Ilk podsholik davrida Misr - История - Рефераты

Ilk podsholik davrida Misr

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

47 KB

Ilk podsholik davrida Misr Reja : 1. Ilk podsholik davrida Misr 2. Qadimgi podsholik davrida Misr 3. O`rta podsholik davrida qadimgi Misr Foydalanilgan a dabiyotlar

1. Misrda ilk podsholikning tashkil topishi. Miloddan avvalgi IV mingyillikning ikkinchi yarmidagi ahvol Misrdagi mayda davlatcha-larni birlashtirishni talab etdi. Ko`p jang-u jadallardan keyin Nil daryosining tor vodiysida Yuqori Misr davlati tashkil topadi. Daryo tarmog`ining shimolida joylashgan shaharchalar birlashtirilib Quyi Misr davlati barpo etildi. Bu davlatlar o`z podsholariga ega bo`lib, ular mustaqil ish yuritganlar. Keyinchalik esa Misrda yagona podsholik barpo etish uchun kurash qizg`in tus olgan. Yilnomachilarning ma`lumotlariga ko`ra, Yuqori Misr podshosi Narmer Quyi Misr yerlariga bostirib kirgan. Narmer qo`shinlari Shimoliy Misr podshosi qo`shinlari ustidan g`alaba qozongan. G`alabadan so`ng u 6000 kishini asirga olib, juda ko`p boylik – o`ljalar bilan qaytgan. Shundan boshlab Misrda yagona davlat tuzish uchun kurash qizg`in tus olgan. 2. Misrda yagona davlat tuzish uchun kurash. Misrni yagona davlat bayrog`i ostida birlashtirish Yuqori Misr podshosi Mina (Menes) davrida amalga oshirilgan. Miloddan avvalgi 3000-yilda Mina Yuqori va Quyi Misrni birlashtirib yagona davlatga asos solgan. U yagona Misr davlatining dastlabki podshosi boiib, birinchi sulolaga asos solgan. Mina Quyi Misr chegarasida Memfis shahrini bino qildirib, uni mamlakat poytaxtiga aylantirgan. Mina davrida Quyi misrliklar o`z mustaqilliklari uchun bir necha bor qo`zg`olon ko`targanlar. Ammo bu qo`zg`olonlar shafqatsizlik bilan bostirilgan. Mina va uning avlodlaridan so`ng Misrda ikkinchi sulola namoyandalari podsholik qilganlar. Shu davrdan boshlab Misr podsholari fir`avn deb atala boshlangan. Bu ikki sulola vakillari idora qilgan davr Misrda «Ilk podsholik davri» deb nomlanib miloddan avvalgi 3100–2800- yillarni o`z ichiga oladi. Yagona Misr davlatining tashkil topishi har jihatdan katta ahamiyatga ega bo`lgan. 3. Misr fir`avnlarining istilochilik urushlari. Ilk podsholik davrida, xususan fir`avn Jer davrida Misr qo`shinlari janubda Nubiya, shimoli-sharqda Sinay yarim oroliga bir necha marta bostirib kirganlar. Ular bu mamlakatlardan ko`plab asir va behisob boyliklar olib qaytganlar. Misr qo`shini qo`mondonlaridan biri bunday hikoya qiladi: « Qo`shin qo`shni mamlakatlarni talab, uning bog`lari va uzumzorlarini chopib, qishloqlariga o`t qo`yib, o`ng minglab kishilarni o`ldirib, ko`plab odamlarni asir olib, eson-omon qaytib keldi. Buning uchun podsho meni benihoya maqtadi». 4. Ilk podsholik davrida xo`jalik. Il k podsholik davrida fir`avnlar mamlakat xo`jaligining hamma tarmoqlariga katta e`tibor berganlar. Yer ochish va sug`orish inshootlarining qurilishi kuchay - tirilishi munosabati bilan dehqonchilik rivoj topgan. Misr dehqonlari omoch bilan yer haydab arpa, bug`doy, zig`ir va boshqa boshoqli ekinlardan yuqori hosil olganlar. Ularda bog`dorchilik rivoj topib,

shimolda uzumchilikka, janubda xurmochilikka katta e`tibor berilgan. Qadimgi misrliklar bu davrda chorvachilikka ham katta e`tibor berganlar. Ilk podsholik davrida hunarmandchilik, ichki va tashqi savdo ham rivoj topgan. Misrliklar Nubiya, Liviya va O`rtayer dengizining sharqiy sohilidagi mamlakatlar bilan qizg`in savdo- s otiq olib borganlar. Savdo quruqlik va suv yo`li orqali olib borilgan, 5. Misrjla tabaqalanish va qulchilikning kuchayishi. Misrda xo`jalik asta- sekinlik bilan rivojlanib borgan. Aholining yuqori tabaqa-lari fir`avn, amaldor, askarboshi, ruhoniy va nufuzliy oqsoqollar boyib ketganlar. Dehqonlar, hunarmandlar va mayda savdogarlar aholining o`rtahol tabaqasini tashkil etardi. Mamlakat aholisining anchagina qismi kambag`al dehqoplar va qashshoqlardan iborat edi. Misr fir`avnlari urushda asir tushganlarni qulga aylantirar edilar. Dastlabki vaqtlarda asirlar dushman sifatida o`ldirib yuborilgan. Shuning uchun misrliklar ularni «murdalar» deb atashardi. Keyinchalik esa asirga tushgan kishilarni o`ldirmaydigan bo`ldilar. Ular qul qilib sotilar, harbiylar va zodagonlarga bo`lib berilarredi. Omon qolgan asirlarni «tirik murdalar» deyishardi. Bu «tirik murdalar» qullar tabaqasini tashkil etib, ular hech qanday mol-mulkka va huquqqa ega emasdilar. Quldor qul ustidan cheksiz huquqqa ega bo`lib, uni sotish, jazolash, kaltaklash va hatto o`ldirishga ham haqqi bor edi. Qullarning barchasi, kon qazuv ishlarida, kanal, to`g`on, imorat, yo`l qurish ishlarida ishlatilar va qishloq xo`jaligidagi og`ir ishlarni bajarar edilar. Cho`rilar – ayol qullar ko`proq uy-xo`jalik yumushlarida ishlar edilar. Qul egasi quldor deyilgan. Qullar quldorlar uchun ishlaganlar. Quldorlar qullarga ular ishlay olishlari uchun ovqat berganlar xolos. Quldorlar esa qullar mehnati evaziga rohat- farog`atda yashaganlar. Shunday qilib Misr dunyodagi dastlabki quldorlik davlati edi. 10- §. Qadimgi podsholik davrida Misr 1. Qadimgi podsholik davrida Misr. Hikoya qilganimizdek 1–2- sulola fir`avnlari Misrni birlashtirishga asos solganlar. Qadimgi podsholik davri miloddan avvalgi 2800-yildan 2250-yilgacha davom etib, unda 3–6-sulola fir`avnlari hukmronlik qilganlar. Misr fir`avnlari podsholikni kengaytirish, mustahkamlash va markazlashtirish uchun kurash olib borganlar. Misr fir`avnlari boylik orttirish maqsadida qo`shni mamlakatlar ustiga qo`shin tortib borganlar. 4- sulola podshosi Snofru janubda Nubiya, shimoli-sharqda Sinoy yarim oroli, Falastinga g`arbiy yo`nalishda Liviya qabilalari ustiga harbiy yurishlar qilgan. U misga boy Sinay yarim orolini Misrga qo`shib olgan. Nubiyadan 7 ming asir, 200 ming chorva va juda ko`p qimmatbaho buyumlar olib ketilgan. 4-sulolaning so`nggi vakillari davridan boshlab mamlakatda ichki qarama-qarshilik kuchaygan, qo`zg`olonlar boshlangan. 6-sulola namoyandalari davrida ya`ni miloddan avvalgi XXIV–XXIII asrlarda podsholik kuchsizlanib, qadimgi Misr davlati

parchalanib keta boshlagan. Podsholikka itoat etgan davlatlar mustaqil bo`lish uchun intilganlar. 2. Qadimgi podsholik davrida xo`jalikning rivojlanishi. Qadimgi Misr podsholari va ularning amaldorlari mamlakat xo`jaligini rivojlantirish uchun yangi yerlar ochish, to`g`on, kanal va boshqa sug`orish shoxobchalarini qurish ishiga alohida e`tibor berganlar. Chunki Misrdek issiq mamlakatlarda sug`orma dehqonchilik xo`jalikning asosini tashkil etgan. Misr dehqonlari don, dukakli ekinlar ekkanlar, poliz va sabzavotchilik mahsulotlari yetishtir-ganlar va bog`dorchilik bilan shug`ullanganlar. Qadimgi podsholik davrida fir`avnlar chorvachilikka katta e`tibor berganlar. Ular qoramol, echki, cho`chqa, eshak va parranda boqqanlar. Dehqonchilik va chorvachilik misrliklarning asosiy oziq-ovqat manbai hisoblangan. Bu davrda misrliklar hunarmandchilik sohasida jiddiy yutuqlarga erishganlar. Misrda miskarlik, qurolsozlik va hunarmandchilik ni ng boshqa sohalari ancha rivoj topgan edi. Shu davrda kulolchilik charxi kashf etilib, kulolchilik yanada rivojlangan. Misrda dehqonchilik, chorvachilik va hunarmandchilikning rivoj-lanishi natijasida ortiqcha mahsulotlar ishlab chiqarilgan. Dehqonlar, chorvadorldar va hunarmandlar ixtiyorlaridagi ortiqcha narsalarni o`zaro almashganlar. O`zaro almashuv ichki va tashqi bozorni vujudga keltirgan. Misrning shahar va qishloqlari orasidagi almashuv suv va quruqlik yo`llari orqali olib borilgan. Misr shaharlari va qishloqlaridan har tomonga aloqa yo` ll ari tarqalgan edi. Nil daryosi bo`ylab shimoldan janubga va janubdan shimolga har xil mahsulot ortilgan qayiqlar tinimsiz qatnab turardi. 3. Misrda mulkiy tengsizlik va tabaqalanish. Misrda dehqon– chilik, chorvachilik, hunarmandchilik va buyumlar almashuvi rivojlanib borgan. Shuning natijasida fir`avnlar, nomarxlar, amaldorlar, ruhoniylar, oqsoqollar va harbiy boshliqlarning mulklari ortib boyib ketganlar. Aholining katta qismi esa o`rtahol bo`lib, ularning mol-mulklari uncha ko`p bo`lmagan. Odamlarning ayrim guruhlarida arzimas mol-mulk bo`lib, ular qashshoq-kambag`al kishilar edilar. Misr fir`avnlari qo`shni mamlakatlarga tez-tez g`olibona urushlar uyushtirib turganlar. Aksariyat hollarda misr qo`shinlari qo`shni mamlakatlardan ko`plab asir o`lja va boyliklar olib qaytganlar. O`sha davrda Misr aholisi bir necha toifa- tabaqalarga bo`lingan edi. Fir`avn, a`yon va ruhoniylar aholining eng nufuzli kishilari hisoblangan. Kichik amaldorlar va jangchilar aholining malum tabaqasini tashkil etganlar. Dehqonlar va hunarmandlar aholining mehnatkash tabaqasini tashkil etganlar. Misrda hech qanday mol-mulkka ega boimagan, huquqsiz kishilar ham bo`lgan. Bular aholining eng quyi tabaqasi – qullar edi. Misr fir`avnlari mamlakatni vazirlari, qozikalonlari, katta-kichik amaldor-a`yonlari, ruhoniylari,

sarkarda va ko`p sonli qo`shiniga tayanib boshqarganlar. Lashkarboshilar va qo`shin podsholikning asosiy tayanchi edi. Misr fir`avnlari mamlakatni markaziy, viloyat va mahalliy tashkilotlar orqali idora qilganlar. Qadimgi Misr fir`avnlar hukmronlik qilgan davlat edi. 4. Misr ehromlari. Qadimgi Misr ehromlari, ya`ni piramidalari me`morchilikning eng noyob obidalaridan hisoblanadi. Ehromlar asosi uch, to`rt va ko`p burchakli geometrik shaklda bo`lib, asosi keng, yuqori totnoni torayib borgan. Qadimgi podsholik davrida Misr fir`avnlari va a`yonlari o`zlari uchun toshdan ulkan sag`ana – ehromlar qurdirganlar. Bu ehromlarni bizdagi maqbaralarga qiyos qilish mumkin. Bunday maqbaralarga vafot etgan misrlik fir`avnlar, uning oila a`zolari va amaldor – a`yon1ari dafn etilgan. Ehrom – maqbaralar o`zining kattaligi va salobati bilan kishini hayratga soladi. Ehromlar misrlik fir`avn va amaldorlar kuch-qudratining ramzi ham bo`lgan. Misrda qurilgan eng katta va hashamatli ehrom Joser va Hufu maqbarasidir. Memfes shahri yaqinida miloddan avvalgi 2600-yilda to`rtinchi sulola fir`avni Xufu qurdirganjnaqbara o`zining ulkanligi va hashamati bilan kishilarni lol qoldiradi. Ehromning tomonlari 250 metr bo`lib, uning atrofmi aylanib chiqish uchun sayoh bir kilometr yo`1 bosishi kerak. O`sha o`z davrida uning balandligi 150 metrdan ziyod bo`lib, hozirgi holati 146 metrdir . Uni qurish uchun ikki million uch yuz ming dona tosh ishlatilgan. Maqbara qurilishiga tarashlab tayyorlangan toshlarning eng kichigi ikki yarim tonna, kattasi esa o`n besh tonnadan iborat bo`lgan. Yunon tarixchisi Gerodotning yozishicha bu ehrom maqbara 30 yil mobaynida qurilgan ekan. Uning qurilishida 100 mingdan ortiq kishi doimiy ishlagan. Maqbara toshlari silliqlanib bir-biriga shunday zich qilib terilganki, toshlar oralig`iga fransuz imperatori Napoleon Bonapart qilichining tig`i ham sig`magan ekan. Ehromlar qadimgi Misr me`morchiligining eng noyob yodgorliklaridan biri hisoblanadi. Xufu maqbarasini dunyodagi yetti mo`jizaning biri deydilar. 11- §. O`rta podsholik davrida qadimgi Misr 1. Qadimgi podsholikning yemirilishi. Misr fir`avnlari, ruhoniy va a`yonlari ulkan ehromlar, saroylar va ibodatxonalar qurilishiga ko`plab mablag`lar sarf etganlar. Ularning kundalik turmushi va dabdabali hayoti uchun ham behisob boyliklar sarf qilinardi. Tashqi mamlakatlarga uyushtirilgan bosqinchilik urushlari oddiy xalq boshiga og`ir musibatlar olib kelar edi. Qadimgft podsholikning oxirlariga kelib mamlakatdagi hokimliklar – nomlar (kichik davlatlar) fir`avnlarga itoat etmay, mustaqil boiishga intilgafllar. Soliqlar miqdorining ortishi va qo`shimcha majburiy xizmatlar oddiy xalqning sabr kosasini to`ldirib, mamlakatda qo`zg`olonlar boshlanishiga sabab boigan.

Qadimgi podsholikning oxirlariga kelib markaziy hokimiyat zaiflashgan. Miloddan avvalgi XXIII asrda mamlakat mayda davlat - chalarga bo`linib ketgan. Mayda davlatlar esa bir-birlari bilan qonli urushlar olib borganlar. Shu tariqa Misrda tarqoqlik davri boshlangan. 2. O`tish davrida Misrdagi ahvol va o`rta podsholikning tashkil topishi. Misrda tarqoqlik davri miloddan avvalgi XXIII asr o`rtalarigacha davom etgan. Bu davrda mamlakat xo`jaligi ishdan chiqqan. Kanallar, suv omborlarini o`t, loyqa bosib, sug`orish tarmoqlari yaroqsiz bo`lib qolgan. Unumdor yerlar botqoqlikka va to`qayzorlarga aylangan. Hunarmandchilik, savdo-sotiq va chorvachilik ham izdan chiqqan. Markazlashgan Misr davlatining yemirilishi va parchalanishidan qo`shni qabilalar foydalanganlar. Ular Misrga bostirib kirib, mamlakatni vayron qilib, boyliklarini talab qaytganlar. Qadimgi podsholikning markazi Memfis ham inqirozga uchragan. Unda hukmronlik qilayotgan 8-sulola vakillari mamlakatni birlashtirishning uddasidan chiqolma-ganlar. Miloddan avvalgi XXI asr oxirlariga kelib Misrni qaytadan birlashtirish uchun kurash boshlangan. Misrni yangidan birlashtirish shimol bilan janubda bir vaqtda boshlandi. Shimoliy Misrdagi davlatlarni birlashtirish ishiga Gerakleopol shahrining hukmdorlari boshchilik qilganlar. Gerakleopol podsholari shimoldagi davlatlarni birlashtirib osiyo va liviyalik ko`chmanchilarni mamlakatdan haydab chiqarganlar. Ular o`zlarini Yuqori va Quyi Misr podshosi deb e`lon qilganlar. Ammo 9–10-sulola podsholari mamlakatni o`z qo`llarida saqlab qola olmaganlar. Shundan so`ng Misr janubida mamlakatni birlashtirish ishiga Fiva hukmdorlari boshchilik qilganlar. 11-sulola hukmdori Mentuxatep Gerakleopol podsholariga qarshi kurashib, Yuqori va Quyi Misrni birlashtirib Markazlashgan Misr davlatini qayta tiklagan. Fiva yagona Misr davlatining poytaxti bo`lib qolgan. Budavrda 11– 13-sulola vakillari Misrda podsholik qilganlar. Bu Misr tarixida o`rta podsholik nomi bilan mashhur bo`lgan. O `rta podsholik Misrda miloddan avvalgi 2050-yildan 1750- yilgacha hukm surgan. O`rta podsholik davrida fir`avnlar qo`shni mamlakatlarga talonchilik va bosqinchilik yurishlari qilganlar. Misr qo`shinlari Nubiyaga, Sinayga, Finikiyaga, Palastinga, hatto Frot daryosi sohillarigacha kirib borganlar. Fir`avnlar buysundirilgan o`lkalardan mis, oltin, kumush, qora yog`och, qimmatbaho bu- yumlar, ko`p minglab asir va chorva mollarini haydab olib ket-ganlar. 3. O`rta podsholik davrida xo`jalik. Misrda markazlashgan kuchli davlatning tashkil topishi natijasida xo`jalik ancha rivoj topgan. Misr fir`avnlari yangi yerlar ochishga va sug`orish inshootlarini qurish ishiga katta e`tibor berganlar. Fayum vohasidagi ko`l chuqurlashtirilib sun`iy suv omboriga aylantirilgan. Nil daryosidan suv ombori tomon kanal qazilib unga suv keltirilgan. Baland joylarga suv chiqarish uchun shaduf kashf etilib, ulardan foydalanilgan.

Shu tariqa Misrda dehqonchilik ancha rivojlangan. Voha atrofida chorvachilik ham rivoj topgan. Misr shaharlari va qishloqlarida hunarmandchilik, xususan shishasozlik ham shu davrda rivoj topib ichki va tashqi savdo taraqqiy etgan. Misr Finikiya, Palastin, Nubiya, Kichik Osiyo va ikki daryo oralig`idagi mamlakatlar bilan qizg`in savdo borgan. Savdo ishlari quruqlik va suv yo`llari orqali amalga oshirilgan. O`rta podsholik davrida Fayum vohasida Ittaun shahri qurilib, u fir`avnlarning qarorgohiga aylangan. 11 - sulola davrida Misr Sharqdagi eng qudratli davlatga aylangan. 4. O`rta podsholikning tushkunlikka uchrashi, kambag`allar va qullar qo`zg`oloni. Miloddan avvalgi XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlab O`rta podsholik tushkunlikka yuz tutadi. 13-sulola davridan boshlab o`zaro urushlar boshlanib tushkunlik yana kuchayadi. Mamlakatdagi ichki nizolar, soliqlar va firVivnlarning bosqinchilik urushlari mehnatkash xalq va qullarning ahvolini yanada yomonlashtirib yubordi. Toj-taxt uchun kurash qizg`in tus olib, fir`avnlar tez-tez almashinib turganlar. Misrdagi tush-kunlikdan qo`shni mamlakatlar foydalanib, birin-ketin Misrga bostirib kiradilar. 13-sulola podsholari esa qo`shni qabilalarning hujumini qaytara olmaydilar. Ichki urush-janjanlar va qo`shni qabilalarning hujumlari mamlakat xo`jaligiga katta zarar keltiradi. Mamlakatdagi qiyinchiliklarning barcha og`irligi mehna t kash xalq va qullar yelkasiga tushar edi. Og`ir jabr-zulm va qiyinchiliklardan sabr kosalari to`lgan mehnat-kash xalq miloddan avvalgi 1750-yilda qo`zg`olon ko`taradi. Qo`zg`olonda jabrdiyda qullar ham faol ishtirok etadilar. Bu qo`zg`olon butun podsholikni larzaga soladi. Misrdagi bu voqealar o`sha vaqtda yaratilgan « Ipuser so`zlari» degan yozma bitikda o`z ifodasini topgan. Bu bitik muallifi yirik mansabdor shaxs bo`lgan. U xalq ommasi va qullar qo`zg`oloniga nafrat bilan qaragan. «Ipuser so`zlari» dagi ma`lumotlarga qaraganda kambag`allar va qullar, zodagon va a`yonlarga qarshi bosh ko`targanlar. «Ipuser»da qo`zg`olonning oqibati nima bilan tugagani bayon ctilmagan. Keyinchalik qo`zg`olon bostirilgan bo`lsa kerakki, Misrda fir`avnlar hokimiyati qayta tiklangan. Qo`zg`olon bostirilgani bilan, oddiy xalq va quilar zolimlarga qarshi ko`p marta bosh ko`targanlar.

Foydalanilgan a dabiyotlar . 1. Arxeologlar hikoya qiladi. To’plam. Toshkent, 1974. 2. Arsixovskiy A. Arxeologiya asoslari. Toshkent, 1970. 3. Askarov A, Alьbaum L.Poseleniye Kuchuktepa. Tashkent, 1970. 4. Borisovskiy A.I. Drevneysheye proshloye chelovechestva. Moskva. Nauka, 1980. 5. Kabirov J, Sagdullayev A.O’rta Osiyo arxeologiyasi. Toshkent, 1990. 6. Muhammadjonov A. Qadimgi Buxoro. Toshkent, 1991. 7. Okladnikov A.P. Paleolit i mezolit Sredney Azii. Vkn. Srednyaya Aziya v epoxu kamnya i bronzi. M. - L., 1966. 8. Tolstov S.P. Qadimgi Xorazm madaniyatini izlab. Toshkent, 1964. 9. Taylor E.B. Pervobыtnaya kul’tura. Per. s angl. D. A. Koropchevskogo.M., 1989. 10. Cheboksarov N.N., Cheboksarova I.A. Narodы, rasы, kulьturiы. M.: Nauka, 1985. 11.O’zbekiston tarixi. Sagdullayev A., Eshov B. tahriri ostida. Toshkent.Universitet, 1997, 2-nashri, 1999.

Похожие

Yangi podsholik davrida Misr

O`rta podsholik davrida qadimgi Misr

Ehromlar davrida qadimgi Misr

19–20- sulolalar davrida Misr podsholigi

O'rta va Yangi podshoslik davrida Misr