Композиция тушунчаларини аниклаш - Текстиль - Рефераты

Композиция тушунчаларини аниклаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

60.5 KB

Кириш. Композиция тушунчаларини ани қ лаш Режа. 1. Костюм композиция асосида іўлланадиган асосий тушунчаларни таърифлаш: - композиция; - гармония; - дизайн; - услуб - мода. 2. Костюмдаги баъзи тушунчаларни аниілаш: - костюм; - кийим; - оёі ва бош кийимлар; - іўшимчалар; - либос; - гарнитур; - гардероб; - комплект; - ансамбль; - тўплам; - коллекция - модель, фасон.

Композиция лот. « composito » - іўриш, тузиш. Композиция - бадиий асар шаклининг барча элементларини, мазкур асарнинг образли гоявий - бадиий мазмунини ифода этувчи узвий бир бутунликка бирлаштириш. Кийим композицияси - кийим шаклининг барча элементларини, унинг мазмунини ифода этадиган бирликни барпо этиш воситалари ёрдамида тузиб чиіиш. Ўар қандай бадиий асасрда уни ташкил этган барча элементлар ўринли бўлиши керак. Ортиқча, ёки муаллиф фикрини етарлича яхши ифода этмайдиган нимаики бўлса, олиб ташланиши зарур. Композиция махсус бадиий тилдан иборат бўлиб, унинг ёрдамида санъаткор борлиқни акс эттирувчи қоя ва туйқуларни тасвирлаб беради. Бадиий образ борлиқ инъикоси сифатида эстетик шакли ҳисобланади. Кийимнинг бадиий образи - бу кийимнинг конкрет вазифасини ва борлиқни акс эттирувчи асосий қояни ифодаловчи моделнинг умумий қиёфаси. Костюмнинг мазмуни унинг нимага мулжалланганига қараб белгиланади. Ўар қандай бадиий асар уйқун бўлиши керак. Уйқунлик (гармония юнон. « harmonia ») - санъат асарнинг айрим бўлимларни бири бирига мослиги, мунтазамлиги, боқланиши, турли-туманликда специфик бирлиги. Санъатда эса уйгунлик - бадиий асарнинг барча бўлимларни (таркибий қисмларини) органик алоқадорлиги. Шунга кўра саноат бадиий асарни гармоник шакли шундай шаклки, қайерда ич ва ташқни, бўлак ва яхлитни, одам, материал негизи ва мухит билан ҳар томонлама уйқунликка эришганлиги. Асарнинг бадиий бойлиги унинг мажмуи билан тавсифланади. Бадиий конструкциялашни (дизайнни) икки томони бор: сезги- эмоционал ва мантиқий-илмий томонлари. Сезги-эмоционал томони муаллифга, унинг дидига, туйқусига, дунё қарашига ва қизиқишларига боқлиқ. Шулар барчаси ижодий жараёнга ва санъат асарига мислсиз таъсир

этади. Мантиқий-илмий томони эса муаллифдан буюмни функционал, техник ва технологик томонларидан такомиллашган шакл яратишни кўзда тутади. Композицион қонуниятларини билиш - ижодни чекламай, балки, аксинча, уни аниқ бир мақсадни кўзда тутадиган қилади, муаллифни адашишдан, тасодифий хатолардан огоҳлантиради ва ижодни илмий ва эркин қилади. Композицион назарияси умумий категориялари билан асосланади: тектоника ва ҳажмий-фазовий структура. Костюм композицияси уйқун бир бутунлик сифатида шаклнинг яхлитлиги, симметрия ва асимметрия, статиклик ва динамиклик, композицион мувозанати каби бир катор хусусиятларга эга. Композициянинг зарурий хусусиятлари ижодий жараёнда муносиб композицион воситалар билан таъминланади: нисбатлар ва мутаносибликлар, қарама-қаршлик, нюанс ва ўхшашлик, метрик ва ритмик тузилишлар, ранг, материаллар, безаклар ва шакл пластикаси. У с л у б - бу жамиятнинг модий ва маънавий маданиятидаги муҳим ва характерли белгилар образли системаси, ижодий принципларнинг тарихан таркиб топган бир қатар барқарор муштараклигидир. Услуб - бу даврнинг бадиий тили, унинг бадиий тавсифи. Давр ўзига хос ижтимоий-иқтисодий тузим билан белгиланади. Ўар бир давр ўзига хос бадиий услубга эга жамият эса ҳаётидаги муҳим омилларни акс эттиради. Ўар бир тарихий давр ўзи учун характерли шаклларни танлар, маълум даражада инсонни костюмида ўз ифодасини топган муайян эстетик идеалини ўзига бўйсундирар эди. Хар бир давр уйгунлиги ва баркамоллиги ҳакида инсон гавдасининг эстетик идеали тўқрисида ўзининг тушинчасини ривожлантиради, бундан эса костюмдаги мутаносибликлар, кўлам, геометрик ҳажм, шакл ва рангларнинг турли-туманлиги келиб чиқади. Муайян ижтимоий-иқтисодий тузим рассомларнинг қанчалик меъёр ва эстетик идеал билан ёндошганлиги, моддий муҳит буюмларни услубини, кўп турликдаги бирликларининг характерини белгилаб беради.

М о д а (франц, moda - меъёр, тарз, усул) - турмушнинг ташқи кўринишида, асосан кийимда намоён бўладиган бирон диднинг муайян ижтимоий муҳитда оз вақт давомида ҳукумрон бўлиб туришидир ҒВ. ДальҒ. Мода - бу микро услуб. Мода билан услуб ўртасидаги фарқ заминида уларнинг ижтимоий вазифалари ётади. Услубда жамиятнинг ўтмишга ва теварак-атрофдаги дунёга муносабати умуман ифода топса, мода ана шу жамият ичидаги замондошларнинг ўзаро боқликлиги акс этади. Аввал жамият бир қисмининг диди ўзгариши натижасида келиб чиққан мода, кейинчалик услуб яратилишининг дастлабки босіичи бўлиб қолиши мумкин. Услуб яхлит бир система бўлиб шакллангандан сунг, модани тартибга солиб, чеклаб ва йўналтириб туради. Бу иккала тушунча бир-бири билан ўзаро мустаҳкам боқлиқ бўлиб, бир-бирига динамик нисбатда бўлади. Жамиятни ривожлантирадиган техника, фан, маълумотлар, турмушдаги ўзгариб турувчи шароит - даврни бадиий диди билан мослаштиришга бўлган эхтиёжлар услуб билан модани харакатлантириб туради. Бошланқич барқарор шакллар услубнинг вазифаси бўлса, янги шакллар қидириш моданинг улуши бўлади. Санъат тараққиётида мода тажрибачи ва изланувчи ролини ўйнайди. «Умуман модага ҳайратланиб ва хайрихоҳлик билан қарайдилар. Ундан завқланадирлар, унга эргашадилар. Лекин ҳамма эмас. Модани ёктирмайдиганлар ҳам бўлиб, улар ўзининг етук бўлмаган ёки очиқдан-очиқ, консерватив дидларини бошқаларга ўтказиш мумкин деб ҳисоблайдилар. Модельерларнинг ҳар бир янги таклифига улар ашадий қаршилик кўрсатадирлар. Улар тўнқиллаб зарда қилиб юрадилар, муҳарирятларни жаҳлдор хатларга кўмиб ташлайдилар, замонавий кийинган киши кетидан хайқириб кулги кўтарадилар. Бироқ ҳали ҳеч ким вақтни тўхтата олган эмас!» (В. Зайцев. Такая изменчивая мода. М. 1980, 11 б.) Модани алмашиб туриш-моданинг эстетик қадрини йўқотади. Бу эса моданинг характеридаги зиддиятни кўрсатади. Мода вақтинчалик ва ўтиб кетадиган тушунча, лекин унда гўзаллик тушунчаси сифатида сақланиб

қоладиган эстетик топилмалар ҳам бўлади. Мода - замонавий ва вақтинча ходиса, эстетик киймат эса доимий ўзгармас эстетик бойлик бўлиб қолади. Бироқ моданинг зиддиятлиги унинг прогрессивлигини инкор этмайди. Мода- инсоннинг янгиланиб туришдек табиий интилиш эхтиёжини іондиради. Мода турмуш маданияти ва эстетикасини олІа оборади. У замонавийлик нуқтаи назаридан энг маъкул ечимларни танлаб олади. «Мода - бу янгланиш ! Бу табиат риоя қиладиган принцип ! Дарахт эски баргини, одам эса жонга теккан кийимни ташлайди. Нарсалар ҳаддан ташқари ўрганиш бўлиб қолса, одам улардан тез чарчайдиган бўлиб қолади. Мода зерикарли бир хилликдан халос қилади. Одамлар бир-бирига ёқишни хоҳлайди: чиройли кийинсам, яхши кўринсам дейди - бу табиий эҳтиёж» (Пьер Карден. «Неделя», 1975, 38 сон). Мода - бу тақлид ва янгилик. Лекин бунда ҳамма вақт янгиликка ёки гайритабиийликка тақлид қилинавермайди. Шахс билан жамиятнинг ўзаро муносабатида тақлид билан бир қаторда унинг акси бўлган ҳодиса - ўзига хослик намоён этиш ҳам бўлади. Мода қайерда пайдо бўлади? Кўпчилик Моделлар уйида деб ҳисоблайди. Хўш, Моделлар уйи бўлмаганда мода қандай пайдо бўлган? Ўамма вақт модани муаллифи бўлганми? Мода тарихчиларни таъкидлашича моданинг асосий чизиқини ҳеч ким яратмайди. Мода жамият билан биргаликда ўса боради ва тараққий топади, у замона фарзанди, лекин ўзининг қатъий характери бор. Муайян конкрет мода кўчкига сабаб бўладиган қор соққага ўхшайди. У ўсиб, семириб боради-да ниҳоят, чегарасига етганда, бузилиб кетади. Ижтимоий-иқтисодий тузум, иқлим, ташқи муҳит, халқ анъаналари, халқ турмуш тарзи, йирик ижтимоий-сиёсий воқеалар, фан ва техникани ривожланиши, спортга оммавий қизиқиш, янги материаллар пайдо бўлиши ва х. турли-туман омиллар моданинг янгиланишига таъсир кўрсатади. К о с т ю м - бу муайян образли бадиий-система, костюм қисмларни инсоннинг индивидуал сиймосини ёки ижтимоий табақасини ифодаловчи,

қарор топган ёки ташкил топган принципларга асосан яратилган, муайян тарихий босқичда эришилган маълум техник, илмий ва маданий ютуқларни акс эттирувчи кийимнинг тарзи. Кийим, бош кийим, пойабзал, кийим қўшимчалари, безаклар, грим, соч турмаги, танани буяш, унинг шаклини ўзгартириш - буларнинг ҳаммаси биргаликда костюмни ташкил этади. К и й и м - бу материалнинг одам танасидаги қобиқ системаси бўлиб, танани иқлим таъсиридан ва корхона шароитидан сақлайди ва одамнинг ўзига ҳос баъзи хусусиятларини намоён этиб эстетик вазифани бажаради. О ё қ к и й и м - бу ташқи муҳитдан сақлайдиган, юрганда қулайлик берадиган ва эстетик функцияни бажарадиган оёқ кафтини ва болдирни қобиқи. Қ ў ш и м ч а л а р г а шарф, сумка, ҳасса, соябон, қўлқоп, буйин рўмол, муфта, кўзойнак, лорнет ва монокльлар ва б. киради. Улар костюмда утилитар функцияни бажариш қаторида, эстетик вазифани бажариб, костюмга яхлитлик беради. Л и б о с - бунга елка ва бел кийимлар киради. Г а р н и т у р - бу одатда айнан бир тур материалдан тайёрланиб, маълум бир нимага мўлжалланган бир сидра буюмлар йиқиндиси (ич кийим гарнитури, заргарлик буюмлари гарнитури ва б.). Г а р д е р о б - бу бир қатор ҳолларда зарур бўлган бир сидра кийим комплектлари ва костюмга кирувчи бошқа қўшимча буюмлар, яъни бир кишининг ва бутун оила аъзолари ҳамма кийимларининг йиқиндиси. Бирга кийиладиган буюмларга қараб, гардероб, одатда, баҳорги-кузги, ёзги ва қишки бўлади. Моҳирлик билан синчиклаб танланган шахсий гардероб турли ҳолларга мўлжалланган комплектлар ва ансамблларнинг бутун бир қатор уйқунлашган мужассамлигини тузиш имконини беради. К о м п л е к т - бир хил, ёки ҳар хил материаллардан тайёрланган, маълум услуб ва мўлжалга мос буюмлар тўплами. Комплект - очиқ система

бўлиб, айрим буюмларни унга қўшиш ва ундан олиш мумкин. Бу ҳолда костюм композициясинини яхлитлиги бузулмайди. А н с а м б л ь - костюмнинг муайян бадиий услуб бирлигига эга бўлган барча қисмларнинг йигиндисидир. Ансамбль ўзаро мустаҳкам бирликни бўлинмасликни билдиради. Ансамбль қисмларининг ўзаро қатъиян бўйсунганлиги сабабли инсон сиймосини ва даврни энг тўлиқ ифода этишдек махсус хусусиятга эга бўлади. Ансамбль ягона композицион мўлжалга биноан яратилиб, ундаги ҳамма қисмлар ўзаро мосланган ва ягона мақсадга итоат этган бўлади. Кўп қисмлик ва кўп қаватлик, ўзаро боқлиқликнинг қатъий системаси ва ҳамма қисмларни кийиш шарт эканлиги ансамбль учун характерлидир. Ансамбль - бу бирорта буюмини олиб ташлаб ёки бирор бошқа буюмни кўшиб бўлмайдиган ёпиқ система. Т ў п л а м - умумий вазифа адо этувчи бир неча буюмлар йиқиндиси. Унда материал билан услуб бирлиги бўлиши шарт эмас (болалар ич кийим тўплами). К о л л е к ц и я - образи ва конструктив ечими, услуби, базовий шакли, материали ва бошқа ягона асосида яратилган, вазифаси турлича бўлган моделлар серияси.М о д е л ь - тури, шакли, матоси ва бошқа сифатлари бўйича янги намуна. Ф а с о н - номдош гурухда шакли, бичими ва бошқа хусусиятлари фарқлари.

Адабиёт: 1. Черемнўх А. И. Основў художественного проектирования одеждў. М.: - Лёгкая индустрая; 1968., - 8-15 б., 16-19 б. 2. Т. В. Козлова. Основў художественного проектирования изделий из кожи. М. : Легпромбўтиздат, - 1987. - 75-80 б. 3. Хасанбаева Г. К., О. И. Крнмова. Кийим моделини ишлаш ва конструкциясини тайёрлаш. Т.:. ўіитувчи, 1990.-5-14 б.

Похожие

Рангли композиция

Композиция категориялари

Композиция хусусиятлари

Композиция яхлитлиги

Соатбай вазифани аниклаш