Ilashish muftalari - Транспорт - Рефераты

Ilashish muftalari

Загружено в:

04.03.2024

Скачано:

0

Размер:

1103 KB

Ilashish muftalari Reja: 1. Ilashish muftasining tasnifi va ko’llanilishi 2. Ilashish muftasiga ko’yiladigan talablar 3. Friktsion ilashish muftasining ish jarayoni. 4. Ilashish muftasidagi yuklanishlar 5. Ilashish muftasi detallarini mustahkamlikka hisoblash

Tayanch iboralar : ilashish muftasi , yetakchi va yetaklanuvchi qismlar , yuklanish , friktsion , gidravlik , elektromagnit , ravon va to ’ la ulanish . Ilashish muftasining tasnifi va ko’llanilishi Ilashish muftasi dvigatel tirsakli valini transmissiyadan qisqa muddatga ajratib qo’yish va so’ngra ularni o’zaro ravon qo’shish uchun xizmat qiladi. Ilashish muftasini qo’shish orqali avtomobil joyidan qo’zg’atiladi yoki harakat paytida uzatmalar soni o’zgartiriladi. Ilashish muftasi ikki asosiy: yetakchi va yetaklanuvchi qismlardan tashkil topgan bo’ladi. Dvigatel vali bilan bog’langan, aylanib turuvchi detallar yetakchi qismni, ilashishni ta’minlaydigan detallar esa yetaklanuvchi qismni tashkil etadi. Bundan tashqari har ikkala qismni o’zaro qo’shib ajratib turadigan muftaning boshqarish tizimi mavjud. Bu tizim mexanik yoki gidravlik yuritmalardan va ularning kuchaytirgichlaridan iborat bo’ladi. Ilashish muftasi quyidagi vazifalarni bajaradi: dvigatel tirsakli valine uzatmalar qutisidan vaqtincha ajratish va ravon ulash; Bu esa:  avtomobilning ravon qo’zg’alishini ta’minlaydi;  detallardagi yuklanishlarni oshirmay pog’onalarni almashtirishni ta’minlaydi;  dvigatelni to’xtatmay turib avtomobilni to’xtatish imkonini beradi.

 keskin tormozlanish jarayonida kuch uzatmasi detallarning ortiqcha yuklanishidan saqlaydi va ularning xizmat muddatini uzaytiradi. Ilashish muftasi etaklovchi va yetaklanuvchi qismlardan tashkil topgan:  etaklovchi qismga tirsakli val bilan bog’langan (doimo aylanuvchi) detallar kiradi;  yetaklanuvchi qismga ilashish muftasi dvigatel va kuch uzatmasi o’zaro ajratilganda etaklovchi qismdan ajraladigan detallar kiradi. Turlari: yetakchi va yetaklanuvchi qismlar orasidagi bog’lanish tasnifiga asosan ilashish muftalarini friktsion , gidravlik va elektromagni t (kukunli) turlarga ajratiladi. Eng ko’p taralgani bu friktsion ilashish muftalaridir. Ularda burovchi moment yetakchi qismdan yetaklanuvchi qismga, shu qismlarning ta’sirlashish 2-rasm. Ilashish muftasining ishlash jarayoni yuzalaridagi ilashish kuchi yordamida uzatiladi. Friktsiyali ilashish muftasi eng ko’p tarqalgan bo’lib, unda burovchi moment yetakchi qismdan yetaklanuvchi qismga o’zaro ta’sirlanuvchi yuzalarning ishqalanishi tufayli uzatiladi. Gidravlik muftalarda yetakchi va yetaklanuvchi qismlar suyuqlik yordamida, elektromagnitli muftalarda esa magnit maydoni orqali qo’shib ajratiladi. Friktsiyali ilashish muftasining printsipial sxemasi 2.2-rasmda tasvirlangan. Muftaning yetakchi qismi maxovik, kojux va siquvchi disklardan, yetaklanuvchi qismi esa uzatmalar qutisining birlamchi valiga o’rnatilgan yetaklanuvchi friktsiyali disklardan tashkil topgan. Bunda siquvchi disk elastik prujinalar yordamida kojuk bilan tutashtirilgan. Bunga sabab, maxovik bilan tutashtirilgan kojuxning burovchi momenti siquvchi diska o’tkaziladi, ikkinchidan, muftani qo’shib ajratishda siquvchi diskning o’q bo’ylab surilishiga imkon yaratiladi.

Bundan tashqari muftani dvigatel tirsakli valiga qo’shib ajratishda boshqarish tizimini qo’llash mumkin bo’ladi. Mufta disklarini o’zaro bir-biriga siqib, uni qo’shib turish vazifasini siquvchi prujinalar bajaradi, disklarni bir-biridan ajratish uchun esa kojuxga sharnirli ravishda o’rnatilgan qo’zg’aluvchan richaglardan foydaniladi. Ushbu richaglar kojux aylanasi bo’ylab joylashgan bo’ladi va u bilan birga aylanib turadi, shuning uchun ham richaklarga ta’sir etish maqsadida o’q bo’ylab siljuvchi ajratish podshipnigidan foydalaniladi. Ajratish podshipnigi vilka yordamida o’q bo’ylab suriladi. O’z navbatida vilka bo’ylama tortqi orqali qaytaruvchi prujinaga ega bo’lgan boshqarish pedali bilan biriktirilgan. Agar pedal ta’sirsiz turgan bo’lsa, mufta har doim qo’shilgan hisoblanadi, chunki yetaklanuvchi disklar maxovik va siquvchi disklar orasida prujinalarning siqish kuchi tufayli o’zaro bir-biriga jips qilib siqib qo’yilgan bo’ladi. Burovchi moment yetakchi qismdan yetaklanuvchi qismga disklar va maxovik yuzalari orasidagi ishqalanish orqali bevosita uzatilib turadi. Kerakli paytda pedal bosilishi bilan mufta ajratiladi, ya’ni ajratish podshipnigi o’q bo’ylab maxovik tomonga suriladi va richaglarni o’z o’qi atrofida aylantirib, siquvchi diskni yetaklanuvchi disklardan uzoqlashtiradi. Avtomobilni joyidan quzg’atish uchun haydovchi pedalni bosib ilashish muftasini ajratadi va harakatlanish uchun kerak bo’lgan uzatmalar qutisidagi kerakli uzatmani qo’shadi. Avtomobil joyida turgan paytda uzatmani qo’shish orqali muftaning yetaklanuvchi diskasi transmissiyaning vali orqali harakatsiz turgan g’ildiraklar bilan bog’lanadi. Pedal qo’yib yuborilishi bilan aylanib turgan maxovik va siquvchi disk quzg’almasdan turgan yetaklanuvchi disklar bilan birlashadi va ular orasidagi ishqalanish hisobiga yetaklanuvchi disklarga burovchi moment uzatiladi. Agar disklar orasidagi ishqalanish kuchi harakatga qarshilik qiluvchi kuchlardan katta bo’lsa, yetaklanuvchi disk va g’ildaraklar aylana boshlaydilar, natijada avtomobil joyidan qo’zg’alib tezlik ola boshlaydi. Muftani qo’shish natijasida yetaklanuvchi disklar maxovik va siquvchi disk orasida ishqalanib, sezilarli darajada issiqlik ajralib chiqadi. Bunda yetaklanuvchi

disklarning aylanish chastotasi oshib boradi, aksincha maxovikning aylanish chastotasi kamayadi. Dvigatel to’xtab qolmasligi uchun, mufta pedalini asta sekinlik bilan ravon bo’shatish lozim va shu bilan bir paytda yonilg’ini boshqarish pedalini ham bir zayilda bosa borib maxovikning aylanish chastotasini oshirib borish kerak. Muftani ajratish uchun yetaklanuvchi diskning har ikkala tomonidan 0,8… 1,0 mm tirqish hosil qilinishi kifoyadir. Buning uchun boshqaruv pedalining ish yo’li 70…130 mm masofani tashkil etishi kerak. Mufta pedalining to’la yurish yo’li 100. 180 mm ni tashkil etib, shundan 30.50 mm erkin yurish yo’li hisoblanadi. Erkin yurish yo’lining miqdori ajratuvchi richaglar bilan ajratish podshipnigi orasidagi kattalik bilan aniqlanadi. Friktsiyali muftalar yetaklanuvchi disklar soniga qarab bir va ko’p diskli bo’lishi mumkin. Friktsiyali muftalarni har doim qo’shilgan holatda ushlab turish uchun ba’zan bitta siquvchi prujina, ko’pchilik hollarda esa aylana bo’ylab joylashtirilgan bir nechta prujinalar ishlatiladi. Friktsiyali muftalarning yuritmasi mexanik, gidravlik va elektromagnitli bo’lishi mumkin. Muftani boshqarishni yengillatish maqsadida mexanik (servoprujinali), pnevmatik yoki vakuum kuchaytirgichlar qo’llaniladi. Gidravlik (gidromufta) ilashish muftalarida yetakchi va yetaklanuvchi qismlarga ega. Etakchi qismlar past qovushqoq ishchi moy bilan to’ldirilgan hajmni hosil qiladigan nasosli g’ildirak va qopqoqdan iborat. Etaklanuvchi qism bo’lib turbina g’ildirak hisoblanadi. Nasos va turbina g’ildiraklar tashqi va ichki torlar orasida o’rnatilgan va o’zaro ular bilan ishchi suyuqlik uchun parraklararo kanallar hosil qilgan parraklarga ega. Gidromufta parraklari odatda tekis radial qilib tayyorlanadi. Turbina g’ildirak nasos g’ildirakka juda yaqin joylashgan. Gidravlik ilashish muftalarida yetakchi va yetaklanuvchi qismlar orasidagi bog’lanish, shu qismlar orasida harakatlanayotgan suyuqlik oqimining bosimi bilan amalga oshiriladi, elektromagnit ilashish muftalarida esa magnit maydon yordamida amalga oshiriladi. Ilashish muftasi quyidagi ko’rsatkichlari bo’yicha turlarga bo’linadi: 1) ish jarayonining xususiyati bo’yicha:

• doimiy ulangan; • doimiy ulanmagan. 2) etaklovchi va yetaklanuvchi qismlarning bog’lanishi bo’yicha: • friktsion; • gidravlik; • elektromagnit. 3) siquvchi kuchlarni hosil qilish usuli bo’yicha: • prujinali (tsilindrsimon , konussimon, diafragmali ) • elektromagnit; • markazdan qochma; • yarim markazdan qochma. 4) Yuritmasi bo’yicha: • mexanik; • gidravlik; • kombinatsiyalashgan ( pnevmomexanik , pnevmogidravlik , elektromexanik , elektrovakuum ). 5) Boshqarish bo’yicha: • noavtomatik; • noavtomatik, kuchaytirgich bilan; • avtomatik. 6) Ishqalanuvchi yuzalarning shakli bo’yicha: • diskli (quruq, moyda); • maxsus (konusli, lentali va hokazolar).

Ilashish muftasiga ko’yiladigan talablar Ilashish muftasi o’z vazifasini to’liq bajarish uchun quyidagi talablarga javob berishi kerak: о Burovchi momentni dvigateldan transmissiyaga ishonchli o’tkazish; о Ravon va to’la ulanish; о Toza ajralish; о Etaklanuvchi qismlarning inertsiya momentini minimal bo’lishi; о Ishqalanuvchi yuzalardan issiqlikni yaxshi tarqatish; о Transmissiyani dinamik yuklanishlardan saqlash; о Siquvchi kuchlarni bir me’yorda saqlab turish; о Boshqarish uchun kam jismoniy kuch sarflash; о Umumiy talablar. Burovchi momentni dvigateldan transmissiyaga ishonchli o’tkazish. Bu talabni bajarish uchun ilashish muftasini maksimal ishqalanish momenti M im max dvigatelning maksimal burovchi momentidan M d mak bir muncha katta bo’lishi kerak

Friktsion nakladkalar standart o’lchamlariga mos holda disklarning o’rtacha radiusini hisoblash uchun zarur ma’lumotlar GOST 12238-76 talablaridan olinadi. Ravon va tola ulanish. Ushbu talabni bajarish uchun bir qator konstruktiv tadbirlar bajariladi. Avvalo ilashish muftasining ulanish davrini uzaytirish kerak. Shuning uchun yetaklanuvchi disk o’q bo’ylab elastic (eziladigan) etib tayyorlanadi. Yetaklanuvchi diskga parraksimon plastinalar o’rnatilib ularni ustiga nakladkalar qotiriladi. Ilashish muftasi ulanish paytida parraksimon plastinalar siquvchi kuchlar ta’sirida tekislanadi, shu sababli ulanish davrini uzaytiradi va keskin ulanishning oldini oladi. Ravon ulanishga yetaklanuvchi disk gupchagiga o’rnatilgan aylanma tebranishlarni so’ndirgich ham o’z xissasini qo’shadi. To’la ulanishi uchun ilashish muftasining yuritma-sidagi tirqish belgilangandan kichik bo’lmasligi kerak. Agar tirqish kichikroq bo’lib qolsa, pedal quyib yuborilganda ham, siquvchi podshipnik ajratuvchi vilkachalarni bosib

qolishi mumkin va ular o’z navbatida siquvchi diskni to’liq qo’yib yubormaydilar. Demak ilashish muftasi to’liq ulanmaydi. Bundan tashqari, ajratuvchi vilkachalarni o’qlari atrofida burilishi to’g’ri tashkil etilgan bo’lishi kerak, chunki ularni harakati aylana bo’ylab bo’ladi, siquvchi diskni surilishi esa to’g’ri chiziqli, ular esa bir-biriga bog’liq. Harakat kinematikalari bir-biriga mos emas. Toza ajralish . Buning uchun ilashish muftasining yuritmasidagi tirqish belgilangandan katta bo ’ lmasligi kerak , aks xolda , pedal bosilganda uning yo ’ lining aksariyat qismi tirqishni o ’ tishga sarflanib , ajratish richagchalar oxirigacha bosilmaydi . Demak siquvchi disk to ’ liq tortilmaydi va ilashish muftasi toza ajratilmaydi . Ikki diskli ilashish muftalarida o ’ rtada joylashtirilgan siquvchi diskni ortga tortish masalasini echish kerak . rasmda shu masalani to ’ rt xil echimi keltirilgan . Etaklanuvchi qismlarning inertsiya momentini minimal bo’lishi. Inertsiya momenti J = m-R 2 teng, shuning uchun yetaklanuvchi qismlarning massasi va o’lchamlari kichik bo’lishi kerak; Ishqalanuvchi yuzalardan issiqlikni yaxshi tarqatish. Etaklanuvchi disk nakladkalarining ustida radius bo’ylab ariqchalar mavjud. Etaklanuvchi disk aylanganda, bu ariqchalardan havo oqimi markazdan qochma kuch ta’sirida chetga qarab harakatlanadi va yuzalarni sovutib o’tadi. Bundan tashqari, ish jarayonida

ishqalanish natijasida hosil bo’ladigan qirindi zarralari ariqchalarga tushib markazdan qochma kuchlar bilan chiqazib tashlanadi. Ilashish muftasining detallari issiqlikni yaxshi tarqata olishi kerak. Shu sababli ilashish muftasini korzinasi parraksimon, ko’p teshikcha va qirqimlar bilan tayyorlanadi. Aylanish paytida u shamollatgichday ishlaydi. Transmissiyani dinamik yuklanishlardan saqlash. Transmissiyada dinamik yuklanishlar ilashish muftasini keskin ulanishidan, yetakchi g’ildiraklarni yo’l notekisliklariga urilishi, dvigatelni ravon ishlamasligi va x.k. sabablarga ko’ra xosil bo’lishi mumkin. Bunday yuklanishlarni oshishi transmissiya detallarini sinishiga olib keladi. Buning oldini olish uchun ilashish muftasining zahira koeffitsentini to’g’ri tanlash va ilashish muftasining yuqori tezlikda ulanishini oldini olish kerak. Siquvchi kuchlarni bir me’yorda saqlab turish. Ilashish muftasi prujinalarini siqish kuchini o’zgarishini oldini olish juda katta ahamiyatga ega. Chunki mufta ish jarayonining ko’rsatkichlari shunga bog’liq. Buning yo’llari kuyidagicha: - ekspluatatsiyada siqish kuchini sozlash mumkin bo’lgan konstruktsiyani qo’llash; - siquvchi prujinalar bikrligini kamaytirish; - diafragmali prujina o’rnatilgan ilashish muftalaridan foydalanish.

Boshqarish uchun kam jismoniy kuch sarflash. Buning uchun yuritma elementlarining uzatishlar soni iloji boricha katta qilib tayyorlanadi va yuritmada kuchaytirgichlar ishlatiladi. Umumiy talablar. Ilashish muftasi o’lcham va massasi kichik bo’lishi, tuzilishi va texnik xizmat ko’rsatish sodda, shovqinsiz, ta’mirlashga layoqatli bo’lishi va boshqalar. Bundan tashqari ilashish muftasiga qo’yiladigan ishonchlilik talablari, tizimning ishonchli bo’lishi, chidamliligi, ta’mirga moyillik ko’rsatkichlari, hamda saqlanuvchanlik ko’rsatkichlari ham kiradi.

Friktsion ilashish muftasining ish jarayoni. Avtomobil joyidan qo’zg’alayotganda dvigatelning quvvati avtomobilni tezlatish va tashqi qarshilik kuchlarini engish uchun, shuningdek ilashish muftasida shataksirash uchun sarf bo’ladi: Demak dvigatelning ishini foydali ishga va shataksirash ishiga bo’lish mumkin: Avtomobil joyidan qo’zg’alayotganda ilashish mexanizmining ish jarayoni bilan tanishib chiqamiz: Ilashish muftasi qo’shilayotganda dvigatel tirsakli valining burchak tezligi xaydovchi tomonidan boshqariladi va u ko’payishi, kamayishi yoki o’zgarmas bo’lishi mumkin. Tajribali haydovchilar a e ni o’zgartirmaslikka harakat qilishadi.

Ilashish muftasida yetaklanuvchi valning burchak tezligi 0 dan ( t ) co a =co e gacha ( t 2 ) o’zgarishi mumkin. Dvigatelning ishini ikkita bosqichga bo’lishimiz mumkin: L t =L I+ L II I - bosqich - ilashish muftasi qo ’ shilgandan avtomobil joyidan qo ’ zg ’ alguncha davrdagi dvigatel ishi ( о * t x ) . I I - bosqich - avtomobil joyidan qo’zg’algandan shataksirash tugaguncha davrdagi dvigatel ishi (t x -t 2 ) он 2 bo’lgan davrda ilashish muftasi shataksiraydi. Shuning uchun har bir bosqichdagi dvigatel ishining bir qismi shataksirashga sarf bo’ladi: L б = L бI+L б II Ilashish muftasining shataksirash ishi grafikda ilashish mexanizmi uzatayotgan moment ( M c ) va shataksirash burchagi ( <p ) bog’liqligida berilgan. L бI - avtomobil joyidan qo’zg’alguncha bo’lgan shataksirash ishi L б II I -avtomobil tezlanishidagi shataksirash ishi L бI II -tashqi qarshiliklarni engishdagi shataksirash ishi Ilashish muftasining shataksirashdagi ishini taxlil qilish va baxolash uchun avto-mobilning ikki massali modelidan foydalanamiz.

bu erda: J e - dvigatel aylanuvchi qismlarning va ilashish mexanizmi etak lovchi detallarining inertsiya momenti; J a - ilashish muftasi valiga keltirilgan avtomobilning inertsiya momenti; M V -avtomobil harakatiga qarshilik momenti; M K -dvigatelning burovchi momenti; M C -ilashish muftasi uzatayotgan moment. Keltirilgan inertsiya momenti quyidagicha aniqlanadi: bu erda: r k - g’ildirakning g’ildirash radiusi; M - avtomobil massasi; 8 - avtomobilning aylanuvchi qismlarini xisobga oladigan koeffitsent. U tr -transmissiyaning uzatishlar soni; Ikki massali modeldagi massalarning xarakatini differentsial tenglamalar orqali ifodalash mumkin: Ilashish muftasini va uning yuritmasini tanlash usullari Ilashish muftasi loyihalanayotganda, uning qanday avtomobilda ishlashi va unga qo’yiladigan talablarni bajarilishini xisobga olgan holda sxemasi va

konstruktiv echimlari tanlanadi, asosiy tavsiflari tahlil etiladi va ularni konstruktsiyalash o’tkaziladi (A1 farmat qog’ozda masshtabda chiziladi), so’ngra tekshiruv (mustahkamlikga, chidamlilikka, qizishga va h.k.) hisoblari o’tkaziladi. Loyihalovchi avvalo mavjud konstruktsiyalari tahlil etib ularning konstruktiv, ekspluatatsion, ishlab chiqarish afzalliklarini va kamchiliklarini baholaydi. Konstruktsiyani maqbulligini, ishlab chiqarishga mosligini va boshqa loyihalanilgan va mavjud konstruktsiyalar bilan uyg’unlashganligini hisobga oladi. Ilashish muftasidagi yuklanishlar Ilashish muftasini hisoblashga birinchi hisoblash rejimi, ya’ni dvigatelning eng katta burovchi momenti Me max asos qilib olinadi. Etaklanuvchi diskning tashqi diametri D quyidagicha aniqlanadi: Ilashish muftasi o’lchamlarining to’g’ri tanlanganligi friktsion qoplamalarga tushgan solishtirma bosim, prujinalarning kuchlanishi, shataksirash ishi va h.k. hisoblar bilan tekshiriladi.

Friktsion qoplamalardagi solishtirma bosimni aniqlash. Diafragmasimon siquvchi prujina . Ular ilashish muftasining konstruktsiyasini ancha soddalashtiradi (detallar soni qisqaradi, gabarit o’lchamlari kichrayadi va massasi kamayadi) chunki diafragmasimon prujina bir paytda siquvchi prujina va ajratish vilkalarning vazifasini bajaradi. Prujina siqish kuchini siquvchi diskka bir tekis taqsimlaydi, bargchalarining bikrligi esa ilashish muftasini ravon qo’shilishiga yordam beradi. Bundan tashqari, ekspluatatsiya davomida diafragmasimon prujinaning siquvchi kuchi deyarli o’zgarmaydi.

Ilashish muftasining shataksirash ishini va qizishini xisoblash Ilashish muftasining shataksirash ishi emperik formula yordamida hisoblanadi:

Burama tebranishlarni so ’ ndirgichlar . Avtomobilni tezligi keskin o ’ zgarganda ( ilashish muftasini ajratmagan holda jadal tormozlanish , dvigatel katta aylanishlar sonida ishlaganda ilashish muftasini birdan qo ’ shish va h . k .) dinamik yuklanishlar yuzaga keladi . Burama tebranishlarni so’ndirgich dinamik yuklanish natijasida kuch uzatmasi elementlarida yuzaga keladigan kuchlanishlarni kamaytiradi. Ilashish mufta konstruktsiyasida burama tebranishlarni so’ndirgichning qo’llanilishi transmissiya agregatlarining xizmat muddatini uzaytiradi, ishlash sharoitini yaxshilaydi, hamda transport vositasida yurish qulayligini oshiradi. Yuqoridagilarga so’ndirgichda hosil qiladigan ishqalanish evaziga transmissiyadagi tebranishlar amplitudasining kamayishi hisobiga erishiladi. Burama tebranishlarni so’ndirgich bajarilgan konstruktsiyalar bo’yicha ma’lumotlar asosida keyinchalik avtomobilda ishlash samaradorligini tekshirish bilan tanlanadi. Burama tebranishlarni so’ndirgich ilashish muftasining yetaklanuvchi diskini uning gupchagi bilan bog’lab turuvchi elastik muftadan iborat.

Burama tebranishlarni so’ndirgich prujinasida yuzaga keladigan buralishdagi kuchlanish quyidagicha aniqlanadi: Ilashish muftasi detallarini mustahkamlikka hisoblash 1) Siquvchi prujinani hisoblash. Ilashish muftasini ajratganda bitta siquvchi prujinaga ta’sir etuvchi kuch

2) Ilashish muftasining shlitsali valini hisoblash. Shlitsaga ta’sir etuvchi aylanma kuch quyidagicha aniqlanadi: 3) Etaklanuvchi disk friktsion qoplamalarining chidamliligini hisoblash. Ilashish muftasini ishlashi jarayonida friktsion qoplamalar tez eyiladi. Ilashish muftasini bir marta qo’shgandagi friktsion qoplamaning eyilishi quyidagicha aniqlanadi.

Ilashish muftasi yuritmasining hisobi.

Adabiyotlar: 1. Avtomobillar . konstruktsiya asoslari . Muxitdiinov A . A . va boshq . – T . « Istiqlol nuri », 2016. 2. Transport vositalarini loyihalash va hisoblash. Muxitdiinov A.A. va boshq. – T. «Fan va texnologiyalar», 2014. 3. Transport vositalarining tuzilishi (Design of vehicles). Muxitdinov A.A., Sattivaldiev B., Xakimov Sh.K. – T. ―Ta’lim nashriyoti‖, 2014. 4. Qodirov S.M. va Qodirxonov M.O. Dvigatel va avtomobillar nazariyasi. Toshkent, «O’qituvchi», 1981. 5. Mamatov X.M. va boshqalar. Avtomobillar. Toshkent, «O’qituvchi», 1982. 6. Qodirxonov M.O., Rasulov G.G. Avtomobil nazariyasidan masalalar to’plami. Toshkent, «O’qituvchi», 1996. 7. Latipov A.S., Farobin Ya.E. Avtomobil. Teoriya ekspluatatsionno’x svoystv. Moskva, «Mashinostroenie», 1989. 8. X.M. Mamatov. Avtomobillar. (Avtomobillar konstruktsiyasidan programmalashtirilgan o’quv qo’llanma). Toshkent, «O’qituvchi», 1986. 9. E.I. Udler, N.N. Shevchenko, V.R. Fuks. Avtomobili. Kursovoy proekt. Tomsk, Izdatelstvo TGASU, 2014. 10. Agnew.W.G. ―Automotive Fuel Economy Improvement‖, General Motors Research Publication GMR-3493 11. Coon C.W. and Wood C.D. Improvement of Automobile Fuel Economy, - SAE Paper 740969, october, 1984 12. Saunders J. SAE-A Truck Fuel Consumption Measurement Procedure: Tupe 1 Test. SAE Australasia. 1984, XI-XII. 13. Joshida E. Namura H., Hozaki H., etal Jasoline Volatility Hot Weather Driveability of Japanese cars. Motor vehicle technology.

Похожие

Transmissiya. Ilashish mufasi

Transport vositalarining kuch uzatmasi. Ilashish muftasi

Transport vositalarining kuch uzatmasi

Transport vositalarini transmissiya agregat va mexanizmlariga texnik xizmat ko`rsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi

Tо‘qimachilik va yengil sanoat korxonalari sex va bо‘limlarida texnologik jarayonlarida xavfsizlikni ta’minlash