Ibtidoiy jamoa davri san’ati. Ibtidoiy jamoa tuzumi taraqqiyoti bosqichlari - Изобразительное искусство - Рефераты

Ibtidoiy jamoa davri san’ati. Ibtidoiy jamoa tuzumi taraqqiyoti bosqichlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

37 KB

Ibtidoiy jamoa davri san’ati. Ibtidoiy jamoa tuzumi taraqqiyoti bosqichlari Reja: 1. Er. av. 3 ming yillikgacha bo‘lgan davrda Tosh asri, er. av. 3-2 ming yillikdagi bo‘lgan mis va bronza asri, er. av. 1 ming yillikda temir asri to‘g‘risida to‘liq ma’lumot berish. 2. Shu davrdagi me’morchilik, tasviriy va amaliy-dekorativ san’at. 3. O‘rta Osiyo, O‘zbekistonning ibtidoiy davrdagi yodgorliklari bilan keng tanishtirish.

Ibtidoiy jamoa san’ati. Ibtidoiy jamoa tuzumi insoniyat taraqqiyoti tarixidagi eng birinchi va uzoq davom etgan bosqichlardan hisoblanadi. Bu bosqichni hamma xalq va elatlar o‘z boshidan kechirdilar. Ana shu uzoq davom etgan taraqqiyot jarayonida hozirgi zamon odami tipi paydo bo‘ldi, odamlar jamoasi yuzaga keldi. Ishlab chiqarish kuchlarining zaifligi odamlarni kollektiv bo‘lib yashash va mehnat qilishga da’vat etdi. Ular qudrat birlikda ekanligini, hayotning ilk bosqichidayoq sezdilar. Bu qudrat ularni tabiat sirlarini ґrganishga boshladi. Madaniyat va san’at ravnaqiga zamin yaratdi. Ibtidoiy jamoa tuzumidan bizgacha ashyoviy dalillar - mehnat va ov qurollari, uy-anjomlari va bezak buyumlari, odamlar yashagan manzil qoldiqlari yetib kelgan. Shular ibtidoiy jamoa kishisining estetik va diniy qarashlarini bilishga, ibtidoiy jamoaning madaniyati haqida tasavvur hosil qilishga yordam beradi. Tuproq ostida qolib ketgan moddiy yodgorliklar, odam va hayvonlar jasadining qoldiqlari, Qor va yerto‘la devorlariga chizilgan surat va bo‘rtma tasvirlar ibtidoiy jamoa davri tarixini o‘rganishning muhim manbai hisoblanadi. San’at qachon va qanday paydo bo‘lgan? San’at qadim-qadimda kishilarning mehnati jarayonida yuzaga keldi va rivojlandi. Inson madaniyati taraqqiyot olamiga qadam qo‘ydi. San’atning yuzaga kelishi insonning obyektiv voqelik to‘g‘risidagi bilimlarining chuqurlashishiga, o‘z avlodi tajribalaridan bahramand bo‘lishga olib keldi. Bu uni tabiat kuchlariga qarshi kurashishga da’vat etdi, uning aqliy kamoloti, estetik qarashlari rivojini jadallashtirdi. Arxeologiyada ibtidoiy jamoa tuzumi tarixi qurol yasash uchun ishlatiladigan materiallarga qarab, uch asosiy bosqichga ajraladi: 1. Tosh asri - eramizdan avvalgi 3 ming yillikkacha bo‘lgan davr. 2. Mis va bronza asri - eramizdan avvalgi 3-2 ming yillik. 3. Temir asri - eramizdan avvalgi 1 ming yillik. Haykaltaroshlikda hayvonlar tasvirini yasash keng urinni egallaydi. Odam tasviri, ayniqsa, ayollar haykali paleolit davrida keng uchraydi. harbiy Yevropadan

(Avstriya) topilgan “Villendorf Venerasi” deb nomlangan haykal mashhurdir.Haykal hajm jihatidan katta emas, (balandligi 0,06 m.) lekin ko‘rinishi jihatidan monumental. Haykalda ortiqcha detallar yo‘q. Ichki kuch-qudratga to‘la haykalda bosh qismi bir oz belgilangan, yuz deyarli ishlanmagan, past tomonida tugallik yo‘q, lekin shunga qaramasdan, haykal o‘zining to‘laqonliligi, ichki kuchga to‘laligi bilan yaxshi taassurot qoldiradi. Mezolit yoki o‘rta tosh asrida odamlar katta bo‘lmagan t ґ daga ajralgan holda yashay boshlashlari ularga bir joydan ikkinchi joyga erkin ko‘chib o‘tish, katta yer maydonlaridan foydalanish imkoniyatini berdi. Qurollarning (mehnat va ov qurollari) ixcham, qulay bo‘lishiga e’tibor kuchaydi. o‘q, kamon-yoy, qayiqlarning ixtiro qilinishi ibtidoiy jamoa kishisining hayoti yanada yaxshilanishini ta’minladi. Odamlar yog‘och, qamishdan foydalanib, o‘zlariga kerakli buyumlar yasay boshladilar. Sharqiy Ispaniya, Kavkaz, o‘rta Osiyodan topilgan suratlar diqqatga sazovordir. “Kiyiklarni ovlash” (Ispaniya) suratlarida obrazlar shartli (kamon otayotgan ovchilarda bu shartlilik yaqqol seziladi), sxematik, o‘ta soddalashtirilgan holda tasvirlangan. Lekin bu shartlilik rassom aytmoqchi bo‘lgan fikrni tushunishga halaqit bermaydi. Ov manzarasidagi holat - kiyiklarning jon talvasada qochishi, ovchilarning epchillik bilan olib borayotgan hujumlari, ov paytidagi shijoat, hayajon ibtidoiy jamoa rassomi tomonidan ifodali talqin etilgan. o‘rta Osiyo (Surxondaryo, FarQona), Ozarbayjon (Kobiston)dan topilgan suratlarda ham shu holni k ґ ramiz. Zaravutsoy (Surxondaryo), Seymalitosh (FarQona) suratlari mashhurdir. Bu suratlarda ovchilarning hayvonlarga hujumi aks ettirilgan. Zaravutsoydagi niqob kiyib, ґ ljasiga yaqinlashayotgan ovchilarni aks ettirgan surat o‘tmish hayotining ma’naviy dunyosini bilishga xizmat qiladi. Kulolchilik va boshqa buyumlarni naqsh bilan bezash keng tus oldi. Parallel, spiralsimon va t ґ lqinsimon chiziqlar, konsentrik aylanalar shu davrdagi ko‘pgina naqshlarning asosini tashkil etadi. Geometrik naqshlar asta-sekin sxematik odam, hayvon va ґ simliklar dunyosidan olingin shakllar bilan boyitilib, mazmunan kengayib bordi. Uning elementlari koinot kuchlarining ramziy belgilarini aks ettira

bordi. Masalan, rozetka-quyosh ramzi, t ґ lqinsimon chiziq-harakat, suv ramzi va h.k. Bronza asri eramizdan avvalgi 3 ming yillik o‘rtalarida , bo‘lib, odamlar misni qalay, qo‘rg‘oshin, rux yoki surma bilan eritib, bronza tayyorlashni ґ rganib oldilar. Bronza qurollar, yaroq-aslaha, zebu ziynat yasash uchun asosiy material bo‘lib qoldi. Yer yuzida bronza asri boshlandi. Bronza asrini deyarli hamma xalq va elatlar boshidan kechirdi. Lekin bu asr ba’zi xalqlarda (masalan, Eron, Mesopotamiya, Kavkaz, o‘rta Osiyo) bir muncha erta, eramizdan avvalgi 3 minginchi yillar o‘rtalarida , boshlangan bo‘lsa, boshqa yerlarda (masalan, Kichik Osiyo, Suriya, Falastin, Kipr va Qrimda) eramizdan avvalgi 3 va 2 minginchi yillar chegarasida, Misr, Xitoy, Xindiston, Yevropada eramizdan avvalgi 2 minginchi yillarda sodir bo‘ldi. Bronzaning ixtiro etilishi inson tafakkurining muhim Qalabasi edi. Bu ixtiro ijtimoiy hayot taraqqiyotini yanada tezlashtirdi, ishlab chiqarish kuchlarini rivojlantirdi, mehnat unumdorligini oshirib, q ґ shimcha mahsulot t ґ planishini ta’minladiki, bu o‘z navbatida inson ma’naviy olamining o‘zgarishi va boyishiga olib keldi. o‘rta Osiyo yerlarida bronza asri eramizdan avvalgi 3 ming yillik ґ rtalariga to‘g‘ri keladi. Bu yerlarda materiallardan buyumlar ishlash keng tarqaldi. Jumladan, FarQonadan topilgan bilakuzuklarda q ґ y va sher tasviri, ayniqsa, ta’sirli chiqqan. Bronza asrida o‘rta Osiyoda kulolchilik yanada rivojlandi. Kulolchilik dastgohlarining yuzaga kelishi esa, so‘zsiz, yaratilgan buyumlarning yanada nafis va go‘zal bo‘lishini ta’minladi. Chustdan topilgan qizil fonga qora b ґ yoqlar bilan rasm va naqshlar ishlangan sopol buyumlar diqqatga sazovordir. Temir asri. Ibtidoiy jamoa tuzumining so‘nggi bosqichi bo‘lgan temir asri, “harbiy demokratiya” insoniyat ma’naviy dunyosining murakkablashishi, ijtimoiy hayotda urush, talon-tarojlikning kuchayishi va jamoada harbiy rahbarlarning roli ortishi bilan xarakterlanadi. Ijtimoiy hayotga kirib kelgan temir, tosh va qisman bronza buyumlarni hayotdan siqib chiqardi. ¤z xususiyati jihatidan mustahkam bo‘lgan bu metall ishlab chiarish kuchlarining ortishi va mehnat unumdorligini

kuchayishiga samarali ta’sir qildi, ayniqsa, dehqonchilik imkoniyatlarini kengaytirdi. Temir asrida ham amaliy-dekorativ san’at yetakchi urinni egalladi. Kulolchilik texnikasining murakkablashishi, kulolchilik uchun dastgohlarning keng k ґ lamda ishlatilishi uning sifatini o‘zgartirdi, yangi tur va formalarni yuzaga keltirdi. Bezash ishlarida geometrik naqshlardan tashqari, syujetli kompozitsiyalardan foydalanish tendensiyalari rivojlandi.

Похожие

Uygonish davri san’ati

Garbiy Yevropada Uygonish davri san’ati Italiyada Uygonish davri san’ati Florensiya san`ati

Tasviriy san`at tarixi

Tasviriy san’at tarixi fani va uning maqsad vazifalari tаsviriy sаn’аt tur vа jаnrlаri jahon muzeylari

Qalamtasvir tarixi, uni o‘qitishning metodologik asoslari