Makroiqtisodiyotni barqarorlashtirishga erishish - История - Рефераты

Makroiqtisodiyotni barqarorlashtirishga erishish

Загружено в:

24.09.2022

Скачано:

0

Размер:

42.5 KB

Makroiqtisodiyotni barkarorlashtirishga erishish Reja: 1. O`zbekistonga xorijiy sarmoyalarning jalb etilishi 2. O`zbekiston iqtisodiyotida tub burilishli o`zgarishlarning amalga oshirilishi 3. Pul-kredit siyosatini ishlab chiqishda islohotlarning o`rni

Har qanday islohot, agar u odamlar hayotini yaxshilashdan iborat pirovard natijaga qaratilmasa, unday isloqotlar ke-raksizdir. Shuning uchun ham O`zbekistondagi amalga oshirila-digan tub islohotlar har tomonlama barqarorlikni ta`min-lashga, ijtimoiy yo`naltirilgan bozor iqtisodiyetiga asoslan-gan huquqiy demokratik davlat va fuqarolik jamiyatini bunyod etishga qaratildi. Mustaqillik yillarida mamlakat hukuma-tining iqtisodiy strategiyasi asosan eng muhim uch vazifani hal etishga yo`naltiriddi: Ishlab chiqarishning pasayishini to`xtatish: Iqtisodiy yuksalishning asosi sifatida makroiqtisodiy barqarorlikka erishish; Barqaror iqtisodiy rivojlanish uchun shart-sharoit yaratish. O`zbekistonda islohotlar endigina boshlangan 1992 yildayoq Prezident Islom Karimov Uzbekistondagi iqtisodiy o`zgarish-lar barqarorlik vaziyatida o`tishi kerakligini aloxida ta`kid-lagan edi. Shuning uchun ham u o`zining «O`zbekiston iqtisodiy isloxotlarni chuqurlashtirish yo`lida» (1992) nomli kitobida hukumat siyosati xususiylashtirish va raqobat vaziyatini shakl-lantirish jarayonlarini chuqurlashtirishga, makroiqtisodiy bar-qarorlikni ta`minlashga, milliy valyutani mustahkamlashga, iqtisodiy tizimda chuqur tarkibiy o`zgartishlarni amalga oshi-rishga, kuchli ijtimoiy kafolatlar beradigan huquqiy demokra-tik davlatni shakllantirishga qaratilgan, deb ukdiradi. Shu bois mustaqillik yillarida O`zbekiston iqtisodiyoti-ni isloh qilishning muqim natijasi bu makroiqtisodiyotni barqarorlashtirishga erishilgani bo`ldi. Binobarin, bu jara-yon bozorni shakllantirishdagi muqim jihatdir. «Barqarorlashtirish siyosati, - deb yozadi I.Karimov, - eng avvalo, bu makroiqtisodiyotda muvozanatni saqlash, ishlab chiqarishning kes-kin darajada pasayishiga va ommaviy ishsizlikka yo`l qo`ymas-likdir. Shuningdek, u pul qadrsizlanishining, pul emissiyasi-ning boshqarilishini ta`minlash, to`lov balansini bir meyorda saklash sohasida aniq maqsadni ko`zlab olib boriladigan davlat siyosatidir».

O`zbekistonda makroiqtisodiyotni barqaror qilish borasi da qator amaliy choralar belgilanar ekan, avvalo bu boradagi jahon tajribasi o`rganildi, ayni chokda MDH davlatlarida shu sohada yo`l qo`yilgan kamchiliklar tahlil qilindi. Jumladan, o`tish davrida davlat o`z iqtisodiy siyosatini belgilashda avva-lo ustivor, katta istiqbolga ega bo`lgan tarmoklar va ishlab chiqarishlarni har tomonlama rag`batlantirish, ya`ni eng mu-him bo`g`inlarni aniqlash (neft - neft mustaqilligi, ener-getika - energetika mustaqilligi, don - g`alla mustaqilligi, paxtani qayta ishlash sanoati va hokazolar) orqali iqtisodi-yotni tarkiban qayta tashkil qilish bo`yicha izchil siyosat yuri-tishi lozim edi. Shuni ro`y-rost aytish kerak, mustaqillik qo`lga kiritil-gan 1991 yil oxirlari va 1992 yilda Uzbekiston zimmasiga og`ir va jiddiy sinovlar tushdi. Shu davr mobaynida «davlat va xalq o`z taqdirini, o`z mus-taqilligini, o`z ozodligini himoya qila olishga qodirmi?» de-gan savolga javob berishga to`g`ri keldi. Buning boisi shunda ediki, SSSR parchalanib ketishi, an`anaviy xo`jalik aloqala-rining buzilishi bilan bog`liq bo`lgan moliyaviy va xom ashyo zahiralarining nihoyatda taqchilligi yuz berdi. Masalan, bosh-qa mintaqalar va mamlakatlardan maxsulot yetkazib berilishi-ga bog`lanib qolgan yirik korxonalar to`xtab qolish arafasida edi. Buning ustiga aholining moddiy ahvoli yana xam pastla-shib ketdi. Oziq-ovqat mahsulotlari, dori-darmonlarning eng muhim turlari chetdan olib kelinishi sababli bir muncha qiy-inchiliklarga duch kelindi. O`zbekiston iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda Rossiya, Ukraina va Belorussiyaga nisbatan ancha noqulay sharoitda edi.Ana shunday holatdan O`zbekiston o`zining butun kuch-g`ay-rati va ichki imkoniyatlarini safarbar qilib, o`zining ijti-moiy va iqtisodiy muammolarini hal qilishga jiddiy e`ti-bor berdi. Chunki iqtisodiyotni barqarorlashtirishda ustivor hisob langan yetakchi asosiy tarmoklar belgilab olinmasa, bozor muno-sabatlari sharoitida ularning shakllanishiga yordam ko`rsatil-masa iqtisodiy strategiya boy berilishi mumkin edi. Bu butun mamlakat iqtisodiyotini butunlay yangidan boshlash, islohot-lar paytida uzluksiz ishlab chiqarish jarayonini ta`minlab turishning bosh yo`li, asosiy tamoyili bo`ldi.

Shu bois O`zbekiston iqtisodiyotida, avvalo, tarkibiy o`zga-rishlar yuz berdi. Respublika iqtisodiy mustaqilligini mus-tahkamlash, importni qisqartirish va eksportga yo`naltiril-gan ishlab chiqarishni rivojlantirish, shuningdek istiqbol- ni belgilaydigan ustivor tarmoqlarni jadal rivojlantirish, tarmoqlar ichidagi nomutanosiblikka barham berishga e`tibor qaratildi. Natijada, xalq iste`moli mollarini chetdan keltirishdan voz kechib, Uzbekistonning o`zida ishlab chiqarishga katta e`ti-bor berildi. Ma`lumki, mamlakatimizda olib borilayotgan tub iqtiso-diy islohlotlarning yakuniy natijasi aholi turmush daraja-sini oshirishga, ularning moddiy va ma`naviy ehtiyojlarini to`laroq qondirishga qaratilgan. Mustamlaka yillarida iqtisodiyotimiz umumittifoq meh-nat taqsimoti niqobi ostida bir tomonlama, mahalliy talab va ehtiyojlarga mos tushmaydigan tarzda tarkib topdi. Sobiq tizimda ishlab chiqarish vositalari ishlab chiqarish xalq is-te`mol mollari tayyorlash sur`atlaridan yuqori bo`lishi kerak degan 20-30 Yillarda shakllangan soxta nazariyaga mahkam yopi-shib olinganligi sababli iste`mol mollari tayyorlash izdan chiqqan edi. Natijada o`zimizda yetarli tabiiy boyliklar va ishlab chiqarish imkoniyatlariga ega bo`la turib, aholi uchun zarur xalq iste`mol mollarining 60 foizdan ortig`i chetdan keltirilar edi. Oddiy tuz va gugurtni ham boshqa davlatlardan olib kelinar edi. Murakkab texnologik jarayenlarga ega mah-sulotlar ishlab chiqarish to`g`risida o`ylanmas edi. Oxirgi 2-3 yilda islohotlarning natijalari aholining iste`mol mollariga bo`lgan talabini o`zimizda ishlab chiqaril-gan mahsulotlar hisobiga qondirilishida, ayrim turlarini esa chetga sota boshlanganida namoyon bo`la boshladi. Eng muhimi, mustaqillikning dastlabki yillarida mamla-katimizda xalq iste`mol mollari ishlab chiqarish kamayib ketishiga yo`l qo`yilmadi. Agar, o`tgan yili 1996 yilga nisbatan yalpi sanoat mahsuloti ishlab chiqarish 6,5 foizga ortgan bo`lsa, iste`mol mollari ishlab chiqarish 11,2 foizga ko`tarildi. Vaho-lanki, iqtisodiy sharoitlari nisbatan ancha qulay bo`lgan Ham-do`stlikdagi ba`zi mamlakatlarda ishlab chiqarish 40-50 foizga tushib ketib, iste`mol bozori izdan chiqdi, oqibatda xorijdan keltirilayotgan oziq-ovqat va sanoat mollariga qaram

bo`lib qoldilar. Ularning aksariyatida 1997 yilda xam iste`mol mol-lari ishlab chiqarishning kamayishi davom etdi. Islohot yillari davomida iste`mol mollari ishlab chiqa-rish 56,6 foizga oshdi, bunda respublikada ishlab chiqarilgan tovarlarning iste`mol bozoridagi ulushi 1994 yildagi 45,6 foizdan 1998 yildagi 65,4 foizgacha kutarildi. Qilinayotgan chora-tadbirlar aholi turmush darajasining pasay-ishiga, asosiy oziq- ovqat va sanoat mahsulotlari iste`moli hajmi qisqarishiga yo`l qo`ymaslikka imkon berdi. Masalan, gusht iste`moli 1990 yildagi 33 kg dan 1998 yilda 36 kg gacha, o`simlik yog`i iste`moli - 12,6 kg dan 13 kg gacha oshdi, sabzavot-lar, kartoshka, poliz ekinlari, mevalar iste`moli ko`paydi. Respublikada murakkab maishiy texnikaning ko`p turlari, avto-mobil va boshqa xalq iste`mol mollarini ishlab chiqarishning yo`lga qo`yilishi natijasida keyingi yillarda mamlakatimizda aholining uzoq iste`moldagi sanoat mollari bilan ta`minlan-ganligioshdi. 100 oila hisobigatelevizorlarsoni 1995 yildagi 57 tadan 1998 yilda 100 tagacha, sovutgichlarni soni - 57 tadan 71 tagacha, magnitofonlar soni - 36 tadan 48 tagacha, avtomobillar soni- 19 tadan 22 tagacha ko`paydi.

Аdаbiyotlаr : 1. K а rim о v I. А . O`zb е kist о nning o`z istiql о l v а t а r а qqiyot yo`li. T о shk е nt. «O`zb е kist о n», 1992. 2. K а rim о v I. А . Istiql о l yo`li: mu а mm о l а r v а r е j а l а r. А s а rl а r, I- jild,3-36 b е tl а r. 3. K а rim о v I. А . O`zb е kist о nning siyosiy, ijtim о iy v а iqtis о diy istiqb о lining а s о siy t а m о yill а ri. T о shk е nt. «O`zbеkistоn», 1995. 4. Must а qillik to`g`risid а d е kl а r а siya. «Sоvеt O`zbеkistоni», 23 iyun, 1990. 5. O`zbеkistоn Rеspublikаsining Kоnstitusiyasi. Tоshkеnt. «O`zbеkistоn», 1992. 6. O`zbеkistоn Rеspublikаsi. Ensiklоpеdiya, 1997. 7. Jo`rа y еv N., Fаyzullа y еv T., Usmоnоv Q. O`zbеkistоn tаriхi. Tоshkеnt. «S h аrq», 1998. 8. Istiqlоlimizning tаriхiy ildizlаri. S h аrq Y u lduzi, 1995, 11- 12-sоn. Yusup о v E. Istiql о l yo`lid а . Tоshkеnt. «Fаn», 1996.

Похожие

Mustaqillikka erishish arafasida O’zbekistondagi ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar

Mustaqillik yillarida O’zbekistonning iqtisodiy, ma’naviy-madaniy taraqqiyoti

Mustaqilllik yillarida O'zbekistonning iqtisodiy taraqqiyoti

Turkiya 1918-1945 yillarda

XIX asr oxiri - XX asr boshidagi jahon iqtisodiy g'oyalari mohiyati