Ферментларнинг олиниши. Пепсин препаратларини олиш технологик жараёнлари - Медицина - Рефераты

Ферментларнинг олиниши. Пепсин препаратларини олиш технологик жараёнлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

70.5 KB

Ферментларнинг олиниши. Пепсин препаратларини олиш технологик жараёнлари Режа: 1. Ферментлар активацияси. Пепсиноген активацияси. 2. Фермент олишда биотехнологияни қўллаш. 3. Пепсин ажратиш учун хом ашё тайёрлаш. 4. Пепсинни олиниши. 5. Пепсинни олиш технологик жараён схемаси.

Ҳозирги вақтда фермент препаратларига бўлган талаб кучаймоқда. Фермент препаратларини биргина тиббиётда бир неча мақсадлар учун қўллаш мумкин. Агар пепсинни оладиган бўлсак, у ҳам йирингли яраларни даволашда, фермент етишмовчилигида ва хирургик амалиётда қўлланилади. Ферментлар активацияси Ферментлар ноактив формасидан актив ҳолатига ўтишида каталитик таъсир этувчи бирор фермент ёки водород ионии ёрдамида активланади. Бундан ташқари химотрипсиноген ва прокарбоксипептидаза трипсин билан, трипсиноген трипсин ёки энтерокиназа ёрдамида фаолланади. Пепсиногенни фаоллаштиришнинг муҳим хусусияти шундан иборатки, бу активация жараёни фермент ёрдамида амалга оширилади ва активация жараёнида фермент ҳосил қилинади. Ферментларни ноактив формадан актив формага ўтишида ва активация механизмини аниқлашда ферментлар фаол марказининг тузилиши ва табиатига муҳим эътибор бериш керак. Пепсиноген активацияси Пепсиноген ва пепсин Нортрон олими ва бошқа олимлар томонидан кристалл ҳолда олинган ва бу авторларуларнинг молекула массасини аниқлашган. Пепсиногеннинг молекулар массаси – 42500, пепсинни молекулар массаси эса 34500. Пепсин ишқор табиатли оқсил бўлиб, рН – 1 бўлганда ҳам манфий ионлар билан зарядланган бўлади. Бунда пепсиннинг изоэлектрик нуқтаси рН – 3,7 атрофида бўлади одатда пепсиноген активациясида молекуланинг бешдан бир қисми бўлинади ваш у бўлак асосий характерга эга бўлади.

Пепсиноген активациясининг кинетикаси Херриотт томонидан ўрганилган. Пепсиноген активацияси эритманинг ишқорланишидан бошланади (Пепсиноген активацияси эритманинг ишқорланишидан бошланади). рН – 5 дан паст бўлмаганда у аутокаталитик ҳолда ўзгаради. Активация жараёни қуйидаги тенглама бўйича боради: D Жараён рН – 2 да юқори тезликка эга бўлади. Титрлаш натижаси шуни кўрсатадики, пепсиногендан молекуласида 9 та пептидли боғлар бўлган фаол пепсин узилиши рўй беради. Бунда рН – 5,4 дан юқори бўлганда, катта бўлмаган алоҳида пептидлар – пепсин ингибитори пепсинга бириккан ҳолда қолади. Бу ҳолда жараён аутокаталитиклик намоён қилинмайди. рН кўрсаткичи бирмунча кичик бўлган ҳолларда фемент – ингибитор комплексини қайта диссоциацияланиши рўй беради. Фермент ва ингибиторнинг орасидаги Ушбу таъсирлашув Шготц қонуни бўйича аниқланади. Пепсиннинг тоза бўлмаган препаратларида ингибитор қатнашади. Херриот пеепсини тозаланган ва пепсин ингибиторини кристалл кўринишдаги моддасини олган. Бундан ташқари пепсин ва ингибитор ўртасидаги ўзаро тенгликни ўрганиб чиққан. Пепсиноген активацияси жараёнида ингибиторлар билан бир қаторда молекуляр массаси ўртача 1000 га тенг бўлган ўртача 10 та нейтрал пептид ҳам ҳосил бўлади. Сангер усули шуни кўрсатадики, ингибиторнинг молекуляр массаси 3100 га тенг ва унинг молекуласи бита аргенин қолдиғи, бита тирозин қолдиғи ва тўртта лизин қолдиғидан тузилган. Бундан ташқари ишқорий

гуруҳлар иккита аспарагин ва иккита глутамин кислоталарининг қолдиғини сақлайди. Аминокислоталар боғи тахлили шуни кўрсатадики, пепсин ва пепсиноген молекулалари бита пептид занжиридан иборат. Карбоксилпептидаза ёрдамидаги жараён полипептид занжиридаги С-боғини аминокислоталар кетма-кетлиги ҳар икала оқсилда ҳам бир хил эканлигини кўрсатган эди. Шунинг учун назарий жиҳатдан пепсинга бита ягона пептид боғини гидролиз қилиш йўли билан ўтиши мумкин. Қоган 8 та пептид боғи гидролиздан олдин ёки гидролиздан кейин узилиши номаълум. Шу нарса маълумки, пепсин кейинги маҳсулотларни гидролизлаши мумкин. Бу жараён учун ўртача рН кўрсаткичи 3,5 атрофида бўлади. Пепсиногендан пепсин ҳосил бўлиши қуйидаги кўринишда бориши мумкин: пепсин Пепсиноген → пепсин комплекс пепсин – ингибитор + 5 та пептид рН<5,4 Комплекс пепсин – ингибитор ← песин ингибитор + → рН>5,4 пепсин Ингибитор → 4 та пептид Фермент олишда биотехнологияни қўллаш Ҳаёт турли хил мураккаб кимёвий реакциялардан иборат бўлиб, уларда ўзига хос ферментлар иштирок этади ва тирик организмларда ферментларнинг ўзгаришида жиддий из қолдиради. Бошқа томондан олиб қараганда, ферментлар катализаторлар бўлиб, физик ва кимёвий соҳа вакиллари диққатини ўзига тортади. Аммо биотехнология асри ривожланиши билан ферментлар фармацевтика ва озиқ-овқат саноатида тобора кўпроқ қўлланилмоқда.

Биотехнологиянинг кескин ривожланиши узоққа борувчи режалар тузиш имконини беради. Унинг прогрессия яъни ривожи Фан-техниканинг бошқа материал-техник таъминлашга эҳтиёж сезадиган соҳаларига қараганда қулайроқ, чунки бу соҳада ахборот олиш ва керакли маҳсулотга эга бўлиш мумкинлиги аниқроқ, шунинг учун талабаларга биотехнология усули билан зарур маҳсулотлар олиш қулайроқдир. Биотехнологик усулда пепсин ферментини ажратиб олиш қуйидгича олиб борилади: Пепсин ошқозон ширасининг асосий протеолитик ферменти. У 1930 йилда Нортрон томонидан пепсиннинг кристалл ҳолатидаги моддаси олинади. Пепсинни молекуляр массаси 35000 атрофида изоэлектрик нуқтаси рН=1 атрофида бўлади. Пепсинда дикарбон аминокислоталар ва фосфосерин қолдиғи учрайди. Пепсиннинг молекуласи 340 га яқин аминокислоталар қолдиқларини якка занжирини сақлайди. Фаол маркази карбоксил группани ўз ичига олади, қайсики эпокси ёки диазогруппани сақлаган ўзига хос ингибиторларни бошқаради. Пепсин пепстатин билан ингибиторланади. Пепсин молекуласида 3 та дисульфид кўприкчаси мавжуд. рН = 5,5 да пепсин бир мунча барқарор. Кислотали муҳитда эса пепсин учрайди. рН=6 ва рН 6 дан юқори бўлганда эса пепсин жуда тез инактивацияга учрайди. Пептидлар ва оқсиллар гидролизида катализатор бўлади ва овқат ҳазм бўлиш жараёнида иштирок этади. Пептид алоқаларида ўзига хос хеч бўлмаганда бита гидрофоб аминокислота кўринишида ифодаланади. Пепсин оқсилларни пептидларгачагидролизлайди. Гидролиз маҳсулотлари ичида аминокислоталар ҳам учрайди. Пепсинни ноактив формаси пепсиноген бўлиб, ошқозон қобиғи ҳужайра ширасидан ажратиб олинган. Унга HCl таъсир эттирилганда пепсинга айланади. Фаолланиш жараёни аутокатолитик тарзда ўтади. Бунда пепсиногенни молекуласи азотли қисми умумий молекуляр массаси 8000 атрофида бўлган бир неча пептидлар билан узади.

Пепсин ошқозон шиллиқ қаватини 20 % ли спирт ёки сувли эритмада кристаллизациясидан сўннги автолизатни тузлаш йўли билан олинади. Лаборатория шароитида тоза пепсин анион алмашувчи целлюлозадан хроматография қилиш билан олинади. Пепсин олишда унинг активлигини аниқлашда турли оқсил субстратлари бижғитиш усули қўлланилади. Бу фермент озиқ-овқат саноатида гўштни қайта ишлаш ва уни сифатини ошириш учун ишлатилади. Бундан ташқари кийималарни оқартириш учун кир ювиш порошоклари ишлаб чиқишда қўшимча тарзда қўлланилади. Хирургик амалиётда у йирингли яраларни ва ўлган тўқималарни даволашда қўлланилади. Бу усул йирингли яралардаги ўлган тўқималарни оқсилларни ферментатив парчалашга асосланган. Медицинада пепсин фермент етишмовчилигида қўлланилади. Пепсин чўчқа ошқозони қобиғидан ёки ноактив формада бўлган ёш қорамол ошқозонидан, яъни ошқозон қобиғидан яхши ажралиб чиқади. Бу профермент HCl таъсирида активланади. Пепсин ажратиш учун хом ашё тайёрлаш Ферментлар олишда уларнинг манбалари ўсимлик, ҳайвон ва микроорганизмларнинг турли қисми хизмат қилади. Ўсимлик ферментлари ўсимликнинг уруғи, меваси ва баъзи ҳужайралардан ажратиб олинади. Улар бирмунча қисқа активликка эга

бўлиб, маълум миқдорда қўлланилади. Улардан қовун дарахтидан олинадиган – фицинни мисол қилиш мумкин. Техник микробиологияда микроблардан олинадиган ферментларни ишлаб чиқариш ва қўллаш кенг миқёсда йўлга қўйилмоқда. Улардан бошқа кўринишдаги микроорганизмлар ва уларни селекциялаш ҳамда керакли ферментни бир мунча миқдорда олиш мумкин. Микроорганизмлар ферменти ферментация муҳитидан енгил ажралувчи, яъни культурада концентрацияланадиган ҳужайраларга алоқадор. Культуралаш учун хом ашё бегона микрофлора билан ифлосланмаслиги учун стерил ҳолатларда тавсия этилади. Ҳайвон организмидан олинадиган ферментатив препаратлар ишлаб чиқариш учун етук, соғлом ва нормал ривожланган ҳайвонларнинг безлари хом ашё манбаи бўла олади. Хом ашёнинг микроорганизмлар ва бошқа омилларнинг таъсирида барқарорлиги кам бўлганлиги сабабли ҳайвон сўйилгандан кейин безни тезда қайта ишлаш ёки зудлик билан консервация қилиш керак. Ошқозон ости безини консервация қилиш учун яъни бузилишдан сақлашнинг асосий усули -30 0 ÷ - 60 0С ҳароратда тез музловчи шкафларда 5-6 соат давомида музлатишдир. Музлатилган хом ашё – 15 0 ÷ - 18 0С да ва нисбий намлиги 90 ÷ 95 % бўлган шароитда 6 ой давомида сақланиши мумкин. Баъзи ҳолларда безни сув билан чексиз аралашувчи ва бир вақтнинг ўзида ферментларга зарарли таъсир этмайдиган органик эритувчилар билан суви чиқарилади. Бундай мақсадларда кўпинча ацетон ёки этил спиртидан фойдаланилади. Ферментларни муваффақиятли ажратиб олиш учун керакли материални таркибида индивидуал ферментлар сақловчи субҳужайра тузилмалари (микросомалар, митохондрия, ядро) гача парчалангунча жуда кичик бўлакларга майдаланади. Янги хом ашёни қайта ишлаш ҳолларда қиймалагичда майдаланган материал зичланади ёки юқори тезликда қум

билан ишқаланиб гомоген (бир хил масса) ҳолатига келтирилади, музлатиш в ва яхни эритиш йўли билан ишлов берилади. Мувзлатилган безнинг майдаланиши волчок ва куттерда амалга оширилиб, бунда майдаланиш даражаси волчокнинг тешикларининг диаметр ива майдаланиш учун кетган вақт орқали бошқарилади. Тешикларнинг диаметри 1,5÷2,0 мм булиб, 5 дақиқа давомида куттерда майдаланганда миқдорий экстракция қилиш учун ядроли оқсил табиатли физиологик фаол биополимерларни хом ашё сифатида олиш имконияти бўлади. Ҳужайра нозик тузилмаларга ажратиш гомогенизатор, шунингдек маълум қувватга эга бўлган удьтратовуш ёрдамида амалга оширилади. Афсуски ультратовушли услуб истиқболли бўлишига қарамай, аппаратнинг юқори нархларда бўлиши сабабли ишлаб чиқаришда нисбатан жуда кам қўлланилади. Хом ашёнинг майдалашнинг самарали услубларидан бири микроатом усулидир. Бунинг учун музлатилган ошқозон ости бези махсус қурилмалар ёрдамида қалинлиги 0,1 мм ва узунлиги 1 см гача бўлган бўлакларгача кесилади. Бу услуб экстракциянинг тезлиги ва тўлиқлигини таъминлайди ва кейинчалик центрифугаланганда ошқозон ости бези қолдиқларидан экстрактни ажратиб олишни енгиллаштиради. Хом ашёни исталган даражада майдалашнинг Яна бир муваффақиятли ечими уни С.П.Барашев ва В.П.Кузнецов конструкциялари бўйича машинада қайта ишлаш ҳисобланади. Бундай майдалашнинг таъсир моҳияти қуйидагича бўлиб, у рандалайдиган машиналардан ўзлаштирилган ва шунга асосланганки, бунда музлатилган без пичоқлар ёрдамида бир дақиқада бир неча минг айланишга эга бўлган тезликдаги барабанга узатилади. Ушбу усул хом ашёни нафақат исталган даражада майдалаш, балки бездан қобиғиниажратишга ҳам имкон беради. Бунда ферментларни экстракция қилиш тезлиги оддий услубда майдалашга нисбатан 1,5-2 баробар майдаланиш тўлиқлиги эса 10-20 га ошади. Фермент препаратларининг ишлаб чиқаришнинг технологик жараёнларини асосий босқичи ҳайвон хом

ашёсини мойдан ажратиш ҳисобланади. Ацетонли кукун услуби ҳам ўз аҳамиятини йўқотмаган услублардан бўлиб, бунда майдаланган без унча катта бўлмаган миқдорда ацетонда эҳтиёткорлик билан аралаштирилади ва -5 ÷ - 10 0 ли ҳароратда аралаштиргичли бўлган реакторга қуйилади. Тиндирилгандан сўнг суюқлик сифонланади ва ацетоннинг Янги миқдори қуйилади. Эритувчини алмаштириш 3-4 марта амалга оширилади. Тиндирилган ацетон сифонлангандан сўнг хом ашё гидравлик прессда сиқилади ва 2-3 см қалинликда хона ҳарорати ҳавосида қуритилади. Қуритилган без майдаланади ва ипак мато (1 см 2 дак 400-600 тешиклари бўлган) да эланади ва ўлчови 1,5 мм дан йирик бўлаклар олинади. Материални экстракция қилиш учун хом ашёни экстракция қилиш усули технологик цикл жараёнида юқори даражада тозаланган ва ажратилган фермент миқдорини олиш имкониятини бериши керак. Бунда асосий эътиборни ферментатив фаолликни йўқотилиши билан боғлиқ оқсил денатурациясининг олдини олувчи муҳит яратишга қаратиш керак. Ферментатив моддалар экстракциялаш хусусиятига қараб 3 гуруҳга бўлинади. Биринчи гуруҳ сув-тузли ва кислотада эрийдиган ҳамда паст рН муҳитда (1,0-2,0) барқарор оқсил моддаларни бирлаштиради. Иккинчи гуруҳга йирик сув-кислотали эрувчида эрийдиган, лекин кучсиз кислотали вар Н (4,0-8,0) ишқорий муҳитда барқарор бўлган моддалар киради. Учинчи гуруҳга эса концентрланган органик эритувчилар (этил ва метил спиртлари, ацетон, глицерин, бутилацетат ва бошқалар) да миқдорий экстракция қилинадиган моддалар киради. Ошқозон шиллиқ қаватининг ферментатив препаратлари Чўчқа ошқозонининг шиллиқ қаватидан пепсин – pepsinum ва ацидин – пепсин Asidin – pepsinum олинади. Ит ва бошқа уй ҳайвонларини ёлғондан овқатлантириш усули билан ошқозон фистуласи орқали табиий ошқозон шираси Succusgastricusnaturalis олинади.

Кўрсатиб ўтилган препаратлар овқат ҳазм қилиши бузулганда, ошқозон безлари фаолиятининг етишмовчилигида, диспепсияларда, гипо – ва апацидли гастритларда ишлатилади. Пепсиннинголиниши Чўчқаошқозонинингшиллиқвашиллиқости қаватибошқатўқималарданажратилиб, илиқсувдаювилиб, майдаланадива 18 соатдавомидааралаштирилибтурилган ҳолдахлоридкислотанинг 0,5 % лиэритмасиэмалланганёкифарфоридишдаэкстракция қилинади. Полотниорқалисўрибтиндириболишйўлиорқалитортиболинади, бензинбиланёғиажратиладивақуюқэкстрактҳосилбўлгунчавакуумостидабуғла тилади. Олинган препарат оқ ёки сарғиш рангли кукун бўлиб, гигроскоп, сув билан хира кучсиз кислотали эритма ҳосил қилади. Юқори сифатли

препаратни олиш учун диализ, тузлантириш ёки адсорбция ёрдамида экстрактни ёғсизлантириш йўли билан қўшимча тозалаш ўтказилади. Диализ оқиб турган сув иштирокида пепсиннинг коагуляциясигача давом эттирилиб, кейин йиғилади, спирт ҳамда эфир билан ювилади ва ҳавода қуритилади. Пепсинни чўктириш учун ёғсизлантирилган экстрактга натрий хлорид ёки аммоний сульфат қўшиш билан амалга оширилади. Ҳосил бўлган чўкма спирт, эфир билан ювилади ва қуритилади. Адсорбцион услуб бўйича эса мойли ажратилган сувли экстракт пепсинни адсорбцияловчи фосфор+кислотали калций қушилган аммиак эритмаси билан ишқорланади. Чўкма нутч фильтр ёрдамида ажратилиб, сув билан ювилади ва шавел кислотаси билан қайта ишланиб кальций ионларидан тозаланади. Эритмадан олинган пепсин рН 2,4-2,6 бўлган муҳитда спирт – эфир аралашмаси, эфир кетма кетлигида ювилади ва ҳавода қуритилади. Тозаланган пепсин сут қанди билан аралаштирилади. Товуқ тухумининг оқсилини ҳазм қилишига қараб стандартланади (ГФ I Х ст. 368). Кукун ҳолда чиқарилади. Сақлаш банкаларда маҳкамлаб беркитилган ҳолда, салқин (1-15 0) да ёруғлик тушмайдиган ҳолда амалга оширилади.

Похожие

Ферментларнинг олиш. Панкреатин ва трипсин олиш технологик жараёнлари

Ферментларни олиш. Фосфолипаза D ферментини олиш жараёнлари

Органопрепаратлар.уларнинг тавсифи ва таснифи.теҳнологик босқичлари,сифатини баҳолаш

Иссиқлик жараёнлари

Табиий микроорганизмларни олиниши ва аналоглари