Evristik о‘qitish texnologiyasi - Изобразительное искусство - Рефераты

Evristik о‘qitish texnologiyasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

271.5 KB

Evristik о‘qitish texnologiyasi Reja: 1. Evristik о‘qitish texnologiyasi mazmuni . 2. Evristik о‘qitishning yо‘nalishlari . 3. Evristik о ‘qitishning prinsplari . 4. Evristik didaktika .

Evristik о‘qitish texnologiyasi mazmuni . Evristik о‘qitishning asosiy mohiyati yangilikni doimo ochishga harakat qilish demakdir. Evristik yunoncha heuriska – qidiraman, topaman, ochaman degan ma’nolarni anglatadi. Evristika о‘qitishning: 1. О‘qitish shakli – evristik suhbat . Bunda о‘qituvchi va о‘quvchi о‘rtasida masala mohiyatini tushunish va bir fikrga kelish maqsadida savol va javoblar uyushtiriladi. 2. О‘qitish metodi . Ijodiy ishlash jarayonida о‘qituvchi о‘quvchiga ish yuzasidan maqsadli g‘oyalar, fikr chalg‘iganda tо‘g‘ri yо‘l kо‘rsatib, vaqti-vaqti bilan aqliy hujum uyushtirib turadi. Masalaga oydinlik kiritish yо‘lida evristik vaziyat yaratib beradi. 3. Berilgan masalaning texnalogik jarayoni . Uni о‘quvchining о‘zi belgilaydi. Ijodiy mahsulotni rо‘yobga chiqarishdagi yakuniy natijasi о‘quvchining tanlagan texnalogiyasiga bog‘liq bо‘ladi. Tanlangan yо‘li samara bermasa, о‘qituvchi о‘z vaqtida о‘quvchiga yordam kо‘rsatadi. О‘quvchining о‘zini-о‘zi ijodiy tomondan rо‘yobga chiqarishi evristik о‘qitishning eng yuqori masalasi hisoblanadi. Innovatsion texnalogiyalar orasidagi evristik о‘qitish texnalogik shakli deyarli Suqrotning savol va fikr yuritish metodiga suyangan. Ma’lumki, Suqrot о‘zining shogirtlariga avval, umumiy yо‘naltiruvchi savol bergan va javobini olgach, aniqlantiruvchi savol bergan va haqiqatni aniqlamaguncha, unga juda yaqin savol beravergan. Evristik о‘qitishdagi vaziyat о‘qitishning kalit elementi hisoblanadi. Bunday vaziyat о‘quvchining bilmasligidan uni faollashtiradi, uning maqsadi о‘quvchi tomonidan shaxsiy g‘oyaning tug‘ilishini, gipotezalar, sxemalar tuzishga yо‘llaydi. Evristik о‘qitishda ta’lim natijasini aytib bо‘lmaydi. Har bir о‘quvchidan turli javoblarni olish mumkin.

Evristik о‘qitishda о‘quvchi oldingi olgan bilimini о‘zlashtiradi, keyin uni ijodiy о‘zlashtirish orqali о‘zining loyihasida qо‘llaydi. Bu yerda oldingi bilimlarni о‘rganish orqali kelajakka intilish shiori amal qiladi. Evristik о‘qitish erkin rivojlanish maktabiga asoslangan bо‘lib, uning nazariyasi evristik didaktika hisoblanadi. Evristik о‘qitishning mazmuni va maqsadi о‘quvchilar tomonidan о‘zining mustaqil fikrini loyihalash (konstruksiyalash) maqsad qilib olinadigan, ta’limning maqsadi va mazmuni hamda uni tashkil qilish jarayoni, tashhis qо‘yish va tushunib yetish evristik ta’lim va о‘qish hisoblanadi. Evristik о‘qitishning prinsiplari ma’lum pedagogik sharoitga moslashtirib о‘qitish bо‘lib, unda о‘qitishda о‘qituvchi va о‘quvchini oldindan natijasi ma’lum bо‘lmagan muommoni yechishga undaydi. Evristik о‘qitish nafaqat о‘quvchilarni balki о‘qituvchilarni ham rivojlanishga chorlaydi, chunki о‘qituvchilarga о‘quv jarayonida haqiqatni “bilmaslik” vaziyatini tashkil qilishga tо‘g‘ri keladi. О‘quvchi о‘zining mashg‘ulotlari rejasini tuzadi, о‘zining shaxsiy qarashlarini asosiy masalaga qaratadi. Masalan, detalga о‘lchamlarini qо‘yishda uning shaklini, geometrik obrazlarni, uni tayyorlash jarayonlarni о‘rganishga harakat qiladi. Detalga ishlov berishdagi jarayon haqida о‘zining shaxsiy fikrini, detalning geometriyasi, uni yaxshilash haqidagi izlanishlar, texnik va texnalogik konstruksiyalash, dizayn kabilar ustida bosh qotiradi. Natijada о‘quvchilar о‘zlari о‘rganayotgan soha haqida shaxsiy individual rejalarini tuzishadi. Evristik о‘qitishning yо‘nalishlari . Evristik о‘qitishni ba’zida ijodiy faoliyat bilan bog‘lashadi. Lekin uning asosiy uchta yо‘nalishi mavjud: 1.Evristik faoliyat о‘zida ijodiy ta’limiy mahsulot yetishtirish jarayonlarini qamrab oladi. 2.Evristik faoliyatni tashkil qiluvchi bilish jarayonlari ijod qilishdagi eng zaruriy jarayon hisoblanadi.

3. Evristik faoliyatda tashkiliy, metodologik, psixologik va boshqa jarayonlar ijodiy va bilish faoliyatini ta’minlaydi. Evristik о‘qitishda uning asosiy maqsadi о‘quvchining о‘z-о‘zini ijodiy ta’minlash hisoblanadi. Bu jarayon quyidagicha amalga oshiriladi. О‘quvchi loyihalash uchun vazifa oladi . Ammo unga vazifa haqida tayyor bilim berilmaydi. О ‘quvchi vazifani bajarish uchun turli k о ‘rinishdagi loyihalar, gipotezalar tuzadi. Keyin о ‘qituvchi bilan vazifaning asliga solishtiriladi. Aslining javobi ishlanmasi bilan о ‘quvchining loyihasi muhokama qilish y о ‘li bilan t о ‘g‘ri bajarilgan loyiha aniqlanadi. Natijada о ‘quvchi о ‘zining faoliyat imkoniyatini qayta k о ‘rib chiqadi va uning shaxsiy qarashida о ‘zgarish r о ‘y beradi. Bu о ‘zgarishlar о ‘quvchining sezgisida, bilimida, iqtidorida, tajribasi kabilarda namoyon b о ‘ladi. Agar о ‘quvchi muhokama natijasidan qoniqmagan b о ‘lsa, u hammasini qayta ishlab chiqadi, toki qoniqarli natijaga erishmaguncha. Evristik о ‘qitish ochiq vazifa asosiga quriladi . Barcha о ‘rganilayotgan mavzu elementlari ochiq shakldagi vazifada ifodalanishi mumkin. Masalan, valda aylanma harakat davrida vtulka teshigi (hamda valning о ‘zi ham) yemirilib ketishini oldini oladigan moslama loyihalansin. Yoki mashina va mexanizmdagi biror detal q о ‘pol hamda og‘ir qilib ishlangan b о ‘lib, u detal ish jarayonida mashina ish unumini pasayishiga sabab b о ‘layotgan b о ‘lsa, uni dizayn asosida qayta loyihalansin kabi masalalarning yechimini loyihalashda о ‘quvchi о ‘z rejasini tuzib chiqadi. Evristik о ‘qitishda tayyor bilimlarni о ‘zlashtirish darajasini emas, ularga о ‘quvchining qanchalik ijodiy yondoshganligi nazorat qilinadi. О ‘quvchining shaxsiy sifatini rivojlanishi, uning о ‘rganayotgan sohasi b о ‘yicha ijodiy yutuqlari hamda ta’lim standartlaridan qanchalik olg‘a о ‘tib borayotganligi tekshirilib, unga baho beriladi.

Evristik о ‘qitishning prinsplari . Muayyan pedagogik sharoitda q о ‘llaniladigan о ‘qitishni evristik о ‘qitish tushunish mumkin. 1. О ‘quvchi tomonidan о ‘zining asosiy erkin tanlab olinadigan ta’lim elementlari prinsiplari: ma’no, maqsad, mazmun, faoliyatning shakli va k о ‘rinishi, ishlash usullari, о ‘quv vositalari, ta’lim natijasini baholash mezonlari . Evristik о ‘qitishning asosiy maqsadi: о ‘quvchilarda bilim, erkin ijod qilish, о ‘quv predmetining barcha b о ‘limlari b о ‘yicha ijod qilish imkoniyatini yaratib berish, lekin erkinlik vazifasiz b о ‘lmaydi . 2. О‘rganilayotgan sohaga ta’lim faoliyatining mosligi . Ushbu prinsip bо‘yicha о‘quvchilar, masalan, chizmachilikdan tayyor bilimlarni о‘rganishi emas balki, chizmachilikning о‘zi bilan uning muommolari haqida qanchalik о‘ylashi muhim hisoblanadi. 3. О‘qitishning hamrohlik prinsipi . О‘qituvchi tomonidan har qanday ijodda namayon bо‘layotgan ijobiy kо‘rsatgichlar hamrohligi qо‘llab-quvatlanadi. О‘quvchining evristik harakatiga yordam berish uchun о‘qituvchi evristik vaziyatlarni yaratib beradi. О‘quvchida fanga nisbatan qiziqish uyg‘otish va uning shaxsiy faoliyatida bilimlar asosini mustahkam egallashi yо‘lida о‘qituvchi unga sharoit yaratib beradi. 4. Mustaqil ta’lim olishning refleksivtik (fikr yuritish) prinsipi . Refleksiya – bu fikr yuritish faoliyati jarayonida о‘quvchining о‘zi nima qilayotganini tushunishi, u bilan nima hodisa rо‘y berayotganligini anglashidir. Refleksiyaning asosiy maqsadi – о‘quvchi tomonidan faoliyatidagi asosiy tarkib (komponent)larni aniqlash, eslash va anglash. Refleksiya о‘quvchiga kelajakda faoliyatining maqsadini qayta aniqlashga va о‘zining ta’lim yо‘lini ravon qilishga yordam beradi. Refleksivtik о‘qitish – о‘quvchiga shaxs sifatida individuallikda yagona ekanligini tushunishga yordam beradi. О‘quvchining uddaburonligi evristik faoliyatda va uning mahsulotida yaqqol namayon bо‘ladi. О‘quvchi sо‘zsiz eng

avval о‘zining faoliyatidagi hamma narsaga qodirligini, individualligini kо‘rsata boshlaydi. Evristik didaktika . Evristik ta’lim konseptsiyasi (biror narsa haqidagi asosiy fikr). Evristik ta’lim mazmuni-о‘quvchining shaxsiy imkoniyatini uning kо‘p qirrali barcha ta’limiy sohadagi faoliyatida amalga oshirish hisoblanadi. Evristik didaktika. Evristik ta’limdagi nazariya va texnologiya evristik didaktika deyiladi . Evristika – о‘qitish nazariyasi, maqsadi, prinsiplari va bunday ta’limotning mazmuni hamda texnalogiyasi о‘quvchi va о‘qituvchida mahsulot (о‘quvchining ijodiy ishning natijasi mahsuli) yaratish, о‘rganayotgan sohasida olgan bilim va faoliyatidagi individuallikni ta’minlaydi. Evristik kо‘rinishdagi ta’limda asosiy masala, о‘quvchiga о‘zining individual harakat yо‘lini, insoniyatning yutuqlariga mos keladigan va ularning о‘sishini ta’minlaydigan sifatlarni tarbiyalash hisoblanadi. Bu yerda: hozirdagi ijod oqali kelajakni qurish va oldingilarni о‘zlashtirish shiori amal qiladi. Evristik ta’lim modeli. О‘quvchining evristik yondashishda olgan ta’limi modeli – “Men” degan shaxsdan sohaning boshlang‘ich nuqtasidan kengayib, asta- sekin tashqi dunyoni о‘quvchining individual ichki dunyosi о‘zaro muloqat orqali egallay boshlaydi. Tashqi dunyo о‘zining mazmuni (ta’limiga) ega, ichki dunyo ham. Evristik о‘qitish hamrohlik harakterga ega. О‘qituvchi har bir о‘quvchining ta’lim sohasini egallashiga keng imkoniyat yaratib beradi. О‘quvchi о‘zining shaxsiy ijodiyotida maxsus yaratilgan evristik ta’lim vaziyatida, ular faoliyatida madaniyatli namunaviy hayot tarzini namoyish etish bilan birga о‘zining individuallik ichki dunyosini ta’limiy imkoniyatini rivojlantiradi. Insonda yashirinib yotgan bilimlarni chiqarish uchun ta’limning barcha metod va metodologiyasidan foydalaniladi. Bunday holatda о‘quvchiga о‘zining о‘rganayotgan predmetining harakat yо‘lini tuzib chiqish, nafaqat bilim va shaxsiy

shug‘ullanishning maqsadi, о‘zining о‘qitish rejasini, mavzularni о‘rganish usullari, ta’limiy natijalarni baholash shakllari loyihalanib chiqiladi. Evristik о‘qitish texnalogiyasi asosida dars tashkil qilish. Pedagogika oliy о‘quv yurtlarida “Tasviriy san’at va muhandislik grafikasi” ta’lim yо‘nalishi talabalari muhandislik grafikasi (chizmachilik) darslarida konstruksiyalash (loyihalash) asoslaridan ta’lim olishadi. О‘rta maktab chizmachilik predmetida ham loyihalash mavzusiga oid darslar ajratilgan. Quyida avval о‘rta maktabda, sо‘ngra pedagogika oliy о‘quv yurtida loyihalashga doir darslarni tashkil qilish haqida mulohaza yuritiladi. О‘rta maktablarning 9-sinfida detalning shaklini о‘zgartirishga oid grafik masalalar, detalning fazoviy holatini о‘zgartirishga va qayta loyihalashga oid ijodiy grafik ishlarni tashkil qilish mavzularda loyihalash, dizayn asosida berilgan buyumni о‘ziga jalb qila oladigan holda uning kо‘rinishi gо‘zal va chiroyli hamda bejirim shaklda о‘zgartirish, vaznini ham kamaytirish, yangi konstruktiv element kiritish, yangi foydali sifatlar berish yо‘li orqali buyumning og‘irligini kamaytirish, pishiqligini oshirish, ishlov berishni soddalashtirish, foydalanishda qulaylik hususiyatlarini hisobga olgan holda loyihalash sо‘ralgan. Masalan, 6– chizma, a dagi detalning vazni (og‘irligi)ni kamaytirish maqsadida uning shakli geometriyasi qisman dizayn talabida о‘zgartirilgan. Natijada 6–chizma, a, b, c va d lardagi k о ‘rinishga о ‘zgardi. Masalan, geometrik jism kub shunday loyihalanishi lozimki, undan yasalgan model H , V va W lar о ‘rnida berilgan teshiklar orqali tig‘iz о ‘tsin degan vazifa berilgan b о ‘lsa, о ‘quvchi V tekislikdagi modelning bosh, H dagisidan ustdan va W dagisidan modelning chapdan k о ‘rinishi tig‘iz о ‘tishini k о ‘z oldiga keltirib, ijodiy izlanishlar olib boradi va bir qancha uzinishlardan keyin turlicha loyihalar yaratiladi. О ‘qituvchi bilan olib borilgan muloqatlar natijasida t о ‘g‘ri javob aniqlanadi). 7-chizma, a , b , c , d larda mustaqil bajarish uchun shunday mazmundagi masalalar berilgan.

chizma chizma Yana bir misol. Ikki elementli modelning kо‘rinishlari berilgan bо‘lib, modelning ustidagi elementi xuddi shunday shakl va о‘lchamdagi chuqurchaga ostki asos qismi hisobiga almashtirilgan kо‘rinishi loyihalansin. О‘qituvchi modelning kо‘rinishlarini og‘zaki yoki yozma tafsifi orqali tushuntirib, ijodiy harakat yо‘lini kо‘rsatadi. Ikki elementli shaklni berilgandan boshqacharoq, о‘quvchining estetik didiga mos keladigan variantini о‘zi tanlashi mumkinligini eslatib о‘tiladi. Vazifani bajarish jarayonida о‘qituvchi о‘quvchilarga yо‘naltiruvchi – avval, umumiy keyin bevosita mavzuga yaqin evristik savollar berib, о‘quvchilarning refleksivtik hamda individuallik qobiliyatlarini ravshanlanishiga yordam berib turadi. Bunday yondashishda har bir о‘quvchi о‘zining oldingi olgan bilimlari asosida yangi ijodiy qarashlar orqali о‘zlarining shaxsiy fikrlarini berilgan fazifani loyihalash yordamida namoyon etadi. Pedagogika oliy о‘quv yurtlarida muhandislik grafikasi (chizmachilik) darslarida talabalarga konstruktorlik masalalari: texnik detallarni shakllantirish, detallarga о‘lchamlar qо‘yish texnalogiyasi, qо‘yim va о‘tqazishlar, detallarga ishlov berish usullari texnalogiyasi, mashina detallarining texnalogiyalikligi,

detallarni о‘zaro biriktirish usullari, inversiya, qо‘yilgan vazifani turlicha yechish, mashinalarni loyihalashning asoslari kabi nazariy bilimlardan keyin amaliy mashg‘ulotlarda berilgan sxema-chizma bо‘yicha loyihalash (konstruksiyalash) kabi turli kо‘rinishdagi masalalar bajariladi. Masalan, detallarni qisib turuvchi vintli moslamada kamchilik mavjud. Detalni chiqarib olish uchun vintni kо‘p marta aylantirishga tо‘g‘ri keladi. Moslamaning konstruksiyasiga shunday о‘zgartirish kiritish kerakki, vintning bir yoki bir yarim marta aylanishidan sо‘ng detal osongina chiqib ketsin. Ushbu jarayon loyihalansin. Yoki moslamaning yig‘ish chizmasi berilgan. Undagi val aylanma harakat qilganda detal yuqorilama va qaytma harakat qilsin kabi qо‘shimcha loyihalashga mо‘ljallangan masalalarni tashkil etadi. Bunday masalalarni qayta loyihalash jarayonida evristik о‘qitish texnalogiyasidan foydalanish tavsiya etiladi. Talabalarga ushbu metodning qonun-qoidalariga binoan vaqti-vaqti bilan о‘qitish shakliga binoan umumiy maqsadli yо‘naltiruvchi savollar hamda о‘qitish metodiga binoan aqliy hujum uyushtirish lozim. Qо‘llanilayotgan о‘qitishning shakli va metodi orqali talabalarda ijodiy rivojlanishni kuzatish mumkin. Talabalarning har biriga individual vazifalar berilib, ularda shaxsiylik hissi uyg‘otiladi. Berilgan masalalarning individuallikligi talabada о‘z-о‘zini ijodiy rivojlanish, shaxsiy g‘oyalarni rо‘yobga chiqarish, turli gipoteza, loyihalash ishlarini bajarishni о‘zlashtirishga imkon yaratiladi

Похожие

Hamkorlikda о‘qitish tеxnologiyasi va uning chizmachilik darslaridagi о‘rni

Rangning xususiyatlari. Akvarelda ishlash texnologiyasi va usullari.

Muammoli ta’lim tеxnologiyasi va uning chizmachilik darslaridagi о‘rni

Muhandislik grafikasi fanlarini o'qitishda zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalanishning dolzarb masalalari

Kо‘rsatmali qо‘llanmalar yordamida muhandislik grafikasi darslarini tashkil qilish