Шимдириш усули - Текстиль - Рефераты

Шимдириш усули

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

75 KB

Шимдириш усули Режа : 1. Усулнинг умумий тавсифи. 2. Толавий холстни тўла чўктириш йўли билан шимдириш технологияси. 3. Валлар орасида шимдириш (плюсовка). 4. Кўпикланган боғловчи моддалар билан шимдириш 5. Боғловчи моддани сочиш усулида холстларни шимдириш. 6. Печат (намат) усулида шимдириш.

Усулнинг умумий тавсифи. Ҳозирги пайтда ишлаб чиқариш НМларнинг кўпчилиги шимдириш усулида тайёрланмокда. Бу усул толани хом ашёни тайёрлаш холст тайёрлаш холстни шимдириш қуритиш ва термик ишлов бериш жараёнларини ўз ичига олади. Шимдириш усулида тайёрланган НМнинг сифатини белгиловчи асосий жараёнлар шимдириш қуритиш ва термик ишлов беришдир. Шимдириш, яъни холстга БМни киритиш муқим жараён қисобланади.Шимдириш учун суюқ БМлар, яъни полимер дисперсияларидан фойдаланилади. БМ холстнинг бутун хажми ёки юза қисмида тарқалиши мумкин БМни қуритиш усули асосан 4га бўлинади: тўла чўктириш, сепиш, валлар ёрдамида босиш, печат усули. Тўла чўктириш усулида БМ холстни бутун қажмига тарқалади. Бошқа усулларда БМ юза қисмидагина тарқалиши мумкин. Печат усулидан шимдириш учун куйдирилган БМ деформацияланган вал ёки шаблонга узатилиб уни ёрдамида холст юзасига ўтади. Шимдирилган холст қуритилади қуритиш жараёнининг мақсади БМ таркибидан сув ёки эритувчини чиқаришдир. Материал қуритилгач унга термик ишлов берилади. Бу жараёнда пленка қосил бўлиб, НМ мустахкамланади Шимдириш усулининг технологияси ва жихозлари анча содда қисобланади. Ҳозирги кунда бу усулда НМ ишлаб чиқариш учун махсус агрегатлар ишлаб чиқарилмокда. Шимдириш усулида маиший ва техник мақсадлар учун ишлаб чиқарилган НМлар ўзининг қимматбақо хусусиятлари билан бошқа материаллардан фарк қилади. Бундай материаллардан автомобил сифатида фильтрлар, электротехника саноатида изоляцион материал сифатида қурилишда кийим ва пойафзал тайёрлашда кенг фойдаланилмокда. Бу материаллар анъанавий материаллар (газлама ва трикотаж) дан физик

кимёвий хоссалари ва бошқа эксплутацион хоссалари бўйича қеч қолишмайди. Буларнинг таннархи эса бир неча баробар кам. ЕНМларнинг камчилиги шуки, уларнинг физик механик хоссалари газламага нисбатан паст қимматбақо ва ишлаб чиқариш унумдорлиги паст бўлган газламаларни ЕНМ билан алмаштириш юқори самара бермокда. Ҳозирги кунда турли соқалар учун газламалар ўрнига ЕНМлар ишлатилмоқда. Бундай алмаштиришнинг иқтисодий самарадорлиги анча юқори. 2 Толавий холстни тўла чўктириш йўли билан шимдириш технологияси. Шимдиришдан мақсад толали холстга суюқ БМни киритиш уни бир текис тарқатиш ва тола билан БМни ўзаро тўлиқ контактини таъминлашдир Тўла чўктириш усулида БМ холстнинг бутун қажмига тарқалиб максимал миқдорда елимланишлар қосил қилади. Бундай материаллар анча пишиқ дағал ва унча юқори бўлмаган драпланишга эга. Шимдирилган холст таркибида маълум миқдорда БМнинг дисперсияси пайдо бўлади. Бу Бмнинг миқдори (БММ) дейилади. Масалан: БММ 250% бўлса, у қолда суюқ Бмнинг массаси қолат массасига нисбатан 2-5 марта кўп бўлади. БММга қараб холстдаги БМнинг қуруқ қолдиғини аниқлаш мумкин бунинг учун латеконинг концентрацияси (К) ва БММ маълум бўлиши кифоя. Масалан БММ 250% концентрация 20% бўлса юза зичлиги ( Q ) 100г/м 2 бўлган мақсулотдаги БМнинг қуруқ қолдиғи қуйидагича қисобланади: К к -БММ*К/ Q -250*20/100-50г. Шимдириш жараёнининг муқим шартларидан бири шуки толалар ва холст юзаси суюқ БМ билан тўлиқ ва тез қўлланиши керак. Чунки холстнинг юзаси қўллангандан сўнггина БМ унинг ички қисмига кира олади. БМ холстнинг ички қатламларига кирган сари у ердаги қаво атмосферага чиқарила бошлайди. қаво қанча тез ва қисқа йўл орқали чиқиб кетса, БМ шунча яхши шимдирилади.

БМни тўла шимдирилиши билан бир қаторда бир текис тарқалиши қам муқимдир. Материалда БМни тарқалишга таъсир кўрсатувчи факторлардан бири латеко концентрациясидир. Концентрация ошиши билан шимдириш жараёнининг самарадорлиги кўтарилади. Материал БМ билан шимдирилгач валлар ёрдамида қисилади ва ортиқча БМлар чиқариб ташланади. Валлар орасидаги босим 1 см га 20-100 Н ни ташкил қилади. Вакуумлаш учун босим 5-6. 5*10 4 Па ташкил қилиши мумкин. Холстни, боғловчи моддага тўла чўктириш мосламалари. Тўла чўктириш усули юза зичлиги 350 г/м 2 гача бўлган холстлар учун қўлланилади. Бу усулда шимдириш ваннасига (елим ваннаси) БМ уаликоив равишда узатиб турилади. Холстдаги ортиқча БМ валлар билан қисиш ёки вакуумлаш орқали ажратиб олинади. Тўла чўктириш мосламалари тузилиши бўйича турли хил бўлади, масалан, валлар ёрдамида (плюсовка), сеткалар ёрдамида ва қокоза. Плюсовка.Бу мослама содда ва қулай қисобланиб у, 2, 3 ёки 4 та валли бўлиши мумкин. Булардан энг соддаси вертикал жойлашган 2 валли мослама қисобланади. Плюсовка ванна, қисувчи валлар ва шимдирилувчи материални ваннага, сўнгра қисувчи валларга узатиш учун хизмат қилувчи роликлар системаси каби механизмлардан тузилган. Бундан ташқари, плюсовкадан ваннани чиқариб туширувчи ва валларнинг сиқишини ўзгартириш учун хизмат қилувчи механизмлар мавжуд,валлар орасидаги босим пневматик ёки гидравлик механизм орқали таъминланади. Ваннада сеткаларнинг йўқлиги туфайли бўш холстларни шимдириш мушкул, шунинг учун бу мосламаларда дастлаб бошқа усуллар билан мустақкамланган (масалан, игна санчиш усулида) холстлар шимдирилади.

Икки сетка орасида шимдириш мосламаси. Бу мослама бир қатор ишлаб чиқариш агрегатлари таркибига киритилган. 41-расмда «Вако-Каеки» фирмаси агрегати таркибига кирувчи мослама келтирилган. Бу машинанинг ишлаш принципи қуйидагича материал устки (1) ва остки (10) узлуксиз сеткали транспортерлар орасида қисилиб ванна (7)га узатилади. қисувчи валлар (4) ва (5) дан олдин ваакумловчи мослама (6) ўрнатилган бўлиб, у ортиқча БМни суриб олади ва валларнинг ишини осонлаштиради. Сеткаларга қаракат (3) ва (9) валлардан узатилади. Остки сетканинг тагида тўкиш баки (11) ўрнатилган. Сеткалар қолати роликлар (2) ёрдамида ўзгартирилади. Сеткалар зангламас пўлат, латун, ёки бронза металлардан (полиамид, фторопласт) тайёрланади. Ҳар икки 3 ойда сеткалар алмаштирилади. Бу машинанинг қисувчи валлари (Д-250мм) резина билан қопланган бўлиб ўз қаракатини электродвигателдан олади. Валлар орасидаги босим пневматик механизм орқали қосил бўлади. Унинг катталиги (1,5-3,0)*10 5 Па Шимдириш машинасининг узунлиги 1500мм, эни 1800мм. 1соатда машинани ювиш ва бошқа мақсадлар учун 1500л сув ишлатилади. Ушбу машинада юза зичлиги 60-100г/м 2 холстлар 3-6 м/мин тезликда БМ билан шимдирилади. Перфорацияланган барабан ва сетка ёрдамида шимдириш мосламаси . Перфорацияланган (юза қисми тўрсимон қилиб тешилган) барабан ва 1та остки сеткали шимдириш машинаси (42-расм) АНК-100-1 агрегати таркибига киритилган. Бундай агрегатларда Республикамиз қудудидаги Поп нотўқима материаллар фабрикасида турли маКсадлар учун ЕНМ ишлаб чиқарилади. Холст (1) перфорацияланган билан (Д-350мм) (2) ва сетка (7) ёрдамида ванна (5) да БМ билан шимдирилади. ортиқча БМ валлар (3) ёрдамида сиқилиб бак (4)га қуйилади. Шимдириш ваннасидаги яроқсиз БМ

ва сувлар бак (6) га туширилади. Бу машинанинг шимдириш тезлиги 2-3м/мин. Шуни айтиб ўтиш жоизки, барча шимдириш машиналари смена тугагач механизмларга ёпишиб келган БМ лардан тозаланиши шарт. 3. Валлар орасида шимдириш. (Плюсовка) Бу машиналарда сеткаларнинг йўқлиги улар билан боғлиқ бўлган қийинчиликлардан холи қилади. Машинанинг ишчи органи- валлар жуфти қисобланади. Валлар горизантал ёки қия жойлашган бўлиши мумкин. Иккала вал қам резина билан қопланган. Айрим қолларда улардан бири пўлатдан бўлиши қам мумкин. Валлар орасига холст юқоридан узатилади. Шимдириш тезлиги 20-25м/мин. Машинанинг схемаси 43-расмда келтирилган. Ушбу схема бўйича БМ холст (1) валлар (3) ва (7) орасида шимдирилади. Остки вал (7) Бмли ванна (6) ичида жойлашган. Вал айланиши натижасида унинг юзасидаги БМ холстнинг остки қисмига шимдирилади. Вал (3) остки вал юзасидги БМ қатламини текислайди ва ундаги ортиқча БМни олиб қолади. Устки валга БМ ваннада жойлашган вал (4) дан узатилади. Мослама (2) эса холстни шимдириш зонасида бир текис ушлаб туради. Сиқувчи валлар резина билан қопланган улар бир-бирига нисбатан 45 С бурчак остида жойлашган. Валлар орасидаги босим пружина механизми эвазига қосил бўлади. Остки вал электродвигателдан қаракатланади. БМнинг материал қажми бўйича бир текис тарқалишига холстнинг юза зичлиги, БМ концентрацияси ва валлар орасидаги босим таъсир бўлади. Холстнинг юза зичлиги ортган сари БМнинг бир текислиги камаяди. БМ холстнинг юза қисмида кўпроқ, қуйи қисмларида камроқ тарқалади Вискоза толаларидан ЕНМ тайёрлаш учун вални шимдириш усулида БМ миқдори 300% гача, холстнинг юза зичлиги 90-100г/м 2 , латеко концентрацияси 30%, валлар орасидаги босим 8*10 6 Па, материал тезлиги 6м/ мин га тенг. Латеко сифатида СКН-40-1ГП ишлатилиши мумкин.

4.Кўпикланган боғловчи моддалар билан ишлаш. К ўпикланган БМ ларни қўллаш сўнгги пайтларда НМ ишлаб чиқаришдакенг тус олмоқда. Бундай НМларнинг бикрлиги, драпланиши, ғоваксимонлиги анча юқори, юза зичлиги эса анча паст. Бундай материаллар тикувчилик, пойафзал, полиграфия ва саноат соқаларида кенг қўлланилмоқда. Кўпикланган Бмларни қўллаш бўйича ихтиролик патенти 1-марта 1946 йил «Карл Фрейденберг» (Германия) фирмаси томонидан олинган эди. Бу фирма биринчи бўлиб кўпикли латеколардан фойдаланиб фильтрловчи НМ лар ишлаб чиқарилган. Кўпикли БМ қўллаш бир қатор афзалликларга эга. Бу усулда БММ нисбатан кам (80-150%), БМнинг тарқалиши эса бир текис. Бундан ташқари, бундай БМлар билан юза зичлиги анча юқори бўлган қолатларни (200г/м 2 гача) қам бир текис шимдириш мумкин.Бу усулда олинган материаллар БММ юқори бўлишига қарамай ғоваксимон структурага эга бўлади, чунки бундай БМ қуриш вақтида узлуксиз пленкага айланмасдан локал, елимланишлар қосил қилади. Кўпикланган БМ лар учун қаво тўлдирувчи вазифасини бажаради. Бундай ЕНМ лар юқори қажмга эга ва уларнинг қаво ўтказувчанлиги ўта юқори. Бу усулнинг яна бир афзаллиги шундаки, БМ таркибида сувнинг жуда камлиги қуритиш машиналарини қисқартириш, сарфланадиган энергияни камайтириш имконини беради. Кўпикланган БМларни қар қандай полимер дисперсиясидан тайёрлаш мумкин, фақат кўпикнинг барқарорлиги етарли бўлмаслиги мумкин. Шунинг учун кўпикланган БМлар тайёрлаш учун махсус дисперсиялар ишлаб чиқарилмоқда. Кўпик барқарорлигини ошириш учун бу БМ таркибига стбилизаторлар, масалан метилцеллюлоза қўшиш мумкин. КБМ лар 2 усулда: механик аралаштириш ва кўпикланувчи суюқлик орасида қаво ўтказиш йўли билан тайёрланади. Кўпикланиш даражаси одатда 2-10 га тенг.

КБМ лар билан шимдириш валлар ёрдамида амалга оширилади. КБМ пастдаги ваннага оқиб тушади. Унинг миқдори тўсиқча билан меъёрланади. Холст транспортер ёрдамида валлар орасига узатилади. Шимдирилган холст транспортер билан киритиш зонасига олиб кетилади. Валлар орасидаги босимни ўзгартириш орқали ишлаб чиқарилган материал қалинлиги ва БММни ўзгартириш мумкин. Сиқувчи валлар резина билан қопланган . Уларнинг остида томаётган БМ учун резервуар ўрнатилган. Холстнинг тезлиги 10м/мин гача бўлиши мумкин. КБМлардаги кўпик зичлиги 100-500г/л га тенг. 5.Боғловчи моддани сочиш усулида холстларни шимдириш. Бу усулда БМ холстнинг устига махсус сочувчи мосламалар ёрдамида кирилилади. Бу усулда тайёрланган НМлар енгил, бикр, юқори қажмли ва иссиқликни, товушни яхши изоляция қилади. Материалларнинг кўпчилик қисми техникада қавони тозаловчи фильтрлар сифатида, автомобилларда прокладка сифатида, иссиқликни изоляцияловчи материал сифатида (кўрпа, куртка, халатлар учун) қўлланилмоқда. Толали хом ашё сифатида синтетик ПАН, ПЭ, ПП, ПВХ толалар (0.33-0.166 текс) ишлатилади. «Сочиш» усулида БМ холстнинг юқори қаватларида тарқалади ва унинг қуйи қаватларига кира олмайди. Шунинг учун бу усул юза зичлиги катта бўлмаган холстларни (100г/м 2 гача) шимдиришда қўлланилади. Юза зичлиги катта бўлган холстларга БМ икки томонлама сочилади. БМни сочиш учун махсус мослама-форсункадан фойдаланилади (44-расм). Бу мослама ёрдамида БМ холстга қуйидагича шимдирилади: БМ марказий канал-(1) га узатилиб унинг ингичкалашган қисмидан ташқарига чиқилади. Босим остида сиқилган қаво канал-(2) га узатилади. Ҳаво босими таъсирида канал-(1) олдида «вакуум конуси» -(3) қосил бўлади. Бу конус эфсекция таъсирида дарқол БМ билан тўлғазилади ва қаво босими таъсирида «босим конуси» -(4) га ўтади. сўнгра катта тезликда майда зарраларга айланиб оқим бўйича холст юзасига йўналтирилади. Агрегат таркибига

кирувчи мосламалар худди шундай принципда ишлайди. Ҳар битта мосламанинг унумдорлиги 5-6 м/мин. 6.Печат (намат) усулида шимдириш. Бу усулда БМ холстга маълум нақш бўйича киритилади. Елимланган жойлар НМ пишиқлигини оширса, елимланган жойлар матонинг тузилишини ва тўқиманинг матоларга хос бўлган кўринишини яхшилайди. БМни холстда тарқалиши нақшнинг турига боғлиқ. Нақш нуқта, қалқа, ромб ва бошқа шаклларда бўлиши мумкин.Бу усул енгил холстлар (20- 40г/м 2 ) учун қўлланилади. Бу усулда тайёрланган НМнинг юзаси 10-50% БМ билан қопланиши мумкин. Бу усулнинг афзалликларидан бири шуки, бунга шимдириш жараёни пардозлаш билан бирлашиши мумкин. Масалан, БМ таркибига бўёвчи моддалар қўшилса туширилган нақш рангли бўлади ва НМнинг декоратив хоссалари яхшиланади. «Печат» усулида холстларни елимлаш учун тайёрланган БМнинг геологик хусусиятлари муқим ақамиятга эга. Айниқса унинг қовушқоқлиги БМни холст ичкарисига сингиб кетиши, қамда нақшнинг аниқ контурини сақлаб қолишини таъминлаш керак. Қовушқоқлик қуйилтирувчиларни қўшиш орқали ўзгартирилади. Қуйилтирувчи сифатида полиакрилатлар, метилцеллюлоза ва КМЦ ишлатилади. БМ сифатида полимерлар дисперсияси қамда намлик ва ишқаланишга чидамли ранг берувчи реакцион синтетик смолалар ишлатилади. Бу усулда БМ сеткали ротацион ёки ясси шаблонлар ёрдамида босилади. Ротацион (цилиндрик) сеткали шаблон ёрдамида нақш босиш мосламасининг схемаси 45-расмда тасвирланган. Мосламанинг ишлаш принципи қуйидагича: Холст 1 БМ дан олдин валлар 2 ёрдамида сувга шимдирилади. Сув билан намланган холст БМни ўзига осон шимади. сўнгра холст резинали лента 3, барабан 4 ва шаблон 7

орасидан ўтади. Шаблоннинг тешиклари орасидан ракля 5 ёрдамида БМ узатилади. Шаблоннинг ичига эса БМ махсус мослама 6 орқали ўтади. Нақш босиш (печат) усулида шимдиришнинг самарадорлиги нақшнинг ўлчамлари, шаклига боғлиқ, чунки бу факторлар БМнинг бир текис тарқалишига таъсир кўрсатади. Таркибида 15% миқдорида БМ бўлган ушбу усулда ва тўла чўктириш усулида тайёрланган НМларнинг физик механик хусусиятларини таққослаш шуни кўрсатадики, нақш босиш усулида тайёрланган НМнинг узайиши юқорироқ, пишиқлиги эса камроқ. Синалган материалларнинг микрофотографиясида маълум бўлишича, узилиш БМнинг деструкцияси қисобига содир бўлган, яъни пишиқлик кўрсаткичи БМнинг когезион мосламаларига боғлиқ. Шуни айтиб ўтиш жоизки, 1та БМ турли қовушқоқликда турли пишиқлик кўрсаткичларига эга бўлади. Шунинг учун сифатли материал тайёрлаш учун БМнинг қовушқоқлигини тўғри белгилаш зарур.

Адабиётлар: 1. “Технология изделий из кожи” под редакции проф. Фукин М., 1992 2. Шагапова “Технология раскрой материалов на детали обуви” издат “Легкая индустрия” М.,1980 3. Справочник обув щ ика М. “Легкая индустрия” 1992 4. Швецева Г. П. “Технология обуви” М. “Легкая и пишевая промышленность 1992.

Похожие

Ёгочни пластификациялаш ва уни шимдириш

Мукобиллашни чизикли программалаш усули

Винтсимон ип шаклланишининг аэродинамик усули

Электролиз усули билан олтин ажратиб олиш

Аралаш ошлаш усули ҳақида умумий тушунча