logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. История
  4. Fransiya muzeylari

Fransiya muzeylari

Загружено в:

06.11.2022

Скачано:

0

Размер:

24.001953125 KB
Скачать
Fransiya muzeylari Reja: 1. Luvr muzeyi. 2. Orse muzeyi. 3. Pompidu markazi. 4. Versal saroyi. 5. O’rta asr muzeyi. 6. Gime sharq san’ati muzeyi. Luvr muzeyi 1694-yilda abbat J.B.Buazo Bezansondagi avliyo Vinsent cherkoviga o’zining kitoblar, medallar, tangalar, kartinalardan iborat to’plamini, o’qish davomida barcha xohlovchilar uchun ishlatish mumkin bo’lishi sharti bilan taqdim qiladi. shu tarzda birinchi fransuz muzeyi paydo bo’ladi. Milliy mohiyatga ega bo’lgan Luvr muzeyi oradan yuz yillar o’tgandan keyin qo’zg’alonlar jarayoni davomida tashkil qilindi. Tarixga Luvr nomi bilan kirib kelgan saroy binolari kompleksi ko’p asrlar davomida qurildi. Luvrning qiyofasi XVII asrda paydo bo’ladi. Luvr fransuz qirollarining saroyi kabi nafaqat me’moriy yodgorlik, balki eng mashhur muzeylardan biridir. U yerdan turli xildagi boy kolleksiyalar o’rin olgan: ossuriyaliklar saroyidan topilgan barelyeflar, Misr rangtasviri va b. o’rta asr qal’asi keyinchalik saroyga aylanib, XII asrda Filipp Av- gust tomonidan qurilgan. keyinchalik Luvr bir necha marta qayta qurilib, o’z tashqi ko’rinishini o’zgartirgan. Yillar o’tib, qirollar o’zgargan. kimdir Luvrda yashagan, kimdir esa faqat ish olib borgan. Lekin ularning hammasi saroy uchun o’z davrida o’zgartirishlar kiritishgan. 1682-yil qirol saroyi Versalga o’tkaziladi, hamma ishlar to’xtatiladi va Luvr tanazzulga yuz tutgan edi. 1750-yilda hattoki, bu binoni buzib tas hlash haqida ham so’z borgan edi. Bu davrda “Kvadrat hovli” atrofida va Sena bo’yida Luvrning dabdabali korpuslari qad ko’tarib, k.Perro loyihasi bo’yicha mashhur sharq “kolonnada”si dunyoga keladi hamda hashamatli zallar bezatiladi. 1670-yillarda sh.Lebren loyihasi bo’yicha qirollikning shahar tashqarisidagi yangi ajoyib rezidensiyasi — Versalning qad rostlashi munosabati bilan Luvr qurilishi to’xtatiladi. 1682-yilda Lyudovik XIV (1643–1715) bilan birga fransuz qirolligi ko’chib o’tadi. Luvrdan Versalga fransuz qirolligining zallarini, galereyalarini bezab turgan ko’plab badiiy asarlar kolleksiyasi ko’chiriladi. Bu davrga kelib fransuz madaniy hayotiga aylanib ulgurgan Luvr bu bilan qashshoqlashib qolmadi. Inqilobdan so’ng, Luvr qurilish ishlari napaleon tomonidan olib borilgan. 1871-yilda qasr zamonaviy ko’rinishda edi. kolleksiyalarning tezda yig’ilishi, bugungi kunda mashhur kolleksiyalar Fransisko I ga tegishli bo’lib, XVI asrda yig’ila boshlagan. Bu kolleksiyalarni Lyudovik XIII va Lyudovik XIV lar to’ldirib kelishgan. XVI-XVII asrlarda Genrix IV ning farmoyishiga binoan, katta galereyaning pastki qavatida mashhur rassomlar, haykaltaroshlar, zargarlar, soatsozlar joylashtiriladi. Versaldan qirollik ko’chib ketganidan so’ng, Luvrda Tasviriy san’at va haykaltaroshlik akademiyasi, Fanlar akademiyasi joylashadi. Luvrda akademik rassomlarning ko’rgazmalari o’tkazila boshlaydi. Ammo fransuz tojining mashhur kolleksiyasi omma uchun yopiqligicha qoladi. 1750-yilda Lyuksemburg saroyida omma uchun haftasiga ikki kun uncha katta bo’lmagan ekspozitsiya tashkil qilinadi. Fransuz jamiyatida muzey tashkil qilish zarurligi haqida fikrlar paydo bo’la boshlaydi. Jamoatchilik fikri ta’sirida Lyudovik XVI tomonidan tashkil qilingan davlat komissiyasida Luvrda milliy san’at muzeyi tashkil qilish g’oyasi o’rganib chiqiladi. 1789-yilgi fransuz inqilobi yakka monarxiyani tugatadi va milliy muzeyni Respublika davlati qaramog’ida tashkil qiladi. Yangi hukumat qonun asosida qirollik kolleksiyasini, cherkovni hamda surgun qilingan aristokratlarning mulklarini milliylashtiradi. 1792-yilning sentabrida konvent Luvrda Fransiya muzeyi tashkil qilinishi to’g’risidagi qarorni qabul qiladi va u 1793-yil 10-avgustda tomoshabinlar uchun ochiladi. Muzey kolleksiyasi ko’payishida napoleon I ning o’rni beqiyosdir. har bir g’alabasidan so’ng, u, millatdan san’at asari ko’rinishida hadya talab etgan. Bugungi kunda muzey katalogidan 400 mingdan ortiq eksponatlar o’rin olgan. Luvr kolleksiyasi ibtidoiy jamoa davridan boshlab davrmadavr berilgan. shu orqali muzey ensiklopedik ilmiyligiga egadir. 1981-yildan repsublika prezidenti qarori tomonidan Luvr ta’mirlandi. eng qadimiy qismi (bosh minoraning xarobasi) qayta tiklandi. napaleon hovlisida mashhur piramida paydo bo’ldi, yangi zal va hovlilar orasidagi o’zaro bog’liqlik yaratildi. Piramida muallifi – xitoy millatiga mansub amerikalik me’mor Yox Ming Pi 1 . 1 Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 295 б . Versalda fransuz maktabining maxsus muzeyi, Parij botanika bog’ida tabiiy tarix muzeyi, sen-Martin de shamp cherkovida jahondagi birinchi fan va texnika muzeyi — san’at va hunarmandchilik konservatoriyasi tashkil qilinadi. 1796-yilda Luvrda Respublika san’at muzeyi, keyinchalik Markaziy san’at muzeyi paydo bo’ladi. Ammo bu muzeylardagi asarlarning joylashtirilishi, ularning saqlanishi talab darajasida emas edi. Bu omma orasida noroziliklarga sabab bo’la boshlaydi. XVIII asr muzeylar tarixida burilish davri bo’ldi. Madaniyatning buyuk ijodi insoniyatning estetik, ma’naviy va intellektual tarbiyasida asosiy vosita ekanligi jamiyat dunyoqarashiga o’z ta’sirini ko’rsatadi. shu sababli yuz yillikning ikkinchi yarmida ommaviy muzeylar paydo bo’lishi tabiiy holga aylanadi. Orse muzeyi orse (fr. Musée d’orsay) – tasviriy va amaliy san’at muzeyi sena daryosining 7 okrugida joylashgan. orse muzeyi shu nom bilan atalmish temir yo’l vokzalida joylashgan va Luvrga daryodan o’tib boriladi. Vokzal Viktor Lalu me’mori tomonidan loyihalashtirilgan. Bu 1900-yil 28-mayda ochilgan va dunyoda birinchi elektrlashtirilgan vokzal bo’lgan. vokzal Parij-orlean yo’nalishi bo’ylab xizmat qilgan. 1939-yilda esa vokzal harakati to’xtatiladi. 1971-yilda binoni buzish bo’yicha qaror chiqadi. Lekin bu amalga oshmaydi, chunki Jorj Pompidu prezident vaqtida ushbu vokzalni muzeylashtirish taklifini kiritadi. 1978-yilda bino tarixiy yodgorlik maqomiga erishadi. Pompidu vorisi Jiskar d’esten vokzalni rekonstruksiya ishlariga bosh bo’ladi va u muzeyga aylantiriladi. 1980-yil ish boshlab, 1986-yilda bu yerda muzey ochiladi, italiyalik me’mor Gae Aulenti tomonidan loyihalashtiriladi. Muzey kolleksiyasi yirik fransuz rangtasviri va haykaltaroshligi, 1848 — 1914-yillariga tegishli kolleksiyalar asosini impressionistlar va postimpressionistlar asarlaridan iborat. kolleksiya arnuvo uslubidagi dekorativ san’at asarlari, fotolar va me’morchilik predmetlari bilan boyitilgan. Muzey ko’rgazmasi 3 xil toifada joylashtirilgan, san’atning hamma turlari (rangtasvir, haykaltaroshlik, me’morchilik, mebel, kino foto, musiqa, operaning badiiy bezak berilishi va b.) xronologik tartibda namoyish etilgan. orse muzeyi, shu bilan birga, Luvr muzeyi va Jorj Pompidu Markazi zamonaviy san’at muzeyi kolleksiyalari bilan to’ldirildi. orse muzeyi spektakl va konsertlar o’tkazish joyi hamdir. shu bilan birga, bu yerda har yili kinoning kelib chiqishiga bag’ishlangan festival bo’lib o’tadi 2 . Pompidu markazi Jorj Pompidu (fr. Centre national d’art et de culture Georges-Pompidou) nomidagi san’at va madaniyat milliy markazi, oddiy nom bilan Jorj Pompidu markazi (fr. Centre Georges-Pompidou) 1977-yilda ochilgan va Fransiya prezidenti Jorj Pompidu nomi bilan bog’liq. Markazning asosiy faoliyatiga plastikani o’rganish va zamonaviy san’atni, XX asr san’atini turli xil ko’rinishini (tasviriy san’at, raqs, musiqa va b.) qo’llab-quvvatlash kiradi. Markaz Luvr va eyfel minorasidan so’ng uchinchi o’rindagi Fransiya madaniy merosiga kiradi. Pompidu Markazi Parijdagi zamonaviy san’at muzeyini, katta kutubxonani, konsert va ko’rgazma zallarini, tadqiqot institutini, akustika va musiqa koordinatsiyasini o’z ichiga oladi. Pompidu Markazi oldidagi umumiy maydonda rassomlar, sayyor artistlar, musiqachilar va sirkchilar o’z mahoratlarini namoyon etadilar. Pompidu Markazi o’ng tomonida kichik maydondan stravinskiy nomi bilan atalgan ekstravagant favvora o’rin olgan. Zamonaviy qurilish binosi va Parijning eng katta markazining uzunligi 166 m, kengligi 60m va balandligi 42 m ga teng. Ushbu yangi loyiha tanlov asosidagi 680 ta loyiha orasidan saralab, tanlab olinib, Renso Peno va Richard Rodjerslar tomonidan amalga oshirilgan. Me’morlarning original g’oyasi barcha texnik konstruksiyalarni mujassamlaydi 3 . Versal saroyi Versal saroyi (fr. Chateau de Versailles) — Parijdan 24 metr uzoqroqda joylashgan saroy-bog’ majmuasi. Qirol Lyudovik XIII bu yerda uncha katta bo’lmagan qasr qurishni rejalashtiradi, ya’ni ov uchun mo’ljallangan bino. Uning 2 Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 299 б . 3 Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 312 б . o’g’li esa Lyudovik XIV – 1660-yilda Versalni ajoyib saroy-bog’ ansambliga aylantiradi. 1666-yildan 1789-yilgacha doimiy qirol qarorgohi bo’lgan. Versal qurilishi bir necha oylar davom etgan, unga yirik mablag’ va minglab ishchilar jalb etilgan edi. Buyuk Fransiya inqilobidan so’ng Versal muzeyga aylantirildi. Bu qirol qarorgohida Fransiya uchun va jahon tarixida ham muhim bo’lgan ko’plab xalqaro shartnomalar imzolangan. Masalan, 1783-yilda AQsh mustaqilligi uchun urushni to’xtatish shartnomasi, 1789-yilda Inson va fuqarolar huquqi deklaratsiyasi, okkupatsiya davrida germaniyalik harbiylar Versalda Germaniya imperiyasini tuzish e’lon qilingan, 1919-yilda Birinchi Jahon urushini to’xtatish shartnomasi imzolangan, Versal tizimi boshlanishiga ham xizmat qildi – urushdan keyingi xalqaro aloqa tizimi deb nom oldi. 1979-yilda Versal saroy-bog’ majmuasi Yunesko butunja- hon madaniy meros ro’yxatiga kiritildi. Versal qurilishi absalyutizm o’z kuchini eng yuqori cho’qqisini egallaganda o’ylab topilgan va amalga oshirilgan. Absalyutizm inqirozga yuz tutgan yillar Lui XIV podsholigida Versalning qullash davri edi. Qurilishda markazlashtirilgan monarxiya g’oyasi aks etgan, feodal tarqoq davlat birlashtirilib, yagona Fransiyaga aylantirildi. Ijtimoiy qayta qurilish va xo’jalikning rivoji Versal qurilishi bilan bog’liq va muvaffaqiyat shu yo’sinda aks etgan. oynali galereya nafaqat yangi yorug’lik va fazoviy yechimni beradi, balki Fransiya oyna sanoati rivojini ham aks etadi, uning birinchi yutug’i bo’lib, Venetsiya oynalari bilan raqobatlashgan. Qadimiy xronika bo’yicha XVII asr boshida Versal uncha katta bo’lmagan shaharcha bo’lgan. bo’lajak saroy o’rnida charxpalak bo’lgan, atrofi esa dala va botqoqliklardan iborat bo’lgan. 1624-yilda Lyudovik XIII buyurtmasiga binoan, Filiber Lerua me’mori tomonidan kichkina ov uyi qurilgan. Bu uy P–ko’rinishida bo’lib, bugungi kunda ushbu qasr ham saqlanib qolgan. Lyudovik XIII kichkina qasrining qayta qurilishi eng zo’r me’mor Levo tomonidan amalga oshirilgan. saroyning bezaklari yangilanib, oranjereya paydo bo’ldi. 1668-yilda yangi xonalar paydo bo’ladi, marmar saroyi devorlari saqlanib qoladi, tashqi fasadning katta qismi yo’q qilinadi. G’arbiy fasad uch marta uzunroq bo’ladi, eski binoning birinchi qavati qayta qurilgan. Yuqori qavat ayvonga olib chiqadi, marmar saroy bilan bog’ni birlashtiradi. Ikki nafis binolar shimoliy va janubiy fasadlarni uzaytiradi. Janubiy qismida qirolicha zinapoyasi bor, shimoliy zinapoya elchilar uchun bo’lgan. Levo saroyning tantanavor qismini bezashga ulgurmadi, uning o’limidan so’ng ishini Fransua D’obre davom ettiradi. U ikkita pavilyonni panjara bilan fasadning sharqiy chiziqlari orqali o’rnatgan. shunday qilib “Qirol saroyi” tugatiladi. Levo tomonidan yaratilgan Versal Mazarini kordinali o’limidan so’ng unchalik mahobatli ko’rinishga ega emas edi. Uni o’zgartirish uchun XVII asr oxirida yirik me’morlardan biri Jyul Mansar taklif etildi. Uning rahbarligida saroy yanada mahobatli bo’ladi: 500 metrdan shimoliy va janubiy fasadlari tomon ikkita qanoti quriladi. shimoliy qsmida cherkov joylashgan. Ayvon tepasida yana ikki qavat qurilib, oynali galereya yaratildi. Urush va tinchlik zallari tugatiladi. Undan tashqari, Mansar ikki korpusdan iborat vazirlar saroyini ham yaratadi. Bino tashqi ko’rinishini o’zgartiradi, lekin balandligi qoladi. Mahobatlilik paydo bo’ladi, katta o’lchamdagi va oddiy sokin ritmdagi kompozitsiyadagi barcha elementlar yagona butunlikni namoyish etadi. Versal landshaft me’morchiligi shedevr hisoblanib – saroy bilan bog’ni alohida ko’rish mumkin emas. saroy qurilishi Levo tomonidan boshlangan bo’lsa, Andre Lenotr Fransiya tarixiga Versal qirol bog’boni bo’lib kirib keldi. Uning g’oyasi bo’yicha Parijdagi Tyuilri bog’lari, Londondagi Marli, moliya vaziri Fukega tegishli Vo-le-Vikont bog’lari yaratilgan. Fuke, ya’ni yosh monarx qiroldan ham zo’r bog’ga ega bo’lgani uchun hatto qamoqqa olingan edi 4 . O’rta asr muzeyi (Parij) o’rta asr muzeyi (fr. musée du Moyen Âge – thermes et hôtel de Cluny), uning to’liq nomi (Urta asr muzeyi- klyuni termi va qasri) – binoning qisqa tarixini o’z ichiga oladi: XII asrda Rim termi o’rniga klyuni ordeni monastiri quriladi, XV 4 Bulding National Museums in Europe 1750-2010. 318 б . asr oxirida abbat Jak Ambuazkiy monastir yonida qasr quradi. Fransiya inqilobi davrida monastir milliylashtiriladi, 1832-yilda bu yerda shaxsiy muzey joy oladi va 1843-yilda davlat tomonidan sotib olinadi. Muzey binosining o’zi oxirgi eksponat emas, muzeyda XII-XIII asrga tegishli yog’och va toshdan yasalgan haykallar, gobelenlar, vitrajlar, miniatyuralar, fil suyagidan yasalgan buyumlar, Bibi Maryam sobori haykallari va b. mavjud bo’lgan. Fransuz inqilobi davrida Bibi Maryam sobori diniy bino funksiyasini bajarishni to’xtatadi. shu bilan birga, Yakobin konventi “yer yuzidan barcha qirollik emblemalarini o’chirishni” buyuradi. Robesperaning alohida qarorida sobor fasadidan toshdan yasalgan qirollarni boshini olib tashlashni buyuradi. 1978-yilda tashqi savdo Fransiya banki yerto’lasining ta’mirlash vaqtida Iuda qirolining boshi topiladi. shu vaqtda boshidan o’rganiladi va ta’mirlanadi. XIX asrda buzilgan haykallar nusxasi bilan soborni bezatishgan. Topilgan original buyumlar klyuni muzeyida namoyish etilgan 5 . Gime Sharq san’ati muzeyi Lion sanoatchisi emil Gime (1836-1918) Misr, osiyo xalqlari diniga, shuningdek, antik davr dinlariga ham bag’ishlangan muzey yaratishni o’ylaydi. Bo’lajak muzey uchun e.Gime tomonidan yig’ilgan kolleksiya asos bo’ladi. Ya’ni uning Yunoniston, Misr, Yaponiya, Xitoy va hindistonga qilgan sayohati davrida yig’ilgan. Bu kolleksiyalar birinchi bo’lib, 1879-yilda Lionda, 1889-yilda esa Parijda namoyish etilgan. Gime hayotligida muzey osiyocha tizimlashtirilgan. Antik davr dini ikkinchi daraja bo’lib, uning xonasini sharl Vara koreys kolleksiyasiga berishadi, ikonografik zallari 1912-yilda Jak Bako tibet kolleksiyasi ostida ozod bo’ladi. 1882-yilda Parijda Indokitay muzeyi Trokaderoda ochiladi, kambadju va siamda Lui Delaparta ekspeditsiyasi kolleksiyasini birlashtiriladi. 1927-yilda Indokitay muzeyi Gime muzey kolleksiyasiga kiritiladi. 5 Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 325 б . 1920 — 1930-yillarda muzeyni Afg’onstondagi Fransiya arxeologiya vakilligi boy hadyalar bilan to’ldiradi. XIX asr oxirida Luvr departamenti Xitoy va Yaponiya bo’limlari uchun san’at buyumlarini ajratadi, keyinchalik mustaqil departamentga aylanadi. Departament 1945-yilgacha bo’lgan – fransuz muzeylari umumtashkilotlarining kolleksiyalari Gime muzeyiga Misr kolleksiyasi evaziga beriladi. Ushbu almashuv Parij muzeyini jahondagi osiyo muzeylari ichida eng yirik va boy muzeyga aylantiradi. Doimiy kolleksiyalari: muzeyda bir necha sharq san’ati buyumlar kolleksiyasi o’rin olgan: Afg’oniston va Pokiston san’ati, Ximolay san’ati, Janubiy – sharqiy osiyo san’ati, Markaziy osiyo san’ati, Xitoy san’ati, koreya san’ati, hindiston san’ati, Yaponiya san’ati. Afg’oniston va Pokiston san’ati. 1900-yillar Luvrda Peshavara (Pokiston) tumanidan olib chiqilgan yuzlab obyektlar namoyish etilgan, ya’ni Alfred Fushening Indo-Afg’oniston ekspeditsiyasi orqali o’rganilgan. shu bilan birga, Gandxar san’atining yorqin namunasi – Bodxisatvaning mashhur haykali Gime muzeyiga tegishli. Bagrama xazinasi Gime muzeyida ham saqlanadi. Markaziy osiyo san’ati. Markaziy osiyo quruq iqlimi manuskriptlar va shu hududning budda madaniyati suratlarini saqlab qolgan. Fransuz arxeologi Dyutrey de Ran (fr. Dutreuil de Rhins), Pol Pellio i Jozef Akan – Ipak Yo’li shaharlarida, o’z davrning qadimiy madaniy markazlarida ko’plab qazilma ishlarini olib borishgan. Muzeyda kuchi monastrining loydan yasalgan haykallari qo’yilgan. Mogao g’oridan 200 mingdan ortiq manuskriptlar va ko’plab boshqa asarlar topilgan, ushbu topilmalar Markaziy osiyo budda san’ati bo’yicha ko’plab ma’lumotlar beradi. Xitoy san’ati. Gime muzeyida Xitoy san’atining 20000 dan ortiq buyumlari saqlanadi. neolit, bronza davri shan va Chjou sulolarining nefrit va kulolchilik buyumlari, haykalchalar, bronzadan yasalgan ko’zgular va taqinchoqlar, tangalar va lakli bezalgan qutichalar – Gime muzeyi eksponatlari ichida Xitoy san’atining 7 ming yillik san’atini ko’rish mumkin: uning yaralishidan to XVIII asrgacha. 10 mingdan ortiq buyumlar Xitoy keramika kolleksiyasiga tegishlidir. Xitoy mashhur farfor va fayans ishlab chiqarish buyumlari namoyish etilgan. Muzey kolleksiyasiga qarab, keramika ishlab chiqarish texnikasi rivojini kuzatish mumkin, har bir davrning o’z did-qarashlari bo’lgan. shuningdek, muzeyda Tan sulolasidan sin sulolasigacha bo’lgan qimmat daraxtdan bo’lgan buyumlar, minglab kartinalar va illustratsiyalar o’rin olgan Foydalanilgan adabiyotlar 1 . Илалов И . Музееведение . – Т .: Мусиқа , 2006. 2. Юренева Т.Ю. Музееведение. – Москва: Академпроект, 2003. 3. kuryazova D.T. o’zbekistonda muzey ishi tarixi. — T.: san’at, 2010. 4. Столяров Б.А. Музейная педагогика. История, теория, практика. – М.: Высшая школа, 2004. 5. Юренева Т.Ю. Музееведение. – М.: Академпроект, 2003. Xorijiy adabiyotlar 1. Mark Walhimer. Muzeums 101. Printed in the United states of America. 2015. 2. Bulding national Museums in europe 1750-2010. Linkoping. sweden. 2011. 3. Paul Getty Trust. The first treatise on Museums. Samuel quicheberg’s lnscriptiones 1565. Los Angeles. California. 2013. 4. Verlag Dr. Christian Muller-straten Munich. Introduction to Muzeology - the european Approach. Munich. 1998.

Похожие

Italiya muzeylari
Ispaniya muzeylari
Polsha muzeylari
Shvetsiya muzeylari
Germaniya muzeylari