Касб касалликлари ва жарохатланишда шошилинч тиббий ёрдам - БЖД - Рефераты

Касб касалликлари ва жарохатланишда шошилинч тиббий ёрдам

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

68 KB

Касб касалликлари ва жарохатланишда шошилинч тиббий ёрдам Режа: 1. Чўкиш, сабаблари, турлари, белгилари ва уларда шошилинч тиббий ёрдам кўрсатиш. 2. Совук олиш сабаблари, даражалари, белгилари ва уларда шошилинч тиббий ёрдам. 3. Электр токи уриши сабаблари, белгилари ва уларда шошилинч тиббий ёрдам.

Чўкиш. Нафас йўллари сувга тўлиб қолиши натижасида нафас ва юрак фаолиятини бузилишига чўкиш дейилади. Чўкиш учун юзни кўлмак сувга, тоғорадаги сувга, челакдаги сувга тушириш кифоя. Лекин, одатда чўкиш катта сув ҳавзаларида чўмилиш оқибатида бўлади. Чарчаш, узоқ масофаларга сузиб кетиш, шикастланиш-шунғиганда тош ёки қаттиқ жисмларга урилиш чўкишга олиб келиши мумкин. Маст ҳолатда чўмилиш ҳам чўкишга олиб келади. Чўкишда гипоксия (кислород етишмовчилиги) натижасида рўй берадиган оғир патологик ўзгаришлар ўлимга олиб келади. Чўккан одамнинг юрагини тўхтаб қолиши юрак қоринчаларининг фибрилляцияси (титраши) натижасида бўлади. Чунки сувда чўкканда ўпка орқали қонга кўп суюқлик ўтади, қонни суюлтиради, гемолизлайди, ионлар мувозанатини бузади (натрий ионларнинг концентрацияси камаяди). Бундай ҳол гипоксия шароитида юракнинг қоринчалари фибрилляциясига олиб келади. Натижада юрак, кейин нафас тўхтайди. Денгиз сувида чўкканда сувнинг гипертониклиги (шўрлиги)туфайли сув ўпкадан қонга ўтмайди, балки ундаги тузлар қонга ўтиб, қондаги плазманинг оқсили ўпкага ўтади. Бунда юракқоринчалари фибрилляцияси бўлмайди. Аввал нафас тўхтайди, кейин юрак. Чўккандан кейин 3 минутдан 30 минутгача бўлган вақт ичида тирилтириш мумкин. Бу вақт сувнинг ҳароратига, марказий нерв сис- темасининг чўкишдан олдинги ҳолатига (қўзғалган ёки тормозланган) боғлиқ. Чўкишнинг тахминан қуйидаги асосий турлари фарқланади: Ҳақиқий (нам) чўкиш: одамнинг нафас йўллари ва ўпкаси сув билан тўлади, териси кўкариб кетади, оғиз ва бурнидан кўпиксимон суюқлик ажралиб чиқади. Тезлик билан 3-6 дақиқа ичида ёрдам кўрсатилса, чўккан одамни ҳаётга қайтариш мумкин.

Ёлғон (қуруқ) чўкиш: овоз бойламларининг қисқариши (спазм) натижасида сув ўпкага ўтмайди, тери кўкариши деярли сезилмайди. Бундай чўкишларда ҳушдан кетиш кузатилиб, чўккан киши бирдан сув ҳавзасининг тубига тушиб кетади. Синкопал (оқ) чўкиш: юрак ва нафаснинг бирдан тўхташи оқибатида ўлим юз беради. Бундай чўккан одамларнинг териси оппоқ оқариб кетади. Қуруқ ва оқ чўкишларда реанимация чора-тадбирлари 10-20 дақиқа ичида тез ва тўғри кўрсатилса, ижобий натижа бериши мумкин. Совуқ сувга чўкканда организмни ҳимоя рефлекслари ҳисобига сув ичида 20 дақиқа қолиб кетган жабрланувчини ҳам ҳаётга қайтариш мумкин. Чўкишда биринчи тиббий ёрдам. Чўкишда биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш ҳар бир фуқаронинг ва айниқса тиббий ходимнинг вазифаси ҳисобланади. Сувдан олиб чиқилган одамга ёрдам кўрсатишни бошлашдан олдин чўкканнинг эс-ҳуши жойидами, йўқми, юрак ва нафас фаолияти борми, ёки йўқми аниқлаб олиш керак. Ч ў ккан одамнинг транспортировка қилиш уни батамом терминал ҳ олатдан чиқаргач қилинади. Агар ч ў ккан одамнинг эс- ҳ уши жойида б ў лса, уни тинчлантириб, иситилади, ҳў л кийимлари ечилиб, иссиқ чой, кофе, томчилаб кордиамин берилади. Касалхонага юборилади. Агар ч ў ккан одам бе ҳ уш б ў лса, лекин юрак ва нафас фаолияти сақланиб қолган б ў лса, нашатир спирти ҳидла тила ди, иситилади, танаси ишқаланади. Керак б ў лса, кордиамин, лобелин, эфедрин инфекция қилина - ди. Касалхонага транспортировка қилинади, тез даво чоралари бошланади- кислород ингаляция қилдирилади, вена орасига юқори молекулали д е кс - транлар, бикарбонат натрий юборилади. Агар ч ў ккан одамда ҳ аёт белгилари б ў лмаса, нафас й ў лларини сувдан, ёт нарсалардан тозалаб, иложи борича тез сунъий нафас олдириб, юракни ёпиқ массаж қилишни бошлаш керак.

О ғ из б ў шли ғ идан ёт нарсаларни бармоқлар ёрдамида олиб ташланади. К ў рсаткич бармоқни ҳ иқилдоқ қапқо ғ игача тиқиб текшириб к ў риш керак. Агар жа ғ лар юмилиб қолган б ў лса, о ғ издан бурунга сунъий нафас олдириш керак. Нафас й ў лларидан сувни чиқариб ташлаш учун қутқарувчи ч ў ккан одамни тиззаси букилган оё ғ ига қорни билан ётқизиб, орқасидан босади. К ў пинча бу яхши натижа бермайди. Трахеяни ларингоскоп ёрдамида интубация қилиш ва резина найча ёрдамида юқори нафас й ў лларидаги сувни с ў риб олиб ташлаш мумкин. Сунъий нафас олдиришнинг о ғ издан - о ғ изга ва о ғ издан бурунга усул - лари кенг қ ў лланилади. Қ он айланишини тиклаш, юракни ёпиқ массаж қилишдан бошланади. Ч ў кишда ў з вақтида малакали к ў рсатилган биринчи тиббий ёрдам МНС, нафас ва юрак фаолиятини тиклашида му ҳ им роль ў йнайди. Чўкишни олдини олиш учун: сув ҳавзалари яқинида болаларни қаровсиз қолдирмаслик, кўприклар ва бошқа сув қурилмалари бор жойларда, маст ҳолда, овқатлангандан кейин 1,5-2 соат ўтмасдан, жисмоний ва руҳий чарчоқ ҳолатида, узоқ вақт қуёш нури таъсирида бўлганда чўмилмаслик, саёз сув ҳавзаларига калла ташламаслик керак. Совуқ олдириш. Паст ҳарорат таъсирида тўқималарнинг чегараланаган шикастланиши совуқ олдириш дейилади. Совуқ қолдиришнинг асосий сабаби паст ҳароратни тана тўқималарига узоқ вақт таъсир этишидир. Лекин совуқ олдиришнинг ривожланишига ва совуқнинг таъсирини кучайишига бир қатор омиллар таъсир кўрсатади. Метерологик факторлардан бўлган намлик совуқ олдиришнинг ривожланишида муҳим роль ўйнайди. Ҳатто +2 О С ва +5 О С ҳароратда, юқори даражадаги намлик бўлган ҳолатда оёқ бармоқларини совуқ олдириш мумкин. Бошқа иқлим омилларидан шамол кучли совуқ олдиришни ривожланишига таъсир қилади. Совуқ олдиришда организмнинг шахсий мослашиши – адаптация имкониятини аҳамияти катта, шу сабаб

шимолда яшовчи аҳоли ичида совуқ олдириш ка учрайди. Ушбу жараёнда организмнинг умумий қаршилик кўрсата олиш кучи ҳам аҳамиятли. Беморнинг ҳаракатсизлиги, эс-ҳушини хиралашиши, турли экстремал ҳолатлар (оғир шикастланиш, жароҳатланиш), юрак ва томирларнинг сурункали касалликлари совуқ олдиришни ҳосил бўлишида ва унинг кечишини оғирлаштиришга сабаб бўлади. Паст ҳарорат ва юқори намлик шароитида хисмоний чарчаш (узоқ вақт пиёда ёки чанғида юриш), организм энергетик сарфини кучайиши ҳам совуқ олдириш ёки музлашга олиб келади. Кўпинча совуқ олдиришни сабаблари ичида мастликни алоҳида ўрни бор. Алкоголь тери томирларини кенгайтириб, тер ажралишини кучайтиради, натижада иссиқлик йўқотиш ортиб, совуқ олдиришга имконият яратилади. Мушакларнинг бўшаши ёки оёқ-қўлларнинг максимал даражада букилиб туриши ҳам совуқ олдиришга олиб келиши мумкин. Совуқ олдиришнинг сабаблари турли-туман. Ортиқча намлик, узоқ вақт совуқ таъсир этиши, тор ва ҳўл пойабзал кийиш, узоқ вақт ҳаракатсиз туриш каби шароитларда организмнинг тегишли қисмини совуқ олади. Кўпинча баданнинг очиқ жойини, қўл ва оёқларни, қулоқ ва бурунни совуқ олади. Совуқ олганда бемор олдин совқотади, кейин оғриқ сезмайдиган бўлиб қолади, совуқ урган ер ҳеч нарсани сезмайди. Совуқ олдириш 4 та даражада кечади: 1- даражада совуқни қисқа вақт таъсир этиши натижасида вужудга келади. Тўқималар гипотермияси сезиларли даражада бўлмайди. Терининг алмашинади. Баъзан тери кўкимтир ёки мармар рангда бўлади, иситилгач, сезувчанлик тикланади. Бармоқлардаги ҳаракат фаол бўлади. Кўпинча совуқ олган бадан қисми ҳарорати тананинг бошқа соҳаларига қараганда юқорироқ бўлади. 2 – даражада тиниқ суюқлик билан тўлган пуфакларнинг ҳосил бўлиши билан характерланади. Агар дастлабки суткаларда пуфаклар пайдо бўлмаса, совуқ олган тери рангсизланиб, иситилгач қизаради, кўкимтир тусга киради. Бундай тери оғриқ ва ҳарорат таъсирига сезувчан бўлади. Терининг ўсувчи

қавати шикастланмагани учун тери 1-2 ҳафтада тўлиқ тикланади. Тирноқлар узилиб тушади, лекин қайтадан ўсиб чиқади. 1 ва 2- даражали совуқ олдириш юзаки жароҳат ҳисобланади. 3 – даражада совуқ олдириш паст ҳароратнинг давомли таъсир этиши натижасида рўй беради. Бунда пуфаклар эрта пайдо бўлиб, қон аралаш суюқлик билан тўлган бўлади. Агар пуфаклар пайдо бўлмаса, терининг совуқ олган қисми тўқ қизил – кўкимтир тусга кириб, ушлаб кўрилганда совуқ бў л ади. Тўқимларни ўлиш соҳаси тери ости клечаткасидан бошланади. Тери мустақил равишда тикланиши мумкин эмас. Тирноқлар регенерацияси Терининг шикастланган қисмларида механик ва термик таъсирларга нисбатан сезувчанлик йўқолади. 4 – даражада совуқ олдириш – совуқни узоқ вақт таъсир этиши натижасида вужудга келади. Жароҳат чуқурлиги суяк ва бўғимларгача етиб боради. Совуқ олган жой кўкимтир, ушлаб кўрилганда совуқ бўлади. Шиш 1-2 соатлардан кейин бошланади. Шиш одатда юқорига қараб кўтарилиб боради, нам гангрена вужудга келади. 3- ва 4- даражали совуқ олдиришлар чуқур жароҳат ҳисобланади. Биринчи тиббий ёрдам ўз-ўзига ва ўзаро ёрдам кўринишида кўрсатилади: 1. Хонага олиб кириш, пойафзал, пайпоқ ва қўлпайпоқлар ечилади. 2. Беморнинг оёқ ва қўли 17-18 0 Сли сув тўлдирилган ваннага солиниб, 1 соат давомида сувнинг ҳароратини аста-секин 36 0 С гача кўтарилади ва уқаланади. 3. Иссиқ ичимлик ичирилиб, ўраб ётқизиб қўйилади. Организмнинг умумий музлаши бутун танага паст ҳароратни узоқ вақт таъсир этиши натижасида вужудга келади. Умумий музлаш юрак ва нафас, ҳаётий зарур органларнинг фаолиятини кескин бузилиши, тана ҳароратини 30-32 0 С дан пасайиши билан характерланади. Совуқ таъсирида организмни бошқариш бузилади, гипоксия ҳолати рўй беради, натижада бош миянинг функцияси пасайиб, ҳушдан кетиш рўй беради, артериал қон

босими тушиб кетади, нафас кескин бузилади, сохта ўлим (мнимая смерть) белгилари вужудга келади. Тана ҳароратининг пасайиб бориши яна ҳам оғир қайтариб бўлмайдиган ўзгаришларга олиб келади. Биринчи тиббий ёрдам: 1. Музлаган кишини секин-аста, эҳтиётлик билан иситилади. 2. Илиқ ваннага 17 0 С тушириш ва сувнинг ҳароратини секинлик билан 40 0 гача кўтариш керак. 3. Эҳтиётлик билан оёқ-қўлларни уқалаш. 4. Юрак препаратлари берилади, сунъий нафас олдирилади. Электр токидан шикастланиш.

Одам организмида электр токи ўтган вақтда содирбўладиган шикаст- ланишлар, механик ва кимёвий куйиш каби турларга бўлинади. Электр токи билан шикастланишда қуйидаги омиллар роль ўйнайди; - ҳ аво, пойафзал, кийим ва одамга тегиб турган жисмларнинг намлиги; - тери қаватларининг электр токига б ў лган қаршлигини камайиши; - организмнинг қонсизланиши, исиб кетиши, чарчаш, турли касалликлар оқибатида қаршилик к ў рсатиш кучининг сусайиши; - ёши. Организм нинг барча орган т ў қималари электр токидан шикастланиши мумкин. Лекин ток к ў проқ токнинг кириш ва чиқиш й ў ли ў ртасидаги со ҳ аларни зарарлайди – «ток белгилари». Т ў қималардаги бу ў згаришлар оддий куйишлардан фарқ қилади - т ў қималарнинг зарарланиши чуқурроқ, йирингли процессларнинг вужудга келиши камроқ, куйиш со ҳ аларида чандиқларнинг б ў лмаслиги, к ў зга к ў ринган ма ҳ аллий ў згаришлар билан орган ва т ў қимларнинг электрда шикастланиш аломатларининг мутаносиб - лигини й ў қлиги, нерв рецепторларининг зарарланиши туфайли о ғ риқнинг сезиларли б ў лишидир. Электр токидан енгил шикастланган вақтда скелет мушакларининг кучли титраб қисқариши, бош о ғ риши, бош айланиши , к ў кракда о ғ риқ, умумий дармонсизлик, ҳ аллослаш кузатилади. О ғ ир ҳ олларда юқоридаги симптомлардан ташқари ҳ ушдан кетиш р ў й беради. Бир вақтнинг ў зида кучли ҳ аяжонланиш, ретроград амнезия, сезувчанлик, к ў риш, эшитиш, ҳ ид билиш қобилиятларининг бузилиши, турли патологик рефлексларнинг пайдо б ў лиши, калла суяги ички босимнинг к ў тарилиши кузатилади. Пульс секинлашади, юрак товушлари суст эшитилади, титратувчи аритмия вужудга келади.

Юракнинг т ў хташи электр токининг адашган нервга ва марказига т ўғ- ридан-т ўғ ри таъсир этиши натижасида, ҳ амда нафас т ў хтаб,кислород етиш - мовчилиги натижасида р ў й беради. Электр токининг т ўғ ридан-т ўғ ри нафас марказига ва нафас мушакларигатаъсир этиши натижасид а б ўғ илиш р ў й бериб, нафас т ў хтайди. Қ он томирларида ҳ ам хавфли ў згаришлар р ў й беради : қон томир дево - рига қон қуйилади, деворнинг мускул толалари буралиб, узилади. Қ он то - мирларда тромбоз вужудга келади,бу эсанафақат т ў қималарнинг зарарла - ниш зонасини кенгайтиради, балки кейинроқ б ў ладиган қон кетишларни вужудга келтиради. Шундай қилиб, электртокида шикастланганда б ў ладиган о ғ ир, баъзан ў лимга олиб келадиган ҳ олатлар қуйидаги сабаблар натижасида б ў лади: - юракнинг биринчи фалажланиши (оқ асфик с ия) - нафаснинг бирламчи фалажланиши (к ў к асфик с ия) - мия шиши - «сохта ў лим» белгиларини ривожланиши, яъни функцияларни кескин бузилиши ёки сусайиши, ҳ аёт белгиларини й ў қолиши. Биринчи тиббий ёрдам: Дастлаб электр токининг таъсирини тўхтатиш, бунда ёрдам кўрсатув-чи ўзининг хавфсизлигини таъминловчи элементар қоидаларга риоя қилиши керак: токни ўчириш, сақлагичларни бураб олиш, ток берувчи симларни узиш, қўлга резина қўлқоп, оёққа резина этик кийиш қўлни қуруқ газлама билан ўраб олиш, оёқ тагига қуруқ нарса солиш керак.

Ток урган кишига тезда тиббий ёрдам кўрсатиш керак.Тиббий ёрдам- нинг ҳажми шикастланганнинг ҳолати ва шикастланиш характерига боғлиқ. Шикастланган кишини текис ва қуруқ жойга ётқизилади (ҳушида бўлса хам, ҳушсиз бўлса ҳам).Танани ерга кўмиш умуман мумкин эмас, чунки тана совиб, кўкрак қафаси эзилиб, сунъий нафас олдириш қийинлашади. Токни узиб қўйилгач, тезда сунъий нафас олдириш ва юракни ёпиқ массаж қилиш керак. Сунъий нафасни «оғиздан-оғизга» , «оғиздан –бурунга» яхши натижа беради. Юрак ва нафас фаолиятини яхшилаш учун амилнитрат, нашатир спир- ти ҳидлатилади, кофеин, кордиамин, эфедрин юборилади. Куйган жойларга (ток белгилари) асептик боғлам қўйилади. Ётган ҳолатда эҳтиётлик билан касалхонага кузатувчи биргалигида жўнатилади, чунки, юрак ва на- фас фаолиятларининг бузилишлари такрорланишлари мумкин. Касалхонада кўрсатиладиган тиббий ёрдам юрак ва нафас фаолиятини яхшилашга қаратилади. Сунъий нафас аппарати усули билан амалга оширилади. Юрак фибрилляциясини йўқотиш учун юрак ичига 1-3 мл адреналин ёки норадреналин, 5% ли кальций хлор 40% ли глюкоза билан бирга юборилади.Электр токидан шикастланганларни ҳеч қандай шикоятлари бўлмаса ҳам узоқ вақт кузатилаб турилади. Беморда кучли ҳаяжонланиш рўй берганда мускул орасига нейропле- гик аралашмалар юборилади (2% ли аминазин эритмаси, димедрол, пи- польфен, промедол), вена орасига секинлик билан миорелаксантлар (дити- лин, листепон) юборилади, хлорал гидратнинг 3% ли эритмаси 30-40 мл миқдорида клизма қилинади.Кейинчалик мумкин бўлган қон кетишларнинг олдини олиш мақсадида резина жгут, операцияда ишлатиладиган асбоб- ларни, қон қуйиш системаларини тайёрлаб қўйилади. Электр токидан шикастланишда 1-тиббий ёрдам: а) электр симини электр тармоғидан олиб ташлаш, қўлни материал билан ўраб, резина этик ёки калиш кийиб, ёғоч тахтага турилади, сунъий нафас олдириб, юракни ёпиқ массаж қилиш

б) кийимни ечиб, жароҳатга асептик боғлам қўйиш в) кийимни ечиб, ухлатувчи воситалар қилинади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Ёрматов Ғ. Ё. ва бошқалар. Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги. Ўқув қўлланма. -T.: 2005. 2. Ў. Йўлдошев ва бошқалар. Меҳнатни мухофаза қилиш. -T.: Меҳнат, 2005. 3.G‘oyipov H.E. Hayot faoliyati xavfsizligi. –T.: “Yangi asr avlodi”, 2007 yil. – 264 b. 4. Безопасность жизнедеятельности. /Под.ред. Михайлова Л.А. Киев – Харьков – Минск, 2007. 301 с.

Похожие

Ишлаб чиқаришдаги касб касалликлари ва шикастланишларда шошилинч тиббий ёрдам

Шикастланишларда шошилинч тез тиббий ёрдам

Ўткир заҳарланишларда шошилинч тиббий ёрдам кўрсатиш

Саноат санитарияси ва касб гигиенаси

Фавкулодда вазиятларда ахоли ва худудларни мухофаза килишни тиббий таъминлаш