Хукукий давлат ва фукаролик жамияти - Лингвистика - Рефераты

Хукукий давлат ва фукаролик жамияти

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

47 KB

Ҳуқуқий давлат ва фуқаролик жамияти Режа: 1. Давлат: моҳияти, белгилари, шакллари 2. Хуқуқий давлат: тушунчаси, асосий тамойиллари ва эволюцияси. 3. Фуқаролик жамияти тушунчаси ва тузилиши. 4. Ўзбекистонда ҳуқуқий давлат ва фуқаролик жамияти шаклланишининг асосий йўналишлари.

Миллатлар ва уларнинг номидан чиқувчи миллатчи етакчилар давлат сингари Давлат —цивилизация тенгдоши. Унинг ривожланиши жамият ривожланиши билан баробар кечган. Ҳозирги кунда биз анъанавий, (табақавий, партикуляр), конституциявий, ҳуқуқий, бюрократик, корпоратив, миллий каби давлат шаклларини ажратамиз. Мавзу доирасида табақавий, бюрократик давлатлар ҳақида қисман маълумотлар берилди. Ҳозир диққатни конституциявий — ҳуқуқий давлат тушунчасига қаратмоқчимиз. Француз политологи Жанлуи Шабо ўзининг "Сиёсатга кириш" (1991)' дарслигида Конституциянинг амалий ва расмий таърифларини келтиради. Унга кўра, амалда Конституция "сиёсий ҳокимият амалга оширилиши ва топширилишини белгиловчи меъёрлар бирлиги". Демак, конституцияда ҳокимиятга кириш ва уни амалга ошириш усуллари санаб берилиши керак, холос. Расмий таърифга кўра конституция — қонунчилик ҳолатлари бирлиги бўлиб, уларни қабул қилиш тадбирлари уларни оддий қонунлардан устун қўяди. Бу таърифда конституцияга ўзгартиришлар киритиш ёки уни қайта қабул қилиш шартларининг мураккаблигига ва одатдаги қонунлар албатта Конституцияга мос келиши кераклигига диққат қаратиляпти. Конституциялар оддий ёки факти ҳуқуқий давлатдир. Ҳуқуқий давлатда барча ҳуқуқий ҳужжатлар асосий қонун Конституцияга мувофиқ келиши назарда тутилади."ҳуқуқий давлат" атамасини немис ҳуқуқшуноси Роберт фон Мол (1799 — 1875) киритган. Ҳуқуқий давлат формуласи Конституцион тарзда биринчи бор ГФРнинг 1949 йил Конституциясида баён этилган. Ҳозирги вақтда уни идеал, шиор, конституцион тамойил сифатида қараш маъқул, деб ҳисобланади. Негаки бу тамойилга яқин келган, шунингдек, уни эндигина киритган давлатлар мавжуд, аммо уни тўлиқ амалга оширган давлатлар йўқ. ХХ асрнинг иккинчи ярмида ижтимоий давлат ғояси кенг тарқалди. Ижтимоий давлат-фуқаролари учун муносиб турмуш шароитини яратувчи давлат ҳокимияти шакли.

Ижтимоий давлат фуқароларининг барчасини қўллаб- қувватлайди, жамиятда тотувликни таъминлайди. Унинг вазифаси кам таъминланган, қария, ногирон, ишсизлар тўғрисида гамҳўрликдангина иборат эмас, балки барча фуқароларнинг эркин ва фаровон турмушларини таъминлашдир. Ижтимоий давлат ғояси Иккинчи жаҳон урушидан сўнг амалиётга тадбиқ этила бошланди. Ижтимоий давлат конституцион тамойил сифатида 1947 йил Япония Конституциясининг 25 — моддасида ва яна Германиянинг 1949 йил Конституцияси 20 — моддасида баён этилди. Кейинги йилларда бу тамойил Италия, Франция, Швеция, Португалия, Испания Конституцияларида акс этди. Тарих тажрибаси шуни кўрсатиб турибдики, ҳокимият ҳам, ҳуқуқ ҳам қонунлар жамият томонидан эътироф этилмаса, қабул қилинмаса, уларнинг бажарилишини кафолатламайди. Фуқаролар етарли даражада юқори маданий, иқтисодий ва маърифий ривожланиш даражасида фуқаролик жамиятига уюшадилар ва жамият ҳамда давлатнинг қонунларга амал қилишини таъминлай оладилар, жамият ва давлат томонидан адолатсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг олдини ола биладилар. Шундай қилиб, ҳуқуқий давлатнинг биринчи ва асосий шарти фуқаролик жамиятининг мавжудлигидир. Ҳақиқий ҳуқуқий муносабатларни суверенитети ва унга умумий итоат билан бирга ҳуқуқнинг демократик халқчил мазмуни ҳам ажратиб туради. Жамиятда одамлар мулк эгаси бўлганликлари учун уни кўпайтириш ва ҳимоя қилишга ўзларини масъул, деб биладилар. Бу масьулият ҳаёт, турмуш даражасини белгиловчи барча нарсани, жумладан, сиёсий ҳуқуқ ва кафолатларни ҳам ўз ичига олади. Давлат бу вазиятда умумий хавфсизлик ва барқарорлик учун жавобгар бўлиб қолади. Фуқаролик жамияти одамлар ўртасида мавжуд иқтисодий, маданий, ҳуқуқий, сиёсий нодавлат муносабатлари тизими, кўнгилли нодавлат ташкилотлари бирлигидир. Бу оммавий харакатлар, партиялар, манфаат гуруҳлари, соҳаси. Фуқаролик жамияти давлат ҳокимиятининг ўз— ўзини бошқариш органларига бир қисм ваколатларини олиб бериш орқали

уни чеклайди. Фуқаролик жамияти таркибига нодавлат ижтимоий иқтисодий муносабатлар ва институтлар (мулк, меҳнат, тадбиркорлик); давлатдан мустақил ишлаб, чиқарувчилар ва тадбиркорлар (хусусий фирмалар), хусусий мулкдорлар; ижтимоий ташкилотлар ва уюшмалар; сиёсий партиялар ва харакатлар; тарбия ва нодавлат таълими соҳаси; оммавий ахборот воситаларининг нодавлат тизими оила; дин киради. Фуқаролик жамияти демократия қарор топишининг шарти. У демократик жамиятларда тугал яхлит тизим ҳолида тўлақонли фаолият кўрсатади. Бошқа турдаги жамиятларда (авторитаризм) унинг элементлари мавжуд бўлиши ва у давлат ҳокимиятига таъсир кўрсата олиши мумкин. Давлатнинг тарихий шаклларидан яна бири — миллий давлатдир. ХХР, Япония, Албания, Германия, Франция, Портуталия, Греция, Швеция — миллий давлатлардир, чунки уларда этнос ва демос (аҳоли) деярли мос тушади. Замонавий давлатлар шакллана бошлаган давр XV acp билан белгиланади. Маълумотларга кўра, Европа харитасида 1500 йилда мавжуд бўлган бир неча юз сиёсий иттифоқлар сони шу жараён туфайли 1900 йилга кели6 25 тага қисқарган. Замонавий давлатларнинг ташкил топиши уруғ қабила, қон-қариндошлик муносабатларининг ўрнини худудий бирлашув тамойили олганда бошланган. Миллатларнинг шаклланиши билан давлат кўрилишида бу масала тобора жиддий тус оляпти. Ҳозирги давлатларнинг аксарияти кўп миллатли. Бир қиёсга кўра, замонавий миллатларнинг ер юзида жойлашиши шахмат тахтасидаги катаклар сифатида эмас, тугун ҳолида бўялган ва кейин ёйиб юборилган мато тарзида идрок этилиши ҳақиқатга тўғри. Бундай вазиятда миллат ва давлат муносабатлари масаласи энг нозик, энг оғир масалага айланиши шубҳасиз. Шу ўринда "миллат" ва "давлат” тушунчалари ўртасидаги фарқларни аниқлаб олсак. Миллат, давлатдан фарқлича, маъмуриятга эга эмас. Миллий манфаатларни ифодаловчи шахслар, харакатлар, ташкилотлар мавжуд, аммо

улар давлат маъмуриятидан ўзгача мақомга эгалар, Миллатга тегишлиликни 6елгиловчи аниқ қоидалар, шунингдек, миллатни ташкил қилувчи одамлардан бажаришни талаб қилиш мумкин бўлган ҳуқуқ ва бурчлар мавжуд эмас. солиқлар йигиш, қонуний тарзда куч ишлатиш каби воситаларга эга эмаслар. Фақат давлатгина миллат (ёки миллатлар) ривожи учун зарур бўлган барча омилларни яратиб бериши мумкин. Шундай қилиб, миллат давлат эга бўлган ҳар қандай ташкилий хусусиятлардан маҳрум: унга мустақиллик хос эмас, унинг амалдорлари, низоми, қонунлари йўқ. Миллат фақат уни ташкил этувчи одамларнинг руҳий бирдамлиги сингари ички бирдамликка асосланиши мумкин. Шу билан бирга миллатнинг — "давлатга уюшган" сифатида таърифланиши миллат билан давлат ўртасидаги узвий алоқадорликни акс эттиради. Миллатнинг ривожланиши мустақиллик, миллий давлатчилик масалаларини кўндаланг қилиб қўяди. Шу ўринда миллий давлатчилик тушунчасига яқинлашдик. Миллий давлатда етакчи миллат манфаатларига урғу берилади, унинг тили — давлат тили, деб эълон қилинади, рамзлари, маданияти давлат миқёсида амал қилади. Мутахассисларнинг фикрига кўра, кўп миллатли давлатларда давлат барча фуқаролар ҳуқуқларининг тенглиги ва шахсий ҳуқуқларнинг кафолатланишини таъминлаши керак. Бундан ташқари, давлат турли миллат жамоаларига тегишли институтларни (миллий марказ, омавий ахборот воситалари, мактабларнинг шу миллат тилида фаолият кўрсатиши) рухсат этиши, уларга молиявий ёрдам кўрсатиши лозим в.х. Шунда миллий давлат қурилиши жараёни демократлашув жараёнлари 6илан зиддиятга киришмай, уйғун бориши мумкин.

Адабиётлар: 1. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. - Т.: “Ўзбекистон”, 2003. 2. Каримов И.А. Ўзбекистон буюк келажак сари. – Т.: “Ўзбекистон”, 1998. 3. Каримов И.А. “Ўзбекистонда демократик ўзгаришларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамият асосларини шакллантиришнинг асосий йўналишлари “ 9-жилд. – Т.: 2002. 4. Каримов И.А. Бизнинг мақсадимиз- жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир.- Т.: “Ўзбекистон”, 2005. 5. Каримов И.А. Ўзбекистон ХХI асрга интилмоқда. - Т.: “Ўзбекистон”, 2001. 6. Политология. Ўқув қўлланма. Т.А. Қодирий номидаги халқ мероси нашриёти. “ЎАЖБНТ” маркази. 2002. 7. Юсупова Г.Х., Жабборов Х.Ж., Қосимова Х.Х. Сиёсат назарияси. – Т.: 2003.

Похожие

Шахслар

Қонун устуворлиги демократик, фуқаролик жамияти қуришнинг асоси

Ишлар ва хизматларни шахсийлаштириш воситалари

Шатрнома ва хисоботлар мазмуни

Саноат мулкига булган хукук