Автомобилсозлик технологиясининг илмий-техник тараққиёти.Автомобилсозлик технологиясининг илмий-техник тараққиёти. - Транспорт - Рефераты

Автомобилсозлик технологиясининг илмий-техник тараққиёти.Автомобилсозлик технологиясининг илмий-техник тараққиёти.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

63.5 KB

Автомобилсозлик технологиясининг илмий- техник тараққиёти. Режа: 1. Кириш. Автомобил заводларида олиб борилаётган ишлар. 2. Заготовка олиш технологик жараёнларини ривожлантиришнинг асосий йўналишлари. 3. Кесиб ишлаш ва автомобилларни йиғиш жараёнини ривожлантириш.

1. Автомобил заводларида олиб борилаётган ишлар. Дунёдаги барча ривожланган мамлакатларда саноатнинг жуда тез суратлар билан ўсишга ва иқтисодиётнинг таянчларидан бири-автомобил транспорти саноатидир. Автомобил транспорти саноатининг ривожланиши саноатнинг бошқа тармоқларининг ҳам тез суратлар билан ривожланишига олиб келади. Шу сабабли «Автомобил саноати Республикамиз иқтисодиётининг таянчларидан биридир» - деган эди президент И.А.Каримов. Иқтисодиётнинг ривожланиши автомобил саноатининг ривожланиши билан чамбарчас боғлиқ. Шу сабабли президентимиз И.А.Каримов мустақиллигимизнинг биринчи кунлариданоқ республикага автомобил саноатини яратишга эътибор бера бошладилар ва бу борада биринчи қадам 1993-йил ДЭУ компанияси билан тузилган ЎзДЭУ қўшма корхонасини тузиш ҳақидаги битимдир. Бу билан Ўзбекистон автомобил ишлаб чиқарувчи давлатлар қаторидан 28-давлат бўлиб ўрин олди. 1996 йил март ойида Асака шахрида Ўзбекистонда биринчи бўлиб автомобил йиғиш жихозларининг синови бошланди. Шу йилнинг июл ойида эса Ўзбекистонда йиғилган биринчи автомобил конвейердан чиқди. Илк қадамларда ТИКО, ДАМАС, НЕКСИЯ автомобиллари ишлаб чиқарилган бўлса хозирги кунда МАТИЗ, ЛАСЕТТИ линияга қўйиб ишлаб чиқарилмоқда. 1999-йилнинг март ойида Ўзбекистон автосаноати ўз ривожланишида яна бир қадам ташлади. Самарқанд шаҳрида СамКочАвто корхонаси ўз маҳсулотини бера бошлади. Бу завод йилига 5000 та автомобил ишлаб чиқариб, шундан 4000 таси кичик синфдаги автобус ва 1000 таси 5 т юк кўтарадиган юк автомобилидир. Ўзбекистон автомобил саноатининг келажаги янада порлоқ, келгусида бу корхоналарда йиғилаётган бутловчи қисмларнинг 80 фоизи Ўзбекистонда ишлаб чиқаришга режалаштирилган. Массачусэтс техника институтининг тадқиқотларига қараганда битта автомобилни тайёрлаш учун Япония компанияларида ўртача олганда 17

соатдан камроқ, Америкаликларда эса 25 соат ва европаликларда 36 соат вақт сарфланар экан. Бундан ташқари автомобилларнинг янги моделларини Японлар ўртача 46 ойда яратса Америкаликлар ва европаликлар учун 60 ой керак бўлар экан. Бунда Японлар автоматлаштириш жараёнига жуда эҳтиёткорлик билан қарайдилар. Бу эҳтиёткорлик иккита сабаб билан тушунтирилади. Биринчидан автоматикани қўллашга қараганда маоши жуда юқори бўлса ҳам ишчи кучини қўллаш тежамлироқ. Иккинчидан, автоматикани қайта созлаш жуда мураккаб ва қийин. Шу нуқтаи назардан инсон анча эгилувчан робот. Ишлаб чиқариш жараёнида автоматика қанча кўп бўлса, ишлаб чиқариш оқим қаторлари шунча қаттиқ бўлиб қолади. Шу сабабли автомобил русумларини бундан ўн йиллар аввал алмаштириш анча осон кечган, чунки у пайтларда автоматика камроқ бўлган. Замонавий техника тараққиёти даражасига мос келадиган буюм конструкциясини, турли туман ҳалқаро меъёрларни қониқтирадиган автотранспорт воситаларини (АТВ) ва ундан фойдаланиш фақат жиддий назарий ва экспериментал ишлар асосида яратилади. Автомобил механизмларида содир бўладиган жараёнларни ўрганиш ва моҳиятини очиш натижасида ишончлиликдан фойдаланиш ва динамиклик сифатларини, хизмат қилиш муддатларини, комфортабеллигини ошириш йўллари ишлаб чиқилади, автотранспорт воситаларини такомиллашган, содда хизмат кўрсатиш ва хизмат кўрсатишда қулай бўлишга эришилади. Автомобилларни тайёрлаш технологияси бўйича ахборотларни ўрганиш ва материалларни умумлаштириш тўпланган тажрибаларни самарали ютуқларини мутахассисларга уларнинг амалий фаолиятида фойдаланиш учун умумлашган ҳолда бериш, танқидий баҳолаш ва эскирган технологияларнинг камчилигини кўрсатиб беришга имкон беради.

2. Заготовка олиш технологик жараёнларини ривожлантиришнинг асосий йўналишлари. Ҳозирги пайтларда автомобил заводларида техник қайта қуриш кетияпти , асосий ва ёрдамчи ишлаб чиқаришлари ихтисослашган ва юқори даражада ташкил этилган янги заводлар қурилияпти . Алоҳида деталларни ва йиғма бирликларни йиғувчи етказиб берадиган ва ишлаб чиқарадиган заводлар мажмуаси яратилмоқда. Автомат қаторлар ва уларнинг мажмуаси, автомобилларни йиғиш, деталларни қирқиб ишлаш, заготовка олиш жараёнларини комплекс механизациялаштириш ва автоматлаштириш воситалари жорий қилинияпти. Металл қуйиш соҳасида. Тупроқ қолипларда қуйма заготовка олишда ишлатиладиган таёқчаларни ясаш учун қум пурковчи ва қум ортувчи машиналардан, қолип ясайдиган пресс машиналардан кенг фойдаланиш зарур. Қолип ичида бор йўғи 2-3 минут давомида қотиши лозим бўлган таёқчаларни ясайдиган автомат ва ярим автомат машиналардан фойдаланиш давр тақозоси. Бу машиналар қуйидаги оғир қўл меҳнатини йўқотади ёки камайтиради. Силкитиб қолип тайёрлаш ўрнига пресслаб тайёрлаш қуйма заготовкалар сифати ва аниқлигини оширади, шовқинни, қўл меҳнатини камайтиради. Катта босим остида қуйма тайёрлайдиган автомат қаторлар пресслаш усулида ишлайди. Бундай қаторларда ташиш ва технологик амалларнинг ҳаммаси автоматлаштирилган. Қуймаларни тозалаш оғир иш ва кўп меҳнат талаб этади. Қатор заводларда бу иш агрегатлар билан бажарилади, уларни ҳам автоматлаштириш зарур. Қобиқли қолипларга қуйиш ва эриб кетадиган моделлар бўйича тайёрланган қолипга қуйиш усулларида кўпроқ фойдаланиш керак.

Уларнинг автомат тарзда ишлайдиган қаторлари мавжуд. Қобиқли қолип усули болталаш усулига қараганда металл сарфини 20% гача, заготовкани кесиб ишлаш қийинлигини 15% гача камайтиради. Эриб кетадиган моделлар бўйича тайёрланган қолипларга қуядиган автоматлаштирилган қатордаги амалларнинг тахминан 8% автоматлашган. Буларга модел қоришмасини, қуйма қолипни тайёрлаш, тозалаш, қуймаларга термик ишлов бериш ва бошқалар киради. Бу усул массаси 1,5 кг. бўлган пўлат заготовкаларни иссиқ ҳолда штамплаб тайёрлаш ўрнини босади. Рангли металлар қотишмасини босим остида кокилга автомат тарзда қуйиш бўйича жиддий ишлар қилиш керак. Булардан ташқари истиқболда меъёрловчи қурилмалардан, тебранувчи кокил машиналардан, унумдор эритувчи автоматлардан, автомат тарзда қуйиш воситаларидан ва ускуналардан фойдаланиш кўзда тутилади. Темирчилик соҳасида кўп заводларда боғланмаларни тайёрлаш учун комплекс механизациялаштирилган қаторлар ва автомат тарзда ишлайдиган штамплаш агрегатлари қўлланилади. Кейинчалик заготовкага хомашё кесиб олишдан тортиб, заготовка тайёрлаш, унга термик ишлов беришгача бўлган барча амалларни автомат тарзда бажарадиган комплекс қаторларга ўтиш, кривошипли прессларда эзиб чиқариш усули билан болғаланма олиш, горизонтал болғалаш машиналарини ишлатиш зарур. Қатор автомобил заводларида ғилдирак тишлари ва шлицаларини кесиб очиш ўрнига совуқ ва қизиган ҳолда пластик деформациялаш жорий қилинган. Бу усулни бошқа деталларга ҳам қўллаш мумкин. Асбобни ғилдиратиб тишлар ва шлицалар очиб кесиб ишлашга қараганда 10 карра унумлироқ: металл сарфи 10% га камаяди, тишлар ва шлицаларнинг мустаҳкамлиги 1.5 марта ортади. Иссиқ ҳолда ҳажмли штамплаш усулидан кўпроқ фойдаланиш керак. Металлни қизиган ҳолда штамплайдиган кривошипли пресслар, юқори ток билан қиздириш, газ ёрдамида қиздириш, буларни ҳаммаси

боғланмаларни кўплаб тайёрлаш ва уларнинг аниқлигини ошириш имконини беради. Даврий прокатдан, жўваланган ва калибрланган материаллардан штамплаб детал ясаш кенг қўлланиладиган бўлади. Лист ва лентадан тайёрланган букланган ва штампланган профелларни ишлатиш қора металл прокати сарфини камайтиради. Кукунли металлургия ҳам машинасозликда кўп қўлланмоқда. Металлокерамиканинг иқтисодий самарадорлиги ва техникавий зарурати бу усулда кўплаб деталлар ишлаб чиқаришга йўл очиб беради. Металл кукунларини ёпиштириш, кимёвий ва термик ишлов бериш бўйича янги технологияларни қўллаб мустаҳкам ва сифатли заготовкалар олиш мумкин. 4. Кесиб ишлаш ва автомобилларни йиғиш жараёнларини ривожлантириш. Автомобилсозлик технологиясида заготовкаларни кесиб ишлаш бутун автомобилга сарфланган меҳнатнинг 30 фоизини ташкил қилади. Заготовка тайёрлашнинг энг янги усуллари кесиб ишлашни камайтиради ва технологик жараённи анча ўзгартириб юборади. Замонавий усуллар билан тайёрланган қуйма ва штампланган заготовкалар ҳам шундай натижалар бериш мумкин. Асосий ишлаб чиқаришда самарали технологик жараёнлар ва янги асбоблар жорий қилинмоқда. Масалан, қаттиқ қотишмалардан тайёрланган кўпқиррали, қайта чархланмайдиган пластинкалар ўрнатилган, ейилишга чидамли қоплама берилган ва катта тезликда ишлайдиган кескичлар; қаттиқ қотишмалардан тайёрланган сидиргич асбоблар билан сидириш; ўрта қаттиқ синтетик металлардан тайёрланган асбоблар билан нафис ва маромига етказиб ишлов бериш; тешикларни силлиқлаш ва бошқалар. Саноатда квант генераторлардан фойдаланиш машинасозлик технологиясида катта ўзгаришларга олиб келади. Лазерлардан фойдаланиб

ишланиши қийин металларда ингичка тешиклар, ариқчалар очиш, металл бўлмаган материалларни кесиш, эритиш, легирлаш, пайвандлаш, айрим жойларга термик ишлов бериш мумкин. Машинасозлик технологиясини ривожлантиришнинг энг замонавий йўналишларидан бири мослашувчан автоматлаштирилган ишлаб чиқариш тизимларини қўллаш ҳисобланади. Маълумки, бундай тизимлар саноат роботлари, микропроцессор техникаси ва электроника асосида яратилади. Бундай тизимларда юқори унумли ускуналар, программа билан бошқариладиган станоклар ишлатилади. Ўзи турли бўлса ҳам лекин технологияси ва ишлов берадиган юзасининг ўлчамлари бўйича битта гуруҳга кирадиган деталларга ишлов бериш имконини яратади, кескичнинг ейилишини автомат тарзда компенсациялаб туради, кесувчи асбобларни автомат тарзда алмаштиради, асбоблардан носозликларни ҳам одам иштирокисиз ўзи топиб, чора кўради. Йиғув жараёнини такомиллаштириш учун деталлар ва узелларни йиғув жойига автомат тарзда етказиб берадиган конвейрларни қўллаш лозим. Кабиналарни, кузовларни, металл платформаларни йиғиш жараёни асосан пайвандлаш орқали амалга оширилади. Автомобил ишлаб чиқаришда пайвандлаш меҳнатнинг 10 фоизидан ошмайди. Руҳ билан қопланган ва бўялган деталларни пайвандлаш плазмали, электрон нурли ва бошқа турдаги пайванд усулларни қўллаш, унумдор пайванд автоматлар ва ярим автоматлардан фойдаланиш автомобилни йиғишга талаб этиладиган меҳнатни камайтиради. Автомобил деталларини ва йиғма бирликларини металл парда билан қоплаш ва бўяш ишларида қўлланиладиган теника жиддий ривожланди. Янги лок-бўёқ материалларини қўллаш ва илғор технологияларни қўллаш автомобилларнинг коррозияга чидамлилигини оширди ва ташқи кўринишини яхшилади.

Адабиётлар: 1. Ф.П. Гурин, В.Д. Клепиков, В.В. Рейн. Автомобилсозлик технологияси. I - II китоб. Тошкент, 2001. 2. Т.Абдусатторов, О.В.Лебедев, В.Ш.Ахмедов. «Транспорт машинасозлиги технологияси», ТошТЙМИ, Тошкент, 2003. 3. Ф.П.Гурин, М.Ф.Гурин, «Технология автомобилестроения», 1986, 246 стр. 4. С.М.Қодиров, О.В.Лебедев, А.М.Хакимов, под общей редакцией К.М.Сиддикназарова, «Восстановление деталей автомобиля», Тошкент, Ўқитувчи, 1995, 272 стр.

Похожие

Темир йул транспорти таснифи ва ривожланишнинг илмий-техник муаммолари.

Илмий маълумотни олиш усуллари, илмий изланиш ва илмий тил.

Илмий фанни ташкиллаштириш. Илмий тадқиқотнинг асосий босқичлари.

Илмий тeкширишнинг структураси. Илмий-тeхник маълумот манбалари.

Илмий тeкширишнинг структураси. Илмий-тeхник маълумот манбалари.