Бадиий безаш ишларини ташкил sилиш ва амалга ошириш - Изобразительное искусство - Рефераты

Бадиий безаш ишларини ташкил sилиш ва амалга ошириш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

143.5 KB

Бадиий безаш ишларини ташкил s илиш ва амалга ошириш Режа: 1. Интерьер ва фасадларни бўяш 2. Безашда декоратив ўсимликлардан фойдаланиш 3. Амалий санъатнинг бадиий безаш ишларидаги ўрни. 4. Бадиий безаш ишларида фойдаланиладиган асбоб-ускуна ва материаллар.

Ҳозир укув юртларда амалга оширилаётган бадиий безаш ишларини янада такомиллаштириш масаласига катта эътибор берилмоқда. Бу ишларнинг барчаси укув юртдаги таълим - тарбия ишларига ижобий таъсир этади. Таниқли педагоглар эстетик дид билан безатилган ташқи муҳитнинг ўқувчиларга тарбиявий таъсирини ифодалаб, унинг бутун таълим – тарбия жараёнининг муҳим шартларидан бири деб хисоблайдилар. Шунинг учун амалга оширилаётган бадиий безаш ишларига тарбиявий тадбирларнинг ажралмас қисми деб қаралиши лозим. Мавжуд бадиий безаш элементлари декоратив панно, синф хоналаридаги мебилларнинг шакллари, доска ва деворларнинг ранги, буларнинг ҳаммаси пировард натижада болалар психологиясига маълум даражада таъсир кўсатади. Қуйида укув юрт деворларни бўяшнинг аҳамияти ва ўзига хос хусусиятлари ҳақида фикр юритамиз. Интерьер ва фасадларни бўяш укув юрт деворларни бўяш ранглар турли ёшдаги ўқувчиларга турлича таъсир этишини хисобга олиб амалга оширилади. Кўп ҳолларда ана шу таъсирни билмайдиган кишилар томонидан деворларни бўяшда айрим камчиликларга йўл қўйилади. Бу иш билан боғлиқ бўлган барча тадбирларда бадиий совет ва тасвирий санъат ўқитувчиларининг иштирок этиши мақсад мувофикдир. Деворларни бўяшда рангларни ўз ўрнида қўллаш уларнинг психологик таъсирига алоҳида эътибор бериш лозим. Рангларни ўз ўрнида қўлланиши пировард натижада таълим-тарбия ишлари сифатини оширишга қаратилган бўлса, психологик таъсирчанлик ҳам синфда ўқувчи учун маиший ва маънавий қулайлик ярата олиши керак. Синф хоналарини бўяш учун ранглар тайёрлашда уларнинг ёруғлик қайтариш хусусиятларини назарда тутиш лозим. Синф хонасининг шакли, ҳажми, унга табиий ёруғлик қай даражада тушишига, сунъий ёритиш характерига қараб деворларини бўяш учун у ёки

бу рангнинг тўйинганлиги аниқланади. Рангларнинг тўйинганлигини аниқлаш учун турли рангларга бўялган сиртларнинг ёруғлик қайтариш коэффициентларини ҳисобга олиш лозим. Деворларни бўяшда қўлланадиган асосий рангларнинг ёруғлик қайтариш хусусиятлари қуйидагича: Оқ – 85% Кулранг - 55% Оч сариқ- 75% Яшил- 52% Оч яшил- 65% Ҳаворанг- 35% Оч кўк- 65% Тўқ қизил-13% Сариқ- 65% Тўқ кўк- 8% Синф хоналарини бўяшда дераза қаршисидаги деворларнинг рангини ёруғлик қайтариш коэффициенти 60%, доска ўрнатилган девор 50-60%, дераза ўрнатилган девор 60-70%, поли эса 25-30% бўлгани оптимал ҳисобланади. Синф хоналарининг шифти ёруғлик қайтариш коэффициенти энг юқори бўлган оқ рангга бўялади. Рангларнинг иссиқ ёки совуқ бўлиб туюлувчи хусусиятларини тўғри қўллаган ҳолда деворларни бўяш муҳим аҳамият касб этади. Республикамиз иқлимининг иссиқлигини назарда тутган ҳолда кўпроқ совук рангларни ишлатиш мақсадга мувофиқдир. Бу ранглар хонадаги ҳароратни «психологик» пасайтириш хусусиятига эга. Деворларини бўяш билан табиий ёруғлик тушишини ҳисобга олиш бир-бирига узвий боғлиқдир. Шимол, шимоли шарқ, шимоли ғарб томонларда деразаси бор хоналарга қуёш нурининг бевосита тушмай, осмоннинг кўкимтир туси тушади. Бундай хоналарни янада ёруғ ва қувончли қилиш учун илиқ ранглар гаммасига бўяш тавсия этилади. Жануб, жануби шарқ, жануби ғарб томонларда деразаси бўлган хоналарга кун бўйи қуёшнинг иссиқ нури тушиб туради. Шунинг учун бундай хоналарнинг деворларини совуқ гаммадаги ранглар билан бўяш мақсадга мувофиқ коридорларни, кичик ёшдаги ўқувчилар учун мўлжалланган хоналарни турли

рангларга бўяш мумкин. Бу ёшдаги ўқувчиларнинг кўзи табиатдаги рангларнинг хилма-хиллигига ўрганган бўлиб, улар зерикарли рангларга бўялган хонада даррров толиқиб қоладилар. Бундан ташқари деворларни ҳаддан зиёд ранг-баранг қилиб бўяш ҳам ярамайди. Болаларнинг асаб системаси рангларга нисбатан ўта сезувчан хусусиятга эга бўлиб, бундай хоналарда узоқ вақт бўлиши уларнинг чарчаши ва кайфиятлари бузилишига олиб келиши мумкин. Бу ҳол ўқувчиларнинг ишлари ва ўқишларига маълум даражада салбий таъсир кўрсатади. Шунинг учун синф хоналарини деворини бўяш жуда маъсулиятли ишдир. Қўшимча рангларни қўллашда, яъни ранг гаммаси контрастини тузишда уларнинг ёрқинлигини жуда кучли қилиб олиш ярамайди, чунки бу ҳол ўқувчилар психикасига қўзғовчи таъсир кўрсатади. Шу билан бирга ранглар зерикарли бўлмаслиги, рангларнинг тўйинганлик даражаси ҳар бир хил бўлмаслиги керак. рангларнинг бирига акцент берилса, яъни у ёрқин бўлса, иккинчиси босиқроқ, хотиржам, яъни нейтрал бўлиши мақсадга мувофиқдир. Шуни доим ёдда тутиш лозимки, ранглар спектридаги сарғиш-яшил ранг кўзни камроқ чарчатади. Бу ранглар асаб системасига нисбатан камроқ салбий таъсир этиб, томирларга нормал қон тўпланишини таъминлайди, эшитиш қобилиятини активлаштиради. Шундай экан, синф хоналари деворларини ранглар спектридаги сарғиш-яшил ранг ва ундан келиб чиқувчи рангларга бўяш тавсия этилади. Синфларнинг умумий рангли оч, хотиржам бўлганда хоналарнинг ёритилганлик даражаси ортади. Дарс жараёнида ўқувчиларнинг кўзига доимий ташланиб турувчи деворлар-синф доскаси ўрнатилган девор, ён деворлар ҳам унча тўқ бўлмаган рангларга бўялади. Ҳозир кўп укув юртларидаги синф хоналарининг орқа деворига кўрсатмали ва ўқув қуролларини сақлаш учун шкафлар ясалади. Ўқувчилар синф хонасига кириб келганда уларнинг кўзи дастлаб ўша деворга тушади. Шунинг учун бу шкафлар ўқувчиларни завқлантирувчи рангга бўялади.

Ҳаракатли дам олиш учун мўлжалланган хона ва коридорлар (рекреациялар) бирон тўйинганроқ рангларга бўялади. Ўқувчилар дам оладиган хоналарни эса шинам оч рангларга бўяш тавсия этилади. Бу жойлар яшил бурчакларни ташкил этувчи декоратив ўсимликлар қўйиш учун энг қулайдир. Безашда декоратив ўсимликлардан фойдаланиш. Гуллар ва бошқа декоратив ўсимликлар интерьернинг исталган жойида: вестибюль, рекреация, ошхона, синф хоналари ва ҳоказоларда бўлиши мумкин. Уларни жойлаштириш масаласи қаватларнинг умумий композициясида ҳам, интерьернинг айрим жойларида ҳам функционал, биологик ва эстетик талаблардан келиб чиқиб ҳал қилинади. укув юртлари шароитида функционал талабларни ҳисобга олиш тўғри ва аниқ маъно англатади. Гулларни қаерга ўрнатиш маъқул, уларга қандай таглик керак бўлади? Мисол учун барги катта ва кўпчиган гулларни хоналар деразаси таглигига ўрнатиш ярамайди. Биринчи қават коридорлари ва рекреацияларида кўпинча уринчоқ қуйи синф ўқувчилари доимо ҳаракатда бўладилар (танаффус пайтлари назарда тутилмоқда). Шунинг учун бундай жойларда уларни оғир таглик билан деворга ўртача баландликда ўрнатилган маъқул. Биологик талабларни махсус шароитлар доирасидан келиб чиқиб амалга оширишни биология тўгараги қатнашчиларига юкланади. Бу шартлар ўсимликларнинг ёруғликка, иссиқликка ҳар хиллигидан иборатдир. Уларни иситиш манбаларидан турли узоқликда сақлаш, суғориш режимини, зарур бўлган ҳаво намлигинисақлаб туриш ҳам ўзига хос бўлади. Хоналар учун мўлжалланган ўсимликлар турли-туман бўлиб, биз қуйидагиларни тавсия этамиз. Аспарагус – нозик, кўксимон яшил тусга эга бўлиб, бироз қоронғилашган жойда ўсишга мойилдир. Аспидистра – йирик тўқ яшил баргли, оддий ўсимлик.

Бегония – ёрқин рангли, йирик япроқли ўсимлик бўлиб, кўпроқ ёруғликни талаб этади. Глоксиния – бахмалсимон йирик япроқли, катта қўнғироқсимон, чиройли гуллайдиган ўсимлик. Унинг яхши ўсиши ва гуллаши учун етарли даражада ёруғлик тушиб туриши керак. Хитой атиргули – тўқ яшил, тиканак баргли бутасимон ўсимлик, йирик пушти ва қизил рангда гуллайди. Папортник – қўёш нурига тўғридан-тўғри чидамсиз ўсимлик бўлиб, уни жуда кўп суғориш ва тез-тез сув сепиб туриш керак. Примула-деярли йил бўйи гуллайди. Уни истиш приборларига яқин қўйиш ярамайди. Унинг гуллари пушти, қизил, оч бинафша рангда бўлади. Традескация – пастга осилиб ўсувчи ўсимликлар турига киради. Барглари кумушсимон кулранг, жигаранг, пушти, бинафша рангли йўллари бўлган яшил рангларда бўлади. Ёз пайтларида тез-тез суғориб туриш керак. Эстетик талаблар орасида рассом интерьернинг айрим жойлари учун ўсимликларнинг ўсиш компонентларини, уларнинг айни шу жойга мослигини тўғри танлай олиши муҳим роль ўйнайди. Интерьердаги «яшил зоналар» бўшлиқни ритмик тўлдириш асосида ёки алоҳида группа сифатида ташкил этилиши мумкин. Демократив ўсимликларни интерьерга ўрнатишни планлаштиришга турли кўринишдаги тангликлардан оқилона фойдаланиш мақсадга мувофиқдир. Полга ўрнатиладиган тагликлар оғир, салмоқли бўлиши ҳам, аксинча, енгил, нафис бўлиши ҳам мумкин. Уларниг пропорциялари ўсимликнинг характери ва оғирлигига қараб белгиланади. Одатда юқорига қараб ўсадиган баланд декоратив ўсимликларни паст тагликка ўрнатилади ва аксинча. Тахта, пластика, темирдан паст-баланд қилиб ясалган тагликларда бундай ўсимликлар чиройли кўринади. Бир ва бир неча гулларга мўлжалланган деворларга ўрнатиладиган токчаларнинг конструктив имкониятлари жуда кенгдир.

Ҳозирги қурилаётган укув биноларида доимий гул экиш учун ажратиш мумкин бўлган жойлар исталганча топилади. Бундай жойларда қишда ҳам, ёзда ҳам гул ўстириш мумкин. Бундай жойларни оддий декоратив плита ва тошлар билан жиҳозланади. Уларни турли рангларга бўяб ўзига хос оригиналикка эга бўлган яшил бурчак ташкил этиш мумкин. Унга ўтказиладиган гуларнинг ранг-баранглигига эришиш бу бурчакни яна ҳам жонлантириб кўрсатади. Юқорида айтилганларга яна шуларни қўшимча қилмоқчимизки, хоналарга ўрнатилган декоратив ўсимликлар ўқувчиларнинг психикаси ва асаб системаларига ҳамда хона микроиқлимига ижобий таъсир этади. (ҳароратни пасайтиради ва намликни оширади), ҳавонинг таркибини яхшилайди, уни кислород билан таъминлайди. Декоратив ўсимликлар таълим-тарбиявий мақсадга ҳам хизмат қилади. Интеръердаги яшил бурчак-бу ўзига хос лаборатория бўлиб, унда ўқувчилар ўсимликларни парвариш қилиш жараёнида уларнинг ўсиши, гуллаши, кўпайиши, қисқаси ҳаёти билан танишадилар. Декоратив ўсимликлар ўқувчиларда табиатга муҳаббат ҳиссини уйғотади. Амалий санъатнинг бадиий безаш ишларидаги ўрни. Амалий санъат – кенг миқёсда ривожланаётган санъатимизнинг халқ амалий ижоди турларидан биридир. Унда кишининг ҳақиқий санъатга эстетик муносабати яққол намоён бўлади. Халқ амалий санъатининг бу тури ҳайкалтарошлик, рангтасвир, архитектура, рақс ва музика билан ҳамоҳангдир. Безак санъатининг ўзига хос эстетик жиҳатларини тушуниш учун унинг мавзуи, мазмуни, асардаги типлар, бадиий тахника воситалари диапазонининг одатдан ташқари катта миқёсини назарда тутиб қараш керак. Бу бадиий безак ўймакорлиги –монументал, станокли, предметли-миқёс ва турли халқларнинг миллий кийимлари, сўзаналар, тақинчоқлар ва истироҳат боғлари санъати, деворлардаги монументал декоратив расмлар, витрина, деворий газета, табрикномаларнинг безаклари ҳамда мебель буюмларидаги

ўймакорлик ва ҳоказолардир. Шакллари бир-бирига ўхшамаган бу асарларни ўзаро бириктириб турган жиҳати уларнинг асосий вазифаси, асосий функцияси-инсонни қуршаб турган муҳитни нафосат воситасида безашдан иборатлигидир. Шуни таъкидлаш керакки, декоратив санъат турли-туман бўлса ҳам, уларнинг кўпчилиги амалий-фойдали объектларга: либослар, мебель, ўйинчоқлар, витриналар, бинолар ва ҳоказоларга бадиий ишлов бериш жиҳати билан ўзаро боғланади. Мана шу маънода декоратив-амалий санъат дейилади. Бироқ безак санъатига, юқорида айтганимиздек, амалий жиҳатдан бевосита фойдаси сезилмайдиган асарлар ҳам қўшилади. Масалан, заргарлик буюмлари, турли тақинчоқлар, ўймакорлик буюмлари ва бошқалар. Буларнинг ҳаммаси рассомлик ёки ҳайкалтарошликдан фарқли ўлароқ кундалик конкрет муҳитда, ўзларининг хусусиятларига кўра конкрет ҳолатда фойдаланилсагина эстетик маъно касб этади. Инсон яшаётган ва ҳаракат қилаётган муҳитнинг нафосат бойлиги ана шу муҳитга олиб кирилган зеб-зийнат буюмларининг сони билангина белгиланмайди. Муҳими шундаки, бу зеб-зийнат элементлари мазкур муҳитнинг ҳаётий шароитига мослашиб унинг ижтимоий мазмунига, одамларнинг амалий ва маънавий эҳтиёжлари вужудга келтирган талабларга нечоғлик жавоб беришига қараб ҳам баҳоланади. Нафосат элементлари муҳитни шунчаки безабгина қолмасдан, балки унинг бадиий образли мазмунини кучайтириб, ошириб, ривожлантириб ҳам кўрсатади. Декоратив санъат мана шу вазифасини санъатнинг бошқа турлари – архитектура, рассомлик, хайкалтарошлик билан биргаликда бажарса, унинг қиммати янада ортади. Безак санъати асарларининг диққатга сазовор хусусияти уларнинг ўз воситалари билан маълум давр доирасида шароитнинг бадиий образли мазмунини динамик тарзда ўзгартира олишидир. Декоратив санъатнинг шу хусусиятига бинолар, кўчаларнинг байрамона безатилиши мисол бўлади. Бу безатишлар ўша жойларнинг одатдаги қиёфасини маълум вақтгача

ўзгартириб туради. Безак санъатининг барча турларига оид асарлар, шу жумладан, уларга яқин турувчи график санъат асарлари ҳам маълум даражада мана шундай ролни бажариши мумкин. Масалан, байрамона табриклар ёки тасвир туширилган вимпеллар бунга мисол бўла олади. Ҳар бир тарихий давр алоҳида ғоявий ва аҳлоқий тасаввурларни олға суриб, кишилар ижтимоий ҳаётининг алоҳида идеалларини ифодалар экан, такрорланмас декоратив санъатни вужудга келтирган. Безак санъат асарларида инсон, жамият ва ўз даврининг характерли ҳиссиётлари тўғрисида мавжуд ғоявий ҳамда ахлоқий тасввурларни ифодалаш санътининг ростгўйлиги ёки таъсирчанлигининг асосий шартидир. Мана шу принципга амал қилинмаса, бадиий мақсадни ҳамда шаклни ҳал қилишда ясамачилик, асарда эмоционал қиёфа бўлмаслиги, формализм вужудга келади. Бироқ безак санътининг таъсирли чиқиши учун даврни тасвирлашдаги реализм унинг бирдан-бир шарти эмас. Безак санъат асарларидаги кўп жиҳатлари бошқа асосий шартларга ҳам боғлиқ. Шаклни ифодалашда ишлатилаётган материалларнинг, кўп ҳолларда эса усулларнинг ўзига хос жиҳатларини (ўймакорлик, тўқимачилик буюмлари ва бошқалар), ўзига хос томонларини яққол ифодаланиши талаб этади. Безак санъатда умуман материаллар, улардаги хусусий жилонинг гўзаллик сифатлари айниқса муҳим, баъзан эса етакчи ўрин тутади. Бу ҳолат безак асарлар шаклларининг ўзига хос шартли томони бўлиб, у асарлар мазмуни умумлаштирилганлиги ва мавҳумлигининг натижасидир. Уларни кўпинча сўз билан ифодалаб бўлмайди. Бироқ материалнинг кўрки безак санъат асарлари мазмунидаги камчиликни тўлдириш, уни «бўяб кўрсатиш» керак, деган сўз эмас. Ижодий вазифаларни бундай тушунилса, ҳар доим асарларнинг коипозициясида формализм, мазмунан қашшоқликка йул беради. Безак санъатда қўлланадиган материалларнинг эстетик жиҳатдан энг керакли сифатлари-ёрқинлиги, ранги, фактураси, ҳажми, вазни ёки пишиқлиги ҳисобга олинади. Булар яратилаётган формаларнинг аниқлик даражасида, умумий ҳажмининг мутаносиблиги ва бошқаларда кўринади.

Материалларнинг мана шу сифатларни назарда тутиб, уларни тўғри танлаш асарнинг шакли ва қиёфасини яратаётганда бу сифатлардан тўғри фойдаланиш – мазкур асар берадиган таассуротларни (масалан, байрамона, спорт, ўйин ва бадиий тантаналар) руҳини тўғри ёритишни таъминлайди. Интерьерни бадиий безашда декоратив-амалий санъатнинг ёғоч ва ганч ўймакорлиги, наққошлик, декоратив ҳайкалтарошлик, мозаика, витраж, чеканка ва бошқа турларидан фойдаланилади. Бадиий безаш ишларида амалий безак санъатининг ана шу турларини қўллашдан кўзланадиган мақсад-таълим ва тарбия маскани бўлмиш укув юрти интерьерининг ўзига хос хусусиятларини тўлароқ ёритишдан, ўқувчиларда бу санъатга қизиқиш уйғотишдан ва амалий безак санъат сирларини ўқувчилар учун янада яқинроқ ва тушунарлироқ қилишдан иборатдир. Афсуски, баъзи укув юртларининг интерьерларини бадиий безашда ғоят жиддий нуқсонлар ва камчиликларга йўл қўйилади. Амалий безак санъатининг сифатсиз ва савиясиз намуналари, тасвирий санъатнинг бошқа турларига бевосита боғланмаган айрим стендлар, деворий газеталар, чақириқлар, эълон портретлар интерьернинг кўринишини бузмоқда. Бадиий безаш ишларида амалий безак санъати элементларини қўллашда асосан қуйидагиларни назарда тутиш шарт. - қўлланилаётган декоратив-амалий санъат намунаси интерьер характерига мос бўлиши керак; - синф хонасининг вазифасини, унда шуғуланадиган ўқувчиларнинг ёш хусусиятлари ва идрок этиш қобилиятларини ҳисобга олиб декоратив – амалий санъатга дифференциал ёндошиш лозим (масалан, кичик ёшдаги ўқувчилар шуғулланадиган рекреацияларда табиатга, ўрта ёшдаги ўқувчилар шуғулланадиган рекреацияларда юқори синф ўқувчилари шуғулланадиган рекреацияларда космосга, спортга, меҳнатга бағишланган декоратив паннолар ўрнатилиши уларга маълум даражада таълимий ва тарбиявий таъсир кўрсатади);

- Бадиий безаш ишларида қўлланилаётган декоратив-амалий санъат элементлари мавсумий, яъни вақти-вақти билан алмаштириб туриладиган элементлар билан мос бўлиши зарур; - укув юртидаги бадиий безаш ишларида қўлланаётган амалий санъат элементлари тасиврий санъатнинг бошқа турлари билан узвий боғланиши керак (рангтасвир, ҳайкалтарошлик, графика ва архитектура интеьерни бадиий безашда бир-бирига гармоник боғланмаса, ҳал қилувчи омил бўла олмайди). Юқорида таъкидланганидек, интерьерни бадиий безашда бевосита унинг вазифасидан келиб чиққан ҳолда иш кўриш лозим. Агар укув юрт музейи кўргазмаси ва экспозициялари хақида гап кетадиган бўлса, энг аввало, ундаги фазо бўшлиғи сақланиши, экспонатларни томоша қилиш учун қулайлик туғдирилиши лозим. Яна шуни таъкидлаб ўтмоқчимизки, бадиий безаш ишларида декоратив-амалий санъат элементларини қўллаш мураккаб жараён бўлиб, кўр-кўрона қўлланиланадиган элементлар кўнгилдагидек натижа бермайди. Улар аввало юксак бадийликка эга бўлиб, синф хоналари ва интерьерларнинг бошқа қисмларининг вазифасига, ранг ечимларига, ундаги жиҳозлар, мебеллар ва ёритилганлик даражасига мос бўлиши керак. Ўзбекистон укув юртларининг интерьерларини бадиий безашда амалий безак санътнинг наққошлик, ёғоч ва ганч ўймакорлиги каби турлари унинг бошқа турларига нисбатан кўпроқ қўлланилмоқда. Бу табиий ҳолдир. Чунки декоратив-амалий санъатнинг худди шу турлари қадимдан эъзозланиб, жуда кўп биноларни безашда қўлланиб келинган. Бунга Самарқанддаги Регистон ансамбли, Гўри Амир мақбараси, Бухородаги Минораи Калон, Исмоил Сомоний мақбараси, Хивадаги Исломхўжа минораси, Тошкентдаги Кўкалдош мадрасаси, Қўқондаги Худоёрхон ўрдаси, Шаҳрисабздаги Оқсарой биноси ва бошқалар мисол бўла олади. Ҳозирги пайтда ҳам маъмурий, тураржой ва бошқа биноларни бадиий безашда амалий санътнинг юқорида айтилган турлари кенг қўлланилмоқда.

Масалан, А.Навоий номидаги ўзбек давлат академик катта театри, Тошкент давлат цирки бинолари ва ҳоказолар фикримизнинг яққол далилидир. Тошкент метросининг «Халқлар дўстлиги» станциясида наққошликдан, ганч ўймакорлигидан, «Космонавтлар проспекти»да декоратив деворий суратлардан, «Чилонзор» станциясида сопол декоратив фигуралардан, «Алишер Навоий» станциясида декоратив-амалий санътнинг бир неча турларидан фойдаланилган. Бундай ишларни республиканинг бошқа шаҳарларидаги қатор биноларда ҳам кўриш мумкин. Укув юртларини бадиий безашда декоратив-амалий санъат турларидан наққошлик кўпроқ учрайди. Наққошлик ишида етакчилик ролини ўйновчи мустақил вазифага эга эмас. У фақат бадиий безаш ишларининг бадиий сифатини бойитадиган, бўрттирадиган омил бўлиб хизмат қилиши лозим. Бадиий безаш ишларида қўлланиладиган наққошлик санъати ҳам таълим-тарбиявий аҳамиятга эга. Унда иштирок этадиган элементлар табиат неъматлари (пахта, барг, гул, ғунча, анор, бодом, нок, олма, лола, куртак ва ҳоказолар)нинг стилизациялаштирилган формасидир. Бир қарашда декоратив-амалий санъат алоҳида эмасдек туюлса-да, ўзининг амалий ишларида тутган ўрни ва бадиий хусусиятлари билан бевосита декоратив-амалий санъат ҳисобланадиган шундай замонавий турлари ҳам мавжудки, уларсиз интерьерни тасаввур қилиш қийин. Мисол учун металларга бадиий ишлов бериш, пайвандлаш, букиш, чеканак қилиш, қирқиш, бўяш ва локлаш орқали улардан интерьернинг турли бурчакларида турадиган гулларга таглик, эшик ва деразаларга панжара, тўсиқ ва ёритгич ва бошқа безаклар ясаш мумкин. Бундан ташқари, бадиий безаш ишларида керамикадан ҳам кенг фойдаланилади. Декоратив лаганлар, турли паннолар, рельефлар, гултуваклар, вазалар ва ҳоказолар энг аввалло ўқувчиларнинг эстетик тарбиясини такомиллаштиришда катта ёрдам беради.

Бадиий безаш ишларида фойдаланиладиган асбоб-ускуна ва материаллар. Қуйида бадиий безаш ишларида фойдаланиладиган асбоб-ускуналар (иш қуроллари) ва материалларнинг айримлари ҳақида тўхталамиз. Бадиий безаш ишларида тасвирий санъатнинг кўп турлари жумладан, графика ва чизмачилик машғулотларида кенг фойдаланиладиган «Конструктор» қаламлари ишлатилади. Бу қаламларнинг қаттиқ, юмшоқлиги ва ҳар хил турлари қўлланилади. Мактабдаги бадиий безаш ишларининг деярли кўп қисми – эълонлар, деворий, фотогазеталар ва бошқалар қоғозга ишланади. Бадиий безаш ишларида қоғознинг В, Ф, А, О турлари қўлланилади. В – юқори сифатли қоғоз бўлиб, унга узоқ муддат сақланадиган ишлар бажарилади масалан: бадиий кўргазма ишлари. Ф – тушь ва гуашь билан ишлашга мўлжалланган қоғоз, А – сув бўёқлар билан ишлашга мўлжалланган қоғоз, О – оммавий ишлар учун тайёрланган қоғоз. Бу қоғозлар ГОСТга мувофиқ ишлаб чиқарилади. укув юртлаларида эълонлар, чақмоқлар ва ҳоказоларни ёзишда махсус папкага солинган 12- форматдаги акварель, чизмачилик ва расм чизишга мўлжалланган қоғозлардан хам фойдаланиш мумкин. Бадиий безаш ишларида ўчирғичнинг икки хили ишлатилади. Юмшоқ ўчирғичлар графит қалам билан чизилган чизиқларни, қаттиқ ўчирғич эса тушь ҳамда Сиёҳ билан ёзилган ёки чизилган ёзув ва чизиқларни учиришга мглжалланган. Қаттиқ гчирғич майдаланган шиша кукунига, юмшоқ гчирғич эса майдаланган мармар кукунига фактис суюқлиги арашлаштириб тайёрланади. Т у ғри тгртбурчак шаклида ишлаб чиқарилаётган турли улчамдаги (№1,№2) гчирғичларни гртасдан (диагнал бгйича) қирқиб ишлатиш анча қулай.

Ўчирғичлар кераксиз чизиқларни яхши гчириши, яъни юмшоқ бглиши учун 1-2 сутка бензинга ёки 3 - 4 сутка керосинга солиб қгйиш керак. Уларнинг ҳар иккиси ҳам топилмаса, мойбуёкларни эритиш учун ишлатиладиган №2 суюлтирувчи эритмадан ҳам фойдаланиш мумкин. гчирғичлар айтиб гтилган муддатда шишиб, юмшоқ ҳолатга келади. Уларни яхшилаб артиб 1-2 соат (ундан бензин ёки керосиннинг ҳиди кетгунча) сувда қайнатилади. Бундай ишлов берилган гчирғичлар юмшоқ бглади ва қалам чизиқларини яхши гчиради. Маълум вақт гтгандан кейин яна худди шундай ишлов берилган янги у чирғич олинади. Бадиий безаш ишларида турли перолар ишлатилади. Уларни энг кгп ишлатиладигани плакат пероси бглиб, у комплект ҳолда сотилади. Бир комплектда №1- 8 перо мавжуд бглиб, улар чизиқлари турли йгғонликдаги ҳарфларни ёзиш учун имкон беради. Уларни ишлатиб бглгандан кейин албатта сувда чайиб латта билан артиб қгйиш керак. Ишлаш жараёнида лезвие билан уларнинг ёриқчалари тозалаб турилади. Плакат перолар юмшоқ металлдан тайёрланган б у либ, уларни ишлатаётганда қаттиқ босиш ярамайди. Акс ҳолда улар тезда ишдан чиқади. Бадиий безаш ишларида унча катта бглмаган ёзув ва текстларда айниқса, кичик улчамли ҳарфлар билан ёзиладиган ёзувларда «Редис» пероларидан фойдаланилади. Бу перолар ҳам комплектлаштирилган ҳолда, қоғоз қутичада 0,7;1;1,5;2;2,5; 3-номерларда бглади. Оғма ҳолдаги кичик ҳарфларни ёзишда (айниқса, ёзма ҳарфларни ёзишда) ҳам қутичага комплектлаштириб солинган махсус перолардан фойдаланиш мумкин. Бу перолар ҳам радис перосига гхшаш тузилишга эга. Фақат ҳарф ёзишга мглжалланган жойи ясси эмас, балки қиррали бглиб, бир томонга бироз қияроқ қилиб кесилганлиги оғма ҳарфларни ёзиш учун қулайлик яратади. Ундан ташқари ёзилган ҳарфлардаги асосий чизиқларнинг бошланиши ва туташган жойларини текислаш,

шунингдек, бошқа график тузатиш ишлари учун учли махсус чизма пероси ва бошқа гқув перолари ҳам ишлатилади. Майда ёзувларни ёзишда шиша найчалардан ҳам фойдаланилад. Улар турли диаметрларда ва тгғри ҳолатда бглади. Бу ҳолатда уни ишлатиш жуда ноқулайдир. Шунинг учун уларнинг уч қисмини қглимизга мос қилиб букиб оламиз. У ёзилаётган юзага перпендикуляр туриши керак. Бу шиша найчаларни букиш учун уларнинг учига ип граб, унга бироз мой суриб қгямиз. Ундан кейин ҳоҳлаган бурчак бгйича букишимиз мумкин. Найчаларни ишлатиб бглгандан кейин дарҳол ювиб қгйиш керак. Чунки унинг ичидаги буёк ёки тушь қотиб найча ишга яроқсиз бглиб қолади. Ундан ташқари турли қаттиқ дарахтлар (тут,беҳи,грик, қайрағоч)нинг қуруқ шохчаларидан олиб, бир томонини яссилаб керакли улчамда тайёрлаб, плакат перо грнида ишлатиш мумкин. Уни ишлатишдан олдин бир неча дақиқа тушга солиб қгйилади. Чунки у етарли миқдордаги тушни гзига сингдириб олиши керак. Бадиий безаш ишларида тушлардан гринли фойдаланиш лозим. Улар асосан бинолар, хонадаги шрифтли ишларга мглжалланган вазифаларни бажаришда қглланилади. Тушлар турли хил кгринишда ишлаб чиқарилади. Тахтача ёки қаламча шаклидаги қаттиқ ва шиша идишчаларга қуйилган суюқ тушлар, ювилмайдиган тушь ва қуйиқ тушлар акварель буёклар каби сув билан эритиб ишлатилади. Тушларни (қора тушни) кгмир қуруми, спирт эритмаси, глицерин, қанд, шеллак (тропик гсимлик смоласидан тайёрланган модда) ва антисентик моддалар аралашмасидан тайёрланади. Қора тушлар суюқ ҳолатда ва қаламча ҳамда тахтача шаклида (қаттиқ ҳолатда) бглиши мумкин. Рангли тушлар асосан қизил, яшил, кгк, сариқ, жигарранг бглиб, улар суюқ ҳолатда шиша идишларда ва паста шаклида бглиши мумкин. Суюқ тушлар билан бадиий безаш ишларидаги катта ёзувларни ёзиш тавсия этилмайди. Чунки бундай ёзувлардаги ҳарфларни ёзганда тушь тгпланиб қолган жойларнинг ранги бошқа жойларга нисбатан анча тгқ бглиб, қолади.

Шунингдек, гуашь, билан б у ялган фонга ҳам туш билан ёзиш ярамайди. Чунки тушь қоғозга сингий олмай ёрилиб, кейин эса кгчиб кетади. Қоғозга тушь билан ёзилган ҳарфлар қуригандан кейин ёрилиб кетса, демак, тушь қуйилиб қолган. Уни суюқлаштириш учун бир неча томчи сув қгшиш мумкин. Агар суюлтирилган тушь қоғозда ёйилиб кетса, унга бироз шакар ёки глицерин қ ў шиш керак. Турли рангдаги тушлардан аэрографик усулда сепиш йгли билан ҳар хил афиша, эълон, чақриқ, деворий газета ва бошқа кгрсатмали агитация ишларининг юқори таъсирчанлигига айни вақтда юқори даражадаги эстетик талабларга жавоб беришига эришиш мумкин. Шунингдек, аэрографик усул билан ишлаш бадиий безаш ишларининг кичик формаларининг юксак бадиийлигини таъминлашда жуда қ ў л келади. Лекин аэрограф ва бошқа буёк пуркаш учун ишлаб чиқарилган қуроллрни ишлатиш учун маълум амалий кгникмага эга бглиш ва бу борада техника хавфсизлигини билиш талаб этилади. Бадиий безаш ишларида энг кгп ишлатиладиган материаллар ҳар хил рангли (сувли ва мойли) буёклардир. Улардан қоғозга, тахтага, фанерга, темир ва тунукага, деворга, матога ва ҳаказоларга ёзиш ҳамда тасвирлар туширишда фойдаланилади. Акварель буёклари елимли буёклар туркумига кириб, уни сув билан эритиб ишлатилади. Акварель буёклар таркибида боғовчи модда бглиб, у сувда осон эрийдиган гуммиарабик ва декстриндир. Бу модда акварель буёкларнинг пластиклигини таъминлайди. Акварель буёклардаги ранглар типиклиги ва ёрқинлиги билан ажралиб туради. Акварель буёклар тушь, гуашь ва бошқа буёклар билан яхши қоришади. Акварель буёкларни асосан Россияда бадиий буёклар заводи ишлаб чиқаради. Улар «Нева», «Малютка» деб ва бошка номларда, ярим қуруқ ҳолатда пластмасса ва қоғоз қутичаларда ҳамда ярим суюқ ҳолатда тюбикларда бглади.

Гуашь ҳам сувда эрийдиган буёк бглиб, унинг асосий таркибий боғловчи моддаси декстрин ва глицериндир. Гуашлар билан б ў ялган сиртлар қуригач ранги бироз очлашади ва жилосиз бахмалсимон тусга киради. Гуашь буёклар шиша, тунука ва пластмасса идишларда кичкина пластмасса идишчаларда набор ҳолида (6,12,24,44 хил) ва пастасимон б ў лади. Гуашь буёклари билан кгргазмали агитация воситаларини: эълонлар, чақириқлар, чақмоқлар, деворий газета ва ҳаказоларни бадиий безашда акварель буёклар ва флуоресцент гуашларни қ ў шиб ишлатиш яхши самара беради. Бадиий безаш ишларидаги айрим элемент ва ёзувларга ёрқинроқ ифодалашда флуресцент ва люминесцент гуашларни бошқа рангларга қгшмай ишлатиш керак. Акс ҳолда улардаги ёрқинлик даражаси пасайиб кетади. Бу буёклар ултрабинафша нурларида ярқираш хусусиятига эга бглиб, бадиий безаш ишларидаги акцент берилаётган элементнинг яққол кгзга ташланишини таъминлайди. Шунингдек, бадиий безаш ишларида анилинлар (нил буёклари) ҳам ишлатилиб, улар асосан фотонларни, мато, тахта, фанелларнинг рангини мақсадга мувофиқ ҳолга келтиришда қглланади. Сувда эрийдиган бу буёкларнинг характерли хусусияти шундаки, у материалларнинг фактурасини беркитиб юбормайди, аксинча, уни янада аниқлаштиради. Эмульсияли буёклар ёзув ва бошқа бадиий безаш элементлари тушириладиган юзаларни грунтлашда ишлатилади. Бу буёк гуашь, акварель, анилин ва темпера буёклари билан яхши қоришади. Уни сув билан эритилади. Темпера буёклари ҳам мойбуёклари ҳам тушь буёкларига осон аралашади. Уларни ишлатишда турли техник усуллар қ ў лланиши мумкин. Интерьерда узоқ вақт турадиган витраж, панно ва ҳаказоларни бадиий безашда эмульсияли буёклардан ташқари мойбуёклардан ҳам фойдаланилади. Мойбуёкларни эритиш учун шиша идишларда ишлаб чиқарилаётга №1,2,3,4 эритувчи суюқлик, лок, скипидар ва бошқа

эритувчилардан фойдаланиш мумкин. Бу буёклар олдиндан грунтланган сиртларга ишлатилади. Юқорида айтилган буёклардан бадиий безаш ишларида фойдаланишда турли шаклдаги мгйқаламларга мурожаат этилади. М ў йқаламлар асосан уч хил бглиб, юмалоқ (акварель буёкларда ишлатиш учун) япалоқ (мойбуёкларда ишлатиш учун) ва овал шаклида бглади. Акварель буёкларда ишлатиш учун юмшоқ мгёқаламлар қулай бглиб, улар асосан сувсар, олмахон, колонокнинг жунидан тайёрланади. Мгйқаламлар ҳар хил бглиб, уларнинг дастасидаги рақамлар жун қисмининг йгғон ингичкалигини билдиради. Акварель билан ишлатиладиган юмалоқ мгйқаламлар учли бглади. Бу эса катта юзаларни бгяш учун ҳам, майда деталларни ишлаш учун ҳам қулайлик яратади. Мойбуёклар, темпера ва гуашь буёклар билан ишлашда яполоқ мгйқаламлардан фойдаланилади. Шунингдек, флейцлардан турли фактурали фонлар тайёрлашда ҳам фойдаланиш мумкин. Ундан ташқари каттаюзаларни грунтлашда паралон валикларни ҳам кенг қглланади. Мгйқаламларни ишлатиш жараёнида улардан тгғри фойдаланиш керак. Айниқса акварель мгйқаламларини ишлатаётганда уларни жунли томони билан идишга солиб қгйиш ярамайди. Чунки уларнинг уч қисми қийшайиб, вақтинча ишга яроқсиз б ў либ қолади. Уларни махсус тайёрланган, гйиқчалари бглган тахтачага дастасининг темир қисми билан ёки стол устига юнглари столга тегмайдиган қилиб қгйиш керак. Япалоқ м ў йқаламларни ишлатиб бглгандан кейин формаси бгйича қоғозга граб қгйиш керак. Агар мойбуёклар билан ишланган бглса, уларни аввал керосин (ёки бошқа шу ишга яроқли эритма) да тозалаб, кейин совунлаб ювиб қгйилади. Узоқ муддат ишлатмай сақлаб қ ў йиладиган м ўй қаламларни целофон халтачада нафталин солиб сақланади. Бадиий безаш ишларидаги ёзувлар сифатли ва бир хил чиқиши учун трафаретлардан кенг фойдаланиш тавсия этилади. Трафарет целлулоид ва

тагидаги ҳарф тушириш учун белгиланган чизиқлар кгриниб турадиган турли шаффоф пластиналардан тайёрланади. Трафарет тайёрлашда ҳарфларнинг конструктив тузилишидаги айрим гхшашлилардан унумли фойдаланиш керак, яъни трафаретда алфавитдаги ҳамма ҳарфларнинг тасвирини қирқиш шарт эмас. Трафаретни ишлатиш қулай бглиши учун тексда к ў проқ учрайдиган ҳарфларни бир қатор, камроқ учрайдиган ҳарфларни ва бошқа белгиларни иккинчи қаторга туширилади. Трафарет билан текст туширилаётганда буёклар оқиб кетмаслиги учун юнги юпқа ва калта мгйқалам ёки губка ишлатилади. Трафарет билан ёзиш учун буёкларни қуюқ қилиб олинади. Ҳарфларнинг гртасидаги тирқишларини ушлаб туриш учун қолдирилган жойлардан юзага буёк ў тмай, ҳарфлар узук б ў либ тушади. Бу жойларни кейин кичик мгйқалам билан бирлаштириб чиқилади. Трафарет билан текис туширилаётган пайтда трафаретни юзага қаттиқ босиб туриш керак. Уни ишлатиб б ў лгандан кейин албатта тозалаб ювиб қ ў йиш шарт. Нормограф ҳам худди шу усул билан тайёрланади. Фақат уни ишлатишда юзага қаттиқ босилмайди, аксинча, махсус мослама ёрдамида текст туширилаётган юзадан бироз кгтариб турадиган қилинади. Нормограф орқали текис туширишда буёк тглдирилган шиша найчалар билан ҳарфларнинг контурлари чизибчиқилади. Сгнгра уларнинг ичини мгйқалам билан тглдириб чиқилади. Нормаграфлар одатда қалинлиги 0,5 мм материаллардан тайёрланади. Трафаретни оддий чизма қоғозидан ҳам тайёрлаш мумкин. Лекин у узоқ муддат ишлатишга ярамайди. Шунинг учун қоғоздан ёки картондан тайёрланган трафаретларнинг бир томонини алиф ёки лак билан қоплаб қгйилса узоқ муддат ишлатиш мумкин. Улар ёрдамида мойбуёкларда ҳам ҳарфлар тушириш мумкин. Бундай трафаретлар ёрдамида нитроэмаль буёкларида ёзув туширладиган бглса, трафаретнинг алиф берилган юзасига ПВА елими суртиб, қгйилади трафаретларни клеёнкалардан ҳам тайёрланади. Лекин улар маълум вақт гтгандан кейин буришиб қолади.

Бундай пайтларда уларни тозалаб ювиб, фанер ёки оргалит орасига таранг қилиб узоқ бостириб қгйилса, яна аввалги ҳолатига қайтади. улчам жиҳатидан катта ҳарфлар учун трафарет тайёрлаганда алфавитдаги барча ҳарфларни кирқиш мақсадга мувофиқдир. Чунки катта улчамдаги трафаретлар тайёрлаш айтарли қийинчилик туғдирмайди. Бунинг учун қалин картондан шаблон (андаза) қирқиб олинади. Бу шаблон «О» ҳарфи кгринишида бглиб деярли барча ҳарфларнинг (Ж,М,Ф,Ш бундан мустасно) улчамларни белгилаш учун хизмат қилди. Трафарет қирққанда унинг гртасдаги тирқишларини ушлаб қолиш учун қолдирилган жойларини тглдириш учун мос тешикча қирқиб трафарет туширилгандан кейин тглдириб чиқиш мумкин. Трафарет тайёрлашнинг яна бир тури мавжуд бглиб, унда фақат ҳарфларнинг элементлари гйилади. Бу элементлар бирлаштирилишидан, яьни бир ҳарфни ёзишда бир неча трафарет тешикчаларидан фойдаланилганда умуман ҳарфларда узулган жойлар бглмаслиги мумкин. Трафретни яна шундай тури борки, унда юқори сифатли ҳарфлар ҳосил қилиш мумкин. Лекин бу усул анча к ў п вақтни олади. Текст ҳарфлари қалам билан ёзув тушириладиган юзага белгилаб олинади. Унинг устидан резина елими суртилган калька ёпиштирб чиқилади. Бу калькадан белгиланган ҳарф чизиқлари кгриниб туради. Шу чизиқлар б ў йича калькани гткир скальпель билан қирқиб чиқлади. Ҳарфларнинг грталаридаги тирқишларни қолдириш учун гша жойларнинг калькасини қайтадан ёпиштириб қгйилади. Натижада ҳарфлар чизиқларининг грни очилиб қолади. У ердаги резина елимларини гчирғич билан тозалаб ташланади. Шундан сгнг жуни калта мгйқалам ёки губка билан керакли рангдаги буёк суртилади. Бундай трафаретни аэрографик усул билан ҳам тглдириш мумкин. Сгнг калька к ў чириб олинади. Ва қолган резина елимлари тозалаб ташланади. Натижада юқори сифатли текст ҳосил бглади. Бадиий безаш ишларида ҳажмли ҳарфлар ҳам ишлатилади. Бундай ҳарфлар картондан, фанердан (лобзик билан) арраланади ҳамда пенопластдан

қирқилади ва деворий газета, синф бурчаги, машғулотлар жадвали ва ҳоказоларда қглланиши мумкин. Шуниҳам таъкидлаш керакки, бундай ҳарфларнинг улчамлари катта ёки кичик бглиши ҳам мумкин. Шунга кгра уларни тгғри жойлаштиришга, композиция чиройли чиқишига ҳаракат қилиш керак. Бунда ҳарфлар гз эффектини й ў қотмаслиги шарт. Ҳажмли ҳарфлардан гз грнида фойдаланиш, уларни фақатдеворий газеталарнинг ёки бошқа бадиий безакларнинг номларини ёзишдагина қглламай, катта ҳарфли (шрифтли) панноларда, шиорларда турли рангларга б ў ялган ҳолда ҳам ишлатиш мумкин. Бунда тайёрланган мазкур ҳарфларни керакли жойларга майдамихлар билан ёпиштириш мумкин. Бадиий безаш ишларида фойдаланиладиган ҳажмли ҳарфларни тайёрлаш учун пенопласт жуда қулайдир. Одатда пенопластдан турли улчамдаги (10 см дан 50 см гача) ҳарфлар тайёрланади. Пенопластнинг баъзилари юмшоқ б ў либ, майда ҳарфларни қирқишда бирмунча қийинчилик туғилади. Пенопласт оқ бглганлиги учун ҳар кандай фонда яхши кгринади. Ҳатто, оқ фонда ёруғ-соя ҳисобига уни бемалол гқиш мумкин. Лозим бглса, пенопласт ҳарфларни бадиий безаш ишларидаги умумий колоритга б ў йсундириш учун алюминий ёки бронза порошогидан тайёрланган рангга, асосдаги умумий ранга ҳам бгялиши мумкин.пенопластдан ҳарфлар тайёрлаш учун электр дазмол ёки электр пита спиралидан ясалган қурилмадан фойдаланилади. Бунда электркамайтиргич орқали ток гтказилган спираль сими қизиб пенопластни эритиб қирқади. Бу пластинканинг қалинлиги бир хил бглиб чиқади. Симни юқорилатиб ёки пастлатиб пенопласт пластинкаларини турли қалинликда қирқиш мумкин. Ҳосил бглган пластинкалардан гткир скальпель билан ҳарфлар қирқилади. Пенопластни қирқиш учун темир аррадан ясалаган пичоқ жуда қулай б ў лади. Чунки у юпқа материалдан тайёрланан, айни вақтда букилиб ҳам кетавермайди. укув юртидаги «Аълочилар», «Бизнинг фахримиз» ва бошқа стендларнинг арлавҳаларини ёзишда металл лентадан тайёрланган

ҳарфлардан ҳам фойдаланиш мумкин. Бу қовурғасимон қилиб ясалади ва стендга «Момент», «ЭПО» суперцемент ва №88 елимлар билан ёпиштирилади. Укув юртларда байрам ва бошқа тантанали кунлар муносабати билан турли шиор ва чақириқлар ёзилади. Бундай чақириқлар асосан матога ёзилади. Бунинг учун матони ёғоч рамкага тортилади ва жумланинг узун- қисқалиги, ҳарфларнинг баландлиги, шиорнинг неча қатор бглиши белгилаб олинади. Бунда ёзув қаторининг тагида юқоридагига нисбатан кгпроқ жой қолишини ҳисобга олиш керак. Шунда қаторлар мувозанати сақланади. Ёзув бир текис чиқиши учун линейкадан эмас, балки бгрга ёки буёк кукунига ишқаланган ипдан фойдаланиш керак. Бунда ипни рамканин икки ён қиррасида белгилаб устидан гтказиб рамка четларига тортилади, кейин унинг гртасидан юқорига тортиб туриб қгйиб юборилади, шунда матода ипнинг изи қолади. Матога ёзиш учун эмульсия бгёғи ишлатилади ёки бир литр сувга бгр кукунини қгшиб қуюқлиги қаймоқдек буёк тайёрлаб олинади. Бу қоришмага 50г суюлтирилган дурадгорлик елими ёки ПВА елими аралаштирилади. Айрим ҳолларда матода мгйқалам ёки флейцнинг яхши сирғалиши учун қоришмага оз микдорда гуашь бгёғи ҳам қгшилади. Ёзув махсус ишлв берилган ва керакли улчамдаги япалоқ мгйқаламларда бажарилади. Текстни ёзишга киришганда етарли амалий кгникмаси бглмаганлар қалам билан ҳарфларнинг грнини белгилаб олади. Тексдаги ҳарфларнинг умумий сонини ҳисоблаб чиқилади ва гртадан бошлаб икки томонга тақсимлаб чиқилади. Текстни ёзишда буёкларни эҳтиёт қилиб ишлатиш керак. Чунки кераксиз жойга томга буёк томчисини кетказиш жуда қийин. Ҳарфларни ёзаётганда уларни юқори бошланиш чизиқларига текислаб қоғоз қгйиб, шу қоғоз устида ёзишни бошланса, ҳарфларнинг юқори четлари текис чиқади. Худди шунингдек килиб пастки томонларини ҳам текис чиқариш мумкин. Ёғоч рамкасиз матога ёзиш бироз қийин бглади. Уни полга майда михлар билан тортиб ёзилади. Ёзганда ҳам пол билан мато орасига полни

ифлослантирмаслик учун газета ва бошқа кераксиз қоғозлар тгшалади. Бадиий безаш ишларида қглланадиган материаллар жуда хилма-хил бглиб, уларнинг ҳамма т ў ғрисида т ў лиқ маълумот беришни лозим топмадик. Бадиий безаш ишларига қизиқувчи гқувчилар ана шу ишлар учун керакли материаллар ҳақида тасвирий санъат гқитувчисидан керакли маълумот ва кгрсатмалар олишлари мумкин. Ўқитувчи рангшунослик асосларига таяниб, ў қувчиларнинг ёш ва техник имкониятларини ҳисобга олиб, уларга муносиб шаклдаги ранг ва ранг ҳодисалари ҳақидаги муҳим тушунчаларни бериши, билим, к ў никма ва малакаларни сингдиришда осондан қийинга, соддан мураккабга утиш принципини қ ў ллаши лозим.

Похожие

Бадиий безак ишларини ташкил килиш

Бадиий безаш ишларининг максади, мазмуни ва вазифалари

Кургазмалар ташкил этиш

Интерер ва экстерьернинг бадиий безатилиши

«Бадиий безак ишлари»нинг вазифаси, шакли, мазмуни