O‘zbekiston naqqoshlari va naqqoshlik kasbi to‘g‘risida - Изобразительное искусство - Рефераты

O‘zbekiston naqqoshlari va naqqoshlik kasbi to‘g‘risida

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

29.5 KB

O‘zbekiston naqqoshlari va naqqoshlik kasbi to‘g‘risida Taniqli naqqosh Saidmahmud Norqo‘ziyev sakson yil-dan beri Qo‘qonda yashab ijod qilmoqda. Norqo‘ziyevning ota-bobolari ham naqqoshlik bilan shug‘ullanganlar. Toshkentdagi Alisher Navoiy nomidagi katta opera va balet teatrining Farg‘ona zalini bezashda Norqo‘ziyev ishtirok etgan. Xivalik Abdulla Boltayev haqli ravishda Xiva musavvir-naqqoshlar maktabining otaxoni hisoblanadi. Naqqosh ijodiy uslubi va ishining o‘ziga xosligi jiha-tidan binokor naqqosh hisoblanadi. Toshkentlik ustalar o‘zlari yaratgan kompozitsiya-larida porgori yassi o‘ymadan va geometrik shakllardan foydalanganlar. Porgori uslubida ijod qilgan o‘ymakor ustalardan Toshpo‘lat Ayubxo‘jayev yaratgan naqshlar yog‘och va chinor yog‘ochlaridan yasalgan ko‘p qirrali stol, kursi, quti-chalarda o‘z ifodasini topgan. XIX asr ikkinchi yarimidagi o‘zbek naqqoshligi bezak-dorligi, naqshlarining xilma-xillygi, rang-barangligi bilan o‘ziga xosdir. Amaliy san’atning eng ko‘p tarqalgan turlari naq-qoshlikdir. Naqsh - bu bezak, muallif ijod qilgan, rit-mik ravishda takrorlanadigan qator tasvirlardir. Uy anjomlari va jihozlariga, devorlari va shiplariga chi-zib bo‘yalgan naqshlar ularning badiiy qimmatini oshi-radi, kishilarning estetik didini boyitadi. Naqshlan- gan o‘zbek buyumlari jahonga mashhur. Uzbek milliy naq-qoshligining an’analarini saqlab, ularni yangi mazmun bilan boyitgan ajoyib xalq ustasi Olimjon Qosimov (1878-1952) Toshkent naqqoshlik maktabining eng yirik namoyandasidir. Bu hunarga uni tutungan otasi, o‘sha davr-ning taniqli musavviri SHerxo‘ja Hasanov o‘rgatgan. XX asrning 20-yillaridan so‘ng Olimjon aka yosh ustalarni o‘rgatishga ko‘p kuch va mehnat sarfladi. Uning eng taniqli shogirdlaridan Jalil Hakimov, Toir To‘xtaxo‘jayevlarni ko‘rsatish mumkin. O’zbekiston xalq musavviri usta Yoqubjon Raufov yogochga naqsh chizish san’atini o‘z otasidan o‘rgandi. Musav-vir murakkab kompozitsiyalarda kundalik hayot mavzusini yoritadi.

Halq amaliy san’ati XIII asrgacha ma’lum taraqqiyot yo‘lini bosib o‘tgan bo‘lsada, ko‘pgina sabablarga ko‘ra, XII-XIII asrlarda inqirozga yuz tutdi. Uning ko‘pgina qismi vayron qilindi yoki butunlay yo‘qotildi. Endilikda bobolarimizning asrlar davomida yaratgan san’ati e’zoz-lanib, qayta tiklanmoqda va yosh ustalar tomonidan muvaf-faqiyatli davom ettirilmoqda. Ma’lumki, X1U-XU1 asrlarda Samarqand saroy de-vorlari monumental naqsh bilan bezatilardi. Devordagi naqshlar temuriylar g‘alabalarini ta’riflar edi. Bu davrda yirik masshtabli geometrik naqshlar ko‘p ishla-tilar edi. Rangli gammalar asosini qizil va ko‘k bo‘yoqlar tashkil etar edi. Sarg‘ish-ko‘kimtir, pushti rang XIX asrda Samarqandda saqlanib qolgan naqshga xos gammalardir. Buxoro yodgorliklari XVI asrga oid devorga rasm chizish san’ati haqida tasavvur hosil qilishga yordam be-radi. Machit, madrasalarning interyerlari markaziy ko‘p qirrali yulduzsimon naqshlar bilan bezatilgan. Naqsh to‘q havo rang bo‘yoq bilan, fon esa oltin aralash jigar rang bo‘yoq bilan bo‘yalgan. XIX asrning oxirigacha arxitektura naqshi Toshkent-da shiplarni, ustun kapitellarni, jamoat binolari de-vorlarini, mahalla machitlarini va boylarning uylarini bezashda ishlatilib kelindi. Bu davrda arxitektura o‘z qo-nun uslubiga ega bo‘ldi. Devorlar uch qismga: oynaband va frizga bo‘lingan. Devor bilan ship orasi "sharafa" tipi-dagi karnizlar bilan bezatilar edi. Tarixiy yodgorliklari bo‘lgan shaharlar juda ko‘p. Shulardan eng nodir yodgorliklarga boy bo‘lgan joy Uzbekiston Respublikasi. Uzbekiston o‘z me’morchilik, naqqoshlik san’ati bilan butun dunyoga mashhurdir. Yodgorliklarning bizgacha yetib kelishining sababi xalqning o‘z san’atini nihoyatda sevib, e’zozlashi natija-sidir. O‘zbekiston mustaqillikka erishgandan keyin juda ko‘p binolar, xotira maydonlari, saroylar, Turkiston saroyi. Toshkent sirki kabi inshootlar qurildi. Rassomlar uyi zamonaviy arxitektura va naqshlar bilan bezatildi. Toshkent vokzali, Toshkent metro stansiyala-rining bezatilishi, Temuriylar tarixiy davlat muzeyi, undagi nozik did bilan ishlangan naqshlar XIX asrda yaratilgan naqshlardan ham o‘zib ketdi.

Naqqoshlik san’atining bunday rivoj topishi halq-ning ijodkorligi, go‘zallikka intilish va yaratuvchilik salohiyati natijasidir. Asosiy omil bu emas, ijodkor-lik, go‘zallikka oshnolikdir.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. S.Bulatov. O‘zbek xalq amaliy bezak san’ati. Toshkent-1991 yil. 2. M. Pritsa «Toshkent ganchkorligi» 3. Badiiy adabiyotlar nashriyoti. 1960 yil. 4. S.Bulatov. O‘zbekiston san’ati tarixi. Toshkent 1991 yil. 5. T.Abdullayev XIX-XX asrlarda O‘zbekiston kandakorlik san’ati. Toshkent 1994 yil. 6. R.Xasanov. Amaliy bezak san’ati metodikasi. Toshkent 2003 yil.

Похожие

Naqqoshlik san'ati

O‘rta asrlar naqqoshlik san’ati tarixi

Naqqoshlik tеxnologiyasi, asbob-uskunalar, matеriallar va ulardan foydalanish haqida ma'lumot

Intеr'еr va ekstеr'еrni badiiy loyihalash

Amaliy bеzak san'ati