Роспись услубидаги бажарилган маҳобатли рангтасвир композицияси бўлагини ашёда ишлаш - Изобразительное искусство - Рефераты

Роспись услубидаги бажарилган маҳобатли рангтасвир композицияси бўлагини ашёда ишлаш

Загружено в:

13.04.2024

Скачано:

0

Размер:

1355 KB

Роспись услубидаги бажарилган маҳобатли рангтасвир композицияси бўлагини ашёда ишлаш Режа: 1. Роспись услубидаги бажарилган маҳобатли рангтасвир композицияси бўлагини ашёда ишлаш 2. Композиция бўлагини танлаш. 3. Қаламда картон ишлаш 4. Рангли картон ишлаш 5. Сувоқ қатламларини тайёрлаш 6. Таглик (короб) тайёрлаш 7. Калькага кўчириш 8. Чизматасвирни тайёр сувоқ қа тлами устига ўтказиш 9. Рангда якуний тозалама бўлак бажариш

Роспись услубидаги бажарилган маҳобатли рангтасвир композицияси бўлагини ашёда ишлаш Архитектурани безашда маҳобатли рангтасвирнинг бир неча турлари мавжуд: яъни, алфреско (фреско, темперали расм), ритм мозаикаси, флореция мозаикаси, сграфитто, рангли сувоқли инкрустатсия, рангли левкас, классик витраж, алюмин арматурали витраж, елимланган витраж, бетонли витраж, қуйма витраж, мозаикали витраж, кундал, силикатли рангтасвир ва бошқалар ҳисобланади. Бу турлардан фойдаланишда бинонинг вазифасига, жойлашишига, муҳитига қараб белгиланиши мумкин. Ҳар доим архитектор билан ҳамкорликда архитектура ва маҳобатли рангтасвир синтези, уйғунлик мувоффақиятли амалга оширилса яхши натижаларга эришиш мумкин. Табиатнинг гўзал манзарали бўлагига кўзимиз тушганда ундаги элементларининг бир-бири билан уйғунлиги топилганлигидан ниҳоятда завқланамиз. Бу албатта, табиат инъоми. Антик даврдан бери маълум бўлиб, темпера деб аталган классик бўёқ архитектура декори технологиясининг асоси ҳисобланади. «Т emperare » - «темпера» сўзи италияликлар тилида аралаштириш маъносида ишлатилиб, ушбу ҳолда бирор бир елим ёки унинг сувдаги эритмасини бирор бир мой билан аралаштириш кўзда тутилади. Ҳозирги пайтда темпера деб мойли боғловчи ёки эмульсия боғловчи асосда тайёрланган бўёқ ва елим аралашмасига айтилади. Эмульсия икки катта гуруҳга, яъни табиий ва суъий эмульсияларга бўлинади. Биринчи гуруҳга асосан сут ва тухум киради (тухум сариғи табиий ва ҳақиқий эмульсия ҳисобланади). Иккинчи гуруҳга яхлит тухум ва бўёқ, тухум сариғи ва бўёқ, тухум сариғи ва лак ҳамда казеин ва бўёқ қўшилиб тайёрланган эмульсиялар киради. Интерьер ва экстерьер декори ишларида фойдаланиладиган эмульсияли боғловчи асосда тайёрланган бўёқлар бадиий рассомчилик материали сифатида қадимдан ишлади.

Композиция бўлагини танлаш. Роспис - деворий расм тури бўлиб, кўпинча тайёр бўёқлар: казейинли бўёқ, поливинилатсетат бўёқ, тухумли бўёқ, акрил бўёқ каби рангли бўёқлардан қуриган цементли, оҳакли-алибастр сувоқли девор, DSP плита, фанера ва бошқа материаллар юзасига бажарилиши мумкин. Бунда девор тайёрлаш фрескага ўхшаш бўлиб, сувоқ юзаси шпатлевка билан текислаб чиқилади ва грунт сурилади. Грунт учун сут, суюлтирилган казеин елимдан фойдаланиш мумкин. Грунтнинг вазифаси бўёқни сувоқда яхши ушлаб туриша учун зарур. Шунинг учун деворга олдиндан тайёрланган грунт суюқлигини каттароқ қилчўп билан икки-уч марта текис қилиб сурилади. Яхши қуритилган деворга картон-калка орқали тасвир кўчириб ўтказилади ва аста-секин идишлардан тайёрланган рангли бўёқлар билан ишлов бериш бошланади. деворий расмнинг мукаммал ва чироқли чиқиши рассом маҳоратига боғлиқдир. Композицияда акс эттирилаётган жамики нарсалар ғоя ва мазмунга мос бўлиши асарнинг мувафаққиятли чиқишига асос бўлади. Шу йўсинда бир неча композиция вариантлари бажарилади. Битта композиция варианти билан чегараланмаслик керак. Композиция ишлашда мавзуга монанд рангларни танлаш ҳам муҳим аҳамиятга эга. Ранг мавзуси ва ғоя шакл бир-бирига композиция учун жуда муҳимдир. Масалан, қайғули драматик мавзу композицияси ранглари ёрқин, байрамона ранглар мажмуасида бўлиши мос келмайди. Композиция вариантларини ишлашда форескиздан фойдаланиш лозим. Бунда композиция элементлари тўлалигича тугалланмасдан умумлаштирилган ҳолда катта-катта қисмларда бажарилади. Мукаммалроқ форескиз варианти топилгандан кейин шу асосда композиция охирги вариант сифатида амалга оширилади. Асосий композиция вариантида эса шакллар аниқ, қомат манзаралар ҳам мавзуга монанд, композиция колорити гўзал рангларда кўрсатилиши муҳим аҳамият касб этади. Рассомнинг тасвирий санъат асари устида ишлаш усули ижод даврида бир неча босқичларга бўлиниши мумкин, яъни мазмун ва шакли ягона

умумлаштирилади. Ижодий давр якунида ма ъно ва мазмун шаклга келтирилади. Бир қатор ижодий жараён даври таҳлили санъат назариясининг муҳим вазифасидир.

Қаламда картон ишлаш. Темпера рангтасвир (роспис) учун тасвир картонини тайёрлаш. Вазифа мақсади: эскиздан фрагмент картонини рангда ишлаш тушунчаларини мустаҳкамлаш. Вазифани бажариш методикаси: катта томонига 100 см гача қоғозга қалам, кўмир ёки сувбўёқ ёрдамида рангли фрагмент бажарилади. Замонавий технологиялар темпераларга рақобатчи материаллар сифатида акрилл асосида тайёрланган бўёқ ва иҳота заминларини таклиф этади. Уларнинг технология сифатлари классик технологиялар сифатидан қолишмайди ва намдан асло қўрқмайди. Бундай материаллардан фойдаланганда ишнинг муваффақиятли чиқмаган жойларига улар қайта сурилиши мумкин. Акрилл асосида тайёрланган бўёқ ва иҳота заминлари фақатгина классик рангининг ёрқин, тўла ва чуқур эмаслиги билан фарқ қилади. Амалда таълимнинг кўрсатишича, мустақил равишда бажариш учун берилган вазифанинг энг яхши тури талабаларнинг ижодий ишларини юзага чиқариш йўли билан улар олган ва эгаллаши керак бўлган билимнинг мустаҳкамланишини ташкил этишдир. Ушбу мақсадни амалга ошириш учун институтнинг бирор бир деворини улар ихтиёрига топшириш мақсадга мувофиқдир. Бундай топшириқни бажариш фақатгина бино эстетикасини оширибгина қолмай, талабаларга қўлланманинг ушбу қисмида олган билим ва тажрибаларини амалда татбиқ этиш имконини ҳам беради. Мойбўёқларга суюлтирувчи, эритувчи воситалар қўшиб ишлатилади. Улар мойли ва мойи камайтирилган бўлиши мумкин. Мойлибўёқни секин қуриши учун яхши восита бўлиб, у билан фойдаланилган пайтда рангтасвир секин қурийди. Шу сабабли узоқ муддатда бажариладиган тасвирларни ишлашда қулайлик яратади. Бундай эритгичларга баъзан лак ҳам аралаштириб ишлатилиши мумкин, шундай қилинганда ишнинг бўёқ қатлами тезроқ қурийди ва бўёқнинг мойи матога шимилиб кетишининг олди олинади. Шуни ҳам таъкидлаб ўтиш керакки мойбўёқ техникасида ранг қориладиган махсус тахтача (политра) нинг юзасида бўёқларни қандай

жойлаштириш масаласи ҳам муҳим. Унда бўёқлар иссиқ-совуқ рангларга ажратилиб, шу билан бирга тўқ очлигига қараб ажратиб жойлаштириши мумкин. Оқ бўёқ одатда ўртада ёки ранглар қаторининг бошланишида бўлади. Агар ҳар сафар бир хил жойлаштирилса, рассом шунга ўрганади ва керакли бўёқни дарров топиб ишлатиш имкониятига эга бўлади.

Рангли картон ишлаш.

Турли габарит ўлчамдаги оддий шакллардан иборат темпера рангтасвир (роспис) композиция тасвирини сувоқ юзасида яратиш. Вазифа мақсади: оддий шакллардан иборат фронтал композиция темпера рангтасвир (роспис) композиция тасвирини яратишни ўрганиш. Вазифани бажариш методикаси: лаборотория устахонасида кичик ўлчамдаги тасвими деворда ёки яшчикда тасвир асосини тайёрлаб сувоқ қилинади. Бу шакллар ўлчами жиҳатидан турлича бўлиши мумкин. Ундан технологиянинг ҳамма қоидаларини ва босқичларини қўлланган ҳолда темерада тасвир бажарилади. Сувоқ текислигида тасвир композициясини яратиш вазифаси бажарилади. Тасвирлашнинг тўлиқ рангтасвирли қурилиши, натуранинг асосий қисмлари оралиқидаги тус ва ранглар муносабатининг аниқ ва тўқри кўрсатилиши билан аниқланади. Натюрмортда улар - фон, натура қўйилмасидаги стол юзаси ва буюмлар қисобланади. Манзарада эса - осмон оралиқидаги ер юзаси ва дарёдаги сув, олдинги, ўрта ва орқа оралиқдаги кўринишлардир. Агарда бу асосий ранг- туслар муносабати (фарқлари) «етюд» да нотўқри тасвирланса, манзарадаги объектлар ёки буюмлар шаклидаги ранг туслари, рефлекслар ва жисм бўлаклари устида қар қанча берилиб ишланмасин, юқори савияли мукаммал рангтасвирга эришиб бўлмайди. қаламтасвирни ишлашда қам тахлилий масала бажарилади: дастлаб буюмнинг «конструктив»-ички қурилиши, нисбатлари, яхлит умумий шакл топилади. Рассом шундай шароитда асло бу масаладан чекинмайди, натурани умумий ва яхлит кўради. Н.Н.Ге бежиз рассомларни огоқлантирмаган: «Натура» даги бош қисмларни белгилаб, нисбатларни текшириш учун дарқол асосий соя ва ёруқликни умумий синчиклаб ўрганиб чиқинг ва қар доим, қар вақт тасвирни бошидан охиригача умумлаштирган қолда чизинг қамда майда бўлакларга оқиста киришинг. Мана сизларга чизишнинг сири».

Сувоқ қатламларини тайёрлаш. Биринчи услуб - кулолчилик лойи билан пиширилган қалинлиги камида 2 см бўлган плиталар тайёрланиб (унинг камчилиги кичик ўлчамлигидадир). Орқа томони ғадир - будир бўлиб, деворга сементли лой ёпиштирилади. Плиталар оралиғи эса очиқ қолдирилади, яъни лой блан тўлдирилмайди. Шу усулда тайёрланган деворда фреска ишлаш қулай ҳисобланади. Чунки плиталар намликни узоқ сақлаб, фреска рангтасвирини ишлашга қулайлик яратади ва девор сувоғининг оқариши (оқ кўпиклар) деярли бўлмайди. Иккинчи услуб намли бўлиб тубандагичадир: А) қуриган сементли бетон девори юзасига ўткир асбоб ёрдамида чуқурчалар ҳосил қилинади. В) яхши намланган девор юзасига семент ва оҳак тенг аралашмасида тайёрланган қизил ғишт тенг миқдорда қўшилади. Бу майда сепилган лойга пардоз берилмайди ва нотекислигича қолдирилади. V ) сепиб тайёрланган лой қуриганидан кейин 1 қисм - эзилган оҳак, 1қисм - қум, 1 қисм - майдаланган қизил ғишт ёки 2 баробар аралаштирилиб, лой сувоқ билан суволанади. Текисланган сувоқ юзаси шахмат каби ўткир учли асбоб билан чизиб чиқилади. G ) ярим тайёрланган девор юзасига сув сепиб намланади ва сув синганидан кейин охирги грунт лой қатлами фреска учун сувоқ қилиниб тайёрланади (интонако). Интонако таркиби ҳажм нисбатида: элакдан ўтказилган эски оҳак - 1 қисм кварсли майда қум 2 қисмдан иборат. Қум ўрнига майдаланган мармар ёки қизил ғишт билан аралаштириш мумкин. Бу грунт “акварел” усулида ишлашда фақат сувдан фойдаланилади. Аммо оҳак сути ишлатилса мустаҳкам қатлам ташкил этади. Роспис учун деворни тайёрлаш. Вазифа мақсади: дев ор ни сувоқ қилиш, шпатлевка қилиш ва грунтлаш тушунчаларини мустаҳкамлаш. Вазифани бажариш методикаси: 80х80 смли деворга каноп ип тортиш, оҳакли сувоқ лойини тайёрлаш, сувоқ қилиш, қуриган сувлқни шпаклевка қилиш ва грунтлаш ишлари бажарилди.

Таглик (короб) тайёрлаш. Роспис учун таглик (короб) тайёрлашнинг замонавий усул икки қатламли грунт ҳисобланиб, икки қатлам ҳам бир хил таркибидаги грунг ҳисобланган. Биринчи қатлам билан иккинчи қатлам орасига сув сепиб намланади. Иккинчи қатлам грунти деворга мустаҳкам ёпишишни таъминлайди. 1. Таглик (короб) биринчи қатлами грунти олдидан 5-6 марта сув сепиб намлаш лозим. 2. Таглик (короб)га грунти 3 смгача қалинликда сувоқ қилинади. 2. Биринчи қатлами 10-12 соат қуритилади ва кейин иккинчи қатлам амалга оширилади. Тўла қуриган коробни махсус қоришма (шпатлевка) билан короб юзи ёпилади яхши қуриганидан кейин майда қум қоғоз билан ишқалаб текисланади. Сўнгра қайнатилмаган сут ёки табиий елим эмулсияси билан грунт қилинади. Бунда катта флейсдан фойдаланиш мумкин. Кейин калька ёрдамида тасвир кўчирилади ва темпера бўёқиғи билан ишлаш давом эттирилади. Мойбўёқларга суюлтирувчи, эритувчи воситалар қўшиб ишлатилади. Улар мойли ва мойи камайтирилган бўлиши мумкин. Мойли бўёқни секин қуриши учун яхши восита бўлиб, у билан фойдаланилган пайтда рангтасвир секин қурийди. Шу сабабли узоқ муддатда бажариладиган тасвирларни ишлашда қулайлик яратади. Бундай эритгичларга баъзан лак ҳам аралаштириб ишлатилиши мумкин, шундай қилинганда ишнинг бўёқ қатлами тезроқ қурийди ва бўёқнинг мойи матога шимилиб кетишининг олди олинади. Шуни ҳам таъкидлаб ўтиш керакки мойбўёқ техникасида ранг қориладиган махсус тахтача (политра)нинг юзасида бўёқларни қандай жойлаштириш масаласи ҳам муҳим. Унда бўёқлар иссиқ-совуқ рангларга ажратилиб, шу билан бирга тўқ очлигига қараб ажратиб жойлаштириши мумкин. Оқ бўёқ одатда ўртада ёки ранглар қаторининг бошланишида бўлади. Агар ҳар сафар бир хил жойлаштирилса, рассом шунга ўрганади ва керакли бўёқни даров топиб ишлатиш имкониятига эга бўлади.

Мойбўёқда тасвирлар ишлашнинг жуда кўп ўрганилиши керак бўлган томонлари бор. Уларнинг барчаси кўп машқ қилиш орқали ўрганиб олиш имконини беради. Мойбўёқда тасвирларни ишлаш рассом учун ҳам, энди ўрганаётган талаба учун ҳам жуда қизиқарли машғулотдир. Аммо бу машғулотнинг жиддий қийинчиликлари ҳам мавжуд бўлиб, у мойбўёқ рангшунослик билан бевосита боғлиқ. Мойбўёқ тасвирлар ишлашни ўрганиш натюрмортларни чизиб машқ қилиш орқали ўзлаштирилса мақсадга мувофиқ бўлади. Калькага кўчириш. Роспис ишлаш учун унча катта бўлмаган композиция эскизини ясаш зарур бўлади. эскиз мустақил мавзуда, ўлчами катта томонига 100 смгача бўлиши

мумкин. Мавзу эса, “Портрет”, “Натюрморт”, “Манзара” жанрларида бажарилади. Бажарилган эскизни рангли картони ишланади. Бажарилган рангли картондан калка орқали нусха олинади. Калка нусхаорқали олдиндан тайёр бўлган деворга ёки левкасли планшетга чизматасвир кўчириб ўтказилади. Тайёр бўлган грунт юзасидаги чизматасвирга кичик идишларда тайёрланган темпера бўёқлари ёрдамида аста-екин ишлов бериб рангтасвир амалга оширилади. Рангтасвирда ҳам, иш бошлашдан аввал натурадаги умумий ранг муносабатларини диққат билан ўрганиб чиқиш лозим. Шунинг учун бу масалага 5-10 минут вақт сарфлаб, нутуранинг умумий ранг муносабатларини тушуниш керак: энг оч ва энг тўқ (зич) доқ қа ерда, туси ва ранг кучи бўйича асосий фарқлар (тўйинганлиги) қандай эканлигини топиш керак. Масалан, натурадаги сариқ олмалар фондаги сариқ мато билан солиштирилса, олмалар матодан очроқ, уларнинг сариқ туси сариқ матога нисбатан ёрқинроқ (тўйинган) кўринади. Рангнинг уч хил ўзига қослиги бўйича натура қўйилмасидаги буюмларнинг асосий ранг хусусиятлилиги мавжуд. Объектдаги умумийликни топилиши рассомни натурадаги иккинчи даражали белгилар, унинг майда бўлакларига, колоритли масалага мустасно ҳолда эътибор беришдан, умумий тус ва ранг қолатини, асосий тус ва ранг муносабатларини пайдо қилишдан чалқитишга қаракат қилади. Шундай қилиб натуранинг ранглар қонуниятларида қам, асосийга эришилади, этюднинг кейинги майда деталли ишларига пойдевор яратилади. Ранг муносабатларини аввало энг оч ва интенсив рангларни қидиришдан бошлаш керак, сўнг энг тўқини топиб, қолганларини эса шуларга нисбатан аниқлаш маъқул. Кейинги тусларга бироз тўқроқ ва бироз интенсив бўлганлар ва бошқалар киради. Мураккаб кулранг туслар охирида берилади.

Чизматасвирни тайёр сувоқ қатлами устига ўтказиш. Ижодий давр якунида маъно ва мазмун шаклга келтирилади. Бир қатор ижодий жараён даври таҳлили санъат назариясининг муҳим вазифасидир. Шу мақсадда санъат асарини бир неча қисм ва элементларга бўлшига тўғри келади. Буни эса фақат назарий амалга оширилиши мумкин. Ижодий жараён даврининг муҳим томонларидан бир - бу энг аввало фикрнинг туғилиши, фикр йиғилиши ва фикрни олиб чиқиш. Ана шу ишлар маҳсулидан композиция устида ишлаш усулига боғлиқдир. Маълумки, ҳатто портрет ёки манзарани натурадан

ишланаётган вақтда ҳам композиция тўғрисида ўйламаслик мақсадга мувофиқ эмас. чунки уларнинг кўриш нуқтасини танлашда, тасвир элементларини жойлаштиришда, деталларни сралашда ҳам композиция муҳим аҳамиятга эга. Композиция орқали рассомнинг натурага бўлган муносабати, уни тушуниши ва унга берган эстетик баҳоси ҳам мужассамланади. Шундай қилиб, рассом композиция орқали қизиқишини ва ўзини тўлқинлантирган томонларини акс эттиради. Шунинг учун ҳам ижод жараёнининг бошланиши деб ҳисоблаш мумкин. Ўқув машқлари ҳам, агар реал кўриниш (натура)га бўлган муносбати акс этса, бадиийлик кўринишида бўлади. акс ҳолда еал кўриниш (натура)ни кўр-кўрона кўчирмаслик керак. Реал кўриниш (натура)ни - бутун болиқни ҳис қилиш муҳим аҳамиятга эга бўлиб, рассомнинг дунёқараши акс этган композициянинг биринчи манбасидир. Шахсий ижодий усул (дастхат)га эга бўлиш учун ўқиш жараёнидаги касбий билим, умумтаълим билимлари камлик қилади. Бу билимлар рассом дунёқарашига, дунёни ҳис қилишига, мустақил фикрлашга ёрдам бериши керак. Рангда якуний тозалама бўлак бажариш. Маҳобатли рангтасвир снъати билан меъморчилик биноларини безаш турларидан яна бири темперада ишланадиган деворий расм росписдир . Бу усул бугунги кунда энг кўп тарқалган. Темпера бўёқ тайёрлайдиган заводлар томонидан кўп рангларда ишлаб чиқарилмоқда. Роспис ишлаш учун рассомларга қулайликяратмоқда. Темперанинг казеин-мойли ва поливиниатсетат турлари мавжуддир. Темпера бўёғи билан ишлаш маҳобатли ва дастгоҳли рангтасвир ишлашнинг қадимий усуллардан бири. Темпера маҳобатли рангтасвир ишлашда мойбўёққа нисбатан афзалликга эга бўлиб, бўёқ юзаси ялтирамайди ва чидамли мустаҳкамдир. Деворий расмда мойбўёқ бироз қораяди ва ёрилиши мумкин. Кўп йиллик тажриба шуни кўрсатадики, темперада ишланган деворий расм мойбўёққа нисбатан чидамли эканлиги маълум. Масалан, икона алиф билан қопланиб қораётган бўлсада,

темпера бўёқ ранги ўз кучини сақлаб қолган. Тасвирий санъат ривожланиши жараёнида рассом усталр темперани табиий эмулсия қўшиб тайёрлаганлар. Одатда, бўёқ кукунига елим, мой ва лак қўшиб тайёрлаганлар. Таркибида мойи бўлган темпера сувда ювилиб кетмайди. Рассом темпера билан ишлаётганида бўёқ қуриганидан кейин бироз оқаришини эътиборга олиши керак. Ашёларнинг такомиллашув ва алмашинув жараёни - тарихий қонуний ҳодисадир. Тасвирий санъатнинг бу тури ривожланиш жараёнида таркиби ва хусусиятига кўра фарқли бўлган асос, бўёвчи буюмларнинг катта ассортиментидан фойдаланилган. 7 Замонавий қурилишда турли хил синтетик полимер асосида қилинган ашёлар ҳақида махсус адабиётларда кенг ёритилган, лекин афсуски деворий суръат санъатини имкон бор даражада ўзлаштириш ва амалиётда қўллаш ҳали ҳамон рассом ва интерьер бўйича дизайнерларнинг эътиборини тортгани йўқ. Шунинг учун ҳам биз бу китобда айнан шу услубларга алоҳида эътибор қаратганмиз.

Adabiyotlar : 1. O’zbekiston Enstiklopediyasi ―J‖ harfi 2. Boymetov B. ―Qalamtasvir‖. Darslik 1-qism. Toshkent,2006 3. Tolipov N., Abdirasilov S., Oripova N. Rangtasvir. T., 2006. 4. Abdirasilov S. Tolipov N., Oripova N. ―DastgoHli rangtasvir‖ (2qism). T., 2003. 5. Tojiev B. ―DastgoHli rangtasvir‖ fanidan ma’ruzalar matni. T.,2000. 6. Tolipov N. Abdirasilov S. ―DastgoHli rangtasvir‖-Toshkent. 2005. 7. Tojiev B. ―Qalamtasvir asoslarini o’rganish‖. Toshkent 1994.

Похожие

Сграффито усулида ишланган маҳобатли рангтасвир композицияси бўлагини ашёда бажариш

Левкас усулида қадимги Миср, Хитой, Япон рассомлари томонидан бажарилган деворий расмлардан нусха кўчириш.

Мойбуёк рангтасвир техникаси

Рангтасвир» тушунчаси. Хакконий рангтасвирнинг вазифалари

Умумтаълим мактабларида ҳамда академик лицей ва касб-ҳунар коллежларида тасвирий санъат ўқитиш методикасининг мақсад ва вазифалари