Сут тишларининг ривожланиши - Медицина - Рефераты

Сут тишларининг ривожланиши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

189 KB

Сут тишларининг ривожланиши Режа: 1. C ут тишларининг анатомияси ва физиологияси 2. Болалар o ғиз бўшлиғи хасталикларини даволашда қўлланадиган оғриқсизлантириш усуллари 3. Болалар ёшида профилактика мақсадида руҳий ҳолатни барқарорлаштирувчи муолажалар. 4. Игна ва шприц ёрдамида амалга ошириладиган (инъекцион) анестезия

Сут тишларининг ривожланиши (доимий тишлардан фарқли ўларок) тўрт даврни ўз ичига олади: 1. Тиш куртакларининг ҳосил бўлиши ва уларнинг жағ суяги алвеоласи ичидаги шаклланиш даври. 2. Ёриб чиққан тишлар илдизининг шаклланиш даври. 3. Сут тишларининг тўлиқ шаклланган даври. 4. Сут тишлари илдизининг сўрилиш даври. Доимий тишлар учун тўртинчи давр хос эмас. Сут тишлари ҳомила хаётининг 5-6 хафтасидан бошлаб ривожлана бошлайди. Бунда оғиз тирқишннинг юқори ва пастки юзаларида эпителий қалинлашиб, мезенхима қаватга ботиб киради. Хосил бўлган эпителиал тасмачалар (юқори ва пастки) ёй шаклида бўлиб, бўлажак альвеоляр ўсиқ, соҳасида жойлашади ва тишларнинг дастлабки куртакларининг ҳосил бўлишига сабаб бўлади. Эпителиал тиш тасмачалари ҳужайралари гуруҳларга бўлиниб, ҳар бир бўлажак жағ соҳасида 10 тадан эпителиал эмал аъзоларини (тиш куртакларининг дастлабки ҳолати) ҳосил қилади. Ҳар бир эмал аъзосининг 1-Расм. Тиш куртаги ривожланишининг дастлабки даври. 1-кўп қаватли оғиз бўшлиғи эпителийси (бўлажак милк эпителийси); 2-эпителий тасмачаси; 3-эмал орган пулпаси; 4-ҳосил бўлаётган дентин; 5- одонтобластлар қавати; 6-қон томирлар; 7-тиш сўрғичи; 8-эмал органининг қирғоғи. ривожланиш жараёнида ташқи ва ички қават ҳужайралари ҳосил бўлади. Ҳосил бўлган ташқи қават ҳужайралари кубсимон, ички қават ҳужайралари эса цилиндр шаклига эга бўлиб, улар амелобластлар деб юритилади. Ташқи

ва ички қават хужаёралари ёйсимон бўлиб, учлари бир-бири билан туташади. Натижада эмаль аъзоси вужудга келади. Ҳосил бўлган ички ва ташқи ҳужайралар қавати орасида жуда нозик тўрсимон тўқима - эмаль аъзосининг пульпаси, юлдузсимон ҳужайралар тўплами шаклланади. (1-расм). Эмалнинг шаклланган эмаль аъзосининг кўксига (қадах бўшлиғига) қарама-қарши томондан мезенхима тўқимаси ўсиб кириб, тиш сўрғичини ҳосил қилади. Кейинчалик мезенхима тўқимаси шаклланиб, тиш куртаги атрофини ўраб олади ва умумий тиш қопчиғи - фолликулани шакллантиради. Ҳосил бўлган тиш фолликуласи ўз ичига эмаль аъзосини ва тиш сўрғичини олади. Ривожланишнинг кейинги даврларида эмаль аъзосининг ички цилиндрсимон ҳужайралар қаватидан (амелобластлар) - эмаль, тиш сўрғичининг четида жойлашган ҳужайралардан (одонтобластлар) - дентин, марказий қават ҳужайраларидан - тиш пульпаси шаклланади. (2-расм) 2-Расм. Тиш қаттиқ тўқималарининг ҳосил бўлиши. 1-энамелобластлар; 2-эмал тўқимаси; 3-милк эпителийси; 4-дентин тўқимаси; 5-одонтобласт ҳужайралари; 6-эмал органи қолдиғи; 7-тиш сўрғичи (пульпаси). Эпителиал тиш тасмаси ва куртаклари ҳомила ривожланиши даврида олдин пастки, кейин юқори жағ соҳасида пайдо бўлади. Олдинги тишлар куртаги пастки жағ соҳасида 7-хафтанинг, юқори жағ соҳасида эса 8- ҳафтанинг охирида ҳосил бўлади. Тиш куртаклари жағлар соҳасида алоҳида шаклланиб бўлгандан сўнг, уларни бирлаштириб турган тасмачалар сўрила бошлайди. Боланинг туғилиши пайтида улар ҳали тўлиқ сўрилишга улгурмайди. Баъзан истисно

тариқасида тасмачалар маълум бир қисмининг сўрилмай қолиши эпителий марваридчалари ҳолида қайд қилинади. Сут тишларининг минерал тузларга тўйиниш жараёни асосан ҳомила даврига тўғри келади. Дастлаб тиш сўрғичининг чўққи қисмида дентин қатлами вужудга келади. Кейин эса эмаль ҳосил бўлиш жараёни кузатилади. Ҳомиланинг 17-20-ҳафталарида бошланган тиш қаттиқ тўқималарининг ҳосил бўлиш жараёни олдинги курак тишларда 14-18 ойларда тугалланса, чайнов тишларда 18-30 ойларда, қозиқ тишларда эса 22-36 ойларгача давом этади. Сут тишлар илдизининг тўлиқ шаклланиши олдинги курак тишларда бола туғилгандан кейин 2 ёшгача, чайнов тишларида 4-4,5 ёшгача давом этади. Бола туғилгандан кейин 6 ой ўтгач, биринчи сут тишлари милкни ёриб чиқа бошлайди. Сут тишларининг ёриб чиқиш муддати, илдизларининг шаклланиш ва сўрилиш муддатлари 1-жадвалда келтирилган. 1 жадвал. Сут тишларининг чиқиш, шаклланиш ва сўрилиш муддатлари. Тишлар Чиқиш муддати, ойи Илдиз шаклланишинин г тугаш йили Илдиз сўрилишининг бошланиш йили I II IV III V 6-8 ой 8-12 ой 12-16 ой 16-20 ой 20-30 ой 2 ёшда 2 ёшда 4 ёшда 5 ёшда 4 ёшда 5 ёшдан 6 ёшдан 7 ёшдан 8 ёшдан 7 ёшдан

Шундай қилиб, 2,5-3 яшар боланинг оғиз бўшлиғида сут тишлар қатори тўлиқ шаклланади ва улар қуйидаги клиник тиш формуласи ёрдамида ифодаланади: V IV III II I I II III IV V V IV III II I I II III IV V Бундан кўриниб турибдики, сут тишлари клиник формулада доимий тишлардан фарқли ўларок, араб рақамлари билан эмас, балки рим рақамларида ўз ифодасини топган. Сут тишлари ёриб чиқиши билан уларнинг суяк альвеоласи ичидаги ривожланиш даври тугайди ва иккинчи - илдиз шаклланиш даври бошланади. Тиш илдизи асосан бола туғилганидан кейин шакллана бошлайди. Бу жараён тишлар чиқиш пайтидан бошланиб, бир неча йил давом этади. Учинчи давр - бу тўлиқ шаклланган сут ташларининг фаолият даври бўлиб, ўртача 2 йил давом этади. Бу давр сўнггида тиш илдизининг сўрилиш даври, яъни тўртинчи давр бошланади. У ўз навбатида ўртача 3-5 йил, сут тиши тушиб кетгунча давом этади. C ут тишларининг анатомияси ва физиологияси Сут тишларининг умумий тузилиши доимий тишлар тузилишига ўхшасада, баъзи бир хусусий белгилари билан улардан фарқ қилади. Сут тишлари доимий тишлардагидек тож - тож , буйин ва илдиз қисмларидан иборат . Сут тишлари ўз ўлчамлари билан доимий тишлардан бир қадар кичикдир . Айниқса , уларнинг тож қисмида бу фарқ яққол намоён бўлади . Сут тишларининг илдизлари нисбатан узунроқ бўлади . Доимий тишларга нисбатан сут тишларининг тож қисми пастрок ва энига кенгроқ бўлади Маълумотларга қараганда , доимий тишларда тож қисми ўлчамининг умумий тиш ўлчамига нисбати 1:1,33 ни ҳосил қилса , сут тишларида бу кўрсаткич

1:1,66 га тенгдир . Доимий тишларда тож қисмининг кенглиги , тиш умумий ўлчамининг 1:3,2 қисмини , сут тишларида бу нисбат 1:2 ни ташкил қилади . Сут тишлари доимий тишлардан ўзига хос оқиш - кўкимтир ранги билан фарқ қилади . Сут тишларининг ўзига хос белгиларидан бири - тож қисмининг илдизга яқин тиш соҳасидаги эмалнинг қалинлашиб , болишсимон шаклни олишидир . Бу айниқса чайнов тишларида яққол намоён бўлади . Сут тишларининг бўшлиғи доимий тишларникидан кенгрок бўлади . Тиш пульпасининг шохлари ўткирлашиб , тишнинг кесувчи ёки чайнов юзасига кескин яқинлашади . Сут тишларининг илдизлари анча керилган бўлиб , бу кўп илдизли тишларда айниқса яққол сезилади . Сабаби , улар ўзларининг орасида доимий тиш куртакларини сақлайди . Тиш илдизи чўққисига яқин жойда ҳосил бўлган қўшимча илдиз каналчалари доимий тишникидан сон жиҳатидан озроқ бўлади . 2,5-3 ёшда шаклланиб чиққан сут тишлари бир - бирига зич ёпишиб туради . 4 ёшдан бошлаб тишлар орасида тирқиш ҳосил бўла бошлайди . Бундай ҳолат физиологик диастема деб аталади . 6 ёшдан бошлаб тишлар орасидаги масофа сезиларли даражада кенгая бошлайди . Физиологик диастема - тирқишнинг ҳосил бўлиши жағ суякларининг ўсиши ва доимий тиш куртакларининг катталашуви билан боғлиқдир . Сабаби , кейинчалик сут тишларининг ўрнини доимий тишлар эгаллашидир . Физиологак диастема - тишлар орасидаги масофанинг кенгайиши кўп ҳолларда юқори жағда яққол кўринади . Агар 6 ёшлик болада физиологик диастема кузатилмаса , бу хол жағ суякларининг меъёрдаги ўсиши бузилганлигидан дарак беради ва ўсиб чиқиши зарур бўлган доимий тишлар учун жой танқислигини билдиради . Буни назарда тутган ҳолда ортодонтик тадбирлар қўллаб , диастема ҳосил қилинади . Жағ суяклари ўсишида фаол чайнов жараёни яхши ёрдам беришини шифокорлар билишлари зарур . Юқорида зикр этилган ўзгаришлардан ташқари сут тишларида доимий тишлардагидек емирилиш жараёни қайд этилади . Бу ҳол физиологик жараён

бўлиб , 3 ёшдан бошлаб кузатилади . Сут тишларининг чайнов фаолияти давомида емирилиши болаларда чайнов аъзоларининг тўғри шаклланиб ривожланишини таъминлайди . Тўлиқ чиқиб шаклланган тишлар овқат маҳсулотларини кесиш , узиб олиш , чайнаб майдалаш , аралаштириш каби жараёнлардан ташқари , сўзлашиш , ютиниш , товуш ўзгартириш каби вазифаларни бажаради . Болалар o ғиз бўшлиғи хасталикларини даволашда қўлланадиган оғриқсизлантириш усуллари Болаларда тиш ва оғиз бўшлиғи шиллиқ пардасининг хасталикларини даволашда оғриқсизлантирувчи воситаларни турли , ўз ўрнида қўллаш муҳим аҳамиятга эгадир . Оғриқсизлантириш усулларининг бир неча хили мавжуд бўлиб , улардан асосийлари қуйидагилардир : 1) игнасиз ( ноинъекцион ) терминал анестезия ; 2) игна ва шприц ёрдамида ( инъекцион ) амалга ошириладиган оғриқсизлантириш ; 3) игнасиз махсус асбоблар ёрдамида катта босим остида дори моддаларини пуркаш йўли билан амалга ошириладиган оғриқсизлантириш ; 4) болаларнинг руҳий ҳолатини барқарорлаштириш йўли билан амалга ошириладиган маҳаллий оғриқсизлантириш . Терминал анестезия Болаларда уларнинг руҳий ҳолатига салбий таъсир кўрсатмаслик учун оғриқсизлантиришнинг бу усулидан фойдаланиш жуда катта қулайлик туғдиради . Бу усул асосан оғриқсизлантириш лозим бўлган соҳага оғриқсизлантирувчи воситани чаплаш ёки суртиш , оғриқсизлантирувчи намланган салфеткаларни бир оз тутиб туриш каби йўллар билан амалга оширилади . Шуни назарда тутмоқлик лозимки , бундай усул ёрдамида тўқиманинг фақат юза қаватларигина оғриқсизлантирилади . Бундай усулдан

тиш қаттиқ тўқималарининг юза , ўрта ва чуқур кариесида , оғиз бўшлиғи шиллиқ пардаларининг хасталикларида ( стоматитларда ) даволаш ишларини амалга оширишдан олдин фойдаланиш бир мунча ижобий натижалар беради . Игнасиз амалга ошириладиган терминал анестезия учун қуйидаги оғриқсизлантирувчи воситалардан фойдаланилади : Дикаин - кучли оғриқсизлантирувчи восита ҳисоблансада , новокаинга нисбатан 10 маротаба кучли заҳарли таъсирга ҳам эгадир . Шуни назарда тутган ҳолда ёш болаларда (10 ёшгача ) бу воситани ишлатиб бўлмайди . 10 ёшдан катта болалар учун дикаиннинг 1-2 мл миқдордаги 0,5% ли эритмасидан фойдаланиш мақсадга мувофиқдир . Тримекаин - бу ҳам кучли анестетик воситалар гуруҳига киради. Болаларда 2-5% ли эритмасидан фойдаланилади. Пиромекаин - 5% ли сурги сифатида ёки бўлмаса 5% ли сургини 5% ли метилурацил сургиси билан аралаштирилган ҳолда ишлатиш мумкин. Бу чаплаш (аппликация) йўли билан ишлатиладиган янги оғриқсизлантирувчи воситадир. Бундай восита оғиз бўшлиғи шиллиқ пардасининг хасталикларида кенг кўлланади. Пиромекаин суртилган шиллиқ парда 1-2 дақиқадан сўнг оғриқсизланади ва бу ҳолат 30-40 дақиқа давомида сақланиб туради. Бунинг учун оғриқсизлантирувчи воситани шиллиқ пардага 2-5 минут муддатга чаплаш керак бўлади. Анестезин-5-10% ли сурги сифатида ишлатилади ва керакли натижага эришиш учун бунга 2-3 минут вақт керак бўлади. Ксилокаин ва лидокаин каби оғриқсизлантирувчи воситалардан терминал анестезия учун 2-5% ли эритма сифатида (чаплаш учун) ёки 10% ли эритмалари аэрозол сифатида фойдаланилади. Игна ва шприц ёрдамида амалга ошириладиган (инъекцион) анестезия

Болаларда тиш тўқималари ва периодонт хасталикларини даволаш амалиётида оғриқсизлантиришда кўпгина ҳолларда (пульпа ва периодонт хасталикларини даволаш бобларига қаралсин) маҳаллий инъекция усулидан фойдаланилади. Маҳаллий оғриқсизлантиришда инъекцион усулнинг ннфильтрацион (тиш атрофидаги юмшоқ тўқимани оғриқсизлантирувчи модда билан тўйинтириш) ва ўтказувчи (проводниковая - асаб толаси атрофига оғриқсизлантирувчи модда юбориш) турлари кенг кўлланади. Оғриқсизлантиришнинг бу усули ёрдамида ижобий натижалар олиш учун анчагина кучли таъсирга эга бўлган анестетик воситалардан фойдаланилади. Тримекаин (мезокаин) - кучли оғриқсизлантирувчи восита ҳисобланиб, унинг новокаинга нисбатан 2 маротаба тезрок таъсир этиши, оғриқсизлантирувчи кучи эса 2-2,5 маротаба ортиқлиги аниқланган. Оғриқсизлантириш вақти новокаинга нисбатан 3 маротаба кўпдир. Булардан ташқари тримекаин моддасининг боланинг руҳий ҳолатини барқарорлаштириш (седатив) таъсири ҳам эътиборга лойиқдир. Тримекаин 0,25 %,.0,5%, 1%-2% ли эритмалар шаклида ампулаларда чиқарилади. Бу оғриқсизлантирувчи воситанинг кучли таъсирини ҳисобга олган ҳолда, 12 ёшгача бўлган болаларни даволашда 1% ва ундан паст концентрацияли эритмасидан фойдаланиш зарур. Ксилокаин, лидокаин эритмалари ўзининг кимёвий таркибига кўра тримекаин препаратига яқин туради. Булар ҳам кучли таъсир этувчи оғриқсизлантирувчи восита саналиб, камдан-кам ҳолларда аллергия ҳолатни вужудга келтириши мумкин. Болалар амалиётида ксилокаин ва лидокаин моддасининг инфильтрация учун 0,25-0,5% ли, ўтказувчи инъекция учун 1- 2% ли эритмаларидан фойдаланилади.

Болалар ёшида профилактика мақсадида руҳий ҳолатни барқарорлаштирувчи муолажалар. Болаларда кучли асаб-ҳаяжон ҳолати кўпинча оғриқсизлантирувчи воситанинг таъсир кучидан қатъий назар мўлжалланган мақсадни ва руҳий барқарорликни таъминлашга анчагина ҳалақит беради. Бунга сабаб шуки, болада шифокор хонасида пайдо бўлган қўрқув ҳисси натижасида бош мия пўстлоқ қаватида жойлашган (жумладан эмоция) марказлар кучли қўзғалади. Бу қўзғалишлар натижасида оғриқсизлантириш воситаларининг таъсири иккинчи даражали бўлиб қолади. Шуларни назарда тутган ҳолда, ҳар қандай муолажа (айниқса оғриқ билан кечадиган) олдидан болаларнинг руҳий барқарорлигига эришиш жуда муҳим аҳамиятга эгадир. Кучли асаб қўзгалиши ҳолатига қараб, айниқса мактаб ёки боғча ёшидаги болаларни уч хил гуруҳга ажратиш мумкин. I гурух - бундай болаларда асаб қўзғалиши жараёни кучли намоён бўлади. Улар ўта фаол (актив), агрессив ва жанжалкашликлари билан ажралиб туришади. Тормозланиш жараёни уларда кучсиз намоён бўлади. II гурух - бундай болаларда тормозланиш жараёни кучлироқ бўлиб, улар бўшанг, қўрқоқлик ҳиссиётига берилган, болаларга камроқ қўшиладиган бўлади. Бундай болалар кўпроққ ўртоқларидан озор чекишади. III гурух - улар руҳан муқимсизлиги, қўзғалиш ва тормозланиш жараёнларининг мувофиқлашмаганлиги билан ажралиб туришади. Уларда қўрқиш ҳиссиёти сезилиб туради, хорғинлик тезда намоён бўлиб, фикрни бир нуқтага жамлай олиш қобилияти суст бўлади. Шифохонада болаларнинг ўзини тута билиш қобилиятига қараб, уларда содир бўладиган енгил, кучли ва ўта кучли намоён бўладиган қўрқув ҳиссиётларини қўзғатиш мумкин. Енгил қўрқиш ҳиссиётини намоён қилувчи болалар, одатда турли бахоналар («тишим энди оғримаяпти», «яхшиси эртага келаман», «хозир

ўзимни ёмон хис қилаяпман») билан даволанишдан бош тортмоқчи бўлишади. Улар атрофга қўрқув ва шубҳа билан қарашади. Шифокордан унинг ҳар бир ҳатти-ҳаракатини тушунтириб беришни сўрашади. Кучли қўрқув ҳиссиётига эга бўлган болалар даволанишдан қатъий бош тортишади, даволаниш ўриндиғига ўтиришмайди, йиғлоқи бўлишади. Баъзан улар агрессив ҳолатларни намоён қилишади. Бундай ҳолларда улар шифокорга ташланиб уни итаришади, тескари ўтириб олишади, унга ҳамла қилишади (баъзан тишлаб олишлари ҳам мумкин). Бу ҳатти-ҳаракатлар оқибатида уларнинг юрак уриши, нафас олиши тезлашади, кўз қорачиги тораяди, кучли тер қуйилади. Ўта кучли қўрқув ҳиссиётига эга бўлган болаларни шифокор хонасига олиб киришнинг ўзи анча мушкуллик туғдиради. Улар ота-оналарига ёпишиб олишади, бақиришади, йиғлашади. Асаб системасининг кучли қўзғалиши оқибатида, уларда қаттиқ йўталиш, қусиш, ихтиёрсиз сийдик чиқариш ҳолларини кўриш мумкин. Бундай болаларни ўриндиққа ўтқазиш жуда мушкул ишдир. Шунинг учун шифокор болаларни даволаш пайтида уларнинг эмоционал руҳий ҳолатини аниқлаши, даволаш ва оғриқсизлантиришдан олдин уларнинг руҳий барқарорлигини бахолаши лозимдир. Болаларда жуда кучсиз намоён бўладиган қўрқув ҳиссиётларини аниқлашнинг ўзи уларда оғриқсизлантириш муолажаларини руҳий ҳолатни барқарорлаштирувчи муолажалар билан биргаликда олиб брришни талаб қилади. Бу эса ўз навбатида оғриқсизлантиришнинг маҳаллий усулини кучайтиришнинг бир йўналишидир. Шу билан бир қаторда шифокор-педиатрларнинг болалар билан тил топиша билиши, улар билан ўз боласидек меҳрибонлик билан мулоқотда бўлиши, ширин гапириб, ўзига ром қила билиши ҳам болалардаги қўрқув ҳиссиётларини пасайтиради ва ўзларига бўлган ишончни кучайтиради. Бу эса ўз навбатида амалда қўлланиши зарур бўлган муолажаларнинг ижобий таъсирини оширишда ёрдам беради.

Юқорида баён қилинган оғриқсизлантириш усулларидан фойдаланиш мобайнида уларнинг таъсир кучини янада ошириш ва болаларнинг (айниқса, кучли қўрқув ҳиссиётига эга бўлган) руҳий ҳолатини барқарорлаштириш мақсадида бугунги кунда қатор тадбирлар ишлаб чиқилган. Булар оғриқсизлантиришдан олдин ўтказиладиган дори дармонли муолажалар - премедикациядир. Яъни болаларни бевосита амалга оширилиши лозим бўлган даволаш тадбирларига тайёрлашдир. Бу мақсадда қатор доривор препаратларидан фойдаланиш мумкин. Бу моддалар асосан болаларнинг руҳий ҳолатига ижобий таъсир кўрсатиб, уларнинг руҳий ҳолатини барқарорлаштиради. Шундан сўнг болалар шифокорнинг даволовчи ва оғриқсизлантирувчи муолажаларига нисбатан бир мунча бефарқ бўлиб қолишади. Юқорида зикр этилган мақсадлар учун марказий асаб системасини тинчлантирувчи воситалардан фойдаланилади. Булар транквилизаторлар ва уйқу дориларидир. Тинчлантирувчи препаратлардан амизил, элениум, оксилидин, седуксен, триоксазин, гексорбарбитал ва бошқалар болаларнинг ёшига қараб буюрилади (3 яшар болага катталарга мўлжалланган миқдорнинг 1/3 қисми, 7 яшарга 1/2 қисми, 10-12 яшар болаларга эса 2/3 қисми). Буларни муолажадан 30-40 минут олдин бир маротаба бериш мумкин ёки бўлмаса 5-7 кун мобайнида кунига бир марта ичириб, болаларни шу йўсинда тайёрлаш ҳам қулайдир. Тинчлантирувчи воситалардан аралашма тайёрлаб фойдаланиш ҳам яхши натижалар беради. Москва марказий стоматология илмий-текшириш институти (ЦНИИС) ходимлари бу мақсадда қуйидагиларни таклиф қилишади: 1) оксилидин-анальгин-амизил аралашмаси; 2) мепробамат-амизил-амидопирин-дипразин;

3) мепробамат-фенобарбитал-аминазин-ацетилсалицил кислотаси- тавегил; 4) диазепам-нитрозепам-мефенамин кислотаси-тавегил ва бошқалар. Баъзи бир ҳолларда юқорида кўрсатилган қатор тадбирларга қарамасдан айрим болаларда мўлжалланган натижага эришилмаслик ҳоллари ҳам учраб туради. Болаларга тинчлантирувчи воситалар ва оғриқсизлантирувчи муолажалар ҳам айрим ҳолларда таъсир кўрсата олмайди. Бундай болаларда қўрқув ҳиссиёти ўта кучли ривожланган ёки булмаса, доривор воситаларига нисбатан тана сезгирлиги юқори бўлиши мумкин. Буларни шифокор, албатта ҳисобга олмоғи зарур. Оз миқдорда учраши мумкин бўлган бундай ҳолларда даволаш тадбирлари болаларда умумий оғриқсизлантириш (наркоз) йўли билан амалга оширилмоғи лозимдир.

Похожие

Сут тишлар кариеси

Хордалилар типи ривожланиши

Болаларнинг жисмоний ривожланиши

Ҳазм тизими

Жисмоний тарбия спорт билан шуғулланувчиларнинг жисмоний жиҳатдан ривожланиши гавда тузилишини аниқлаш