Tаbiiy ipаkni eshish jаrаyonining mаqsаdi vа mohiyati - Текстиль - Рефераты

Tаbiiy ipаkni eshish jаrаyonining mаqsаdi vа mohiyati

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

118.5 KB

T а biiy ip а kni eshish j а r а yonining m а qs а di v а mohiyati Reja: 1.Uzluksiz iplarni eshish mohiyati. 2.Eshilgan iplarning turlari va ularni tavsifi. 3.Xom ashyoni qabul qilish, saqlash va tanlash. 4.Xom ipakni ivitish, siqish va quritish jarayoni va rejimi. 5.Xom ipakni qayta o`rash jarayoni unda ishlatiladigan dastgohlar va ularning turlari.

Uzluksiz iplardan tayyorlanadigan eshilgan ip mahsulotlari, mahsus tola eshish fabrikalarida, ipak kombinatlarining tola eshish sexlarida, hamda kimyoviy tola va ipak tayyorlanadigan to`qimachilik korxonalarida ishlab chiqariladi. Uzluksiz iplarni - xom ipakni, kimyoviy kompleks iplarni eshish, ya`ni iplarga buram berish, bu eshilgan mahsulotlarga ma`lum foydali xususiyat beradigan mustaqil jarayondir. Uzluksiz iplarning eshilishi natijasida quyidagilarga ma`lum darajada erishishga harakat qilinadi. 1. Yakka iplarni turli darajada eshish yoki bir nechta iplarni birga qo`shib eshish orqali iplarda zarur tashqi effekt, ko`rinish hosil qilish. 2. To`qish va trikotaj ishlab chiqarish sohasida iplarning qaytadan ishlanish xususiyatini takomillashtirish. 3. Iplarni taranglash paytida pishiqligini, cho`zilishga chidamligini oshirish. 4. Iplarda yaxshi ishlatilinadigan, iste`molbop yaxshi ekspluatatsiya qilinadigan xususiyatlar yaratish. Eshilgan iplar quyidagi belgilariga ko`ra farqlanadi: dastlabki iplar xili, eshilish darajasi, eshilish yo`nalishi, eshilgan iplarning tuzilishi, hajmi, iplarning vazifasi, qaysi maqsadlarga xizmat qilishi. Iplarning xiliga ko`ra eshilgan iplar quyidagilarga bo`linadi – tabiiy iplarga (xom ipak, paxta iplar, jun iplar va hokazo), sun`iy (viskoza, atsetat, mis-ammiakli), sintetik (poliamidli, poliefirli, polipropilenli va hokazo), shishadan olingan ip, shuningdek, kombinatsiyalashtirilgan, turli xil dastlabki iplardan tashkil topgan murakkab iplar. Eshilish darajasiga binoan, ya`ni uzunlik birligiga to`g`ri keladigan ip o`rami soniga ko`ra eshilgan iplar 3 guruhga bo`linadi: past eshilgan (230 br/metrgacha), o`rtacha eshilgan (230-900 br/metr), yuqori eshilgan (900 br/metr va undan ortiqroq). Eshilish yo`nalishiga binoan eshilgan iplar ikkiga bo`linadi: o`ng tomonga eshilgan (Z) va chap tomonga (S) eshilgan iplar. O`ng tomonga buramalar pastdan yuqoriga o`ngga yo`nalgan Z (18-rasm,a), chap tomonga eshilishda S – pastdan yuqoriga chapga yo`nalgan (18-rasm, b). 2

18-rasm . Eshilish yo`nalishining belgilanishi Eshilgan iplarning strukturasi, tuzilishi sodda va murakkab bo`lishi mumkin. Sodda tuzilishli iplarda ip o`ramlari bir yo`nalishga ega bo`ladi va bir bosqichda tayyorlab chiqariladi. Murakkab tuzilishli iplarni bir necha iplardan olinadi. Bunda eshilish har bir ipga ma`lum yo`nalish beradi, keyin iplar birlashtiriladi va yangidan eshiladi, ko`pincha teskari yo`nalishda eshiladi. Ipak eshish, pishitish mahsulotlarining asosiy turlari quyidagilar: arqoq, tanda, grenadin, muslin, krep-yupqa mato, moskrep, krep-granit, fasonli eshilgan iplar, tikuv iplari, jarrohlik va texnik iplar, izolyatsion iplar, teksturlangan iplar, turli xil bog`ich-chizimli iplar. А rqoq - xom ipakning yoki kimyoviy iplarning bir yoki bir nechta ipidan, uni 150 br/ metrgacha eshib tayyorlanadi. Tanda - tabiiy ipakdan bo`lgan tanda, 2-4 va undan ortiq xom ipakdan tayyorlanadi. Tanda uchun tarkibidagi har bir ip dastlab o`ng tarafiga (300 dan 600 br/metrgacha) burama oladi, keyin bu iplar qo`shilib chap tomonga eshiladi (250 dan 550 br/metrgacha). Grenadin- tabiiy ipakdan tayyorlanadi va tandadan o`zining birinchi galda 1000 dan 1500 br/metrgacha va ikkinchi galda 750 dan 1250 br/metrgacha eshilishga ega bo`lishi bilan farqlanib turadi. Muslin - gazlama turi bo`lib xom ipakning bir ipidan 800 dan 1500 br/metrgacha eshilish bilan yoki kimyoviy iplardan 600 dan 800 br/metrgacha eshilish bilan kapron iplardan 100 dan 1400 br/metr eshilish bilan ishlab chiqariladi. Krep- jilvali yupqa mato, tabiiy ipakdan, shuningdek, kimyoviy kompleks iplardan mato to`qiladi. Ipak – xom ashyodan tayyorlangan krep ip 2-7 yakka iplardan tarkib topadi va 2200 dan 3200 br/metrgacha o`ng va chap eshilishga ega bo`ladi. 3

Moskrep- tabiiy ipakdan ishlanadigan moskrep 3 yoki 4 krep iplardan, bunga yana 2 yoki 3 xom ipak iplarini qo`shib turib ishlab chiqiladi. Qo`shilgan bu iplarga 500 br/metr eshilib, bundagi buramlar yo`nalishi krep iplarning eshilish yo`nalishiga mos keladi. Krep-granit - moskrepdan quyidagi xususiyati bilan ajralib turadi, ya`ni birlashgan krepsimon va buramsiz iplar bir yo`nalishda eshiladi, eshilish miqdori taxminan 500 br/metrga teng. Fasonli- iplar bir xildagi iplardan ham, turli ko`rinishdagi iplardan ham, masalan, tabiiy ipakdan, viskozadan va atsetat iplardan va yigirilgan ipak iplardan ishlab chiqariladi. Tikuv iplari, quyidagi shartli belgi nomerlarda 13a, 18, 18a, 33, 33a, 65 va 65s, ular 4 tadan to 21tagacha 3,23 va 4,65 teksdan xom ipak iplarini SZ qo`shib eshish yo`li bilan 2,3 va 4 bosqichda olinadi. Jarrohlik iplari, quyidagi shartli belgida 000B, 00B, 0B, 1B, 2B, 3B, 4B, 6B va 8B belgida 2,3 va 4 bosqichda ishlab chiqiladi. 2,33 va 3,23 teks chiziqli zichlikdagi xom ipaklarni 8 tadan to 114 tasi qo`shib eshish bilan ishlab chiqiladi. Bundan oldin 2 tadan to 38 tagacha ipni qo`shib 300 dan 1000 br/metr berib ularni S yo`nalishda eshib, so`ng ularni 3 tasini qo`shib 300 dan to 1000 br/metr Z yo`nalishda eshiladi. Tabiiy ipakdan bo`lgan tasmalar (shnurlar) ham bir necha bosqichda eshilish vositasida ishlab chiqariladi, lekin bunda juda ko`p miqdordagi ipak iplarini (168 dan 624 qavatgacha) birga qo`shish zarur bo`ladi. Izolyatsion iplar . Tabiiy ipakdan tayyorlanadigan izolyatsion iplar bir yoki bir necha (2,3,4 ta) xom ipakdan (120 br/m.gacha) katta bo`lmagan buram berish, so`ngra uni kalavaga qayta o`rab, qaynatib, bo`yash va yana g`altakga qayta o`rash orqali ishlab chiqiladi. Eshilgan kord iplari viskoza va kapron iplaridan ishlab chiqiladi. Viskoza kord iplarini mahsus sentrafugalik yigirish mashinalarida 70-80 br/metr, odatda o`ng tomonga buram berish yo`li bilan ishlab chiqiladi. Bu iplar mahsus buram berish mashinalarida 480-520 br/metr bilan eshiladi. So`ngra 2,3 yoki 4 ta shunday iplar qo`shilib chap tomonga oldingidan biroz kamroq buramlar bilan eshiladi. Natijada kord iplaridagi buramlar muvozanatlashadi. 4

Ipak eshish fabrikalarida sifatiga va miqdoriga asosan qabul qilib olinadigan xom ashyo davlat standartiga yoki tasdiqlangan texnikaviy shartga mos holda qabul qilinadi. Xom ashyo etkazib beruvchi - korxonalar bilan qilinadigan hisob-kitob konditsion (belgilangan talablarga to’liq javob beriladigan) massa miqdori bo’yicha o’tkaziladi. Konditsion massa, kg™ ™100 100 W W G G k k    bu yerda: G f - t o’ pning (partiyaning) amaliy massasi mi q dori, kg; W k - konditsion (belgilangan talablarga t o’ li q javob beriladigan) namlik, % ; W f - tekshirilayotgan davrdagi amaliy namlik, %. А maliy namlik, %, q uyidagi formula b o’ yicha ani q lanadi: , 100/ / 2 2 1 ф g g g W   , bu erda: g1 - namunaning boshlan g’ ich massasi, g; g2 - namunaning konditsion apparatda q uritilgandan keyingi massasi (mi q dori), g. Davlat standartida va texnik talablarda ipak eshish korxonalarida ishlatiladigan xom ashyoning quyidagi namligi ko’ zda tutiladi, %. Tabiiy ipak-xom ashyo II kapron iplar 5 Viskoza iplar II Mis-ammiak iplar 12,5 Аtsetat iplar 7 Lavsan iplar 1 Triatsetat iplar 4,7 Xom ashyo - tabiiy ipak, ipak eshish fabrikalariga 32  0,5 kg massali q op- chemodanlarda kelib tushadi. Unda pilla chuvish fabrikasining nomi, toy nomeri, ipak- xom ashyoning chizi q li zichligi, brutto massasi (idish bilan massa mi q dori), standart nomeri yozib qo’ yilgan b o’ ladi. Ipak-xom ashyoni sifat va miqdor jihatdan qabul qilib olish O`zRST 834-97 bo’yicha o’tkaziladi. O’ar bir toyga qo’shib yuboriladigan ilova xujjatda - tashkilot nomi ko’rsatiladi - buning tarkibiga: mol etkazib beruvchi korxona nomi; toy nomeri; navi (sorti); konditsion massasi, (nettosi, ya`ni, idishsiz og’irlik miqdori); ipak-xom ashyoning rangi va rang tovlamasi (ottenkasi); kalavalar soni; ipakning tabiati (xarakteristikasi-zoti, navi, kalibri, ipak-xom ashyo ipining tarkibidagi pilla iplarining soni); yog’ tekkanlik (emulsiyalaganlik) tarkibi va uning foizi (protsenti) ipak-xom ashyosining ishlab 5

chiqarilgan vaqti; standart nomeri va shu kabilar ko’rsatiladi. Xom ashyo sa q lanayotgan omborxonalarda havoning namligi 60-70% b o’ lishi kerak. Xom ashyoni qayta ishlash muddatini uzaytirish, mashinani qayta-qayta zapravka qilmaslik, texnologik tartibni (rejimni) o’zgartiravermaslik uchun xom ashyoning mayda to’plarini birlashtirib yirikroq to’plar hosil qilinadi. 1) Bunda ipak-xom ashyo bir xil bo’lishi, bir xil chiziqli zichlikka ega bo’lishi, bir korxonadan (mahsulot bilan ta`minlovchi korxonadan) keltirilgan bo’lishi, navi bir xil yoki bir-biriga yaqin bo’lishi, fizik-mexanik xususiyatlarining ko’rsatkichlari bir xil yoki bir-biriga yaqin bo’lishi kerak. Xom ashyo to’pi tanlangandan keyin uning braklarini, nuqsonlarini bartaraf qilish uchun yaxshilab ko’zdan kechiriladi. Ipak-xom ashyoning har bir kalavasi yoyilgan holda shvilda va qora taxta ustida oddiy yorug’likda yoki kunduzgi lampa yorug’ida ko’zdan kechiriladi. Bunda rang-tusi mos kelmagan, shikastlangan va chiziqli zichligining buzilganligi yaqqol ko’rinib turgan kalavalar olib qo’yiladi. Shu vaqtning o’zida yopishib (elimlanib) qolgan kalavalar aniqlanadi. Yopishganlik darajasiga qarab ipak-xom ashyo uch guruhga bo’linadi. 1. Kalavaning qattiq elimlanganligi - kalava iplarining uzunasiga mahkam yopishib qolganligi bilan xarakterlanadi, bunday hollarda iplarni bir-biridan beshikast ajratib olish qiyin bo’ladi. 2. O`rtacha elimlanganlik shu bilan ajralib turadiki, iplar kalavaning 6 erida ko’ndalangiga bo’shroq darajada yopishgan bo’ladi, bunday iplarni yopishgan joydan beshikast ajratib olish mumkin bo`ladi. 3. Kalava iplarining bo’shroq elimlanishi - iplarning 6 joyda kamroq darajada yopishganligi bilan xarakterlanadi. Kalavaning yopishgan joyini uzunligi bo’ylab qo’l bilan siqilsa, undagi iplarning ayrimlari yopishgan eridan ajralib ketadi. Ipak-xom ashyoni qayta o`rashga tayyorlash o`z ichiga quyidagi jarayonlarni oladi: ipak- xom ashyo kalavasini ho`llash (zamochka qilish), ho`llangandan keyin siqish, kalavani to`g`rilash, joyiga keltirish, titib g`urralarni silliqlash, kalavani quritish. Ipak-xom ashyo kalavasini ho`llashning o`rniga mahsus emulsiya sepish ham mumkin. Bunday taqdirda ipak-xom ashyoni siqish va quritish operatsiyasi bajarilmaydi. Ipak-xom ashyoni chuvalatishdan oldin ho`llash – kalavaning elimlanib, yopishib qolgan 6

joylarini yumshatib va ipakning elektrlanishini kamaytirish uchun qilinadi. Ipak-xom ashyo ho`llangandan keyin yumshaydi va egiluvchan bo`lib qoladi, bu esa keyingi qayta ishlash jarayonini osonlashtiradi. Ipak-xom ashyosini emulsiyalashda – tarkibida sovun, moy bo`lgan, suv bilan aralashtirilgan emulsiyadan foydalaniladi. Ba`zi hollarda emulsiyaga glitserin, antiseptik va antistatik moddalar qo`shiladi. Ivitish usuli 3 xil bo`lib, ular purkash, vanna va apparat usuli: Purkash usuli - berilgan ritsept bo`yicha emulsiya hosil qilib olinadi. Xom ipakni ivitish mahsus stolda emulsiyani purkash yo`li bilan bajariladi. Ipakning yopishganligi qarab temperatura 45-53 0 S gacha bo`lishi mumkin. Ivitilgan xom ipak kalavalari konvertga yoki klyonka bilan tortilgan yashikka solib, 4 soatdan 16 soatgacha t-22-24 0 S, W-60-65% li namlikdagi xonada saqlab turiladi. Vanna usulida ipakni ivitish uchun salfetkalarga 2,5-3 kg dan joylangan xom ipak kalavalari vannaga joylashgandan so`ng unga eritma quyiladi. Eritma haroratini saqlash va kalava vanna yuzasiga ko`tarilib ketmasligi uchun vanna usti mahsus moslama bilan yopiladi va siqiladi. Tayyorlangan emulsiya harorati 42 0 S etkaziladi. Bitta vannada bir vaqtda 30-35 kg xom ipak joylanib ivitiladi. Ipakning buramlar soniga va yopishqoqligiga bog`liq holda 38-45 0 S temperatura va ivitish davomiyligi 45 minutdan to 2 soatgacha bo`lishi mumkin. Ivitilgan ipak vannadan panjara ustiga olinib, emulsiya oqib tushguncha saqlanadi va tsentrafugada siqib olinadi. А pparat usulida emulsiyalash . Ipak eshish korxonalarida xom ipakni А ZShS-2 ivitish apparatida ivitiladi. Bu apparatda bosim va serkulyatsiya yo`nalishi avtomatik ravishda bajariladi. Ivitishga tayyorlashda xom ipak salfetkalarga joylangan bo`lib, ular А ZShS-2 apparatining baklariga joylanadi. Bitta apparatga 30-60 kg xom ipak joylash mumkin. Joylangandan so`ng apparat qopqog`i yopilib, tayyorlangan emulsiya bilan sistema to`ldirilib, ishga tushiriladi. Ivitish vaqti tugagandan so`ng avtomatik ravishda sistema to`xtaydi va emulsiya kanalizatsiyaga to`kilib, ivitilgan ipak sentrafugaga joylanadi va siqiladi. Krep iplarini emulsiyalashda kerak bo`ladigan kimyoviy moddalar 100 kg xom ipak uchun 7

Kimyoviy moddalar Аpparat usuli Vanna usulida Purkash usulida Olein sovun 60% li Kastor moyi OP-10 Betonaftol Parfyumer moyi yoki vazelin Olein kislotasi 5,0 2,0 - 0,015 - - 5,0 2,0 0,02 - - - - - 0,22 - 2,3 0,65 Ivitilgan xom ipak massasi quruq miqdoriga qaraganda taxminan 3-4 barobar oshiq bo`ladi. Ortiqcha namlik sentrifugada (Ts-150, Ts-120) siqib tashlanadi. Ts-120 markali sentrafuganing ish unumi 300 kg/soat. Siqilgan, titilib, to`g`rilanib, quritish uchun KS-2 quritgichida quritiladi. Quritish rejimi: temperatura 40-45 0 S, quritish vaqti 60-120 min. Quritilgan ipak namligi 20-25%. Quritilgan ipaklar mahsus xonalarda dam beriladi. Ipak eshish fabrikalarida xom ipakni qayta ishlanishga qulay bo’ladigan o’ramlar hosil qilish uchun qayta o’raladi, bunda ipak eshish mashinalarida so’ngi o’ram g’altak olinadi. Ipak-xom ashyo iplarini qayta o’rash jarayonida iplar qo’shimcha ravishda ko’zdan kechiriladi va tozalanadi-g’urrachalari g’uborlari tozalab tashlanadi, ortiqcha tugunchalar, ingichka joylar olib tashlanadi va hokazo. Buning uchun qayta o’rash mashinalariga tozalagich asboblar o’rnatiladi. Ipak-xom ashyoni qayta o’rash mashinasining turli xili va turli konstruktsiyasidan foydalanish mumkin, bunday mashinalar quyidagi belgilari bilan bir-biridan farqlanadi. 1) kalava o’raladigan charx joylanishiga qarab – charx bir yarusli bir qavatli yuqorida yoki pastda joylashgan va ikki yarusli hamda kombinatsiya qilingan; mashinalar bir tomonlama va ikki tomonlama bo’lishi mumkin. 2) g’altaklar - urchuqli va urchuqsiz bo’ladi; urchuqlar (asosiy o’qqa valga) nisbatan parallel va perependikulyar ravishda joylashgan bo’ladi; 3) chiqarilgan o’ramlar o’ralish xususiyatiga ko’ra - cheti qiyshaymagan tsilindrsimon va ikki cheti qiyshaygan tsilindrsimon bo’ladi; o’ralish parallel holda va krest shaklida bo’lishi mumkin. Qayta o’rash mashinalari konstruktsiya jihatidan turlicha bo’lishiga qaramay, qayta o’rash jarayoni bu mashinalarda bir xil bajariladi. Eng sodda qayta o’rash mashinasining texnologik sxemasi 19-rasmda ko’rsatilgan. Ishchi 1 kalavani 2 charxga kiydiradi va 8

undagi tugunchalarni tozalab tashlab, silliq (tekis) qilib qo’yadi. Ishchi ipning uchini qidirib topadi va u 3 yo’naltiruvchi chiviq orqali, ipni 4 taqsimlovchi asbobning ko’zidan o’tkazadi va uni 8 urchuqqa o’tkazilgan 5 g’altakka biriktirib qo’yadi. Shundan keyin g’altak bilan birgalikda g’altak o’rnatilgan urchuq uyaga tushiriladi, shu payt 8 urchuqning 6 roligi 7 friktsion shkiv ustiga yotqiziladi, friktsion shkiv aylanib turadi va o’zi bilan urchuqli 5 g’altakni ham aylantiradi. G’altakka ip o’raladi. 19-rasm. MSh-3 dastgohini texnologik sxemasi. Qayta o’rash mashinasining unumdorligi, kgFVK   6х 10 вt Т = У  bu y erda:  -ip o’ralishining o’rtacha chiziqli tezligi, m/min; t -vaqt, ya`ni bu - unumdorlikni hisoblashga mo’ljallangan vaqt, min; T x -ipning hisobiy chiziqli zichligi, teks; v- dastgohdagi urchuqlar soni; FVK-foydali vaqt koeffitsienti - bu iplarning ko’rinishiga, chiziqiy zichligigiga, sifatiga, tezligiga va xizmat qilish normasiga bo g ’liq holda 0,7 dan 0,9 gacha o’zgarib turadi. ) 100 1)( 100 1(      n H T T bu erda: T n - ipning nominal chiziqli zichligi, teks;  -tozalash natijasida paydo bo’lgan ipning ingichka erini uzib tashlash, tuzatish 0,5dan 1 gacha faqat ipak xom ashyosi uchun qabul qilinadi;  -ipak xom ashyoni ivitilganda qo’shiladigan qo’shimcha og’irligi yoki kimyoviy iplarni ohorlangandagi elimlanish foizi. 9

Past va o’rta buramda eshilgan iplarni olish uchun ipak xom ashyoni ivitilganda qo’shiladigan qo’shimcha og’irlik I dan 3% gacha miqdorni, krep iplari uchun 3 dan 5% gacha miqdorni tashkil etadi. Kimyoviy iplarni ohorlash yoki ho’llashdan paydo bo’lgan, elimlanish 0,5% gacha miqdorni tashkil etadi. 10

А dabiyotlar: 1. Karimov I. А . Barkamol avlod - O`zbekiston taraqqiyotining poydevori. Toshkent: O`zbekiston, 1997. 2. Rubinov E.B. «Texnologiya shelka». T. O`qituvchi, 1989 y. 3. Rubinov E.B., Muxamedov M.M., Osipov L.X., Burnashev I.Z. «Shelkos i re i kokonomotaniya». Spravochnik. 2-e izd, pererab i dok.-M.Legprombitizdat, 1986 g,-312 s. 4. Qodirov Sh. А . «Pillani dastlabki ishlash va chuvish» bo`limidan ma`ruza matni, 1999 y. 5. Pillachilar uchun qo`llanma. Bagavutdinov N.G va boshqalar. 1984 y. 6. А .X. А limova, V. А . Usenko. OO`Yu uchun Ipakni eshish.-Toshkent., «Sharq»,- 2001.-269 b. 7. www.mindbranch.com/Raw-Silk-Global-R307-18901 8. http://www.hzfj.com 11

Похожие

Ipakni eshish

Ipakni yigirish jarayoni

Pilla chuvishga dastlabki tayyorlash va pillalarni chuvish

Tаbiiy ipаkning tаrkibiy qismi

Sеritsinning tаrkibiy qismlаri vа fizik-kimyoviy хоssаlаri