Birinchi sinf o'quvchilarini chiroyli yozuvga o'rgatish - Лингвистика - Рефераты

Birinchi sinf o'quvchilarini chiroyli yozuvga o'rgatish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

64 KB

Birinchi sinf o'quvchilarini chiroyli yozuvga o'rgatish Reja: 1. Dastlabki tayyorgarlik mashqlarining tashkil etilishi 2. Alifbegacha va alifbe davrlarida yozuv darslarini tashkil etish. 3. Alifbedan keyingi davrda chiroyli yozuv darsini tashkil etish. 4. Tinish belgilarining yozilishi. 5. Matematik raqamlarning yozilishi.

Birinchi sinfda yozuv mashqlarini tashkil etish bir muncha murakkab bo'lib, u bir necha davrlarga bo'linadi va bir necha xil vazifalami o'z ichiga oladi. Bolalar o'qituvchining so'zini tinglaydilar doskaga yozgan harf va so'zlarni ko'rib boradilar, ayrim matnlarni ko'chirib yozadilar, so'z va bo'g'inlarni tahlil qiladilar nuqtalar bilan ifodalangan harflarning ustidan bo'yaydilar. Ayrim vaqtlarda o'qituvchi o'quvchilarni yozdirishga boshlashdan oldin to'g'ri o'tirish qoidalarini tushuntirib beradi, ammo dars o'rtalariga borib bu narsa ularning esidan chiqib qoladi, shuning uchun o'qituvchi o'quvchilarga to'g'ri o'tirish qoidalarini eslatib turishi kerak. Tayyorgarlik mashqlarini tashkil etish. Birinchi sinf o'quvchilari bilan tayyorgarlik mashqlarini to'g'ri olib boorish uchun quyidagi vazifalarni amalga oshirish kerak: 1. Partada to'g'ri o'tirishga, ruchkani to'g'ri ushlashga va daftarning holatini to'g'ri tuitishga o'rgatish; 2. O'quvchilarning husnixatga bo'lgan qiziqishlarini o'stirish; 3. Bolalarning taqqoslash va chamalash qobiliyatlarini o'stiruvchi mashqlarni bajarish; 4. Qo'l va barmoq muskullarining harakatini o'stirish; Tayyorgarlik mashqlarini bajarish uchun o'quvchilami qora va rangli qalamlar, flomaster hamda yozuv daftari ta'minlash lozim. Birinchi gruppa mashqlari. Darsning maqsadi: O'quvchilami daftarning chiziqlari bilan tanishtirish va nuqtalami ko'z bilan chamalashga o'rgatish. Birinchi vazifa. O'quvchilarga bir xil masofada nuqtalar qo'yishga o'rgatish. Ikkinchi vazifa. O'quvchilarga "Baravar masofa", "Yaqin", "Uzoq" kabi tushunchalami berish. Ikkinchi gruppa mashqlari. Darsning maqsadi: Chiziqlarni qiya shaklida yozilishini ko'rsatish hamda chiziqlar orasidagi masofani to'g'ri topishga o'rgatish. Vazifa. Kichik harflar yoziladigan chiziqlar orasida qiya tayoqchalarni yozdirib mashq qildirish. O'qituvchi bu mashqni doskada namuna qilib ko'rsatib beradi. O'quvchilar esa qizil qalamda qiya tayoqchalarni chizadilar. O'quvchilar bir qator yozib bo'lganlaridan so'ng

tekshirib chiqiladi va tahlil qilinadi. Agar nuqtalar barovar masofada bo'lsa o'quvchi vazifani to'g'ri bajargan, barovar masofada bo'lmasa, xatoga yo'l qo'ygan bo'ladi. O'quvchilar alifbega -tayyorgarlik davrida ayrim mashqlami bajargan bo'lishlariga qaramay, o'qituvchi navbatdagi darsni quyidagi darsni e'lon qilishi bilan birga yozuv qurollarini qayta tekshirib chiqishi lozim. 1. Barmoq va qo'l muskullarining harakatin I o'stiruvchi gimnastika mashqlarini o'tkazish. 2. Doskada mashqni yozib ko'rsatish va asosiy diqqatni qayerga jalb etishni tushuntirish. 3. Yozuv daftarlaridan foydalanish va yozishni qayerdan boshlashni tushuntirish. 4. Partada to'g'ri o'tirish, ruchkani to'g'ri ushlash, daftarni to'g'ri tutish qoidalarini eslatib o'tish. 5. Har bir qatorga nechta harf yozishni tushuntirish, o'quvchilarning yozuvini muntazam kuzatib borish. 6. Ishning birinchi qismi tugagandan so'ng o'quvchilarning yozuvlarini doskada namuna bilan solishtirib yo'l qo'ygan xatolarini topishga o'rgatish. 7. Topshiriqni qayta tushuntirish orqali o'quvchilardagi kamchiliklarni yo'qotish. 8. Jismoniy mashq daqiqalarini o'tkazish. 9. Ko'z bilan daftar orasidagi masofani to'g'ri saqlashga o'rgatish. 10.Har bir mashqni bajarishda uni tahlil qilish zarur bo'lsa qo'shimcha ko'rsatmalar berish. Alifbe davrida o'quvchilar nutq tovushlari bilan amaliy tanishadilar, so'z tuzishga, so'z va gaplarni o'qishga hamda ayrim elementlar harflar ishtirokida so'z va gaplarni yozishga o'rganadilar. Alifbe davrida bajariladigan asosiy grafik ishlar quyidagilardan iborat bo'lishi kerak: 1. Kichik va bosh harflarni alifbe tartibida yozish. 2. Bo'g'in va so'zlarda harflarni qo'shib yozish. 3. Qo'l harakatini uzmay yozishga o'rgatish. 4. Harflaming qiyaligini va enini to'g'ri saqlashga o'rgatish. O'qituvchilar ayrim harflaming elementini noto'g'ri yozayotgan o'quvchilarga shu elementni to'g'ri yozilishini ko'rsatib berishi lozim. Bu davrda o'quvchilarda harflarni to'liq yozmaslik yoki almashtirish yozish kabi xatolami aniqlash mumkin.

Alifbedan keyingi davrda chiroyli yozuv darslarini tashkil etish. Yuqoriga ko'rdatib o'tilganidek, o'quv yilining IV choragidan boshlab haftada bir marta husnixat uchun alohida dars soati ajratiladi. Bu davr bolalarning yozuv malakalari shakllanishida muhim rol o'ynaydi, chunki husnnixat mashqlari ona tili darslari bilan bir vaqtda olib boriladi. Ammo alifbedan keyingi davrda yozuvga o'rgatish sharoiti biroz o'zgaradi chunki, o'quvchilar endi yozuv daftariga emas balki oddiy ikki chiziqli daftarga yozib mashq qiladilar. Ular endi ko'proq o'qituvchi tomonidan ko'rsatilgan yozuvga tayanadilar. Bu davrda chiroyli yozuv darslarining rejasini quyidagicha tuzish mumkin: Birinchi dars. Kichik va katta I E, Sh, sh, L,l ,M, m harflarini taqqoslab yozish, shu harflar ishtirokida so'z va bo'g'inlarini yozish. Ikkinchi dars. Kichik k, q, ch, v va katta K, Ch harf larini yozib mashq qilish. Uchinchi dars. Kichik p, v, r, t va P, V, R, T harflarini yozib mashq qilish. Bu davrda chiroyli yozuv darslarining mazmuni savod o'rgatish davridagiga nisbatan yozuv malakarini yanada kuchliroq shakllantirib borishga qaratiladi. Ammo 6- 7 yoshli bolalarning qo'l va barmoq muskullarini charchatib qo'ymaslik kerak. Shuning uchun har bir yozuv darsida 2- 3 marta jismoniy mashq minutlari o'tkazilishi lozim. Mashqlar o'tirgan va turgan holatda yoki muzika sadolari ostida o'tkazilishi ham mumkin. Bunday mashqlar o'quvchilarning kayfiyatini ko'taradi hamda ishlash qobiliyatini tiklaydi. Tinish belgilarini yozilishi. 1. Nuqta (.) yozma va bosma matnlarda daftar chizig'ining ustiga dumaloq shaklida qo'yiladi: to'g'ri va chiroyli yozing . 2. So'roq (?) belgisi yarim doira shaklida yozilib, pastga qarab to'g'ri chiziq shaklida tushadi. To'g'ri chiziqning tagidagi nuqta daftar chizig'ining ustiga qo'yiladi: Sen bugun qanday kitob o'qiding?

3. Undov (!) belgisi to'g'ri tayoqcha va nuqtadan iborat bo'lib, to'g'ri tayoqchaning tagidagi nuqta daftar chizig'ining ustiga qo'yiladi: Chiroyli yozuv qoidalariga rioya qiling! 4. Ko'p nuqta (...) daftar chizig'ining ustiga qo'yiladi. Ko'p nuqta so'roq va undov belgisidan keyin qo'yilishi kerak bo'lsa, so'roq yoki undov belgisidan keyin faqat ikkita nuqta qo'yiladi. Biz kanallar qazidik… Yangi yerlar ochdik!.. 5. Vergul (,) nuqta bilan boshlanib, uning nuqtasi daftar chizig'ining ustida kichik chiziqchasi esa chiziqdan pastga tushadi. Akmal, bugun qayerga borasan?> 6. Nuqtali vergulning (;) nuqtasi chiziqning yuqorisiga qo'yiladi. Ular uchta edi; Undan bundan gaplashib o'tirishar edi. 7. Tire (-) tinish belgisi chiziqchadan uzunligi bilan farq qiladi va daftar chizig'ining biroz yuqorisiga qo'yiladi: Toshkent-O’zbekistonning poytaxti. 8. Defis (-) tirening uchdan bir qismicha bo'lishi kerak:

Qanoti yo'q, uchadi, Dala-qirni quchadi. 9. Qo'sh tirnoq ("") qo'shaloq vergulga o'xshab ochiladi va yopiladi. (Biz "Furqat"ko'chasidayashaymiz. Matematik raqamlarni yozish. Matematika darslarida beriladigan topshiriq va masalalarda raqamlarni to'g'ri va chiroyli yozishga o'rgatish maqsadga muvofiqdir. Matematika daftarida yozuv mashqlari bajarishda o'qituvchi bolalarda charchash alomatlari sezilishi bilanoq barmoq muskuUarini o'stiruvchi jismoniy mashqlarni bajartirishi lozim. Kichik yoshdagi bolalarning barmoq va qo'l muskullari yaxshi rivojlanmaganligini hisobga olib, oddiy katak daftarga [5^5 mm) yozdirish mumkin emas, shuning uchun olti yoshli birinchi sinf o'quvchilari uchun chiqarilgan «matematika daftari»dan foydalaniladi. Bu daftarda kataklar 1,5 marta katta, ya'ni 7x7 mm o'lchamda berilgan. Bunday kataklar ichida raqamlarni yozishga urinish va boshqa matematik yozuvlarni bajarish ancha oson. O'quvchilarni rim raqamlarini yozishga o'rgatish jarayonida qo'llangan maqsadga erishish uchun yozuv mashqlarini to'g'ri tashkil qilish va uning uslublaridan to'g'ri foydalanish asosiy omillardan biridir. Bolalar raqamlarni to'g'ri yozishga o'rgatishda mustaqil va amaliy ishlarga ham alohida e'tibor berish lozim. Chunki o'quvchilar harflarni bo'yash, kataklarga joylashtirish orqali ham malakalarini egallashga o'rgandilar. Yozuv mashqlariga o'xshash matematik raqamlarni yozish uchun ham qator tayyorgarlik mashqlarini o'tkazish lozim. Bunda o'qituvchi har bir raqam katak ichida qanday joylashishni, qanday elementlardan iborat ekanligini, yozilish harakatini doskada ko'rsatib berishi, har bir raqam katak ichida to'ldirib yozilishi va qiyaliklarini hisobga oladi. Har bir katak tik va ko'ndalang chiziqlarning kesishidan hosil bo'ladi. Bolalarga ham tik va ko'ndalang chiziqlar mavjudligini aytib ayrim elementlarni yozishda «tik» va «ko'ndalang» chiziqlarga e'tibo berishlari eslatib turiladi.

Matematika daftariga raqamlarni yozishdan maqsadga muvofiqdii Bu mashqlar bolalarning qo'l harakatini o'stirish bilan birge ularni kataklar orasini chamalab yozishga o'rgatadi. Bolalar bilan tayyorgarlik mashqlarni o'tkazish vaqtic kataklarning «o'ng» va «chap» tomonlari «pastki», «ustki «ko'ngdalang» chiziqlar «tik» chiziqlar haqida ham tushunchalar ber boriladi. Bolalar bilan kataklarni teng bo'laklarga bo'lish, kataklarnii o'rtasini topish uchun quyidagicha mashqarni o'tkazish lozim. Bu mashqlar bolalarga ayirish, qo'shish, tenglik belgilarini to'c yozishga yordam beradi. Tayyorgarlik mashqlari tugagandan so'ng o'quvchilarni raqan yozishga o'rgatadi. Raqamlarni to'g'ri yozish uchun quyidagi talablarga amal qi] kerak: 1. Hamma raqamlar kataklar ichida to'ldirilib, bir tomonga qiya qilib yoziladi. 1. Raqamlarning eng balandligini 2-3 qismida yoziladi. 2. Har bir raqamni yozdirishdan oldin u qanday elementlardan tuzilganligini va yozilish harakatlarini doskada amaliy ko'rsatib beriladi. 3. Namuna tarzida yozib ko'rsatilayotgan raqam doskada katta hajmda bo'lib, xar bir o'quvchiga ko'rinib turishi lozim. 4. O'quvchilar o'qituvchining ko'rsatmasi asosida havoda mashq qilganlaridan so'ng yozishga ruxsat etiladi. 5. O'quvchilarning yozgan raqamlari o'qituvi muntazam kuzatib, tegishli yordam berib borishi zarur. Ayrim yosh o'qituvchilar raqamlarni yozish qoidalarini o'zlari ham bilmasliklari mumkin, shuning uchun biz quyida raqamlarni qanday yozilish qoidalarini ko'rsatib o'tamiz. 1-raqami ikki tayoqchadan iborat bo'lib, uzun tayoqcha daftar katagining yuqori bo'rchagidan pastki ko'ndalang chiziqning o'rtasigacha qiya qilib tushiriladi. Kichik tayoqcha bilan uzun tayoqcha qo'l harakatini uzmasdan bir butun shaklda yoziladi. 2-raqami yozuvdagi so'roq belgisiga o'xshash bo'lib, bir butun shaklda yoziladi, pastki to'lqinsimon chizig'i daftar pastki chizig'ining ustida joylashadi. Uni tuguncha yoki to'g'ri chiziq shaklida yozish mumkin emas. 3-raqami ikki elementdan, ustki va pastki yarim chiziqlar hamda doiralardan iborat bo'lib, qo'l harakati uzilmay bir-biriga bog'lab yoziladi. Ustki yarim cho'zinchoq doira

elementi daftar chiziqlariga doiradan kichikroq yoziladi. Bu raqamni yozishda uning qiyaligiga e'tibor berish lozim. 4-raqami uch element tayoqchalardan iborat bo'lib, uchinchi tayoqchani yozishda qo'l harakati uziladi. Uning birinchi tayoqchasi daftar katagining yuqori chizig'i o'rtasidan boshlanib, bir tomonga qiya holatda katakning o'rtasidan bir oz pastroqda tushiriladi va o'ng tomonga qo'l harakatini uzmasdan ko'ndalang chiziq chiziladi. 5-raqami uch uch elementdan iborat bo'lib. birinchi kichik yarim yoy shaklidagi elementi yoziladi, so'ngra kchik tayoqcha va o'ng yarim doira shaklidagi elementlari qo'l harakatini uzmasdan bog'lab yoziladi. 6-raqami bir butun shaklda yohiladi, u chap yarim cho'zinchoq doiradan iborat. 7-raqami uch elementdan iborat bo'lib, kichik to'lqinsimon chiziq uzun to'g'ri tayoqcha va kichik ko'ngdalang chiziqdan iborat. Kichik ko'ndalang tayoqcha, uzun tayoqchaning teng o'rtasida bo'lishi shart. 8-raqami, kichik va katta cho'zinchoq doiralardan iborat bo'lib, bir butun shaklda qo'l harakatini uzmay yoziladi. 9-raqami kichik cho'zinchoq doira va o'ng yarim cho'zinchoq doiradan iborat bo'lib, bir butun shaklda yoziladi. 0- nol raqami o harfi shaklida yoziladi.

ADABIYOTLAR 1. G'ulomov M. "Boshk lg'ich sinf o'quvchilarini husnixatga o'rgatish" T.1970 2. G'ulomov M./'Chiroyli yozuvni shakllantirish" T. 1992 3.G'apporovavaboshq. "Alifbe" T. 1999 4 www.ziyonet.uz G'apporova va boshq. "1-2 yozuv daftari" T. "O'qituvchi" 1999 6. Husnixat daftari. 1 -sinf uchun.T-1999 7. Husnixat daftari.2-sinfuchun.T-1999 8. Husnixat daftari.3-sinf uchun.T-1999 9. Abdullayev Y. "Hamrohim" T. 1997

Похожие

Birinchi sinflarda yozuv texnikasi qoidalarini o'rgatish

Savod o’rgatish jarayonida yozuvga o’rgatish

Savod o’rgatish jarayonida yozuvga o’rgatish

Ikkinchi sinfda chiroyli yozuv darslari

Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish usullari