Темир йўл транспортининг қурилмалари ва иншоотлари. Темир йўлларни бошқариш асослари - Транспорт - Рефераты

Темир йўл транспортининг қурилмалари ва иншоотлари. Темир йўлларни бошқариш асослари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1372 KB

Темир йўл транспортининг қурилмалари ва иншоотлари. Темир йўлларни бошқариш асослари Режа: 1. Темир йўллар қурилмалари ва иншоотлари мажмуаси 2. Ўзбекистонда темир йўл транспортини ташкил қилиш ва бошқариш асослари 3. Темир йўлларда габаритлар ва уларнинг қўлланиши 4. Темир йўлларнинг аниқ ва хавфсиз ишлашини таъминлаш бўйича меёрий ҳужжатлар 5.Темир йўлларнинг асосий иқтисодий кўрсаткичлари

Темир йўл транспорти мураккаб, кўп тармоқли хўжалик бўлиб, унинг таркибига темир йўллар, корхоналар, административ-хўжалик, маданий- маиший ва тиббий муассасалар, илмий ва ўқув юртлари ва мактаблар киради. Расм 1- а. Амударё темир йўл кўприги Расм 1- б. Амударё темир йўл кўприги

Ташиш жараёнини бажариш учун темир йўллар техник жиҳозлар, ҳаракат воситалари, темир йўл иншоотлари ва қурилмаларига эга бўлиб, улар қуйидагилардан иборат: - темир йўллар, уларнинг ажратиш пунктларидаги қабул, жўнатиш, поездларни қайта тайёрлаш, улар билан бошқа жараёнларни бажариш йўллари; Расм 2. Темир йўл қурилиши - йўловчиларни чиқариш, тушириш ва уларга хизмат кўрсатиш қурилмалари ва иншоотлари; Расм 3. Урганч вокзали кўриниши

- юкларни сақлаш, ортиш ва тушириш қурилмалари; Расм 4. Электрюклагичларда юкларни ортиш - темир йўлларда поездлар ҳаракати хавфсизлигини таъминлаш ва ишлаб чиқариш жараёнларини тезлаштириш учун мўлжалланган автоматика, телемеханиқа, алоқа ва ҳисоблаш техникаси қурилмалари; - локомотивлар ва вагонларни таъмирлаш ва моддий таъминот иншоотлари;

Расм 5. Тепловозлар -электрлаштирилган линияларда электр таъминоти қурилмалари, тортиш нимстанциялари ва контакт тармоқлари; Расм 6. Электр таъминот нимстанцияси

- сув таъминоти қурилмалари; - моддий таъминот қурилмалари ва бошқалар. Темир йўлларда ишни ташкил қилишнинг бутун темир йўл тармоқлари бўйлаб тарқалганлиги ҳаракатни ҳар қандай шароитларда ҳам мунтазам ташкил қилиш, барча темир йўл бўлинмалари ишининг ҳамкорликда аниқ ва тартибли бажариш эҳтиёжи темир йўлларни бошқаришни ўзига хос тартибда ташкил этишни тақозо этади ва унинг асосига қуйидаги тамойиллар қўйилади: а) марказий бошқарувни тармоқ бўлинмаларининг катта ҳуқуқлари ва мустақил бошқаруви билан уйғунлаштириш; б) якка бошқарувчилик тартибига риоя қилиш; в) бошқарувни ишлаб чиқариш ва ҳудудий тамойиллар асосида ташкил этиш, унинг тезкор ва аниқлигини таъминлаш. 2. Ўзбекистонда темир йўл транспортини ташкил қилиш ва бошқариш асослари Ўзбекистон Республикаси мустақилликка эришгандан сўнг, мамлакат ҳукумати томонидан темир йўл транспортининг ривожланишига катта аҳамият берилабошланди. 1994-йил 7-ноябрда Республика ҳудудларида жойлашган Ўрта Осиё темир йўллари базасида «Ўзбекистон темир йўллари» Давлат – акционерлик темир йўл компанияси (ДАТК) ташкил этилди. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг «Ўзбекистон темир йўллари» ДАТК бошқарув ташкилотини такомиллаштириш ҳақидаги» қарорига биноан 2001-йил 1-январидан Компанияда янги тузилма бўйича бошқарув ташкилоти фаолият юрита бошлади. Ҳозирда «Ўзбекистон темир йўллари» ДАТК бошқарувининг ташкилий тузилиши Компания кенгаши – Бошқармалари – Компаниянинг марказий аппаратидан иборат бўлиб, Компания бошқарувида «Йўл

хўжалиги ва ташиш жараёнига хизмат кўрсатиш», «Юкларни ташишни ташкил қилувчи ва экспедицион корхоналар», «Таъмирловчи – фойдаланувчи корхоналар», «Таъмирлаш - қурилиш ва ишлаб чиқариш инфраструктураси» ва «Социал инфраструктура» бошқармалари мавжуд бўлиб, уларнинг ҳар бири ўз йўналиши бўйича хўжаликлар фаолиятини бошқаради (расм 7).

Расм.7. «Ўзбекистон темир йўллари» ДАТК структураси

Ўзбекистондаги барча темир йўл тармоқлари 5 минтақавий темир йўл узелларига (МТУ) бирлашган бўлиб, улар Тошкент, Қ ўқон, Бухоро, қўнғирот ва қарши – Термез МТУларидан иборат. Компания бошқаруви темир йўл тармоқ фаолиятини такомиллаштириш ва уни ривожлантириш йўлида катта ишлар олиб боради. Бошқарма томонидан темир йўл тармоқларининг асосий вазифаси этиб қуйидагилар белгиланган: - ягона темир йўл транспорти тармоғини яратиш; -темир йўлларнинг асосий участкаларини электрлаштиришни давом эттириш; -темир йўл транспорти инфраструктурасини ривожлантириш, шу жумладан темир йўлларни модернизация қилиш, ҳамда оптик-толали телекоммуникация тизимига ўтиш; - ҳаракатдаги таркибни таъмирлаш базасини яратиш; -жаҳон бозорига чиқиш ва Республика экспорт салоҳиятини оширишни таъминлайдиган муқобил транспорт йўлакларини излаш; - Республика ҳудуди бўйлаб ташиш учун қўшимча транзит юкларни жалб қилиш. Ўзбекистон Республикаси темир йўл транспорти халқ хўжалигининг юклар ва йўловчиларни ташиш эҳтиёжларини қоплаш йўлида катта имкониятларга эга. 3. Темир йўлларда габаритлар ва уларнинг қўлланиши Темир йўлларда поездлар ҳаракати хавфсизлигини таъминлаш учун локомотивлар ва вагонлар, ҳамда очиқ вагонларга ортилган юклар темир йўл ёқалаб қурилган иншоотлар ва қурилмалар, ҳамда ёндош йўл бўйлаб ҳаракатланаётган ҳаракат воситалари ёнидан уларга тегмасдан, хавфсиз ўтишлари таъминланиши керак. Бу талаблар давлат стандартлари томонидан белгиланган габаритларга қатъий риоя қилиш орқали таъминланади.

Темир йўлларда қўлланиладиган габаритлар асосан икки турга бўлинади: иншоотларнинг яқинлашиш габарити (С) ва ҳаракат таркиби габарити (Т). Иншоотларнинг яқинлашиш габарити йўл ўқига перпендикуляр кўндаланг чегара чизиғи бўлиб, унинг ичига ҳаракат таркибларидан бошқа қурилма ва иншоотларнинг ҳеч қандай қисмлари кириши мумкин эмас. Ҳаракат таркиблари билан ўзаро таъсирда ишловчи қурилмалар (иш ҳолатидаги вагон секинлатгичлари, электр контакт симлари, бурилувчан сув таъминоти қурилмалари кабилар) бундан мустасно. Ҳаракат таркиби габарити йўл ўқига перпендикуляр (кўндаланг) чегара чизиғи бўлиб, унинг ичида ташқарига чиқмасдан тўғри ва горизонтал йўлдаги юкланган ва бўш ҳаракат таркиблари жойлашиши керак. Габаритлар темир йўлларда иншоотларнинг ва ҳаракат таркибларининг (локомотивлар, вагонлар) йўл ўқ чизиғига нисбатан кўндаланг ўлчамларини белгилайди. 1983 йилдан бошлаб 1520 мм ва 1524 мм кенгликдаги темир йўллар учун янги намуна ўлчовидаги 9238-83 Давлат стандартига асосланиб, иншоотларни темир йўлга яқинлашиш габарити ва ҳаракат таркиби (вагонлар, локомотивлар ва ш.к.) габаритлари ишга туширилган. Бу намуна ўлчовига биноан габаритлар поездларнинг юриш тезлиги 160 км/соатгача бўлган умумий темир йўл тармоқларида, корхона темир йўлидан бекатларгача бўлган шоҳобча йўллар ва корхоналар орасидаги йўллар учун белгиланган. Ҳаракат тезлиги 160 км/соатдан юқори бўлган йўллар учун габарит ўлчамлари темир йўл бошқармаси томонидан қўшимча тарзда белгиланади. Темир йўлларда иншоотларнинг яқинлашиш габарити «С» ҳарфи билан белгиланиб (расм 3.8), бу габарит янги, иккинчи темир йўл қурилишида, темир йўлларни электрлаштиришда ва умумий темир йўл ва корхона (бекатлардан корхона чегарасигача бўлган) йўлларда қайта тиклаш ишларини бажаришда қўлланади.

Давлат стандарти томонидан иншоотларнинг яқинлашиш габарити икки кўринишда, яъни перегонлар (йўл участкалари) ва станциялар учун фарқланади. Чизмадаги С габаритининг ўнг томон ярми перегонлар учун мўлжалланган бўлиб, у остки қисмида йўл ёқасида жойлашиши мумкин бўлган айрим техник жиҳозлар ва қурилиш-таъмирлаш материалларининг баландлигига қараб яқинлашиш чизиғини белгилайди. С габаритининг чап томон ярми станция иншоотлари учун мўлжалланган бўлиб, унинг остки қисми паст ва баланд йўловчи платформаларининг яқинлашиш чегараларини белгилайди. Станцияларда бажариладиган ишларни ҳисобга олиб габаритнинг юқори қисми ҳам перегон габаритидан 500 мм юқорироқ олинади. Чизмада габаритларнинг асосий ўлчамлари мм ҳисобида берилган. Темир йўлларда ҳаракат воситалари учун 1-Т ва Т габаритлари белгиланган бўлиб (расм 3.9), улар муомаладаги барча ҳаракат воситалари учун амал қилади. Булардан 1-Т габаритидаги ҳаракат воситалари умумий тармоқдаги барча темир йўллар, шоҳобча йўллар ва саноат корхона йўллари бўйича, Т габарити эса С габаритига мос бўлган барча темир йўл тармоқлари, шоҳобча йўллар ва саноат корхона йўллари бўйича ҳаракатланадиган таркиб учун белгиланган. С ва Т габаритлари ўзаро жойлаштирилганда улар орасида қоладиган бўшлиқ ҳаракатланувчи таркибни турли ҳолатларда, тўғри ва бурилиш жойларида ҳаракат хавфсизлигини таъминлайди. 3.10-чизмада С ва Т габаритларининг биргаликдаги тасвири кўрсатилган.

Расм 8. Темир йўлларда иншоотларнинг яқинлашиш габарити С Расм.9. Темир йўлларда ҳаракат таркиби габарити Т

Расм 10. С ва Т габаритларининг биргаликдаги тасвири Очиқ ҳаракат воситалари, яъни очиқ вагонларга ортилган юклар ҳам Т габаритидан ташқарига чиқмаслиги керак. Бунинг учун темир йўлларда ортиш габарити белгиланган. Унга биноан очиқ вагонларга ортилган юклар ғилоф ва маҳкамловчи қисмлари билан баргаликда тўғри йўлларда ортиш габарити ичида жойлашиши керак. Агар катта ва яхлит юклар ортиш габаритининг ташқарисига чиқадиган бўлса, у ҳолда ногабаритлик юзага келади. Ҳалқ хўжалигида бундай ногабарит юкларни ташиш эҳтиёжи кўп бўлади. Бундай эҳтиёжларни қондириш учун темир йўлларда ногабарит ташиш тартиб ва қоидалари белгиланган (расм 11). Унга биноан ногабарит юклар махсус эҳтиёткорлик қоидаларига қатъий риоя қилинган ҳолда ташилади.

Расм 11. Ногабаритлик ўлчамлари Ногабаритлик уч томонлама: тепа томон, ён томон ва остки томонда бўлиши мумкин. Аниқлик учун остки ногабаритликнинг 6-даражаси, ён ногабаритликнинг 6-даражаси ва тепа томон ногабаритликнинг 3 даражаси (расм 12) фарқланган бўлиб, уларнинг ҳар бири бўйича ташиш учун махсус тартиб-қоидалар белгиланган. Расм 12. Ногабаритликлар даражалари

Ногабарит юкларни ташишни ташкил қилишда жўнатувчининг буюртмасига биноан юкнинг жўнатиш ва етиб бориш манзиллари, вагонда жойлаштириш ва маҳкамланиши, манзиллар орасида ушбу юкли вагонни ўтказиши мумкин бўлган йўналишлар аниқланади, таҳлил қилинади ва имкониятга қараб ташиш учун темир йўл бошқармаси томонидан рухсат берилади. Агар юк ташиш халқаро йўналишларда бўлса, у ҳолда ташиш маршрутида жойлашган бошқа давлат темир йўллари билан келишилади. Ногабарит юкларни ўтказишда кўп йўллик участкалар ва станциялар бўйлаб ҳаракатни ташкил қилиш, станцияларда манёвр ҳаракатларини бажариш, йўлда вагондаги юк ҳолатини кузатиб бориш масалаларига алоҳида эътибор қаратилади. Очиқ вагонларга ортиладиган юкларнинг ташқи ўлчамларини аниқлаш учун темир йўл стацияларида бундай юкли вагонлар махсус габарит дарвозаси орқали ўтказилади. 4. Темир йўлларнинг аниқ ва хавфсиз ишлашини таъминлаш бўйича меёрий ҳужжатлар Темир йўлларнинг аниқ ишлашини ва ҳаракат хавфсизлигини таъминлаш белгиланган тартиб ва қоидаларга қатъий риоя қилиш йўли билан амалга оширилади. Бунинг учун темир йўлларда бир қатор бошқарувни таъминловчи ва меёрий ҳужжатлар мавжуд бўлиб, улар қуйидагилардан иборат. «Темир йўл транспорти тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонуни. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси қарорига билан 1999-йил 15- апрелдан «Темир йўл транспорти тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонуни қабул қилиниб амалга киритилди. қонунда темир йўл транспортининг Республикамиз хўжалигининг иқтисодий ва ижтимоий соҳасида тутган ҳуқуқий ўрни белгиланган. қонун 28 моддадан иборат бўлиб, унинг биринчи моддаси асосий тушунчаларга бағишланган. Бу моддада темир йўл транспорти (темир йўли), темир йўл транспорти корхонаси, муассасаси ва

ташкилоти, темир йўл Устави, транспорт хизматлари бозори, ташиш жараёни, умумий фойдаланишдаги темир йўллар, юк, йўловчи, багаж, юк багажи, юк жўнатувчи (жўнатувчи), юк олувчи (олувчи), хавфли юклар, ажратилган минтақа, муҳофаза зоналари каби ибораларга таъриф берилган. қонуннинг бошқа моддаларида темир йўл транспорти тўғрисидаги қонун ҳужжатлари, меёрий ҳужжатлар тўғрисида, темир йўл транспортида мулкчилик шакллари, темир йўлларда қатновларнинг турлари ва бошқа барча тартиб ва қоидалар, ҳамда фаолият турлари бўйича аниқ ифода ва ҳуқуқий ўринлар белгиланган. Темир йўл Низоми –темир йўлларнинг, темир йўлдан фойдаланувчи ташкилотлар ва фуқароларнинг ҳуқуқлари, мажбуриятлари ва масъулиятлари, ҳамда темир йўлларнинг бошқа транспорт турлари билан ўзаро муносабатларини белгилайди. Низом темир йўл хизматидан фойдаланиш жараёнида юзага келадиган темир йўл ва юк жўнатувчилар, юк олувчилар, йўловчилар ва бошқа жисмоний ва юридик шахслар орасидаги муносабатларни бошқаради. Низом йўловчилар, юклар, багаж ва юк багажлар ташишнинг асосий шартларини, темир йўллар ва бошқа транспорт турлари орасидаги муносабатларни, ҳамда шоҳобча йўллардан фойдаланиш соҳасидаги асосий ҳолатларни белгилайди. Темир йўлларнинг мунтазам ва хавфсиз ишлаши, юк ва йўловчиларни ташишни тўлиқ амалга ошириши темир йўллардаги барча бўлимларнинг бир маромда ўзаро уйғунлашган ҳолда тартибли ишлашига боғлиқ. Темир йўлларда бундай уйғунлашган тартиб темир йўл бошқармаси томонидан белгиланадиган ягона умумтармоқ поездлар ҳаракати графигига қатъий амал қилиш билан таъминланади. Ҳаракат графиги бўйича поездлар ҳаракатини аниқ бажариш станциялар, депо, тортиш подстанциялари, техник хизмат пунктлари ва ҳаракат билан боғлиқ бошқа бўлинмаларнинг ҳаракат графиги асосида аниқ ишлаши билан амалга оширилади.

Темир йўллардан техникавий фойдаланиш қоидалари. Ўзбекистон республикаси темир йўлларидан техникавий фойдаланиш қоидалари «Ўзбекистон темир йўллари» ДАТК нинг барча ҳудудларида амал қилади ҳамда темир йўллар ва темир йўл транспорти ходимларининг асосий низомларини, иш тартибини, муҳим иншоотлар, қурилмалар ва ҳаракат таркибларини сақлаш меёрларини, асосий ўлчамларини, уларга бўлган талабларни, поездлар ҳаракатини ташкил қилиш тизимини ва сигнализация тамойиларини ўрнатади. Техникавий фойдаланиш қоидалари темир йўл транспортининг барча бўлинмалари ва ҳодимлари учун мажбурийдир. Унинг бажарилиши темир йўл транспортининг барча бўғинларида тартибни, темир йўлларнинг аниқ ва бетўхтов ишлашини ва ҳаракат хавфсизлигини таъминлайди. Ўзбекистон темир йўлларида сигнализация бўйича йўриқнома. Ушбу йўриқнома поездлар ҳаракати ва манёвр ишларини бошқаришга тааллуқли бўйруқ ва кўрсатмаларни узатиш учун қўлланиладиган кўринувчан ва овозли сигналлар тизимини, ҳамда ушбу сигналларни узатиш учун қўлланиладиган сигнал асбобларини белгилайди. Йўриқномани билиш темир йўлларнинг барча бўлинмалари ва Ўзбекистон темир йўллари ҳудудидаги барча темир йўл ходимлари учун мажбурий бўлиб, унинг талабларига риоя қилиш темир йўлларнинг бетўхтов ишлашини, поездлар ҳаракати ва манёвр ишлари хавфсизлигини таъминлайди. Ўзбекистон темир йўлларида поездлар ҳаракати ва манёвр ишлари бўйича йўриқнома. Ушбу йўриқнома Ўзбекистон темир йўлларидан техникавий фойдаланиш қоидалари ва темир йўлларда сигнализация бўйича йўриқномаларнинг талаблари асосида тайёрланган бўлиб, қуйидаги қоидаларни белгилайди: - поездларни қабул қилиш, жўнатиш ва ўтказишни ҳар хил СМБ (сигнализация, марказлаштириш, блокировка) тизимларида, носозлик

ҳолатларида ва темир йўлларда таъмирлаш ишлари олиб борилаётган вақтларда бажариш тартиб - қоидалари; - станцияларда манёвр ҳаракатлари тартиби; - поездларни огоҳлантириш тартиби; - поездлар ҳаракати ва манёвр ишлари хавфсизлигини таъминловчи бошқа қоидалар. Ҳаракат хавфсизлигини таъминловчи асосий шартлардан бири техник қурилма ва иншоотларнинг бутунлигини ва ишга шайлигини таъминлашдир. Техникавий фойдаланиш қоидалари талабларига биноан темир йўлнинг ҳар бир ишчи ва хизматчиси ҳаракатга хавф туғдирувчи ҳар қандай ҳолатда поездга ёки манёвр воситаларига тўхташ сигналини берабилиши, уни тўхтатиш чорасини кўрабилиши, ҳаракатга хавф туғдирувчи иншоот ёки қурилма бўлса, бундай хавфли жойни чегаралаб муҳофазалаши ва камчиликларни бартараф этишга ҳаракат қилиши керак. Темир йўлларда ҳаракат билан боғлиқ вазифаларга ишга қабул қилинувчилар белгиланган тартибда техникавий фойдаланиш қоидалари, сигнализация ва ҳаракат ташкили бўйича йўриқномалар, вазифага тааллуқли бўлган бошқа йўриқномалар, хавфсизлик ва ишлаб чиқариш-санитария қоидалари бўйича махсус синовдан ўтказилиб ишга тайинланадилар. 5. Темир йўлларнинг асосий иқтисодий кўрсаткичлари Темир йўллар ишининг асосий иқтисодий кўрсаткичлари меҳнат унумдорлиги, ташиш таннархи, даромад, рентабеллик, фондлар самарадорлиги ва бошқалардан иборат. Меҳнат унумдорлиги йўл бўйича бир йиллик келтирилган ткм да бажарилган ишни (  келт PL ) ташиш жараёнида банд бўлган ишчи хизматчилар сонига (Ч Э ) нисбати билан ўлчанади, яъни П Т+  келт PL / Ч Э .

Ташиш таннарҳи жорий ҳаражатларнинг (  Э) ташиш бирлигига ( келт PL ) нисбати билан ўлчанади, яъни С+  Э/  келт PL , бунда  Э – ташишни бажариш билан боғлиқ бўлган фойдаланишнинг жами ҳаражатлари (маош барча ажратмалари билан: социал муҳофазалаш, ёқилғи ва электр-энергия, материаллар ва захира қисмлар, амортизация ажратмалар ва бошқа сарф-ҳаражатлар). Хўжаликни тежамкор бошқариш ташиш таннархини камайтириш имконини беради ва темир йўл тараққиёти, ҳамда ижтимоий талабларни тўлароқ қондиришга имкон яратади. Фойда – бу темир йўллар ва корхоналарининг барча хўжалик ишлари натижаларини ифодаловчи кўрстакич бўлиб қуйидагича аниқланади: П+  Д -  Э, бунда  Д – темир йўллар, бўлимлари ёки корхоналари томонидан бажарилган ва ишлаб чиқилган маҳсулот, иш ёки хизмат учун олинган жами фойда (йўловчиларни, юкларни, почта ва багажларни ташиш учун, темир йўлларнинг саноат корхоналари ва ёрдамчи хўжаликлари томонидан бажарилган ишлар ва ш.к. учун). Фойда давлат бюджети тушумининг асосий бандларидан бири ва фаолиятидаги корхоналар тараққиётининг асосий манбаидир. Рентабеллилик – ишлаб чиқариш фондларининг ҳар бир сўмига тўғри келадиган фойда қиймати бўлиб фоиз ҳисобидаги асосий кўрсаткичлардан бири ҳисобланади.

Адабиётлар 1. И.А. Каримов. Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда. Биринчи чақириқ збекистон республикаси Олий мажлисининг Ўн тўртинчи сессиясидаги маъруза 1999 й 14 апрел. 2. Бройтман Э.З., Боровикова М.С., Осьминин А.Т. Эксплуатационная работа станций и отделений: Учеб. пособие для техникумов и колледжей ж.- д. трансп.-М.: Желдориздат, 2002. – 242с. 3. Железнўе дороги: Обҳий курс: Учебник для вузов /М.М.Уздин, Ю.И.Ефименко, В.И.Ковлов и др.; Под ред. М.М.Уздина. - 5-е изд. - СПб.: Информ. центр «Вўбор», 2002. - 3 6 8 с . 4. Железнодорожнўй путь /Т.Г.Яковлева, Н.И.Корпуҳенко, С.И.Клинов и др.; Под ред. Т.Г.Яковлевой. – М.: Транспорт, 1999. – 405 с. 5. Железнодорожнўе станции и узлў: Учебник для вузов ж.-д. трансп. / В.Г.Шубко, Н.В.Правдин, Е.В. Архангельский и др.; Под ред. В.Г.Шубко, Н.В.Правдина. – М.: УМК МПС России, 2002. – 368 с. 6. Железнодорожнўе станции и узлў / Ю.И.Ефименко, С.И.Логинов, В.Е.Павлов и др. – СПб.: Изд-во ПГУПС, 1996. – 202 с. 7. Обҳий курс железнўх дорог: Учебник для техникумов и колледжей ж.-д. трансп. / В.Н.Соколов, В.ФЖуковский, С.В.Котенкова, А.С.Наумов. - М.: УМК МПС России, 2002. - 296 с. 8. Основў эксплуатационной работў железнўх дорог: Учеб. пособие для студ. сред. проф. образования / В.А.Кудрявцев, В.И.Ковалев, А.П.Кузнецов и др.; Под ред. В.А.Кудрявцев. - М.: ПрофОбрИздат, 2002. - 352 с.

Похожие

Темир йўл транспортининг қисқача ривожланиш тарихи. Ўзбекистонда темир йўл транспортининг ривожланиш ҳолати ва истиқболлари

Темир йўлларни лойиҳалаш ва қуриш асослари

Темир йўлларда электр таъминоти иншоотлари ва қурилмалари

Темир йўл транспортига талаб ва даъволар

Ажратиш пунктлари, станциялар ва темир йўл узеллари