Урта осиёда энеолит даври ёдгорликлари

Урта осиёда энеолит даври ёдгорликлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

39 KB

www.arxiv.uz Ўрта осиё да энеолит даври ё д горликлари Режа: 1. Энеолит даври хронологияси ва тавсифи. Ижтимоий- иқтисодий ў згаришлар. Сун ъ ий су ғ ориш. 2. Ўрта Осиёнинг энеолит даври ёдгорликларининг ў рганилиш даражаси. 3. Энеолит даври маданияти босқичлари. Манзилгоҳлар, қурилиш конструк ц ияси. 4. Жанубий Туркманистоннинг энеолит даври комплексларининг вужудга келиши. 5. Саразм маданияти. Манзилгоҳ, қурилиш ва моддий маданият.

www.arxiv.uz Марказий Осиёда Энеолит даври ёдгорликлари Милоддан аввалги IV минг йилликдан III минг йиллик ўрталарида инсоният тарихининг янги тош даври хўжалигида металл қуролларни эгаллай бошлади. Мил.авв. IV минг йилликда инсонлар мисдан қуроллар ясашни ўзлаштириб олдилар. Бу тарих фанида энеолит давр и номини олган. Мис ашёси дастлаб ердан соф ҳ олда топилган. Мил. авв. IV минг йилликка келиб одамлар металлнинг ғоят қимматли хусусиятларини – кучли оловда суюқликка айланишини ва ҳ ар хил шаклга кириб, совугандан кейин шу шаклни сақлаб қ олишини билиб олганлар. Мисдан ишланган қуроллар тош қуролларига нисбатан анча такомиллашган бўлса-да, лекин мис чидамли ва оғир қуроллар ясаш учун яро қ сиз бўлган. Мисдан асосан тақинчо қ лар, ҳ арбий қуроллар, уй - р ў з ғ ор буюмлар и ясалган. Мисдан ясалган қуроллар тош қуролларни хўжалик ҳ аётидан бутунлай сиқиб чиқара олмаган. Ўрта Осиё жамиятида қуйидаги янги маданий-тарихий жараёнлар энеолит даври билан боғлиқдир : 1. Хўжаликни бошқа ҳамма турларига қараган ҳайдалма дехқончиликнинг устунлик қилиши; 2. Тошдан ишланган қуроллар кўп бўлгани ҳолда, мис қуролларнинг пайдо бўлиши; 3. Катта-катта жамоаларнинг ривожланиши, пахсадан ва хом ғиштдан тикланган катта уйлар; 4. Кулолчиликда му ҳ им техника ютуғи – хумдонларнинг ишлатилиши; 5. Ўтроқчилик хўжалигининг ривожланиши , ибтидоий жамоа бирлашмаларининг қурилиш и да хом ғиштнинг ишлатилиши. 6. Турли ҳ айвонларнинг лойдан ясалган ҳ айкалчалари; 7. Рангдор сопол буюмлар, я ъ ни турли тасвирлар ишланган сопол идишларининг мавжудлиги.

www.arxiv.uz Тожикистон ҳ удудида энеолит ёдгорликларидан бири юқори Зарафшоннинг Панжикент ша ҳ ридан 15 км ғарбда топилган Саразм қишлоғи хароб а сидир. У де ҳ қончилик қабилаларининг Ўрта Осиё ни шимоли й - шарқига ёйилганлигидан далолат беради. Саразм қишлоғи харобалари 10 та тепаликда жойлашган бўлиб, умумий майдони 90 га. Саразм ёдгорлигининг маданий қатлами тўртта тарихий даврга бўлиниб, улар му ҳ им топилмаларга қараб бир-биридан фарқ қ илади. Саразмда бир хонали ва хом ғиштдан ясалган кўп хонали уйлар, иккита ибодатхона ва қишлоқ кўчалари очилди. Қазишмалар натижасида уйлар ўртасида оилавий э ъ ти қ од жойи, думало қ шаклда ишланган оловхона, тарози тошлари, тўқимачилик дастго ҳ ининг қисмлари, урчуқлар, пичоқ, ханжар, қармо қ , игна ва бигизлар, сопол идиш парчалари, мис, ойна, тақинчоқлар топилган. Шундай қилиб, Саразм ёдгорлиги бободехқонларимизнинг дехқончилик хўжалиги хақида қимматли ма ъ лумотларни беради. Э неолит даври манзиллари Туркманистон Республикасининг Геоксюр во ҳ асида ўрганилди. Бу ҳ удудда 12 та манзил ўрганилди. Режалаштирилиши айлана шаклда, қалинлиги 50 см девор билан ўраб олинган. Девор ўз навбатида ярим айлана шакл и даги кунгурлар билан к у чайтирилган. Турон ҳ удудида энеолит даври ҳ анузгача археологик жи ҳ атдан ўрганилган эмас. Шу сабабдан Турон ҳ удудидаги қабилаларнинг неолит ва бронза даври ўртасида бўлиб ўтган тарихий жараёнлар энеолит даврида нома ъ лумлигича қ олиб келмо қ да. Турон замини қабилалари тўғридан - тўғри бронза ашёси билан таниш бўлиб, ундан ме ҳ нат қуроллари ясаб , хўжаликда фойдаланишга ўтишган. Ҳ ар ҳ олда, Турон заминида неолит даври хўжалигини олиб борган қабилалар мил.авв. IV минг йилликлар даврида мис ашёси билан таниш бўлмаса керак.

www.arxiv.uz Адабиётлар рўйхати 1. Толстов С.П. Древний Хорезм. -М., Наука, 1948. 2. Толстов С.П. По древним делтам Окса и Яксарта.- М.,Наука, 1962. 3. Ғуломов Я.Ғ. Хоразмнинг суғорилиш тарихи. –Т.,Фан, 19 59. 4. Гафуров Б.Г. Таджики. -М., Наука, 1971 г. 5. Итина М.А. Поселение Якке-Парсан-2.// МХЕ, вип. № 6.- М., 1963. 6. Низовя Амудари, Сарикамиш, Узбой.// МХЕ, вип № 3. –М., 1960.

Похожие

Урта осиёда темир даври ёдгорликлари

Урта осиёда палеолит даври ёдгорликлари

Урта осиёда неолит даври ёдгорликлари

Урта осиёда антик давр ёдгорликлари

Энеолит даври. Ўзбeкистoнда уруғчилик жамoасининг Брoнза даври. Тeмир даври