Мустақиллик йилларида фан ва маданиятнинг ривожланиши - История - Рефераты

Мустақиллик йилларида фан ва маданиятнинг ривожланиши

Загружено в:

25.02.2024

Скачано:

0

Размер:

99 KB

Мустақиллик йилларида фан ва маданиятнинг ривожланиши Режа: 1. Ўзбекистонда илм фаннинг ривожланиши ва инновацион илмий ишланмаларнинг янги босқичга кўтарилиши . 2. Ўзбекистонда мусиқа ва театр санъатининг ривожланиши. 3. Ёшлар маънавиятини юксалтириш, улар ўртасида китобхонликни кенг тарғиб қилишда бешта ташаббуснинг тутган ўрни.

Ўзбекистонда илм фаннинг ривожланиши ва инновацион илмий ишланмаларнинг янги босқичга кўтарилиши. Ўрта Осиё, хусусан, Ўзбекистон ҳудудида қадимдан бошлаб илм- фаннинг ҳамма соҳаси, айниқса, астрономия, математика, тиббиёт, кимё, меъморчилик, маъданшунослик, фалсафа, мусиқа, тилшунослик, адабиётшунослик ривожланган. Ҳозирги кунда Ўзбекистон олимлари ота- боболари яратиб кетган илмий меросни чуқурроқ ўрганиб янада бойитдилар. Ўзбекистон олимлари ўз миллий асарлари ва кашфиётлари билан жаҳон илм- фани ва маданиятига муносиб ҳисса қўшдилар. Республикамизда Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси, Давлат ва жамият қурилиши академияси, Банк-молия академияси, Нукус ва Самарқандда Ўзбекистон Республикаси ФАнинг бўлимлари очилган. Илмий-тадқиқот ишлари халқ хўжалигининг турли тармоқларида фаолият кўрсатадиган илмий-тадқиқот институтлари, илмий ишлаб чиқариш бирлашмалари, илмий марказлари, шунингдек, университетлар ва бошқа олий ўқув юртларида ҳам олиб борилади. Илмий кадрлар Фанлар академиялари тизимида ҳам, олий ўқув юртлари, халқ таълими тизимида ҳам тайёрланади. Фақат Олий ва Ўрта махсус таълим тизимидаги ўқув юртларида 600 дан ортиқ фан докторлари ва деярли 6 мингга яқин фан номзодлари ўқитувчилик ва илмий фаолият билан шуғулланадилар. Ўзбекистон мустақилликка эришгандан сўнг мамлакатда илм-фанга алоҳида эътибор берилди. Халқ хўжалиги ва маданий ҳаётнинг тобора ортиб бораётган талабларидан орқада қолаётган илмий тадқиқот институтлари тугатилди. Турмуш тақозо этган янги институтлар очилди. Республикамиз Вазирлар Маҳкамасининг 1995 йил 3 апрелидаги қарори билан Ўзбекистон Республикаси ФАнинг янги Низоми тасдикланди. Ўзбекистон Республикаси Биринчи Президентининг 1992 йил 8 апрелидаги Фармони ҳамда уни амалга ошириш юзасидан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг «Фанлар ривожланишини давлат томонидан қўллаб-қувватлаш тадбирлари ва инновация фаолияти ҳақида» ги

Қарор ҳамда Вазирлар Маҳкамасининг мазкур фармонининг ижросини таъминлашга йўналтирилган қарори илм-фан тараққиётида муҳим аҳамиятга эга бўлди. Республика Фанлар академияси қошида илмий ишланмаларни ички ва ташқи бозорда тарғиб этувчи ва тарқатувчи инновация тижорат маркази ташкил этилди. Ўзбекистон Республикаси Биринчи Президентининг фармонига биноан Республика Вазирлар Маҳкамаси ҳузурида Олий Аттестация комиссияси ташкил этилиши муносабати билан Фанлар Академиясининг мавқеи ортди. 1997-йилда Биринчи Президент фармони билан Хоразм Фанлар академияси қайта тикланди. Республикамизда илмий тадқиқот ишларини ривожлантириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академиясининг фаоллияти янада такомиллаштирилди, шунингдек, Давлат ва жамият қурилиши Академияси, Банк-молия Академияси, Нукус ва Самарқандда Ўзбекистон Республикаси ФАнинг бўлимлари очилган. Илмий тадқиқот ишлари халқ хўжалигининг турли тармоқларида фаолият кўрсатадиган илмий тадқиқот институтлари, илмий ишлаб чиқариш бирлашмалари, илмий марказлари, шунингдек, университетлар ва бошқа олий ўқув юртларида ҳам кадрлар Фанлар Академияси тизимида ҳам, олий ўқув юртлари, халқ таълим тизимида ҳам, олий ўқув юртлари, халқ таълими тизимида ҳам тайёрланмоқда. Ўзбек олимларининг фан-техника соҳасидаги ютуқлари нафақат Ўзбекистон, балки жаҳон ҳамжамиятида ҳам тан олина бошланди ва купчилик олимларимиз давлатимиз мукофотларига сазовор бўлдилар ва хорижий давлатлар академияларига хақиқий ҳам фахрий аъзоликка сайландилар. Ўзбекистон Республикасининг Фанлар академияси ал- Хоразмий номидаги, Заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги олтин медалларни таъсис этди. 1993 йилда Ўзбекистон Республикаси ФАнинг академиги Х.Ф.Фозилов табиий ва техникавий соҳада катта ютуқларга эришгани учун ал-Хоразмий номидаги Олтин медалнинг биринчи соҳиби бўлди.

Заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги Олтин медал биринчи бўлиб шу йили ижтимоий ва гуманитар фанлар соҳасида катта ютуқларга эришгани учун филология фанлари доктори, Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг аъзоси У. И. Каримовга насиб этди. 1991 йил октябр ойида эса геология-минералогия фанлари доктори, Ўзбекистон Республикаси ФАнинг академиги И.Х. Ҳамробоевгеология ва геофизика соҳасида эришган муваффақиятлари учун Хабиб Абдуллаев номидаги Олтин медалнинг биринчи соҳиби бўлди. У А ҚШ да чиқадиган «Глобал тектоника ва металлогения» халқаро илмий журнал» таҳририятига аъзо этиб сайланди. «Фан ва техникада ким ҳақиқатанким?», деб номланган жаҳон фан ва техникасининг ривожланишига муносиб ҳисса қўшган энг буюк олимларнинг ҳаёти ва илмий фаолияти тўғрисидаги асосий маълумотларни ўз ичига олган кому era Ўзбекистон Республикаси ФАнинг академиги П. К, Хабибуллаев киритилган. Ўзбек олими бу шарафга Ўзининг қаттиқ ва юмшоқ, жисмлар иссиқлик физикасининг катта муаммоларини, энергетиканинг физика- техникавий муаммоларни ишлаб чиққанлиги учун муяссар бўлган. Мустақиллик йилларида (1996) ФАнинг 40га яқин илмий маркази ва тадқикот лабораторияларида йирик олимлар фаол меҳнат қилмоқдалар. Ўзбекистон Республикаси ФА институтлари олимлари хорижий давлатлар олимлари билан ҳамкорликда илмий алоқаларни кенгайтириб бормоқдалар. Натижада, 1992 йил декабр ойида техника фанлари доктори F . F . Умаров К.Э. Циолковский номидаги Космонавтика халқаро академиясининг аъзоси бўлди. У мазкур Халқаро академиянинг аъзоси бўлган биринчи ўзбек олимидир. Шунингдек, Ўзбекистонлик М.С. Булатов, СМ. Сутягин, И.И. М.С. Очилдинов ЮНЕСКО Информация халқаро академиясининг хақиқий аъзолигига, 1994 йил октябр ойида Худоёр Оллоёров, 1995 йил феврал ойида Азамат Шамсиев Нью-Йорк ФАнинг фахрий аъзолигига, Экология ва ҳаёт фаолияти хафвсизлиги халқаро академиясининг хақиқий аъзолигига З.С. Салимов, А. А. Аъзамхўжаев, 1997 йил октябрида У. Тожихонов

ваЗариповлар Табиат ва жамият фанлари халқаро академиясининг аъзолигига академик Э. Юсупов эса Туркия Фанлар академиясининг ҳақиқий аъзолигига сайландилар. Америка биология институти Ўзбекистоннинг етакчи олимларидан бири Омонулла Файзуллаевга унинг жаҳон фани ва маданияти тарақкиётига қўшган ҳиссасига асосланиб «2001 йил инсони» унвонини берди ҳамда мазкур институтнинг маслаҳатчилар кенгаши аъзолигига сайлади. Сўнгги йилларда Фанлар академияси томонидан жалб этилган бюджетдан ташқари маблағлар, шунингдек, экпорт қилинаётган илмий маҳсулотлар ҳажми 2 баробардан кўпроқ ошди. 2012 йилда 2010-2011 йилларга нисбатан Фанлар академияси олимларининг ишланмалари учун олинган патентлар сони ҳам қарийб 5 марта кўпайди, уларни лицензиялаш жараёни фаоллашди. Шу билан бирга, Фанлар академияси илм-фан ва таълим тизими интеграциялашувини изчиллик билан мустаҳкамламоқда. Унинг илмий муассасалари ҳузурида олий ўқув юртлари билан ҳамкорликда 26 та илмий- ўқув маркази ва ихтисослаштирилган кафедралар ташкил этилган бўлиб, уларда ҳозирги пайтда талаб катта бўлган мутахассисликлар бўйича магистр ва бакалаврлар тайёрланмоқда. Ана шу марказ ва кафедралар базасида бакалавриат ва магистратура босқичи талабалари нафақат энг сўнгги тадқиқот ишланмалари билан танишиш, балки уларда бевосита иштирок этиш имконига эга бўлмоқда. Академия институтларининг етакчи таълим муассасаларига интеграциялашуви олий ўқув юртларида ҳам илм-фанни ривожлантириш, юқори малакали мутахассислар тайёрлаш сифатини оширишда муҳим омил бўлмоқда. Мустақиллик йилларида Ўзбекистон Фанлар академияси янгиланиш йўлини босиб ўтди, қатор ютуқларга эришди ва халқаро эътирофга сазовор бўлди. Чунончи, Фанлар академияси муассасаларининг жаҳондаги йирик илмий марказлар билан тўғридан-тўғри илмий алоқалари тенглик ва ўзаро манфаатдорлик асосида сезиларли равишда кенгайиб бормоқда. Хитой,

Жанубий Корея, Япония, АҚШ, Франция ва Германиядаги илмий марказлар ва институтлар билан ҳамкорлик самарали ривожланаётир. Масалан, 2006- 2012 йилларда Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси икки томонлама илмий ҳамкорлик тўғрисида 16 халқаро шартнома тузиб, уларни амалга оширмоқда, унинг илмий муассасалари эса дунёнинг турли давлатларидаги илмий ташкилотлар, марказлар, университетлар ва музейлар билан ҳамкорлик тўғрисида қирқ бешдан зиёд халқаро шартнома ижросини таъминлашда иштирок этмоқда. 2016-2020 йилларда илм-фан ва инновацион ишланмаларни такомиллаштириш соҳасидаги ислоҳотлар янги босқичга кўтарилди. Республикада илмий ва инновацион фаолиятни қўллаб-қувватлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 29 ноябрдаги «Ўзбекистон Республикаси Инновацион ривожланиш вазирлигини ташкил этиш тўғрисида» ги Фармони қабул қилинди. Ушбу вазирлик Ўзбекистон Республикасини инновацион ва илмий-техник ривожлантириш соҳасида жамият ва давлат ҳаётини ҳар томонлама ривожлантиришга, мамлакатнинг интеллектуал ва технологик салоҳиятини оширишга қаратилган ягона давлат сиёсатини амалга оширувчи давлат бошқаруви органи ҳисобланади 199 . 2017- 2019 йиллар давомида инновацион ривожланиш ва новаторлик ғояларини қўллаб - қувватлаш жамғармаси томонидан ҳозирги кунга қадар 21 нафар ёш олимларнинг хориж мамлакатларига илмий стажировкалари ташкиллаштирилди . Жалб қилинган хорижий юқори малакали олим ва мутахассисларнинг харажатларини молиялаштиришга 17,0 минг АҚШ доллари ҳамда 70 млн . сўм миқдорида маблағ йўналтирилди . Фанлар академиясининг Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти фондига 117 турдаги жами 158,1 млн . сўмлик (20,1 минг АҚШ доллари ) ноёб қўлёзма ва тарихий манбалар мазкур қўлёзма эгалари - жисмоний шахслардан харид қилинди . 2018 йил 20 августда ёш олимлар учун қисқа муддатли илмий стажировкаларга юбориш мақсадида танлов эълон қилин ди , 8 нафар ёш олим танловдан мувафаққиятли ўтди .

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 19 апрелдаги ПҚ - 3674- сон қарорига мувофиқ « Юқори технологиялар ўқув - экспериментал маркази » давлат корхонаси Инновацион ривожланиш вазирлиги ҳузуридаги давлат илмий муассасаси шаклидаги Илғор технологиялар марказига айлантирилди . Илмий ва инновацион лойиҳаларини тижоратлаштиришни қўллаб - қувватлаш мақсадида Илғор технологиялар маркази базасида инно - вацион старт - ап акселератори ва инкубатор ташкил этилиб , фаолият кўрсатмоқда . Ҳозирги кунда 25 стартап жамоалар ўз фаолиятини бошлаш учун учун махсус ўқув тренингларидан ўтмоқдалар . Ҳозирги вақтда марказда жами 2,7 млрд . сўмлик 18 та лойиҳа ( фундаментал , амалий , инновацион ва ёш олимлар ) амалга оширилмоқда . Вазирлар Маҳкамасининг 2018 йил 11 сентябрдаги 721- сон « Инновацион фаолиятни янада қўллаб - қувватлаш тўғрисида » ги Қарорига кўра , « Яшнобод инновацион технопарки дирекцияси » Давлат унитар корхонаси Тошкент шаҳар ҳокимлиги тасарруфидан чиқарилиб , Инновацион ривожланиш вазирлиги тузилмасига ўтказилди . 2018 йил 13 сентябрда Беларусь Республикаси , 1 октябрда Ҳиндистон Ҳукуматлари билан фан , техника ва инновациялар соҳасида ҳамкорлик тўғрисида Битимлар имзоланди . «INNOWEEK» давомида Инновацион ривожланиш вазирлиги ва манфаатдор ҳамкор хорижий ташкилотлар , компаниялар ўртасида 30 дан ортиқ ўзаро англашув битимлари ва ҳуж - жатлари имзоланди . Хусусан : Инновацион ривожланиш вазирлиги ва БМТ Тараққиёт дастурининг Ўзбекистон Республикасидаги Доимий вакиллиги ўртасида давлат бошқарувида инновацияларни тадқиқ қилувчи Инновациялар лабораториясини ташкил этиш тўғрисида англашув меморандуми имзоланди . Лабораторияни ташкил қилиш ва унинг фаолиятини молиялаштириш учун БМТ Тараққиёт дастури томонидан 400 минг АҚШ доллари миқдорида маблағ йўналтириш назарда тутилган ;

Cambridge Innovation Park China Center билан таълим , ахборот технологиялари , тиббиёт , энергетика , саноат , қишлоқ хўжалиги ва коммунал хўжалиги соҳаларида ҳамкорликни назарда тутган ўзаро англашув тўғрисида меморандум имзоланди . Меморандумга мувофиқ Хитой тарафи Хитойда мавжуд 6 та технопарк уланган Кембридж инновацион паркига Ўзбекистонда очиладиган инновацион марказлар уланишига амалий кўмаклашади . Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш . М . Мирзиёев томонидан 2020 йилга « Илм - маърифат ва рақамли иқтисодиётни ривожлантириш йили » деб ном бериш Республикада инновацион фаолият ва илм - фаннинг жаҳон стандартларига мос равишда ривожланишига замин яратади . Ўзбекистонда мусиқа ва театр санъатининг ривожланиши. Мустақиллик йилларида ижтимоий-сиёсий ва иқтисодий қайта қуришлар қаторида маданият соҳасида ҳам тубдан ўзгаришлар руй берди. Бу аввало, театр санъати, миллий мусиқа, меъморчилик, адабиёт соҳаларида яққол кўзга ташланади ва янги-янги театр даргоҳлари қуриб ишга туширилди. 1991 йил Фаргонада, 1993 йил Хивада давлат қўғирчок театрлари иш бошлади, 1994 йил Кашкадарё ва Наманган вилояти театрлари қошида қўғирчоқ гуруҳлари очилди. Андижонда жамоатчилик асосида ишлаб келаётган ёшлар театри давлат тасарруфига олиниб, у 1994 йилда Аббос Бакиров номидаги Андижон ёшлар ва болалар театрига айлантирилди. 1993 йил августида Тошкент шаҳрида иш бошлаган ҳашаматли «Туркистон» саройи нафақат махаллий театр ва томоша гуруҳларининг чиқишларига, балки, узоқ ва яқин мамлакатлардан ташриф буюрадиган саҳна гуруҳлари ва атоқли артистларнинг чиқишларига ҳам мўлжалланди. Маданият мутахассисларининг ижодий фаолияти, уларнинг моддий ва техникавий ускуналари, замонавий бинолар билан таъминланди. 2001 йилнинг давлат бюджетидан маданият ва санъат муассасаларини ривожлантириш учун 12 миллиард 703 миллион сўм (бу кўрсаткич 2000 йили

9 -млрд. 463 млн. сўмни ташкил қилган эди) ажратилиши фикримизнинг далилидир. Ўзбекистон Республикаси Биринчи Президенти Ислом Каримовнинг 1995-йил 20-октабрдаги «Ўзбекистонда театр ва мусиқа санъатини янада ривожлантиришни қўллаб-қувватлаш ва рағбатлантириш чора-тадбирлари тўғрисида» ги, 1998-йил 26-мартдаги «Ўзбекистон театр санъатини ривожлантириш тўғрисида» ги фармонлари асосида театрлар давлат бюджети ҳисобига қўллаб-қувватланди. Фармонга биноан Маданият ишлари вазирлиги тизимида ва театр ижодий ходимлари уюшмаси қошида 1998-йилда «ўзбектеатр» ижодий-ишлаб чиқариш бирлашмаси ташкил этилди. Театр билан бир вақтда мусиқа санъати ҳам ривожланиб борди. Республика маданият ишлари вазирлиги, 1992-йилда ташкил этилган «Халқ ижоди ва маданий- маърифий ишлар республика Маркази», унинг вилоятлардаги бўлимлари мусиқа ва қўшиқчилик санъатини, ҳаваскорлик ва фолклор жамоалари фаолиятини ривожлантириш, унутилган халқ оҳангларини тиклаш мақсадида турли хил кўрик-танловлар, фестиваллар ташкил этдилар. 1996-йилда ўтказилган барча вилоят, шаҳар ва туманларида «Ўзбекистон - Ватаним маним» қўшиқ танловида 54 мингдан зиёд қўшиқчилар қатнашди. 1997-йил 25 август - 2 сентабр кунлари Самарқандда бўлиб ўтган «Шарқ тароналари» биринчи Халқаро фестивалида дунёнинг 40 дан ортиқ мамлакатидан ижрочилар, санъатшунослар, жамоат арбоблари иштирок этди, фестивалда янграган ўзбек оҳанглари, куй-қўшиқлари жаҳон узра таралди. 2013 йил 26-30-август кунлари ўтказилган I Х халқаро мусиқа фестивали бутун дунё миқёсида эътироф этилганлиги, бу тантананинг нуфузи нақадар ошганини кўрсатади. Шу ўринда Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш. Мирзиёевнинг қуйидаги сўзларини келтириш жоиз: ―... Халқимизнинг маънавий савиясини ошириш, ёш авлодни юксак инсоний ғоялар, она Ватанга меҳрва садоқат руҳида тарбиялаш, миллий ва умуминсоний қадриятларасосида камол топтиришда мусиқа санъатининг ўрни ва аҳамиятибеқиёсдир.

Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М. Мирзиёевнинг 2017-йил 3- август куни Тошкент шаҳри мамлакатимиз ижодкор, зиёлилари билан бўлиб ўтган видеоселектор йиғилиши Тошкент давлат миллий рақс ва хореография олий мактабига -―Ипотекабанк‖ининг ҳомийлик қилиши эса олий хореография институти ва унда таҳсил олаётган ёшлар учун ҳам ўқитувчи педагоглар учун ҳам жуда катта ютуқ бўлди. 2017-2018-йилларда 3 гуруҳ ўқитувчиларни малака оширишлари учун хориж сафарларига юбордилди. Ўз ҳоҳиши бўлган иқтидорли талабаларнинг барчаси ҳар йили жаҳон миқёсида бўлиб ўтадиган турли конференциялар, танловларга, байрам-у тантаналарда қатнашиб, ўзбек ҳалқининг маънавий мероси ҳисобланган миллий рақсларини бутун дунёга тараннум этиб келишмоқда. Ё шлар маънавиятини юксалтириш, улар ўртасида китобхонликни кенг тарғиб қилишда беш ташаббуснинг тутган ўрни. Ўзбекистон Республикаси Президенти 2019 йил 3 апрелда ёшларимизга бўлган эътиборни янада кучайтириш, уларни маданият, санъат, жисмоний тарбия ва спортга кенг жалб этиш, ёшларда ахборот технологияларидан фойдаланиш кўникмаларини шакллантириш, юртимиз ёшлари ўртасида китобхонликни тарғиб қилиш, хотин-қизлар бандлигини оширишга қаратилган комплекс чора-тадбирларни ўз ичига олган 5 та ташаббусни амалиётга жорий этиш масалалари бўйича йиғилиш ўтказди. Маълумки, давлат раҳбари ижтимоий, маънавий-маърифий соҳалардаги ишларни янги тизим асосида йўлга қўйиш бўйича 5 та муҳим ташаббусни илгари сурган эди. Биринчи ташаббус ёшларнинг мусиқа, рассомлик, адабиёт, театр ва санъатнинг бошқа турларига қизиқишларини оширишга, истеъдодини юзага чиқаришга хизмат қилади. Иккинчи ташаббус ёшларни жисмоний чиниқтириш, уларнинг спорт соҳасида қобилиятини намоён қилишлари учун зарур шароитлар яратишга йўналтирилган.

Учинчи ташаббус аҳоли ва ёшлар ўртасида компьютер технологиялари ва интернетдан самарали фойдаланишни ташкил этишга қаратилган. Тўртинчи ташаббус ёшлар маънавиятини юксалтириш, улар ўртасида китобхонликни кенг тарғиб қилиш бўйича тизимли ишларни ташкил этишга йўналтирилган. Бешинчи ташаббус хотин-қизларни иш билан таъминлаш масалаларини назарда тутади. Маданият вазирлиги ва Халқ таълими вазирлигига ҳокимликлар билан биргаликда туман ва шаҳарларда маданият марказлари ва умумтаълим мактабларида ёшларнинг қизиқишидан келиб чиқиб, қўшимча 1,5 мингта тўгарак ташкил этиш вазифаси қўйилди. Ташаббускор истеъдодли ёшлар ва маҳаллий ҳомийларни жалб этган ҳолда, маданият марказларида бадиий- ҳаваскорлик жамоалари, ёшлар театр-студиялари ва ―Ёшлар клублари‖ ташкил қилиш зарурлиги таъкидланди. Таниқли санъаткор ва истеъдодли ижодкорларни туманлардаги маданий ишларга кўмакчи сифатида бириктириш яхши натижа бераётганини инобатга олиб, бу тажрибани бутун мамлакатга ёйиш бўйича кўрсатмалар берилди. Унга мувофиқ, таниқли артистлар туман ва шаҳарларга ижодий маслаҳатчи сифатида бириктирилиб, ўша жойларда маданият ва санъатни ривожлантиришга масъул бўлади, туман ва шаҳарлар ҳокимлари эса ушбу ишларга моддий ва ташкилий жиҳатдан ёрдам беради. Мусиқа ва санъат соҳасида олий маълумотли кадрларни кўпайтириш масаласига ҳам эътибор қаратилди. Мустақиллик йилларида ўзбек адабиёти, адабиётшунослик фани тараққиётида ҳам янги саҳифалар очилди. Асарлари зарарли, ўзлари миллатчи, деб ноҳақ баҳоланган Чўлпон, Отажон Хотим, Вадуд Махмуд, Мунаввар Қори сингари миллатпарвар ёзувчи, маърифатпарварлар ижоди холисона ўрганилиб, уларнинг асарлари чоп этилди, театр саҳналарида ўз ўрнини эгаллади. Маърифатпарварлар фаолиятининг асл моҳиятини, адабий, маданий, сиёсий ҳаётдаги ўрнини руйи-рост кўрсатиш бошланди. Ўтмишда диний ва

сарой адабиёти вакили, деб тамға босилган буюк шоир ва мутафаккирлар ҳаёти ва ижоди ўрганилиб, асарлари халққа кайтарилди. Мустақиллик шарофати боис мўътабар Қуръони Карим ва ҳадислар чоп этилди, истеъдодли олим Ҳамидулла Караматовнинг «Қуръон ва Ўзбек адабиёти» номли китоби нашр этилди. Айтиш мумкинки, бундай асарларнинг халқимиз қалбига етиб бориши бутунлай янги, соғлом, соф миллий ғояларимизнинг, мақсад ва интилишларимизнинг сифат даражасини белгилайди. Адабиёт соҳасидаги ва кўплаб нашр этилган бошқа асарлар миллий истиқлол ғояси ва мафкурасининг буюк ҳаётбахш кучини кўрсатади. Мустақиллик даври адабиётининг байроқдорлари Ўзбекистон Қаҳрамонлари Саид Аҳмад, Абдулла Орипов, Эркин Вохидов, Ўзбекистон халқ шоирлари Муҳаммад Юсуф, Хабиб Саъдуллаевлар ижодий фаолияти билан бутун халқимиз фахрланади. Миллий истиқлол давридаги ўзбек адабиётшунослиги олдида турган муҳим вазифаларни ҳал этишда Озод Шарафиддинов, Бегали Каримов, Наим Каримов, Эркин Каримов, Ахмад Алиев, Нажмиддин Комиловларнинг асарлари алоҳида ўрин эгаллайди. Т. Маликнинг романлари, О. Матжон, О. Хожиева, Х.Султонов, А. Суюн, Й. Эшбек, X.Дустмуҳаммад, Ш. Салимова сингари шоир ва адибларнинг бадиий (баркамол, ғоявий етук асарлари ўзбек миллий истиқлол адабиётига катта ҳисса бўлиб қўшилди. Мустақиллик йилларида маданий-маърифий муассасалар ишларида ҳам кескин ўзгаришлар юз берди. Бу муассасаларнинг сони 1997 йили 9442 та бўлса, булардан 60 таси музейлар, 2657 та клублар, 6725 та кутубхоналардир. Мустақиллик йиллари бу муассасалар аҳоли ўртасида маданий-маърифий тарбиянинг ўчоғига айланди. Аҳоли ўртасида маданий-маърифий ишларни ташкил килувчи муассасалардан бири кутубхоналар бўлиб, уларнинг сони 1996 йили 6723 та эди. Кутубхоналарда жами китобхонлар 6 млн. 211 кишини ташкил килса, шундан 4 млн. 425 минги қишлоқ туманларида эди. Кутубхона ходимларидан 65 фоизи олий ва ўрта маълумотли мутахассислардир.

Адабиётлар: 1. Каримов И.А. Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиѐт йўли // Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиѐсат, мафкура. 1-жилд. Тошкент: Ўзбекистон, 1996. 2. Каримов И.А. Озод ва обод ватан, эркин ва фаровон ҳаѐт пировард мақсадимиз. Тошкент: Ўзбекистон, 1998. 3. Ислом Каримовнинг референдум куни сайлов участкасида берган интервьюсидан. 2002 йил 27 январь. Ўзбекистон Республикаси Президенти Матбуот хизмати жорий архиви, 2002 йил учун хужжатлар тўплами. 4. И.А. Каримов. Ўзбекистон мустақилликка эришиш остонасида. - Тошкент: «Ўзбекистон», 2011. 5. Мирзиѐев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Ўзбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. -Тошкент: Ўзбекистон, 2016. 6. Мирзиѐев Ш.М. Танқидий таҳлил, қатъий тартиб интизом ва шахсий жавобгарлик –ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак. - Тошкент: Ўзбекистон, 2017. 7. Mирзиѐев Ш.М. Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш юрт тараққиѐти ва халқ фаровонлигининг гарови. - Тошкент: Ўзбекистон, 2017.

Похожие

Мустақиллик йилларида Ўзбекистондаги ижтимоий-иқтисодий тараққиёт

IX-XII асрларда Ўрта Осиёда ўйғониш даври, фан ва маданиятнинг юксалиши

Халифаликда маданиятнинг шаклланиши

Мустақиллик маршлари

Мустақиллик даврида Ўзбекистонда музейлар ва музей иши