Автосервис корхоналарида мехнатни ташкил этиш, ишлаб чикариш ва ходимларни бошкариш - Транспорт - Рефераты

Автосервис корхоналарида мехнатни ташкил этиш, ишлаб чикариш ва ходимларни бошкариш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

76 KB

Автосервис корхоналарида мехнатни ташкил этиш, ишлаб чикариш ва ходимларни бошкариш Режа: 1. Автомарказлар, автомобилларга техник хизмат кўрсатиш станцияларининг маъмурий тузилиши таркиби ва вазифалари. 2. Ишлаб чиқаришда мехнатни ташкил этиш усуллари. 3. Меҳнат жамоаси ходимларини бошқариш усуллари. 4. Ишчи ва ходимларни меҳнат фаоллиги ва меҳнат қилиш мезонлари.

Автосервис корхоналарида мехнатни ташкил этиш ва бошқариш масалаларини ўрганиш учун аввало уларни ташкилий тузилишлари, таркиби билан танишиб чиқамиз. Бизни қизиқтирган корхоналар бу, таъбиий, автомарказлар ва автомобилларга техник хизмат кўрсатиувчи станциялардир (АТХКС). Автомарказлар автосервис тизимининг энг йирик ва кўп қиррали фаолиятларига эга бўлган корхоналари бўлиб уларнинг таркиби қуйидаги қисмлардан иборат дейиш мумкин: -савдо; -автосервис ишлаб чиқариш; -маиший-маданий хизмати; -маъмурий бошқарув соҳаси. Савдо қисми автомобиллар, уларга эҳтиёт қисмлар ва турли автоматериаллар, автоанжомларнинг улгурджа ва чакана савдоси билан шугулланади, ва у савдо базалари, омборлари, салон -дўконларидан ва шунингдек, ҳисобот-ахборот бўлимларидан иборат бўлади. Автосервис ишлаб чиқариш қисми автомобилларга турли хилдаги техник хизмат кўрсатиш, уларни таъмирлаш, мижозлар билан ишлаш, моддий -техника таъминоти ишлари билан шугулланади ва унга барча ишлаб чиқариш участкалари, технологик жиҳозлар, эҳтиёт қисмлар ва материаллар омборлари қарашлидир. Маиший-маданий хизматини мижозлар ва ходимлар учун хизмат қилувчи ошхоналар, кафе-барлар ва чойхоналар ташкил этади. Автомарказларнинг маъмурий-бошқарув тизими турли шаклда бўлиб у марказнинг кўламига, мулк эгалигига ва бошқа омилларга боглиқ бўлиб бошқарув бошлиги, ва шунингдек, бир неча бўлимлар, чунончи, кадрлар, молия-иқтисод, қурилиш -таъмирлаш, моддий-техника таъминоти, ишлаб чиқариш техника ва бошқа бўлимлардан иборатдир.

Умумий усулида автосервис хизмати кўрсатувчи автомарказларнинг таркибий ва ташкилий тузилишларидан бир вариантини қуйидаги чизмада тасаввур этиш мумкин (расм 7). молиявий, баъзан эса маъмурий мустақилликларга эга бўлади. Автомарказлар мижозлар билан ишлашга, улар диққатини фирма молларига, хизматига жалб этишга катта аҳамият берадилар ва шу мақсадда савдо ва техник хизмат кўрсатиш соҳаларида бозорни махсус ўрганиш, мижозлар билан алоқа боглаш ва улар истак ва таклифларини ўрганиш секторларини ташкил этадилар. Мисол сифатида расм. 8 даги чизмада Жанубий Корея ва Япония автомобил компанияларига қарашли дистрибъютер чизмаси келтирилган. Автомобилларга техник хизмат (автомобиллар)дан бирининг ташкилий тузилиши кўрсатиш станцияларининг (АТХКС) таркибий қисми ҳам асосан уч хил тизимлардан, чунончи (расм 9). -савдо; -техник хизмат; -моддий-техника таъминотидан иборатдир. АТХКСнинг энг кўп тарқалган ташкилий таркиби қуйидаги чизмада келтирилган. Маълумки, меҳнатни ташкил этиш, ҳар қандай бошқарувни (менеджментни) асосини ташкил этади. Бунда ҳар бир ишчи ёки ходим учун у юқори самарали мехнат қилиши мақсадида ишлаб чиқариш технологияси асосида махсус жиҳозланган, маълум санитария-гигиена қоидалари ва хавфсизлик талабларига жавоб бераоладиган ишчи ўрин билан таъминланиши зарурдир. Автосервис корхоналарида ишчи ўринлари қандай ташкил этилиши масаласига тўхталиб кўрсатувчи автомарказлари ҳам деярли юқорида келтирилган тизимлар ва бўлимлардан иборат бўлиб фақат уларни савдо қисмлари ўтирмаймиз, чунки бу масала сизларга маълум бўлган автотранспорт корхоналариникидан жиддий фарқ қилмайди.

Автомобиллар ишлаб-чиқарувчи ва сотувчи компанияларнинг фирма усулида хизмат Диққатингларни меҳнатни ташкил этишни яна бир муҳим томонига , яъни ишларни бажарувчи ишчилар орасида тақсимлаш масаласига қаратайлик. Масалани муҳимлиги шундаки, ишларни бажариш натижасида юқори иш унумига эришиш билан уни юқори сифатини таъмирлаш талаб этилади. Шу нуқтаи назардан қаралганда ТХ ва таъмирлаш ишларини автомобил агрегатлари ва тизимлари бўйича ихтисослашган махсус бригадалар аро тақсимлаш мақсадга мувофиқ кўринади. Бунинг учун корхонада 5-6та агрегатлар ва тизимлар бўйича ихтисослашган, масалан, мотор ва унинг тизимларига хизмат кўрсатувчи, электр ва электрон жиҳозларга, трансмиссия ва юритиш қисми, кузов ва унинг элементларига ва ҳ.к. хизмат кўрсатувчи махсус бригадалар ташкил этилади. Ишларни бу усулда тақсимлаш ва ташкил этиш агрегат -узел усули деб аталади ва кўпинча автомарказларда ва йирик қувватли станцияларда қўлланилади. Бу усулни афзаллиги шундаки, бир томондан иш унуми ошса (бир хил ишни бажаравериш натижасида) иккинчи томондан ишлар сифатини назорат қилиш имконияти ошади ва шунингдек, бригадалар орасида корхонанинг ишлаб чиқариш ресурсларини (ишчи постлари, жиҳозлар, асбоб-ускуналар, эҳтиёт қисмлар ва ҳ.к.)тақсимлаш осонлашади. Меҳнатни агрегат-узел усулида тақсимлаш ва ташкил этишни камчилиги эса автомобилни яхлит техник ҳолатига бригадаларни якка жавобгарлиги сустлашади. Меҳнатни тақсимлаш ва ташкил этишни яна бир усули хизмат турлари бўйича ихтисослашган ишчилар бригадасини шакллантириш ва ишлатишдир. Бу усулга биноан хизмат турлари: ювиш-тозалаш, техник хизмат, майда ва тез таъмирлаш, жиддий таъмирлаш, кузов ишлари ва ҳ.к. бўйича алохида ихтисослашган ишчилар бригадалари тузилиб ишга туширилади. Бундай бригадалар турли касбдаги ишчилардан иборат бўлиб ўз ихтисослиги бўйича (ТХ ёки таъмирлаш) қабул қилиниб олинган автомобил бўйича барча турдаги ишларни (ювиш ва тозалашдан ташқари) тўла

бажарадилар. Ишчилар мехнатини бу усулда ташкил этишининг асосий афзаллиги унинг соддалиги ва қулайлигидадир. Лекин автомобил турли хилдаги хизмат учун кирган пайтларида турли бригадалар қўлига тушиб қолади ва уни “ўз” устасидан айрилиб қолиш имконияти тугилади ва бу хол мижозларга кўпам ёқавермайди. Ишчилар меҳнатини ташкил этишни яна бир усули комплекс бригадалардир. Бу бригадалар ҳам турли касбдаги ишчилардан иборат бўлиб қабул қилинган автомобилдаги барча ишларни(ювиш-тозалашдан ташқари) ТХга ёки таъмирлашга қарашлигидан қатъий назар, тўла бажарадилар. Ишчилар мехнатини бу усулда ташкил этилганда ҳар бир бригада ўзлари хизмат кўрсатган автомобиллар техник ҳолатлари ва бажарилган ишлар сифатига тўла жавобгарлик хис этадилар “ўз” мижозларига эга бўлишга ва уларни йўқотмаслик балки кўпайтиришга ҳаракат қиладилар. Натижада бригадалар орасида мижозлар учун “кураш” рақобат пайдо бўлади, бу ҳол эса ишни сифатини, самарасини яхшилашга хизмат қилади. Ишчилар мехнатини комплекс бригадалар усулида ташкил этилиши ҳам жиддий камчиликлардан холи эмас, улардан энг кўп тарқалгани бригадаларидаги иш сифатини корхона кўламида назорат қилинишининг сустлашишидир. Чунки бригадалар мижозлар билан келишган ҳолда ўз нуқсонли ишларини яширишларига имконият тугилади. Шунингдек, комплекс бригадалар орасида ишлаб чиқариш ресурсларини тенг тақсимлаш қийинлашади, ва бу ҳол эса жамоада маънавий-руҳий ҳолатни таранглашишига олиб келиши мумкин. Баён қилинганлардан кўриниб турибдики ишчилар мехнатини ташкил қилиш осон иш эмас, барча қўлланилган усуллар ўз афзалликлари билан бир қаторда жиддий камчиликларга ҳам эгадирлар. Амалда автосервис корхоналарининг тажрибаларида баён этилган усулларни барча хиллари ёки уларни бир-бири билан қоришмалари, комбинацияларини учратиш мумкин.

Мехнат жамоасини, ходимларини бошқариш масаласига келсак унинг илмий асослари ва амалиёти бир-бири билан боглиқ бўлган икки жихатларни-яъни ижтимоий-иқтисодий ва ижтимоий руҳий (психологик) муаммоларни ўз ичига олади. Агар бошқаришни ижтимоий-иқтисодий томони ишлаб чиқаришни технологияси ва уни ташкил этилиши, ва шунингдек ,корхоналар таркибини ўз ичига олса, ижтимоий-рухий (психологик) жиҳати эса ишчилар ва ходимларнинг ўз вазифаларини бажарилишдан қониқишлари ва шунингдек, самарали мехнат қилиш мезонларини (мотевация труда) ўз ичига олади. Шунга кўра гарчи бошқаришнинг назарияси ва амалиёти турли шароитларда ягонадек кўринсалар ҳам ўз таркиби жихатдан ҳам фан ва ҳамда санъат сифатида намоён бўладилар. Ҳар қандай бошқаришнинг бош мақсади ҳар бир ходимни ўз ишчи ўринида самарали меҳнат қилишга эришиш ва натижада юқори сифатли махсулот чиқариб ёки хизмат кўрсатиб ишлаб чиқаришнинг юқори ва барқарор самадорлигини таъминлашдир. Ахир ҳар қандай техника ва технологияни, улар қанчалик ўта замонавий бўлмасин одамлар бошқарадилар, охирида ишни мувофаққиятини таъминлайдилар. Бошқариш санъати бу инсонларни бошқариш санъатидир. Инсонларнинг ижтимоий мехнат фаолиятини бошқариш эса юқорида кўрсатилган жихатларига кўра уларнинг мехнат фаоллиги, мехнат қилиш мезонлари ва шунингдек, ҳар бир халқнинг этнопсихологик хусусиятлари билан боглиқдир. Ишчининг (ходимнинг) мехнат фаоллиги уларнинг ишга , ўз вазифасини бажаришга маъсулият билан қараши, гайрат ва кўтаринки руҳ билан мехнат қилиш ва якунлашишини билдиради. Ишчининг (ходимнинг) фаоллиги унинг ўз мехнати натижаларидан қанчалик мианфаатдор эканлигига, яъни мехнат қилиш мезонларига боглиқдир.

Мехнат қилиш мезонларидан эса (мотивация труда) ҳар бир ишчи, ходимнинг шахсий манфаатлари блан корхона ёки фирманинг манфаатларини уйгунлашишига хизмат қилувчи, уларнинг мехнатга бўлган муносабатларини белгиловчи, иштиёқ, кўтаринки руҳ, хатто шавқ-завқ билан ишлашга ундовчи моддий, маънавий, рухий (психологик) ва инсоний омиллардир. Бундаги омиллар: моддий-меҳнат ҳақи, турли мукофотлар; маънавий-малакасини ошириш, унвонлар хизмат погонаси бўйлаб кўтарилиши ва ҳ.к.; руҳий -жамоада тоза, яхши кайфият муҳитини яратиш; инсоний-ижтимоий мухофаза, ёрдам, оилага кўмаклашиш каби чора- тадбирларни билдиради. Шуни айтиш лозимки, ишчини(ходимни) мехнатга қизиқтириш (мехнат қилиш мезони) қадим замонлардан буён иқтисодиёт назариясининг бош масалаларидан бири бўлган ва мавжуд ижтимоий-сиёсий тузимнинг моҳиятига қараб амалга оширилган. Масалан, қулдорлик жамиятида , қулга бошпана берилса, қорни тўйдирилса ва у ўлдирилмаса, қул ўз хўжасига ишлайберган. Феодал жамиятида эса қулга ўз уйи ва оиласига эга бўлишига рухсат берилган, қул ўз оиласи билан хўжайини хўжалигида мехнат қилган. Капиталистик тузум пайдо бўлиши билан манфактура саноати, завод ва фабрикалар қурилиб ишга туширилган ва кечаги қулларни бир қисми бу жойларда ёлланма ишчилар сифатида мехнат қилабошлашган. Яна бир қисми эса ер эгаларидан кичик ерларни ижарага олиб ўз хўжаликларига эга бўлганлар, ерсиз қуллар эса илгаригидек ўз хўжайинлари (энди улар помешчиклар деб аталган) ерларда ишлай беришган. Бизнинг тарихимизда бўлган совет социалистик жамиятида эса барча мулк ер, сув, ишлаб чиқариш воситалари, қазилма бойликлар давлат мулки деб эълон қилинган ва аҳолини ишга яроқли қисми шу мулкларда мажбурий мехнат қилишга сафарбар этилган. Аввалги жамиятларда ер эгалари, помешчиклар ва заводчи- фабрикант капиталистларга қулларча

мехнат қилган халқ энди давлат қулларига айланишган, бутун жамиятни, барча ишлаб чиқаришни бошқариш маъмурий буйруқбозлик усулида олиб борилган. Бу усулни моҳияти шундан иборатки, бошқаришнинг барча погоналар бўйлаб энг мухим қарорлар унинг юқори бўгинида қабул қилинган, пастки бўгинлар эса фақат юқорини кўрсатмаларини бажаришлари зарур бўлган . Табиийки бундайин бошқариш тизими самарали бўлаолмайди, бўлмаган ҳам, чунки оммавий ишчилар, ходимлар ва мутахассисларнинг қарорлар қабул қилиш ва ўз корхоналарини бошқариш хуқуқларидан махрум этилган, уларни ташаббус ва ижодий мехнат қилиш хохишларини сўндирилган. Инсониятни тарихий тажрибаси шуни кўрсатадики, мехнатга бўлган қизиқиш, иштиёқ икки ўзаро бир-бирига боглиқ тоифалар (категориялар)га асосланган бўлиши зарур экан, яъни ишчи мехнатдан моддий ва маънавий манфаатдор бўлиши билан мехнат озод, эркин ҳар қандай мажбурлаш, асоратдан қутилган бўлиши ва инсонинг табиий эхтиёжига, масалан, ейиш-ичиш, нафас олиш ва ҳ.к. кабиларга, айланиши зарур экан. Мехнат қилиш мезони ишчи, ходим мехнатга шундай сафарбар этиш усулини бунда ҳам мехнатчини ва ҳамда шу корхонанинг мақсадлари ўзаро уйгунлашади. Мехнат қилиш мезонлариннг гарбга (“Х” ва “У”) ва шарқча Япон усуллари мавжуд. Бу усуллар мохияти билан Сизлар “Менеджмент” курсидан таниш бўлганларинг учун бу ерда уни яна қайтариб ўтирмаймиз. Шуни таъкидлаш лозимки, мехнат қилиш мезони ҳозир “инсоний”лаштирилган бўлиб у ҳаркандай бошқаришнинг асосини ташкил этади. Шу аснода унинг маънавий, қизиқтирувчи, таркибига кирган қуйидаги элементларини алохида кўрсатиб ўтиш зарур: 1.Корхона ўз ишчи-ходимларига қўйган аниқ ва равшан талабларга эга бўлиши шарт;

2.Корхонада барча ишчи-ходимлар учун (жумладан, рахбарлар учун ҳам) , қатъий риоя қилинадиган ягона хизмат қоидалари бўлиши ва ишлаши зарур: 3.Ишчи ходимларни доимо ўқитиш, малакаларини муттасил ошириш; 4.Ижодга йўл очиш ва уни доимо рагбатлантириш. 5.Ишчи-ходимларни ўз корхонаси, фирмасига садоқатли руҳда тарбиялаш. Умуман олганда иқтисодни, корхонани ва ҳар қандай мехнат жамоасини бошқаришни қатор ижобий, маъқул бўлган тажрибалари /арбда ҳам Шарқда ҳам мавжуд. Уларни ўрганиш ва билиш зарур, аммо тўла қабул қилиб бўлмайди, чунки айрим ижобий ютуқлар айрим халқлар (немислар, японлар) миллий руҳлари хусусиятларигагина (этнопсихологик) боглиқдир. Ёш, мустақил Ўзбекистонимиз иқтисоди ўтиш даври, советларча иқтисоддан эркин бозор иқтисодий-муносабатларига ўтишни бошидан кечираяпти. Ҳозирча эскилик қолдиқлари маъмурий-буйруқбозлик, бюракратик (тўраларча) усуллар ҳали узил-кесил барҳам топган эмас, иқтисодини бошқаришни янгича, “ўзбекча, ҳаммага маъқул бўлган усули ҳозирча кашф этилган эмас.

Адабиётлар 1. Афанасьев Л.Л. и др. Гаражи и станции технического обслуживания автомобилей.- М.: Транспорт, 1980 г. 2. Техническая эксплуатация автомобилей. Учебник для ВУЗов. Под ред. Е.С.Кузнецова.-М.: Транспорт, 2001 г. 3. Е.С.Кузнецов. Техническая эксплуатация автомобилей в США.-М.: Транспорт, 1992 г. 4. Г.Ф.Фастовцев. Автотехобслуживание. М: «Машиностроение» 1985г. 5. Г.Ф.Фастовцев. Организация технического обслуживания и ремонта легковўх автомобилей. – М.: Транспорт, 1989 г. 6. М.И.Гриф и др. Качество, эффективность и основў сертификации машин и услуг.-М.: Транспорт, 1999 г. 7. Г.М.Напольский. Технологическое проектирование автотранспортнўх предприятий и станций техобслуживания автомобилей.-М.: Транспорт, 1993. 8. А.И.Хлявич. Обслуживание автомобилей.- М.:Транспорт,1989 г. 9. Руководство по обслуживанию автомобилей « DAEWOO », KOREA , 2000.

Похожие

Автосервис корхоналарида ишлаб чикаришни ташкил этиш ва бошкариш

Автосервис корхоналарида ишлаб чикаришни ташкил этиш

Автосервис корхоналарида ишлаб чикариш фаолияти

Автосервис корхоналарида ташҳислашни ташкил этиш.

Автосервис корхоналарида ишлаб чикариш моддий базаси ва жараёнлари