Xususiy mulk sinflar va davlatni paydo bo’lishi - История - Рефераты

Xususiy mulk sinflar va davlatni paydo bo’lishi

Загружено в:

05.09.2022

Скачано:

0

Размер:

19.9296875 KB

Xususiy mulk sinflar va davlatni paydo bo’lishi REJA: 1. Jamoa er egaligi. 2. Harbiy asrlarni qullarga aylanish jarayoni. 3. Aholining ma`muriy bo’linishi.

Ota urug’ davri dehqonchilik, chorvachilik, baliqchilik, ovchilik va xo’jalikning boshqa sohalaridagi qator siljishlar ya`ni ishlab chiqarish kuchlarning tobora rivojlanishi urug’chilik jamiyatining yangi tashkilotiga ota urug’i jamoasiga o’tish uchun zaruriy shart-sharoit vujudga keltirildi. Lekin ota urug’i jamoasi to’satdan vujudga kelmay ona urug’i quchog’ida tug’ildi. Ona urug’idan ota urug’iga o’tiish negizidan ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanishi yotadi. Bu o’sish motiga asosida dehqonchilikdan omoch asosida dehqonchilikka o’tishda va xonaki xayvonlarni boqibparvarish qilishdan keng ma`nodagi chorvachilikka o’tishda namoyon bo’ldi. Bu o’zgarish sodir bo’lishda bronza va temirdan yasalgan qurollardan foydalanish ayniqsa katta ahamiyatga ega bo’ldi. Endilikda omochasosida dehqonchilik ham yarim ko’chmanchi va ko’chimanchi harakterdagi chorvachilik erkaklarning mashg’uloti bo’lib qoldi. Xo’jalikning bu ikki soxasining yuksalishi ortiqcha maxsulotlar ishlab chiqarilib mo ayriboshlashning rivojlanishiga sabab bo’ldi. Bu xol xo’jalikning ajralib chiqishiga olib keldi. endilikda uy xo’jaligi bilan ayollar shug’ullana boshladilar. Oila: urug’ jamoasidan barcha ayollar va bolalar endilikda xo’jalikning asosiy boshqaruvchilari-erkaklarga tobe bo’lib qolaboshladilar. Ma`naviy, ijtimoiy va xo’jalikning hamma sohalarida erkaklar xkmron mavqeini egallay boshladilar. SHuni unitmaslis kerakki ona urug’idan ota urug’iga o’tishning shakli va bosqichlari xilma xildir. Lekin omoch asosidagi dehqonchilikka va chorvachilikka o’tish ona urug’idan ota urug’iga o’tishning eng muhimva keng tarqalgan shakllaridan biri hisoblanadi.

Ona va ota urug’i davri btidoiy jamoa tarixining ikki umumiy-tarixiy bosqichini tashkil qilai. Xo’jalikning rivojlanishi natijasida ishlab chivarishda erkaklarning mehnati ustun darajaga etib ular asosiy o’rinni egallaganda ona urug’i o’rnini ta urug’i egallashi shubhasizdir. Haydab ekiladigan dala dehqonchiligiga va chorvachilik ota urug’ini yuksalishida qulay imkoniyatlar keltirdi. Xozir afrika va Avstariliya, Amerika va Okeaniyadagi patrialhal munosabatlar hukmron bo’lgan qabilalar qo’p uchraydi. Ona urug’idan ota urug’iga o’tish nikoh va oila munosabatlarining o’zgarishiga materialaxil yoki dislaval joylashishning patrialxal joylashuviga o’rin bo’shatib berishga olib keldi. Demak ota urug’i davriga kelib nikoh yangicha shakl va yangicha mazmunga ega bo’ldi. Ota urug’i davriga kelib matriolokal va dislokal joylashuv vaqtidagi muvaqqat va u qadar mustahkam bo’lmagan juft nikoq o’rnini er va xotinning ancha barqaror va mustahkam bog’lanishiga ega bo’lgan monogamiya bir nikohlikka asoslangan oila shakli vujudga kela boshladi va tobora mustaqkamlandi. Nihoyat ilgarigi matriarxat oilalar rniga ota urug’i davrining yirik patriarxal oilalari tashkil topa boshladi. Ota urug’i o’zining patriarxal va snggi bosqiyaga o’tgach matriarxal tartibini emirib tashlaydi. er o’z bolalari va xotinini o’z urug’i o’z uyida olib qoladi va bu oila patriarxal oilaga aylanliyu ayol va uning bolalari o’zi tug’ilgan oila, qarindosh va butun urug’dan aloqani uzib patriarxal oilaning uy xo’jaligida huquqsiz mehnat quchiga aylanadi, xotin va bolalar shu oila boshlig’ining qo’l ostiga o’tadi. SHu tariqa oilada onalik huquqi mag’lub bo’lib, otalik huquqi g’olib bo’lib qoladi.

Monogramiyaga o’tish natijasida er-xotin orasidagi nikoh mustahkamlanadi va ularning bir-biridan ajralii ancha mushkullashadi. etnografik va tarixiy adabiyotlarda katta patriarxal uy jamoasi nomi bilan masho’ur bo’lib, u bir otaning 3-4 avlodidan iborat eng yaqin qarindosh-urug’lari, ularning xotin va bolalari, oila doirasida yashovchi kuyqlari va oilaga qabul qilingan uzoq yaqig qarindoshlardan tarkib topgan, yangona xo’jalikka birikkan guruhlar majmuasidir. Bunday patriarxal oilalarda odam soni yuz va undan ortiq bo’ladi. Ishlab chiqarish predmeti va ishlab chiqarish vositalariga umumiy egalik qilish patriarxal oila xo’jaligining pnegizini tashkil etib, ayrim shaxsiy buyumlargina (kiyim bosh, ayrim qurollar) u yoki bu kishini shaxsiy mulki hisoblanadi. Ammo ishlab chiqarish jarayoni, ishlab chiqarilgan narsa iste`mol buyumlari oila jamoasiga barobar taqsim qilinadi. Patriarxal oila jamoasi jamiyatining asosiy negizini tashkil etgan, oiladaga jng keksa erkak oida jamoasidagi barcha katta yoshdagi a`zolari bilan maslahatlashib uy jamoasining hamma ishlariga rahbarlik qilgan. Uy jamoasining butun a`zolari hamma uchun turar joyda istiqomat qilib, bir qozondan ovqat eganlar. Lekin aholi sonining tobora ortib borishi ishlab chiqarishning yuksalishi va xo’jalik tarmoqlaridagi ishlarning tobora murakkablashuvi natijasida uy xo’jaligini boshqarish ancha og’irlashadi. Natijada oila jamoasi ayrim-ayrim guruhlarga bo’linib ketadi va alohida xo’jalik bo’lib yashay boshlaydi. Patriarxal oilaviy jamoaning bo’linishi natijasida paydo bo’lgan qon-qarindosh oilalar kattalashib borib bir butun xo’jalik va ijtimoiy kollektivni tashkil etgan patranomiyalarga

aylanadi. Patranomiyaning asosiy mohiyati va xo’jalik birligi asosini patriarxal oila kabi erga umumiy egalik qilish va undan umumiy foydalaish tashkil etadi. Patranomiya alohida qishloqni tashkil etib, o’zini o’zi idora etadi, o’z kengashiga, o’z boshlig’iga ega yuo’ladi. Ular birgalashib mehnat bir-birlariga ko’maklashadilar. Patriarxal uy jamoasi va patranomiyalar birlashib bir necha qishloqlardan iborat bo’lgan patriarxal urug’ jamoasi qabilaning ular uchun ajratilgan ekin eralridan qabila uchun umumiy bo’lgan o’tloq, o’rmon, tog’, daryo, ko’llardan, barbar foydalniladi. Uruqqa berilgan er shatronomiyalar o’rtasida vaqti-vaqti bilan taqsimlanib turiladi. Dastlab patriarxal urug’ jamoasini boshqarish xalqchil harakterlarga ega bo’lgan. Patriarxal urug’ jamoaisni urug’idagi bosh paronomiya boshqarish urushdagi bshoqa patronomiya va oilalarning boshliqlaridan saylangan kishilar urug’ kengashini tashkil etadi. Urug’ning barcha katta yoshidagi e`lonlari bazi muhim masalalarini hal etishda qatnashadilar. Bu davrning eng muhim xususiyati, shuki, undan ezuvchi xalq ezuvchi ham, yo’q bo’lib umumi manfaat shaxs manfaatidan ustun turadi, hokimiyat esa urug’ ichidagi katta yoshdagi, tajribali, obro’li shaxs tomonidan boshqariladi. Ibtidoiy davrning eng katta, eng yirik etnik birlashmasi qabila bo’lib, u urug’larning o’zaro birlashuvidan tashkil topgan. Qabilaning ham xo’jalik ijtimoiy va mafkuraviy masalalarni hal qilishda o’z qoida qonuni mavjud. Qabilani urug’

boshliqlaridan tashkil topgan kengashi boshqargan. Kengashdagi eng keksa, obro’li tajribali, aqilli tadbirkor kishini qabila boshlig’i qilib tayinlaganlar. Qabila uchun aloqador bo’lgan masalalar urug’ boshliqlaridan tashkil topgan kengashda hal qilingan. Qabilada ham urug’larda bo’lgani kabi ezuvchi ham, eziluvchi ham, zolim ham, zulm ham ko’ruvchi ham bo’lmagan. CHunki buning uchun hech qanda iqtisodiy va siyosiy xamin yo’q edi.

Adabiyotlar 1. Karimov.I. Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q. T.Sharq,1998 2. Alekseev.V.Istoriya pervobitnogo obshestvo.M,Nauka,1991 3. Asqarov A. O’zbekiston xalqlari tarixi. - T.;O’qituvchi,1993 4. Pidayev Sh.Sirli kushonlar saltanati.-T.; O’qituvchi.1995 5. Tokarev. S. Religiya narodov mira. - M.; Nauka.1989

Похожие

Insonning paydo bo’lishi

Ishlab chiqaruvchi xo’jalikning paydo bo’lishi

Antropogenez jarayonining yakuniga yetishi va urug’ jamoa tuzumining paydo bo’lishi

Miloddan avvalgi IX asr oxiri VI asrlarda Attika Afinada quldorlik demokratiyasini paydo bo’lishi

Odamning paydo bo'lishi va antrapogeniz jarayoni