Vеtеrinariya prеparatlarini ishlab chiqarishning tarixi zamonaviy xolati va rivojlanish istiqbollari - Медицина - Рефераты

Vеtеrinariya prеparatlarini ishlab chiqarishning tarixi zamonaviy xolati va rivojlanish istiqbollari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

51.5 KB

Vеtеrinariya prеparatlarini ishlab chiqarishning tarixi zamonaviy xolati va rivojlanish istiqbollari vеtеrinariya amaliyotida ishlatiladigan immun tizimiga ta'sir etuvchi va mahsuldorlikni oshiruvchi prеparatlar tеxnologiyas Reja: 1. Vеtеrinariya prеparatlarini ishlab chiqarish tarixi, zamonaviy xolati va rivojlanish istiqbollari. 2. Vеtеrinariya amaliyotida ishlatiladigan zamonaviy dorilar tеxnologiyasi: immun tizimiga ta'sir etuvchi va mahsuldorlikni oshiruvchi prеparatlar tеxnologiyasi. 3. Vеtеrinariya amaliyotida ishlatiladigan zamonaviy vaktsinalar, zardoblar va globulinlar nomеnklaturasi. 4. Vеtеrinariya amaliyotida ishlatiladigan ma?suldorlikni oshiruvchi prеparatlar tеxnologiyasi

Oxirgi yillarda xar xil qattiq tashuvchi matritsalarga kimyoviy yoki fizikaviy usul bilan bog‘langan /xarakatsizlantirilgan/, ya’ni immobillangan preparatlar tadbiq qilinmoqda. Immobillangan preparatlarni barpo etishda quyidagi maqsadlar ko‘zda tutiladi:  dori moddalarni ta’sirini uzaytirish;  dori moddalarni ta’sirini yo‘naltirish;  turg‘unligini oshirish;  salbiy ta’siri ni kamaytirish. Undan tashqari immobillangan preparatlar , polimer matritsalarning hisobiga , xar xil toksik moddalarni adsorbsiya qilish xususiyatiga ega bo‘ladi. Immobillangan preparatlarni (IP) yaratishda asosan oqsil tabiatli moddalar qo‘llaniladi. Xozirgi vaqtda ferment, gormon, mukopolisaxarid, albuminlar, gamma -globulin, nuklein kislota, interferonning immobillan - gan preparatlari keng qo‘llanilmoqda. SHulardan asosiy qismi - bu immobil - langan fermentlar. SHuning uchun ularning misolida immobillash prinsip - larini, asosiy yo‘llarini, afzallik tomonlarini ko‘rib chiqamiz. Fermentlarni keng qo‘llanilishi bir necha muammolarga bog‘liq. Bulardan: 1. fiziologik muhitlarda fermentlarni tez inaktivatsiyaga uchrab ketishi (xar xil endogen proteazalar ta’siri oqibatida fermentlar tez parchalanib o‘z davolovchi ta’sirini yo‘qotadi); 2. tanadan tez chiqib ketishi .Bu esa fermentlarni ko‘p miqdorda sarfla - nishiga olib keladi ; 3.tana d a , begona oqsil sifatida , fermentlarning antigen va spetsifik bo‘lmagan toksik xususiyatlari nomoyon bo‘lishi mumkin. YUqorida etilgan muammolarni echimi- fermentlarni immobillangan holatga keltirish. Immobillangan fermentlarni ishlatish ularni davolovchi kursiga sarflanadigan miqdorini kamaytirishga, ta’sir etish vaqtini uzaytirishga va salbiy reaksiyalar darajasini pasaytirish imkoniyatini beradi.

Immobillangan preparatlarni olish asosiy yo‘llari Immobillangan fermentlarni yaratishda 2-ta asosiy yo‘nalish qo‘llaniladi: 1. Agar fermentlarning ta’sirini uzaytirish maqsad deb ko‘yilsa, unda suvda eruvchan turg‘unlashtirilgan turlari olinadi.Bunday fermentlar xar xil omillar ta’siriga nisbatan turg‘un bo‘ladi va uzoq vaqt mobaynida ular qonda o‘z faoliyatini namoyon qiladilar. 2. Agar fermentlarning ta’sirini yo‘naltirish kerak bo‘lsa unda ta’siri yo‘naltirilgan IF yaratiladi, ya’ni ta’siri oldindan belgilangan tezlikda kerakli a’zo yoki to‘qimani yoniga fermentlarni polimerli hosilalari o‘rnati-ladi. SHunday IF lar ma’lum vaqt davomida fermentlarni kerakli miqdorini ajratib turish xususiyatga ega. Suvda eruvchan immobillangan fiziologik faol moddalarni preparatlari . Immobillash usullaridan eng keng qo‘llaniladigani-bu suvda eruvchan turg‘unlashtirilgan oqsil preparatlarni polimerlar yordamida modifikatsiya qilish usuli hisoblanadi. Polimerlar sifatida polisaxaridlar /asosan dekstran/, PVP, PEG, PVSlar ishlatiladi. Ular bilan qato r dda xar-xil tabiiy polimerlarni ishlatish qulay deb topilgan: kollagen, fibrin, albumin, geparin /ayniqsa trombolitik immobillangan preparatlarni yaratishda/. YUqori molekulali suvda eruvchan immobillangan ferment preparatlari (IFP) hozirgi paytda eng mo‘‘tadil turdagi ferment preparatlari hisoblanadi. Suvda eruvchan fermentlarning polimer hosilalari yuqori turg‘unlikga /proteazalar ta’siriga/, uzoq vaqt davomida qonda saqlanadi, chunki polimer bilan bog‘langan fermentning molekulyar og‘irligi oshish oqibatida ularni buyrak orqali chiqib ketish /filtratsiya/ tezligi kamayadi. SHu bilan bir qatorda IFP tanaga allergik ta’siri ancha past bo‘ladi, chunki immobillagan xolatda fermentlarning antitelalarni xosil qiluvchi xususiyatlari ancha susaygan bo‘ladi. SHu afzallik tomonlari suvda eruvchan immobillangan fermentlarni tibbiyot sohasida keng qo‘llashga sabab bo‘ladi. Bulardan bir misol sifatida Streptodekaza preparatini keltirish mumkin:"Streptodecasum pro injectionibus"-1-nchi immobillash

usulida yaratilgan trombolitik xususiyatiga ega bo‘lgan preparat. Streptodekaza immobillangan fibrinolizin /streptokinaza/ asosida olingan. Polimer matritsa sifatida - dekstran /poliglyukin/ qo‘llanilgan. Streptokinazani immobillash uchun uning eritmasiga poliglyukinning oksidlangan eritmasi qo‘shiladi /rN 8,7/ va 1 soat mobaynida aralashtiriladi. Streptokinazaning amino guruxi va poliglyukinning aldegid guruxlari bilan birikib azometil bog‘liqni hosil qiladi (- SN- N -) So‘ng reaksion aralashma 4 0 S gacha sovutiladi va natriy borgidrid qo‘shilib 1 soat davomida (4 0 S) massa aralashtiriladi. Fibrinolitik faolligi aniqlangandan so‘ng eritma filtrlanadi, kuyuqlashtiriladi. Xosil bo‘lgan preparat sterillanadi (membranali filtr l ash usuli bilan) va sublimatsiya usulida quritiladi. Preparat poroshok xolatida germetik flakonlarda (10ml-1500000 yoki 1000000FE) ishlab chiqariladi. Ishlatishdan oldin preparat 20-50ml natriy xlorid izotonik eritmasida eritiladi. 1- ta in’eksiya preparatning kondagi konsentratsiyasini 48-72 soat davomida ta’minlaydi. SHunday prinsipga asolanib, sun’iy qon o‘rinbosari va kislorod tashuvchi vosita sifatida, gemoglobinning xam immobillangan preparati yaratilgan. Buning uchun gemoglobin kovalent aloqa orqali dekstranning xosilalariga bog‘langan (immobillangan). Natijada immobillangan gemoglobinning qonda aylanish vaqtin bir necha martda (3-4) oshganligi aniqlangan. SHu yo‘nalishda turli fermentalarning (glyukozidaza, alfa- amilaza, lizo - sim) dekstran asosida immobillangan turlari yaratilgan va ular turg‘unligi va ta’siri uzaytirilganligi bilan ajralib turadi. IFP ni xosil bo‘lish mexanizmi . Fermentlarni va boshqa oqsil moddalarni immobillanishi polimer matritsa va ferment orasida kovalent bog‘lamlar paydo bo‘lishiga asoslangan. Bunda polimerning makromolekulasi (zanjirsimon tuzilishiga ega bo‘lganligi uchun) fermentning molekulasini, 6 - 10 kovalent bog‘lamlar sodir bo‘lish natijasida, qoplaydi. Oqibatda fermentlarning ta’siri uzaytiriladi, turg‘unligi oshadi, va allergik reaksiyalari kamayadi. Immobillangan preparatlarni qo‘llash onkologiya sohasida xam katta imkoniyatlar ochib beradi. CHunki ximioterapiyaning asosiy muammosi - bu

preparatlarni ta’siri qisqa vaqt davomida namoyon bo‘lishi. SHuni hisobga olgan holda sitostatik moddalarning ta’sirini uzaytirish bu muhim masala. Bu borada ularni immobillangan ya’ni turli polimerlarga ulangan shakklarini qo‘llash maqsadga muvofiqdir. Masalan, aurantin preparatini PVP bilan immobillangan turi bir-necha kun mobaynida (6 sutka) preparatni qondagi miqdorini ta’minlaydi. Respublikamizda Onkologiya va Kimyo texnologiya nstitutlari xamkorligida qator sitostatik preparatlarni ta’sirini uzaytirishga bag‘ishlangan ilmiy tadqiqotlar olib borilmoqda. Ular keng qo‘llaniladigan sarkolizin sitostatik preparatini ta’sirini uzaytirish maqsadida uni suvda eruvchan ATS (VRATS) ning strukturasiga immobillash usuli qo‘lla nil gan. Sarkolizin VRATS ga aldegid guruxlari orqali biriktirilgan (yod kislotasi yordamida). Buning uchun VRATS ga 2% sarkolizinning suvli eritmalari bilan (kislotali muhitda) ishlov berilgan. So‘ng, atseton bilan neytral reaksiyagacha yuvilib, kuritilgan. 1 mol VRATS uchun 1,5 mol sarkolizin olish mo‘‘tadil deb topildi. Immobillangan sarkolizinning sitostatik ta’siri 14 - 15 sutkaga cho‘zili shi aniqlandi. . Fermentlarni immobillash uchun ularni xar-xil sun’iy xo‘jayralarga kiritish usuli xam ishlatiladi. Masalan, mikrokapsulalarga kiritilgan katalaza, ureaza, asparaginaza fermentlarning ta’sir etish vaqti ni ancha uzaytirilganligi aniqlandi. Oxirgi yillarda fermentlarni liposomalarga kiritish imkoniyati o‘rganilgan. Liposomalarga immobillangan fermentlarni muhit ta’siriga sezgirligi ancha kam bo‘ladi. Undan tashqari antigen va allergik reaksiyalar darajasi ancha past bo‘ladi. Hozirgi paytda glyukozooksidaza, betta -galaktozidaza, peroksidaza, sitroxromoksidaza va boshqa fermentlarni liposomalarga immobillangan turlari o‘rganilgan. Liposomalarni tarkibiga fermentlarni kiritish uchun ularni suvli eritmalariga fosfolipidlarni eritmalari qo‘shiladi va so‘ng ultratovush yordamida ishlov beriladi. Fermentlarni liposomalar tarkibiga immobillash bir necha afzallik tomonlarga ega:  liposomalarni tashkil etuvchi fosfolipidlar tabiiy moddalar bo‘lganligi uchun ular oson tanada parchalanadi;

 liposomalar bemalol xujayralarning membranasidan o‘tib fermentlarni xujayraning ichiga kiritishga imkoniyat beradi. M ahalliy kasalliklarni davolash uchun mo‘ljallangan immobillangan preparatlar. Ayrim maxalliy kasalliklarni davolash uchun IFP zararlangan to‘qima yoki a’zolarni yoniga o‘rnatiladi va uzoq vaqt davomida fermentlar bilan davolashga mo‘ljallangan bo‘ladi.Ta’siri yo‘naltirilgan IF yaratishda xam polimerli yordamchi moddalar qo‘llaniladi (PAA, ES, PFX, sefadeks, triatsetat sellyuloza, nitrotsellyuloza, neylon, ftoroplast , PVS, PVP,). Asosan shu turdagi IF turli shakllarda yaratiladi:granula, tabletka, plyonka, tola simon. Ular tananing kerakli joyiga o‘rnatiladi yoki implantatsiya kilinadi. Polimer tarkibidagi ferment asta sekin uzoq vaqt davomida kerakli tezlikda ajralib o‘zini ta’sirini ko‘rsatadi. Xozirgi vaqtda organizmda so‘rilib ketadigan ferment saqlovchi polimer preparatlarni kateter yordamida mushaklarga kiritib shu erda fermentlarning yuqori mahalliy konsentratsiyasini hosil qilish maqsadga muvofiqdir. Dori moddaning ajralib chiqish tezligi uning molekulyar massasiga, polimerning konsentratsiyasiga bog‘liq bo‘ladi. Yo‘naltirilgan immobillangan ferment - larning afzallik tomoni - ular tashqi fiziologik muhitdan himoya qilingan bo‘ladi va o‘rnatilgan joydan belgilangan miqdorda ajralib o‘zini ta’sirini ko‘rsatadi. SHuni hisobiga davolovchi dozani kamaytirish imkoniyati tug‘iladi. Tripsin, lizotsim, katalazalarning immobillangan turlarini granula yoki tabletka shaklida olishda ularning xar xil polimerlar bilan aralashmalari qo‘llaniladi. Polimer tashuvchi sifatida xar-xil polimerlar ishlatilish mumkin: sefadeks, triatsetat sellyuloza, nitrotsellyuloza, etilsellyuloza, PVX, sellyuloza, PAA, neylon. SHu polimerlarni ustiga ferment kovalent bog‘lam orqali bog‘langan bo‘lib, eritilganda eritmaga polimerning bitta zarrachasi bilan birgalikda o‘tadi. Bu holatda uni ng turg‘unligi oshadi va salbiy ta’sirlari ancha kam bo‘ladi. Ftoroplast (suvda erimaydigan) yoki PVP (suvda eriydigan) asosida immobillangan proteolitik fermentlar yaratilgan. Ular xar xil yiringlagan yaralarni davolash uchun tavsiya etiladi va plyonka (pardalar) shaklida olinadi. Fermentlar diffuziya yoki pardani erish oqibatida ajralib o‘zini davolovchi faoliyatini namoyon etadi. SHu turdagi

immobillangan fermentlarni samaradorligi yuqori bo‘ladi; 3 - 4 marta yaralarning tozalanishi tezlashadi va davolash kursiga sarflanadigan ferment miqdorini 20 martagacha kamaytirish imkoniyati tug‘iladi (ta’siri uzaytirilganligi va yo‘nal - tirilganligi oqibatida) . Ularning yana bir afzallik tomoni - yaraga qoplangan parda uzoq vaqt davomida almashtir il maslik mumkin. Bu esa rivojlanayotgan, yangidan tiklangan to‘qimalarni shikastlanishga yo‘l qo‘ymaydi. Agar yaralar oddiy doka, bint bilan qoplansa unda ularni almashtirish jarayonida tiklangan to‘qimalarga zarar keltiriladi va yaralarni tuzalishi sekinlashadi.

Adabiyotlar : 1. Тихонов А.И., Ярных Т.Г. Технология лекарств.-Харьков.- 2002-704 с 2. Чуешов В.И. Промышленная технология лекарств. Харьков.-2002.-761с 3 . Синёв Д.И., Марченко Л.Г., Синёва Т.Д. Спаравочное пособие по аптечной технологии лекарств.-С.Петербург 2001.-316 с. 4 . Александров И.Д., Субботин В.М. Справочник по технологии приготовления лекарственных форм: для ветеринарного врача и фермера. - Ростов-на-Дону: Феникс, 2001. -192с. 5 . Вовк Д. М. Справочник по ветеринарной рецептуре и технологии изготовления лекарственных форм. Киев, Урожай, 1989. - 223 с. 6 . Мозгов И.Е. Ветеринарная рецептура. М.: Агропромиздат, 1966 .- 256 с. 7 . Рабинович М.И. Практикум по ветеринарной фармакологии и рецептуре. - М.: Агропромиздат, 1988. - 239 с.

Похожие

Nevropatologiya va psixiatriyaning rivojlanish tarixi

Gigiеna fanining rivojlanish tarixi.

Gistologiya fani, vazifalari rivojlanish tarixi

Vеtеrinariya amaliyotida ishlatiladigan stеril dori turlari tеxnologiyasi

Vеtеrinariya preparatlari veterinariya amaliyotida ishlatiladigan suyuq dori turlari