Тишли узатмалар - Транспорт - Рефераты

Тишли узатмалар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

160 KB

Тишли узатмалар Режа: 1. Тишли ғилдиракларнинг ва узатмаларнинг асосий элементлари. 2. Тишли узатмаларда аниқлик нормалари. 3. Тишли ғилдираклар ва узатмаларни контроль қилиш.

Тишли узатмалар митти соатлардан тортиб одимловчи экскаваторларгача бўлган турли машиналарда ишлатилади. Тишли узатма ва унинг шаклини ҳосил қилувчи ғилдираклар ўқларининг қандай жойлашишига қараб , узатмалар цилиндрик , конуссимон ва червякли узатмаларга бўлинади . Цилиндрик узатмалар энг кўп тарқалган узатмалардандир . Бу узатмаларнинг тишли ғилдираклари мураккаб деталлардан иборат бўлиб , уларнинг тишлари марказга нисбатан тенг масофада жойлашган . Тишларнинг ён сиртлари эвольвента деб аталувчи чизиқ ҳосил қилади . Тишли узатмада турли хил элементлар ажратилади , бу элементлар ғилдиракларни конструкциялашни , технологик процесснинг тўғрилигини кузатиб туришни , контроль қилишнинг усуллари ва воситаларини танлашни осонлаштиради . 18- расмда ўққа перпендикуляр текисликда тишли ишлашнинг элементлари кўрсатилган . 18- расм . Эвольвент илашишнинг асосий элементлари . Бундан ташқари тишли узатмаларда яна қўйидагилар ажратилади : Бўлинувчи айлана - ўқи ғилдирак ўқи билан бир бўлиб , тишларни тенг иккига бўлиб ўтувчи тасаввур қилинадиган цилиндрнинг айланаси . Бошланғич айлана - тасаввур қилинадиган айлана бўлиб , бу айлана бўйича иккита тасаввур қилинадиган айланаётган цилиндр обкаткаси содир бўлади ва унинг ўлчами марказлар орасидаги масофага қараб ўзгариб туради . Бошланғич ва бўлувчи айлана тушунчаларни аралаштириб юбормаслик керак . Бўлувчи айлана ғилдиракда бўлади ва ундан саноқлар олишда

фойдаланилади , бошланғич айлана эса ғилдираклар жуфти илашгандагина пайдо бўлади . Хусусий ҳолда , агар марказлараро масофа бўлувчи айланалар радиуслари йиғиндисига тенг бўлса , бошланғич айланалар бўлувчи айланалар билан бир хил бўлади ( устма - уст тушади ). m модуль дейилганда бўлувчи айлана диаметрида битта тишга тўғри келадиган мм ҳисобидаги узунлик тушунилади , яъни : мм zd m д  . Модуль тишли қилдиракларни характеристикалаш учун хизмат қилади : одатда тишли ғилдиракнинг ва илашишнинг асосий ўлчамларини шу характеристика орқали ифодаланади , масалан , бўлувчи диаметр d д қ m . z . Модуллар қатори стандартлаштирилган ( ГОСТ 9563-60), модули 1 мм дан кичик бўлган узатмалар кичик модулли узатмалар дейилади . Узатиш нисбати i- етакчи ғилдирак бурчак тезлиги  1 нинг етакланувчи ғилдиракнинг бурчак тезлиги  2 га нисбатидир , у ғилдирак тишларининг сонига тескари пропорционал ва ҳар боим бирдан катта 1 2 2 1 z z i    бўлади. Тишли узатмаларда аниқлик нормалари. Тишли ғилдиракларнинг вазифалари ишлатилиш шатрларига қараб, уларга қўйиладиган талаблар турлича бўлади. Саноқ системаларида, бўлиш машиналарида, винт қирқиш ва тиш қирқиш станоклари ва бошқаларда асосий талаб кинематик аниқликка, яъни узатиш нисбатининг тўла айланишида доимий бўлишига қўйилади. Катта тезликларга, шунингдек, шовқинсиз (масалан, автомашиналарда) узатишга мўлжалланган узатмаларда асосий талаб ишнинг узлуксиз бўлишига

қўйилади, яъни илашишнинг ҳар бир моментида узатиш нисбатининг тебранишига қўйилади. Турли хил чиғирларда, кўтариш-транспорт механизмларида, металлургия машиналарида ва б. ишлатиладиган узатмаларда ён сиртларнинг яхши яқинлашиши талаб қилинади. Барча тишли ғилдираклар тайёрланиш аниқлиги бўйича 12 даражага (класслар ўрнига) бўлинади: даража номери қанча кичик бўлса, тайёрланиш аниқлиги шунча юқори бўлади. Стандартларда сонли четлашишлар ҳозирча 3 дан 11 гача бўлган даражалар учунгина белгиланган, 1,2 ва 12-даражалар учун допусклар кейинчалик заруратга қараб ҳамда ғилдиракларни тайёрлаш ва контроль қилиш технологиясини ҳисобга олган ҳолда киритилади. Ҳар бир аниқлик даражаси учун мустақил норма кўрсаткичларининг 3 группаси назарда тутилади: 1. Ғилдиракнинг кинематик аниқлик нормаси. 2. Ғилдиракнинг узлуксиз ишлаш нормаси. 3. Тишларнинг контакт нормаси. Кинематик аниқлик нормалари тишли ғилдиракларнинг айланишида буралиш бурчаги тўла хатолигининг катталигини аниқлайди ҳамда ғилдиракнинг, у тўла айланганда узатиш нисбатининг хатолигига таъсир қиладиган параметрлари ва элементларига қўйиладиган талабларни ўз ичига олади. ғилдиракнинг узлуксиз ишлаш нормалари ғилдирак айланганда кўп марта такрорланадиган тишли ғилдиракларнинг буралиш бурчагини тўла хатолиги тузувчиларини аниқлайди. Улар ғилдиракларнинг ғилдираклар айланганда кўп марталаб такрораланадиган узатиш нисбатининг ўзгаришига таъсир қилувчи параметр ва элементларига қўйиладиган талабларни ўз ичига олади. Контакт нормалари узатмадаги ғилдираклар туташувчи тишларининг ён сиртлари бир-бирига тўла жипслашишидан аниқланади. Улар туташувчи тишлар уринувчи сиртларнинг катталигига таъсир кўрсатадиган элемент ва параметрларга қўйиладиган талабларни ўз ичига олади.

Тишли ғилдираклар ва узатмаларни контроль қилиш. Ғилдиракларни контроль қилувчи асбобларга қўйиладиган талаблар цилиндрик ғилдиракларни контроль қилиш учун ГОСТ 5368-58 ва ГОСТ 10387-63 (кичик модулли); конуссимон ғилдираклар учун ГОСТ 9459-60 ва ГОСТ 11357-65 (кичик модулли); червякли узатмалар учун ГОСТ 9867-61 каби махсус стандартларда белгиланган. Айланма қадамнинг тўпланган хатолиги ∆ t  турли асбобларда бурчак лимби билан таққослаб текширилади. Бу иш ё бўлгич каллакларда, ёки бурчак лимбаларини ўз ичига олган махсус асбоблар ёрдамида амалган оиширилади. Радиал териш e 0 лар махсус асбоблар-биениметрлар билан контроль қилинади. ғилдиракларни контроль қилиш учун уни марказларга ўрнатилади, шундан кейин тартиб билан тишлар орасига 40 о бурчакли конус шаклидаги учликлар киритилади.

Умумий нормал узунлигининг тебраниши ∆ 0 L ни иккита параллел ўлчагич текисликлари бўлган турли асбоблар (ҳатто штангенциркуль) билан контроль қилиш мумкин. Профилларни текшириш эвольвентанинг тўғрилигини текширишдан иборат. Бу иш махсус асбоблар-эвольвентамер (эвольвента ўлчагич) лар ёрдамида амалга оширилади. Бу эвольвентамерларда назарий эвольвента тикланади ҳамда ғилдиракнинг ҳақиқий эвольвентаси билан таққосланади. Назарий эвольвентани тиклашнинг энг содда усули, диаметри текширилаётган ғилдиракнинг асосий айланаси диаметрига тенг бўлган силлиқ диск бўйлаб линейкани обкатка қилишдан иборат. Ўлчаш вақтида база учун ғилдиракнинг ташқи диаметри олинади. Тиш ўлчагич (зубомер)ни контроль қилинаётган ўлчамга ўрнатиш учун унга ўлчов роликлари ўрнатилади. Тиш ўлчагич лаблари индукторга нисбатан симметрик вазиятини сақлайди, ўлчагич лаблар, масалан, червякли фрезанинг рейкаларини ҳосил қилгандек бўлади. Асбоб номинал ҳолатга махсус роликлар бўйича созлангандан кейин, у ғилдиракка ўрнатилади, агар тиш юпқа қилинган бўлса, асбоб ғилдирак ўқига яқин келади, агар тиш қалинроқ қилинган бўлса, ғилдирак ўқидан узоқлашади.

Адабиётлар . 1. Журавлев А.Н «Допусклар ва техник ўлчашлар» Т.»Ўқитувчи», 1971й. 2. Березин Б.П ва б. «Допуск ва техник ўлчашларга доир масалалар тўплами» Т. «Ўқитувчи», 1970 й. 3. Серўй И.С. «Взаимозаменяемость, стандартизация и технические измерение» М, 1981 г. 4. Якучев А.И. «Взаимозаменяемость, стандартизация и технические измерение» М, 1974 г.

Похожие

Узатмалар кутиси. Таксимлаш кутиси.

Узатмалар ва тақсимлаш қутилари.

Тишли ғилдиракларни таьмирлаш, шкивларни таьмирлаш

Автомобиллар узатмалар кутисининг ривожининг асосий йуналишлари ва хисоби

Оралиқ бирикмалари ва карданли узатмалар. Асосий узатма дифференциал ва ярим ўқлар