Ипларни кушиб эшиш жараёни, максади ва дастгохлари. Халкали ва каватли эшиш дастгохларининг таснифи - Текстиль - Рефераты

Ипларни кушиб эшиш жараёни, максади ва дастгохлари. Халкали ва каватли эшиш дастгохларининг таснифи

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

91.5 KB

Ипларни қўшиб эшиш жараёни, мақсади ва дастгоҳлари. Ҳалқали ва қаватли эшиш дастгоҳларининг таснифи Режа: 1. Эшиш дастгоҳларини синфлаш. Халқали эшиш дастгоҳлари. 2. Қаватли эшиш дастгоҳлари, эшиш жараёни, қаватли эшиш дастгоҳининг иш унумдорлиги. 3. Ипакдаги бурамларни мувозанатлаш моҳияти, мувозанатлаш усуллари. 4. Эшилган ипак сифатини назорат қилиш ва синаш усуллари.

Табиий ипак ва кимёвий толалардан эшилган ипларни ишлаб чиқариш жараёнлари конструкцияси ва турлари ҳар хил бўлган ип эшиш дастгоҳларида бажарилади. Баъзи бир эшиш машиналарда бир вақтда бир неча ипларни қўшиш операциялари ҳам бажарилиб, ипларни пишитилади ва ўзига хос ташқи кўриниш-жилвадорлик берилади. Ипак эшиш корхоналарида эшиш дастгоҳлари жуда хилма-хил бўлиб, уларни қўйидаги белгиларига асосланиб турларга ажратиш мумкин: Урчуқларнинг жойлашишига кўра – бир ярусли, кўп ярусли ёки этажли; бир томонлама ёки икки томонлама; Эшиш механизмларининг конструкцияси ва ип ўралиш усулига кўра - ҳалқали, ҳалқасиз, рагулькали, қалпоқли, центрафугали; Урчуқ конструкцияси бўйича – урчуқни бир айланишида бир бурам бериш ва бир урчуқни айланишида иккита бурам бериш усули. Урчуқ узатмаси, юритмаси билан, ремен, шнур ва тасма билан, тишли, червякли ёки фрикцион, шахсий, индивидуал электродвигателлар билан; Бажарадиган функцияси, вазифаси бўйича оддий эшиш, қўшиб-эшиш, шаклдор эшиш, эшадиган-чўзадиган, бир жараёнли икки зонали; Сохта эшиш механизмлари билан ва иссиқлик камералари билан жиҳозланган бир жараёнли машиналар алоҳида вазиятни эгаллайди. Бундай машиналар тестурланган ипларни ишлаб чиқаришда қўлланилади. Ҳалқали эшиш дастгоҳлари . Ҳалқали эшиш машиналари асосан катта ўлчамдаги ўрамлардаги, бобиналардаги ипларни; шу қатори техникага (корд ва бошқаларга) мўлжалланган ипларни эшиш учун ишлатилади. Бу машиналар одатда бир ярусли икки томонлама бўлади, эшилаётган ип айланувчи урчуққа ўрнатилган, ғалтакка, найчага ўралади, урчуқ эса тасма ва қайиш орқали ҳаракатга келтирилади. Қўшиб эшиш дастгоҳлари . Ипак эшиш фабрикаларида ва кимёвий тола заводларининг тўқимачилик цехларида -ТКМ-8-12, ТК-2, ТК-3, ТК-3-И, ТК- 160-И, ТК-250-И маркали қўшиб эшиш машиналари ишлатилади.

Кўшиб эшиш машиналарининг мураккаблигига ва нархининг қимматлигига қарамай, ипларни бир неча қават қилиб қўшиб эшиб ва ипга нисбатан кам (кичик) бурам беришда эшилишда у машиналардан фойдаланиш иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқ. Јўшиб эшиш машиналарини шунингдек, табиий ипакдан кўп қават қилиб эшилган ипларни тайёрлаш учун ишлатилади, бундай иплар техникада, медицинада қўлланади (масалан, тикув иплари, жарроҳликда қўлланадиган иплар ва ҳоказо). ТК-2 қўшиб эшиш машинаси миқдори иккитадан то ўн иккитагача бўлган табиий ипакдан тайёрланган ипларни ва кимёвий ипларни қўшиб эшиш учун мўлжалланган. Машина бир ярусли, икки тарафлама, у 20 та урчуқли секциялардан ташкил топган бўлиб, ҳаракатсиз ва айланувчи ўрамлар билан ишлай олади. ТК-3-И машинаси ҳам ТК-2 машинасига ўхшаш бўлиб, фарқи шундаки, ТК-3-И машинасида қўшиб эшилаётган ип чиқарувчи цилиндрлардан (20- расм) ўтказилгандан кейин автоматик тўхтатгич механизми билан боІлиқ бўлган ролик орқали ўтади. Бундан ташқари, бу машинага қўшимча равишда йўналтирувчи кўзча ўрнатилган. Айланаётган урчуқга маҳкам ўрнатилган ғалтакка ўралаётган ип, югурдакни тортиб халқа атрофида айлантиради. Югурдакни халқада ҳар бир айланиши, ипнинг кўндаланг кесми ўз ўқи атрофида битта тўлиқ айланади ёки битта бурам олади. Бурамлар сонини қуйидаги формула орқали аниқлаш мумкин. уn К  бр/метр бу ерда: n y - урчуқни айланишлар сони, мин - v - ўраш тезлиги, м/мин.

20-расм. ТК-3-И машинасининг технологик чизмаси.1-кирувчи паковка, 2- ип таранглигич, 3-йўналтирувчи чивиқ, 4-тўхтатиш мосламаси илмоғи кўзчаси, 5-қўшиш илмоғи, 6- ип узилганда автоматик тўхтатиш мосламаси ғилдираги; 7-чиқарувчи цилиндр; 8-йўналтирувчи илмоқ, 9-югирдак, 10-халқа, 11-чиқаётган паповка. Дастгоҳнинг амалий иш унумдорлиги қуйидагича ҳисобланади:3 10 a t Т А х ц      . ФВК бу ерда: v ц -чиқариш цилиндри тезлиги, м/мин. Т х -ҳисобий чизиқли зичлик, текс t - вақт , (60 мин) а-урчуқ сони ФВК - фойдали иш коэффициенти (0,9-0,93) Қаватли эшиш дастгоҳлари. Қаватли эшиш машиналари кимёвий ипларни ва табиий ипакни эшишга мўлжалланган. Бу машиналар кимёвий тола корхоналарининг тўқимачилик цехларида, шунингдек, ихтисослаштирилган ип эшиш корхоналаридаги асосий технологик ускуна

ҳисобланади. Ҳозирги вақтда КЭ-200-И, КЭ1-250-И, КЭ1-175 ШЛ этажли эшиш машиналари қўлланилади. Ипак эшиш фабрикаларида яна кўп миқдорда КЭ1-145-ШЛ ва КЭ1-145-ШЛ машиналари мавжуд. Ҳамма этажли эшиш машиналари иккиёқлама, икки ярусли. Турли маркадаги машиналарда конструктив ўзгариш – улардаги иптақсимлагич механизмига, ҳаракат узатгич узелларига ва урчуғига алоқадор. Иптақсимлагич механизмини такомиллаштириш – унинг конструкциясини соддалаштиришга ва безатиш-пардозлаш операцияларининг самарадор таъсирини ва ип ўраш турғунлигини таъминловчи ўрам тузилишини яратишга қаратилган. Урчуқлар конструкцияси ўзгартирилади: оширилган бурчак тезлигида турғун ҳолатда ишлайдиган катта массали ўрамга мўлжалланган урчуқ яратилади. Ҳаракат узайишининг конструкция жиҳатдан ўзгартирилиши – монтаж ишларини ва машиналарни алмаштиришни енгиллаштирувчи блокларни яратишга қаратилган. Буларда югурдак ва халқани йўқлигига урчуқни катта тезликда айланишга йўл беради. n у =14000-16000 мин - . Бу дастгоҳларда якка ва қўшиб эшилган ипларни эшиш учун мўлжалланган. КЭ1-145-ШЛ дастгоҳидаги технологик жараённи кўриб чиқамиз. КЭ1- 145-ШЛ дастгоҳида кираётган паковка 1 урчуқ 2 га кийдирилади. ¢алтакдан ип ракулька 3 кўзидан, 4 балон чеклагич илмоқдан ўтиб, сўнг йўналтирувчи 5 орқали 6 тахлагич кўзчасидан ўтгандан кейин ип чиқаётган паковкага 7 ўралади. Чиқаётган паковка 8 цилиндрдан ҳаракат олиб, соат стрелкасига тескари айланади (расм).

расм. Қаватли эшиш дастгоҳининг технологик тузилиши. Чиқаётган паковка ғалтак лежен ёки валик лежен дейилади. Рогулькани вазифаси ипга таранглик бериш ва ипни ғалтакдан чиқишда ҳосил бўладиган балонни камайтириш ва ғалтакдан ипни чиқишини енгиллаштириш. Креп иплари ишлаб чиқаришда албатта рагулька бўлиши керак. Қаватли эшиш дастгоҳининг амалий иш унумдорлиги қуйидаги формула орқали топилади:3 10 a t T v A x    ФВК, гр.ур.соат. бу ерда: v - ипни ўраш тезлиги, м/мин Т х -ҳисобий чизиқли зичлик, текс t - вақт , (60 мин) а –урчуқ сони ФВК – фойдали иш коэффициенти (0,9-0,93) Ипларни эшишда уларда чўзилиш деформацияси содир бўлади, чунки элементар иплар винт чизиғи бўйича жойлашиб, чўзилган ҳолатга келади. Бунда бурамлар сони қанча кўп бўлса, иплар винт чизиғини нишаби шунча кўп бўлади ва ип шунча кўп деформацияланади. Эшилган иплар ечилишга интилади. Шунинг учун ипларни бошқа паковкага қайта ўрашда таранглик кам бўлганда, одатда улар қўшилиб, илмоқсимон кўриниш олади, тескари томонга ечилиб чигаллашади ва ишлов пайтида ипларни узилишига сабаб бўлади. Ипдаги бурамларни ечилмаслиги учун уларни маҳкамлаш лозим,

яъни уларни мувозанат ҳолатга келтириш ва бурамларни ўзидан ечилиши ва нуқсонлар хосил бўлишини олдини олиш учун фиксация қилинади. Эшилган ипларни мувозанатлаш 2 хил усулда олиб борилади. 1. Иккита ва ундан ортиқ эшилган ипларни икки марта қўшиб ва эшиш орқали. Бунда 2- эшишда бурам йўналиши биринчисига тескари бўлиши керак. Иккинчи эшишда иплардаги бурамлар мувозанатлашади. Бу усулда эшишда иплардаги эшиш йуналиши биринчисига тескари томонга эшилишида, улардаги зўриққан иплар мувозанатлашади. 2. Бурамларни мувозанатлаш жараёни моҳияти эшишдан ҳосил бўлган иплардаги зўриқишни йўқотиш, яъни таъсир кучини нейтраллаш. Бу усулда намлаш ва буғлаш йўллари қўлланилиб, унинг 5 та усули маълум: -сув ёки совун ва мойли эритмада ипларни ҳўллаш. ¢алтак ёки лежинга ўралган эшилган ипларни эритмали ваннага солиб 1 соатдан то 12 соатгача ушлаб турилади. Бу усул энг оддий, лекин такомиллашмаган. -эшилган ипларни узоқ муддатга ҳаво харорати 20-35 0 С, нисбий намлиги 95-98% ли шароитда намлаш. Бу усулни эшилган ипларни совуқ усулда фиксация қилиш дейилади. ¢алтаклар жойлашган камерага ҳавони намлиги буғ юбориш билан оширилади. Камерада сувли пуркагич ва психрометр жойлаштирилади. Камчилиги: мувозанатлаш вақти катта, иплардаги бурамлар бир текисда мувозанатланмайди. -эшилган ипларни ҳаво-буғли муҳитда буғлаш. Бунда ҳавони ҳарорати 65- 80 0 С, W =90-95% бўлган ғиштли ёки битонли камерада ўтказилади, мувозанатлаш давомийлиги t = 5 дан 30 минутгача. Иш унумдорлиги-7 соатда 400 кг. Камчилиги: буғ циркуляцияси йўқлиги, автоматизациянинг йўқлиги, бир текис мувозанатланмаслиги, фақат кичик паковкалар учун қўлланилиши (120 граммгача). -ҳаво буғ аралашмасини камерада мажбурий циркуляцияси усулида иплардаги бурамларни мувозанатлаш усули. Бу усулда камерага вентилятор ёрдамида ҳаво-буғ аралашмаси юборилади, у эса юқоридан пастга айланади. Аппаратга ҳароратни автоматик ростлайдиган мослама қўйилган, ишлов

муддати t -7 то 40 минутгача. Бу усул олдинги усулларга нисбатан самаралироқ. -вакуум-буғлаш аппаратларида буғлаш усули. Бу усулда герметик ёпилган камерадан ҳавони тортиб вакуум ҳосил қилиб, сўнг ичини буғ билан тўлдирилади, у секин галтакдаги ип қатламларига ўтади. Бунда буғлаш бир текисда бўлади. Бундай камераларни вакуум аппарат дейилади. Бундай аппаратларга ВАФК-2, ВАФК-3 мисол бўлиб, бунда тўйинган буғни Т-60- 80 0 С ва 4.10 5 Па босимда камерага берилади. Буғлаш давомийлигии t -20-120 мин. Иш унуми 720 кг. Юқорида келтирилган усулда бурамларни мувозанатлашда ВАФК дан ташқари КТР-4 ва КТР-8 аппаратларида олиб борилади. Ишлов бериш давомийлиги 20-120 мингача, Т-60дан 80 0 С. Эшилган ипак сифати. Ипак матоларининг сифати ипакни чувиш, эшиш ва тўқиш жараёнида ишлаб чиқарилган маҳсулот сифатига боғлиқ. -ипак эшиш жараёнида пиллани чувишдан олинган хом ипакка бурам берилади. Агар хом ипак мустаҳкам, бир хил чизиқли зичликка эга бўлган ипакни ғалтакларга ўралганда узилиш камаяди. Бу ўз навбатида узуқлар сонини камайтириб дастгоҳларнинг иш унуми ва ишлаб чиқариш унумдорлиги оширади. - эшишда юқори сифатли эшилган ипак ишлаб чиқарилади, яъни эшиш даражаси бир хил нуқсонсиз ва мустаҳкам, ғалтакга нормал зичликда ўралган бўлса, бунда ипакни тўқиш жараёнида узилиш сонини камаяди. Натижада дастгоҳнинг иш унуми ва меҳнат унумдорлиги ошади. Маҳсулот сифати бу маҳсулот хоссаларининг мажмуаси бўлиб, у маҳсулотни талабга жавоб бериш хусусиятини белгилайди. Сифат кўрсаткичларига бўлган талаб давлат стандартида келтирилган. Давлат стандартидаги кўрсакичлар эшилган ипнинг алоҳида тури ва гуруҳини

келгусида ишлатилишига қараб белгиланади. Давлат стандарти бўйича ипак сифатини баҳолашда унинг нави аниқланади. Эшилган ипак сифатини назорат қилиш: Эшиш дастгоҳларида ишлаб чиқарилган ипакни сифатини, ипакка берилган бурамлар сонини аниқлаш йўли билан текшириш. Бундай назорат цех ичидаги назорат дейилади. Маҳсулот сифатини назорат қилиш фабриканинг техник назорат бўлими- синов лабораториясида олиб борилади. Намуна олиш- маҳсулот сифатини баҳолаш учун ҳар бир туркумдан намуна олинади. Туркум бу-бир корхонадан келтирилган, бир турдаги эшиш, чизиқли зичлиги, бурамлар йўналиши, ранги бир хил ва хужжатлари бир бўлган маҳсулотга айтилади. Ҳар бир гуруҳдан синов учун 1,2,3 кўринишдаги намуналар олинади. 1- кўринишдаги намуна- ипакни чизиқли зичлигини, нисбий узилиш кучини ва чўзилишини, эшилишини аниқлаш учун олинади. Намуна массаси 200кг гача бўлган туркумдан 10 та паковкадан 1 та намуна олинади. 2- кўринишдаги намуна конденцион намликни, ивитишдан ипакнинг вазнини ортишини (%) ва мойланишини (%) аниқлаш учун олинади. 5000 кг гача бўлган партиядан 1 та намуна олинади. 3- кўринишдаги намуна – синтетик ва сунъий эшилган ипак толаларини паковка ичидаги нуқсонларни аниқлаш учун олинади. Эшилган ипак сифатини аниқлаш усуллари Ипакни чизиқли зичлигини ва нисбий узилиш кучини аниқлашда қўлланиладиган приборлар: периметри 1 м чарх, техник, электрон, квадрант, торсион торозилар, РМ-3 узиш машинаси, КУ-500 бурамлар сонини ўлчаш асбоби, хақиқий намликни конденцион аппаратда қуритиш йўли билан аниқланади. Хақиқий намликни қуйидаги формула орқали аниқланади:

100 1 1 m m m Wф   ,% бу ерда: m ва m 1 – мос холда ипнинг қуритишдан олдинги ва кейинги вазни, г. Ипларнинг конденцион вазни- бу хақиқий вазнидаги ипларнинг намлигини нормалаштирилгандаги вазиндир. ф н ф к W W m m    100( ) 100( Хом ипак конденцион намлиги W к =11,% Синалган ипларнинг натижалари ҳисобланиб давлат стандарти талаблари билан таққосланиб ипак нави аниқланади. Эшилган ипак учун талаблар ГОСТ 7052 –70 да берилган. Эшилган ипак 2 навга бўлинади. Асосий сифат кўрсаткичлари чизиқли зичлиги ва бурамлар сони бўйича вариация коэффициенти, қолган кўрсаткичлар талаб даражасида бўлиши керак.

Адабиётлар: 1. Каримов И.А. Баркамол авлод - Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори. Тошкент: Ўзбекистон, 1997. 2. Рубинов Э.Б. «Технология шелка». Т. Ўқитувчи, 1989 й. 3. Рубинов Э.Б., Мухамедов М.М., Осипов Л.Х., Бурнашев И.З. «Шелкосырье и кокономотания». Справочник. 2-е изд, перераб и док.- М.Легпромбытиздат, 1986 г,-312 с. 4. Қодиров Ш.А. «Пиллани дастлабки ишлаш ва чувиш» бўлимидан маъруза матни, 1999 й. 5. Пиллачилар учун қўлланма. Багавутдинов Н.Г ва бошқалар. 1984 й. 6. А.Х. Алимова, В.А. Усенко. ОЎЮ учун Ипакни эшиш.-Тошкент., «Шарқ»,- 2001.-269 б. 7. Забелоцкий В.И., Усенко В.А. Шелкопрядение. Легпромбытиздат., М: 1961, 314 стр.

Похожие

Табиий ипакни эшиш жараёнининг мақсади ва моҳияти. Эшилган ипак таснифи ва тавсифи

Ипларни тандалаш жараёни

Ипларнинг тури ва тузилиши

Тукимачилик ипларнинг тури ва тузилиши

Пилталаш дастгохлари, кушиш ва чузиш жараёни. Йигирилган ипак ипи сифатини назорат қилиш