uchun truba yoki tirqishlar hosil qilsak, unda biz,havoni tashqariga chiqarib yuborish imkoniyatiga ega bo&#39;lamiz. Biz jarayon har qanday sanoat korxonasi binosida, shuningdek, har qanday binoda, ayniqsa, sovuq faslda uzluksiz davom etadi va bu hodisani aeratsiya deb yuritiladi. Mashinasozlik sanoati korxonalarida, ayniqsa, ko&#39;p miqdorda issiqlik ajralishi bilan kechadigan jarayonlarda tabiiy shamollatishning ahamiyati nihoyatda katta bo&#39;iadi. Chunki bu sexlarda almashtiriladigan havoning miqdori juda katta bo&#39;lganligi sababli mexanik shamollatishga juda katta mablag&#39; sarflashga to&#39;g&#39;ri keladi. Bunday issiq sexlarda ajralib chiqayotgan issiqlikni tabiiy shamollatish yo&#39;li bilan chiqarib yuborish anchagina iqtisodiy samara berishini hisobga olish kerak. Bunda asosiy e&#39;tiborni havoni kirish yo&#39;nalishlari va chiqish joylarini ta&#39;minlash katta rol o&#39;ynaydi. Ma&#39;lumki, issiq havo yuqoriga qarab ko’tariladi, sovuq havo esa pastga yo&#39;naladi. Shuning uchun ko&#39;p miqdorda issiqlik ajralib chiquvchi sexlarda sovuq havoni poldan 4 m balandlikdan berish maqsadga muvoflq hisoblanadi. Sovuq havo pastga , qarab yo&#39;nalishi borasida issiq havo bilan aralashadi, isiydi va vujudga kelgan tabiiy oqimlar harakatiga qo&#39;shilib uzluksiz harakat hosil qiladi. Bu uzluksiz harakat davomida oqimlarga yangidan- yangi miqdorlar qo&#39;shilishi natijasida yuqori to’siqlar tomon yo&#39;naladi va bir qismi tabiiy shamollatish tirqishlaridan tashqariga chiqib ketadi, bir qismi esa sovib yana pastga qarab yo&#39;naladi va bu bilan havoning xona ichidagi aylanma harakatini kuchaytirishga o&#39;z hissasini qo&#39;shadi. Shunday qilib, binolarning ichida havo harakatining tutash oqimlari vujudga keladi. Buni 11-rasmda ko&#39;rsatilgan sxemada ifodalash mumkin. Agar tashqarida havo nihoyatda issiq bo&#39;lsa, (30—40 °C atrofida) tabiiy shamollatish ehtiyoji oshadi. 11-rasm. Tabiiy shamollatishda sanoat korxonasida hosil bo’ladigan bosimlaniing taqsimlanish. Tabiiy shamollatishni hisoblash, asosan, ma&#39;lum isish hisobiga yengillashib, binoning yuqori qisimlarida yig&#39;ilgan ortiqcha bosimni, biron-bir havo chiqarib yuborish joyidan chiqarib yuborishga mo&#39;ljallangan. Ko&#39;ndalang kesimga ega bo&#39;lgan sexga umumiy havo bosimi asosida belgilab olasak, ma&#39;lum balandlikka ko&#39;tarilgan havo isib, xona haroratiga tenglashgan chizig&#39;i deb faraz qilaylik. Shu chiziqdan yuqori tomonda bosim ortiqcha bo&#39;lib, past tomonda birmuncha kam bo&#39;lishini grafikda ko&#39;rinib turibdi. Hosil bo&#39;lgan ortiqcha bosimi balandlik hisobiga bo&#39;lganligidan uni quyidagicha ifodalash mumkin:  P=H(  m  u ), bunda, H—quyi havo kirish joyi bilan yuqoridagi havo chiqish joyi orasidagi balandlik;  m =tashqaridagi havoning zichligi, kg/m  u =ichkaridagi havoning zichligi,kg m. Bundan tashqari tabiiy havo almashish shamol ta&#39;sirida ham bo&#39;lishi mumkin. Agar binoga shamol urilayotgan tomondagi bosim (12-rasm) shamol hisobiga birmuncha ijobiy bo&#39;lsa, shamol urmayotgan tomonda bosim salbiy yo&#39;nalishda bo&#39;ladi va buni quyidagicha ifodalash mumkin:  P= P 1 -P 2 bunda, P 1 -shamol urilayotgan tomondagi bosim P 2 -shamol urilmayotgandagi tomondagi bosim. 12-rasm. Shamol ta&#39;siri havo almashtirish miqdorini oshiruvchi qurilma (deflektor). Agar binoga har ikkala bosim kuchi tabiiy shamollatish vazifasini bajarayapti deb hisoblasak:  P =(  m  u ) H+ (P 1 -P 2 ) Ortiqcha bosim miqdorini aniqlagandan yuborilayotgan havo miqdorini ham aniqiash mumkin: Q =  f 2 q  P bunda,  —havo miqdori koeffitsiyenti; f-havo chiqarib yuboruvchi teshik kesim yuzasi. Soddalashtirilgan holda bu formula ko’nishiga ega bo’ladi. Q =4.04   Agar chiqarib yuborilayotgan havo miqdori, kirib kelayotgan havo miqdoriga teng desak, unda biz kirib kelayotgan va chiqib ketayotgan havo harakat tezligini topishimiz mumkin; V= Q F bu yerda F — havo chiqib ketiyotgan tirqish kesim yuzasi. Chang tozalagichlarning turlari ko&#39;p. Ularni qo&#39;llaganda asosan chang tozalovchi qurilmaning ishlatish jihatidan qulayligiga, uning chang tozalash darajasiga va arzon-qimmatligiga qarab tanlanadi. 3. Havoni tozaiashni va atmosferaga chiqarib yuborishni tashkil qilish Ajralib chiqadigan havoni tozalash uni zararsizlashtirishning muhim bosqichi hisoblanadi, shu yo’l bilan zavod territoriyasidagi va korxona tashqarisidagi havo muhitining ifloslanmasligi ta&#39;minlanadi. Zavod va fabrika atrofidagi sanitariya- himoya zonalarida havoning ifloslanishidan saqlash ham katta ahamiyatga ega. Hozirgi vaqtda havo atmosferasini ifloslantiruvchi asosiy manba ishlab chiqarish korxonalaridir. Kimyo sanoati bularning eng asosiylaridan biri hisoblanadi. Atrof-muhitni muhofaza qilish hozirgi vaqtda eng muhim muammolaridan biri bo’lib,bu ishga butun dunyo mutaxassislarining diqqat- e&#39;tiborini jalb qilmoqda. Havoni changdan tozalashda turli vositalardan foydalanadi. 4. Havoni mo&#39;tadillashtirish Havoni mo’tadillashtirish sanoat korxonasi xonalaridagi havo holatini ichki omillar issiqlik ajralib chiqishi, namlik va tashqi omillar havoning issiq- sovuqligidan qat&#39;i nazar, avtomatik ravishda bir xil me&#39;yorida yoki berilgan programma asosida havo parametrlarini saqlab turish tushuniladi. Havoni mo&#39;tadillash sanitar-gigienik sharoitini yaxshilashdan tashqari texnologik talablar asosida ham o&#39;rnatilishi mumkin. Masalan, kimyoviy tolalar ishlovchi ba&#39;zi bir sexlar havoning parametrlarining doimiy bo&#39;lishini taqozo qiladi. Bunday hollarda sexlar deraza va framugalarsiz bo&#39;lib, undan havoning birliklarini mo&#39;tadillashtirish qurilmalari ta&#39;minlanadi. Ba&#39;zi hollarda havoni mo&#39;tadillashtirish ish sharoitida vujudga keladigan statik zaryadlarni namlikning ko&#39;payishi hisobiga yo&#39;qotish maqsadida qo&#39;llaniladi. Havoni mo&#39;tadillashtirish uchun maxsus konditsionerlardan foydalaniladi. Har xil maqsadlar uchun ishlatiladigan konditsionerlarning seksiyalari nusxalari tayyorlangan va bu seksiyalar yordamida istagan ishlab chiqarish sharoiti uchun kerakli ishlab chiqarish hajmiga va ehtiyojiga moslashtirilgan kondrtsionerlar tayyorlash imkoniyatini mavjud. Seksiya, nusxalari havo qabul qilishini ta&#39;minlaydi, uni filtrlab tozalaydi, issiq yoki sovuq bilan ta&#39;minlaydi, harakatga keltiradi, namlaydi va boshqa jarayonlarni bajaradi. Konditsionerning. ehtiyoji bo&#39;lmagan seksiyalarini o&#39;chirib qo&#39;yish mumkin. Konditsionerlarni montaj qilish sistemasini, seksiya tiplarini, tiplashtirilmagan shamollatish elementlari bilan qo&#39;shib, o&#39;zgartirish mumkin. Konditsioner sistemasini har xil datchiklar va qurilmalar o&#39;rnatib avtomatik rejimga keltirish mumkin. 13-rasmda konditsionerlarning tuzilish chizmasi ko&#39;rsatilgan. Havo konditsionerlarga havo o&#39;tkazgich (1) orqali qabul qilinadi, filtr (2) orqali o&#39;tib har xil iflosliklardan tozalaniladi va I kameraga o&#39;tadi va bu yerda qish vaqtida isitiladi, yoz vaqtida sovutiladi. Undan keyin havo II kameraga o&#39;tadi, unda havoga (5) forsunkalar yordamida suv tomchilari purkash bilan namlanadi. Bundan tashqari bu yerda havo qo&#39;shimcha isitilishi yoki sovutilishi mumkin. So&#39;ngra hayo III kameraga o&#39;tadi va bu yerda ikkinchi bosqich kaloriferlar (7) bilan uning harorati ishchi xonalariga yuborish uchun kerakli holatga keladi. Uni ventilator (9) yordamida havo o&#39;tkazgich orqali xonalarga yuboriladi. Agar xonada havo zarari maddalar bilan ifloslanmayotgan bo&#39;lsa, unda uni o&#39;tkazgich (3) orqali qaytadan ishlov berib, aylanma tizim tashkil qilish mumkin 13-rasm. Sanoat konditsionerlarining tuzilish chizmasi 5. Avariya shamollatish tizimi. Avariya shamollatish sistemasi, avariya natijasida yoki texnologiyani buzilishi natijasida sanoat korxonasi xonasiga birdaniga ko&#39;p miqdorda kimyoviy zararli va portlash xavfli bo&#39;lgan moddalar yig&#39;ilganda, ularni xonadan qisqa muddat ichida chiqarib yuborishga xizmat qiladi. Avariya shamollatish sistemasi havo so&#39;rish usulida bajariladi. Bunda so&#39;rilgan havoning o&#39;rniga havo yuborish mumkin emas, chunki havo oqimi natijasida zararli moddalar qo&#39;shni xonalarga tarqalib ketishi mumkin. Bunda xonadagi havoning so&#39;rib olish natijasida yangilanish darajasi tarmoq bo&#39;yicha xavfsizlik texnikasi va promsanitariya qoida va normalarida keng chegaralarda beigilanadi. Masalan, kaprolaktam ishlab chiqarishda havo almashtirish 15 marta, benzol hosil qilish sexida 10 marta, reaktor bo&#39;limlarida 5 marta bo&#39;lishi kerak. Havo almashtirish darajasini belgilashda avariya natijasida hosil bo&#39;ladigan moddaning zaharliligi va miqdoridan tashqari bu moddaning ruxsat etiladigan miqdoriga qadar suyultirishga ketadigan vaqtni ham hisobga olish muhim. Chunki bunday hollarda avariya rivojini bartaraf etish maqsadida bu zonaga xizmat ko&#39;rsatish va remont qiluvchi ishchilarni kirishga to&#39;g&#39;ri keladi. Avariya ventilatorlari analizatorlari xavfli holatni ko&#39;rsatishi bilanoq avtomatik ravishda ishga tushishi kerak. Bundan tashqari zonaga kirish joyida maxsus uzoqdan turib ishga tushirish pulti o&#39;rnatilgan bo&#39;lishi kerak. 6. Mahalliy shamollatish tizimi Mahalliy shamollatish sistemalari zararli moddalarning ajralib chiqayotgan joylarning o&#39;zida ishlab chiqarish zonasidagi havoga aralashib ulgurmasdan ushlab qolish va chiqarib yuborishni ta&#39;minlashi zarur. Gigiena nuqtayi nazaridan mahalliy shamollatish zararli moddani ishchi nafas olish organlariga yetib bormasligini yoki kamaygan miqdorda yetib borishini ta&#39;minlaydi. Bu shamollatish sistemasida atmosferaga chiqarib yuborilayotgan havodagi zararli moddalar oz havoni chiqarish bilan shamollatishni yengillashtiradi. Kiritilayotgan havoga ishlov berish va tozalash kerak bo&#39;lmaydi va bu iqtisodiy jihatidan yaxshi natija beradi. Mahalliy shamollatishning turlari . juda xilma-xil. Shulardan ba&#39;zi birlari bilan tanishib o&#39;tamiz. Havo so&#39;ruvchi shkaf (14-rasm, a) asosani kimyo laboratoriyalarida ishlatiladi. Bu shkafning yuqori qismida yengil gazlarni yig&#39;ish uchun ma&#39;lum hajm miqdorida kenglik qoldiriladi. Shkafning texnologik eshikchasi oldidagi havoning harakati 0,5 m dan kam bo&#39;lmasligi kerak. Agar ajralib chiqayotgan gaz og&#39;ir va zaharli bo&#39;lsa, havo tezligi 0,7-1 m/s miqdorda belgilanadi. Bu shkafdan chiqarib yuborilayotgan havo miqdorini hisoblab chiqish mumkin. L = 3600 V(F ish =F q )  +VT bunda, L— shkafdan so&#39;rib chiqarib yuborilayotgan havo miqdori, m 3 /soat;. V —ma&#39;lum kesim yuzasidagi havo tezligi, m/s; xizmat eshikchasi yuzasi, m; Fq— qo&#39;shimcha eshikcha va tirqishlar yuzasi, m 2 ;  —hisobga olish mumkin bo&#39;lmagan zichlanmagan yerlardan so&#39;rilishh mumkin bo&#39;lgan havo hisobiga olinadigan koeffitsiyent, odatda, bu koeffitsiyent I,I qabul qilinadi. Zararli moddalar ajralishi mumkin bo&#39;lgan texnologik jarayonlarni qobiq bilan o&#39;rashga harakat qilinadi va uning bir yoki bir necha yeridan havo so&#39;rilib, xonadagi havoga harakati qobiq ichiga qarab yo&#39;naladi, zararli moddalar ish joylariga tarqalmasligi ta&#39;minlanadi. 14-rasm. Mahalliy shamollatish qurilmalarining nusxalari. Ba&#39;zi bir texnologik jarayonlarni bunday qobiqqa o&#39;rash imkoniyati yo&#39;q. Bunday hollarda, ochiq havo so&#39;rish tizimlaridan foydalaniladi. Bunday sistemalarning eng oddiy turi havo so&#39;rish zontidir (14-rasm, b). Zontni qizigan, havo oqimlari uchun ishlatish maqsadga muvofiqdir. Ba&#39;zi vaqtlarda zontlar o&#39;rniga shirmalardan foydalanish ko&#39;p miqdordagi havoni chiqarib yuborish imkoniyatini beradi. Har qanday holatda ham zararli havo ishchi nafas organlariga yetib bormaydigan bo&#39;lishi shartv. Agar zararli moddalar ajralib chiqayotgan zona vanna shaklda bo&#39;lsa va uning tomonlari biror bir texnologik jarayonni bajarish uchun zarur bo&#39;lib, zont o&#39;rgatish imkoniyati bo&#39;lmasa, unda havo bortlar orqali so&#39;riladi (14-rasm, e). Bort orqali havo sourish tizimlari bir tomonlama, ikki tomondan va havo bir tomonidan hamda havoni bir tomonidan so&#39;rib, ikkinchi tomonidan haydash yo&#39;li bilan amalga oshiriladi. Ba&#39;zi bir hollarda ishchiga yo&#39;naltirilgan havo dushlaridan foydalaniladi. Havo dushlari havo, harorati td va havo harakati tezligi Vd QMQ 3. 01, 02 - 00 bilan cheklangan bo&#39;ladi. Masalan, yilning issiq oylarida (tashqi havo harorati v 10°C) yengil kategoriyadagi ish bajaruvchi ishchilar uchun va issiqlik ajralib chiqishi 1,3-2,5 M J/(m 2 /s) (300-600 .kkal (m 2 /s) ni tashkil qilsa, havo haroratining miqdori 22— 24°C, Vd esa 0,5—1,0 m/s; og&#39;ir kategoriyadagi ish bajarilganda va issiqlik ajralib chiqishi 10 M J (m 2 /s) 2400 kkal/t (m 2 /s) va undan ortiq bo&#39;lsa, bu norma tegishlicha 18—19 °C va 3,0—3,5 m/s ni tashkil qiladi. Havoning harakati tezligi 5,0 m/s dan ortiq bo&#39;lsa, inson holatiga yoqimsiz ta’sir ko’rsatadi. Havo dushlari doimiy o&#39;rnatilgan va ko&#39;chma bo&#39;lishi mumkin Doimiy o’rnatilgan havo dushlari uchun havoni xona tashqarisidan olinadi. Ko&#39;chma havo dushlari uchun esa, dush o&#39;rnatilgan xona havosidan foydalanish mumkin. Agar dush o&#39;rnatilgan xonada issiqlik ajralishi kuchli bo&#39;lsa, unda ko&#39;chma havo dushlari suv zarralari bilan birga yuboriladi va bu sovutishda ancha samarador usul hisoblahadi. 7. Shamollatish qurilmalarini ishlatish Shamollatish tizimi murakkab injenerlik qurilmasi hisoblanadi. Unuig har bir elementi maxsus vazifani bajaradi. Shuning uchun ham shamollatish sistemalarilii ishga tushirishdan oldin uni texnik va sanitargigienik sinovlardan o&#39;tkaziladi. Texnik sinov vaqtida shamollatish sistemasining va uning ayrim elementlarining texnik xarakteristikasi aniqlanadi. Mexanik shamollatishni bajarish uchun ventilator havo berish miqdori, uning hosil qiladigan bosimi, ventilator parragi va elektrodvigatel rotorining aylanish soni, havoni va bosimni tarmoqlar bo&#39;yicha taqsimlanishi, kaloferlarning issiqlik unumi va bosimi va boshqalarni aniqlash kerak bo&#39;ladi. Binoni aeratsiya qilganda. kiritiladigan yoki chiqarib yuboriladigan havoning miqdori aniqlanadi. Sanitar-gigiena sinovda esa shamollatish va sistemaning samaradorligi, havo tozalash, shuningdek, ishlab chiqarish zonalarida normal obhavo sharoiti va sanitar-gigienik sharoit yaratish imkoniyati aniqlanadi. Shamollatish qurilmalarini o&#39;rnatilayotgan va ishlatish uchun qabul qilinganda, vaqti-vaqti bilan tekshirib turiladi va remont qilingandan keyin sinab ko&#39;riladi. Shamollatish qurilmalarini sinash vaqtida va keyingi tuzilish elementlariga kiritilgan o&#39;zgarishlar haqidagi ma&#39;lumot qurilmaning texnik pasportiga yozib qo&#39;yiladi va bu shamollatish sistemasining holatini aniliovchi asosiy hujjat hisoblanadi. Har bir shamollatish qurilmasi uchun maxsus ishlatish tavsiyanomasi ishlab chiqiladi. Unda yong&#39;in bo&#39;lgan taqdirda qaysi qurilma o&#39;chirilishi va qaysinisi ishlatilishi zarurligi yozib qo&#39;yiladi. Shamollatish sistemalsirining samarali ishlashi, shuningdek, tayyor holda bo&#39;lishi, o&#39;z vaqtida remont qilinishiga ventilatsiya sistemalari o&#39;rnatilgan ishlab chiqarish uchastkasining boshlig&#39;i javobgar hisoblanadi. Shamollatish xo’jaliklari katta bo’lgan sanoat korxonalarida isitish va shamollatish sexi tashkil qilinishi mumkin. Bu sex korxona bosh mexanigiga (bosh energetigiga, bosh injener o’inbosariga) bo&#39;ysunadi. Bunday hollarda shamollatish sistemalarining ishga yaroqli holda saqlanish javobgarligi shu sex boshlig&#39;i zimmasiga yuklanadi. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. A. Qudratov, T.G’aniev, O’. Yuldashev, G’.Yo. Yormatov, N. Xabibullaev, F.D Xudoev. «Hayot faoliyati xavfsizligi» maruzalar kursi. Toshkent 2005 y 6.Yuldashev O.R., Sapaev Sh.M., va boshqalar «Hayot faoliyati xavfsizligi» fanidan amaly mashg’ulotlar. O’quv qo’llanma. Toshkent 2010 y 7. Т.В. Гитун, А.Г Елисеев и др. «Экстремальная медицина» Полный справочник. Москва 2006 г. 8. О.Р Юлдашев, О.Т Хасанова и др. «Аварийно-спасательные раьоты» Учебное пособие. Ташкент 2008 г. 9. О.Р Юлдашев, О.К Абдурахманов и др. «Безопасность жизнедеятельности» Учебное пособие. Ташкент 2009 г. 10. X.V Salimov. «Ekologiya» Ruscha-o’zbekcha izohli lug’ati Toshkent 2009 y. 11. M.K.Полтев. Oxpaнa тpyдa в мaшиностроении.М.Высшая школа,1980. 12. Caйдаминов C.C. Ocновы oxpaны окружаюшей среди.T.: «O&#39;qituvchi», 1989 r. 13. Yormatmov G.Yo. , Mahmudov R. «Mehnatni muhofaza qilish» Ma&#39;ruzalar to&#39;plami 1-2 qism T., 1995-y. 14. Yormatov G&#39;.Yo. «Hayot faoliyati xavfsizligi» ma&#39;mzalar matni. T., 2000 y. 6. Yormatov G&#39;.Yo., Nasretdinova Sh.Sh. «Sanoat sanitariyasi». O&#39;quv qo&#39;llanma T., 1999-y.

Похожие

Sanoat korxonalarida mеhnat gigiеnasi va ishlab chiqarish sanitariyasi
Sanoat korxonalarini qurish va ishlatishda mehnatni muhofaza qilishga qaratilgan chora-tadbirlar
To’qimachilik va yengil sanoat korxonalarida ishlab chiqarish uskunalarini xavfsiz ishlatish
Yong`in xavfsizligiga doir asosiy talablar va qoidalar
To’qimachilik va yengil sanoat korxonalarida sexlar binolarini loyihalash va ishlatishda xavfsizlik talablari