Eng buyuk jasorat - История - Рефераты

Eng buyuk jasorat

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

30.5 KB

www.arxiv.uz Eng buyuk jasorat “Eng buyuk jasorat – bu ma’naviy jasoratdir” (I.Karimov). Hayot doimiy sinov maydoni sifatida ham ta’riflanadi. Uning asl ma’nosi esa ana shu maydondagi tinimsiz kurash, qiyinchiliklarni yengib, insonga xos ulug‘vorlik, poklikni asrab o‘ta olishdan iborat. Oddiy o‘t-o‘lan hayot uchun kurashib, tosh qotgan yer bag‘rini yorib chiqadi, har bir jonzot o‘z naslini saqlash uchun kurashadi. Jasorat namunalarini ko‘rsatadi. Inson hayoti ham ana shunday tinimsiz kurashdan iborat. Ammo insonga boshqa jonzotlardan farqli o‘laroq buyuk ne’mat – aql ato etilgan ruhiyat berilgan. U nafaqat jismi, balki ko‘proq ruhiyati talablari bilan yashaydi, ongli hayot kechirish uchun ichki dunyosi, ma’naviy olamiga suyanadi. Ayni ma’naviy tamoyillar asosida odamzod qadim-qadimdan dunyoni dialektik idrok etib, ikki kuch – yorug‘lik va zulmat, yaxshilik va yomonlik o‘rtasidagi doimiy kurash sifatida talqin etib kelgan, ezgulikka intilib yashagan. Dunyodagi ko‘p xalqlarning ertagu rivoyatlarida qahramonlar ayri-chorraha yo‘lga ro‘baro‘ keladilar va dunyo ne’matlarini, nafsi talab etgan narsalarni va’da qilgan yo‘lni emas, faqat “borsa-kelmas” yo‘lini tanlaydilar. Bunga adolat va ezgulik ramzi singdirilib, shu yo‘lga kirgan insonning ma’naviy qudratini, o‘zidan, huzur- halovatidan kecha olishini anglatadi. Jahon sivilizatsiyasi, ana shu ma’naviy jasorat, azmu shijoat, ma’naviy jasorat sohiblarini ulug‘lab, sharaflab kelganlar. Yozuvchi YE.Shvars ta’biri bilan aytganda, hammasi tugashini bila turib, sevishga jazm etganlarga umrining o‘tkinchiligini bilan turib, ezgulik uchun kurashganlarga shon-sharaflar o‘qiganlar. Har kuni, har soatda fidoyi bo‘lish, o‘zini tomchi va tomchi, zarrama-zarra buyuk maqsadlar sari charchamay, toliqmay tinimsiz safarbar etib borish, bu fazilatni doimiy, kundalik faoliyat mezoniga aylantirish – haqaqiy qahramonlik aslida man shu. Yaqinlar uchun, o‘zgalar uchun, insoniyat uchun, butun borliq uchun jon kuydirish yoki aziz jonini fido qilish uchun inson metin irodali, buyuk qalb egasi bo‘lishi kerak. Yunon afsonalaridagi Ikar kabi halok bo‘lishini bila turib, quyoshga, yorug‘likka, buyuk orzu tomon parvoz qilish

www.arxiv.uz hammaning ham qo‘lidan kelavermaydi. Ammo insoniyat taraqqiyotini har doim ayni ana shunday odamlar yo‘lga qo‘yganlar, shular tarix g‘ildiragini olg‘a siljitganlar. Ularning ma’naviy jasorati odamlarni ibrat maktabi bo‘lgan. Insoniyat tariqqiyot yo‘llarini belgilagan buyuk kashfiyotlar, odamlarni ruhan poklanish, qalban ulg‘ayishga da’vat etgan fan, madaniyat, san’at va adabiyot va boshqa bunyodkorlik durdonalari ana shunday ma’naviy jasorat mevalaridir. Suqrot yaratgan ilm, uning inson va jamiyatga doir falsafasi mana qariyb 2,5 ming yil mobaynida Sharqu G‘arb allomalarini ruhlantirib kelmoqda. Uning hayoti va o‘limi tarixi inson ruhiy quvvatining chinakam ramziga aylangan. Odob va ahloqni falsafiy teran tadqiq qilgan Suqrot hokimiyat tomonidan ayblanib o‘lim jazosiga hukm etiladi. Shogirdlari unga qamoqdan qochib jonini saqlab qolishni taklif etishganda, bundan voz kechadi. Suqrot uchun qamoqdan qochish o‘zi targ‘ib qilgan va o‘zi butun umr rioya etgan qoidalarga, umr ishiga va o‘lmak, Vatanga xiyonat bo‘lar edi. Zero uning qat’iy fikricha, har qanday, xatto eng yuksak va adolatli maqsad ham, unga erishmoq yo‘lidagi past va jinoiy vositalarni oqlamaydi. Sharqu G‘arb ilmining rivojiga kuchli ta’sir o‘tkazgan, Sharq ilm-fanida “ustodi avval” (birinchi muallim) degan sharafli nom olgan Platon nafaqat ilm-fan, balki ma’naviy jasorat bobida ham Suqrotning munosib shogirdi bo‘ldi. Zero, jahon ilm- fani binosining tamal toshlarini qo‘ygan o‘sha davr buyuk allomalarining maskaniga aylangan akademiya qanchadan-qancha qiyinchiliklar, sarson- sargardonliklar, ya’ni Platonning ma’naviy jasorati tufayli barpo etildi. Insoinyatning bugungi taraqqiyot darajasini Nikolay Kopernik, Jordano Bruno, Galileo Galiley, Kampanella kabi olimlarning kashfiyotlarisiz tasavvur etib bo‘lmaydi. Vaholangki, masalan, cherkov ta’yiqlariga uchragan J.Bruno jonini saqlab qolish uchun o‘z kashfiyotidan voz kechsa, tavba qilsa bas edi. Ammo u bunday qilmadi va o‘tda kuydirildi. Xuddi shunday, o‘nlab Yevropa allomalari jaholat qurbonlari bo‘lishdi. Markaziy Osiyoda ham yuzlab ana shunday buyuk jasorat sohiblarini sanab o‘tish mumkin. Xususan, Xorazm Ma’mun akademiyasida faoliyat ko‘rsatgan Abu Nasr ibn Iroq, Abu Rayhon Beruniy, Ibn Sino, Mahmud Xo‘jandiy, Ahmad ibn Muhamad Xorazmiy, Ahmad ibn Hamid Naysaburiy kabi

www.arxiv.uz allomalarning fidoyiligi tufayli Sharq ziyo maskaniga aylandi. Ularning ilmiy kashfiyotlari, mashaqqatli mehnat ortida yaratgan asarlari jahon ilm-fanining rivojiga beqiyos hissa bo‘lib qo‘shildi. El-yurt mustaqilligi yo‘lida o‘z jonini fido qilgan Najmiddin Kubro yoki Jaloliddin Manguberdilarning jasoratisiz, mamlakatni rivojlantirish, davlatni mustahkamlashga umrini baxshida etgan Amir Temursiz, xalq farovonligi, jamiyat barqarorligi haqida qayg‘urgan Alisher Navoiysiz, Vatan ishqi bilan buyuk saltanatni yaratgan Zahiriddin Muhammad Bobursiz o‘zbek xalqining tarixini va buyuk kelajagini tasavvur etish mumkin emas. XX asrning ko‘p xalqlar uchun qayg‘uli tarixida ham bunday ulug‘ siymolar ko‘p. Masalan, Hindistonda milliy ozodlik kurashi rahbarlaridan biri, atoqli mutafakkir, faylasuf “Mahatma” (“Buyuk qalb”) taxallusi bilan mashhur bo‘lgan Gandi nomi bilan bog‘liq. Gandi muammolarni hal etish vositasi sifatida har qanday urushlarni inkor etdi. Shuning uchun Gandi nomi bugungi kunda nafaqat Hindistonda, balki butun dunyoda tinchlik, ijtimoiy hamkorlik dinlararo bag‘rikenglik g‘oyalarining ramziga aylangan. O‘lka tarixiga qaytilsa, O‘zbekiston mustaqilligining ilk tamal toshalirni qo‘ygan istiqlol fidoyilari – jadidlarning ma’naviy jasorati ibrat maktabi bo‘ldi. Mahmudxo‘ja Behbudiy, Munavvarqori, Abdulla Avloniy, Ishoqxon Ibrat, Abdurauf Fitrat, Abdulla Qodiriy, Abdulhamid Cho‘lpon, Usmon Nosir kabi yuzlab ma’rifatparvarlar Turkiston o‘lkasini Chor mustamlakachiligidan halos etish, yurtni taraqqiy toptirish yo‘lida o‘z huzur- halovatidan voz kechdilar, kerak bo‘lsa aziz jonlarini qurbon qildilar. Tarixdan ma’lumki Chor hukumatining mustamlaka o‘lkalardan siyosatini sho‘rolar davom ettirdi. Bu siyosatning asl mohiyati xalqlarni, xususan o‘zbek xalqini tarixdan ayirish, o‘zligini yo‘qotish, o‘lkani xom ashyo bazasiga aylantirishdan ibrot edi. Shuning uuchun xalqning milliy tarixi, oriyati, madaniyatini himoya qilishga harakat qilgan har qanday insonga “xalq dushmani”, “vatan xoini” kabi tamg‘alar bosilib, qatag‘on qilindi. Shunday tahlikali davrda ham o‘zbek ziyolilari xalqning oriyati himoyasiga otlanib, fidoyilik ko‘rsatishdi, bu yo‘ldagi qiyinchilik va ta’qiblardan ruhan bukilmay dadil tura olishdi. Shunday shaxslar qatorida Abdulla Qodiriy, Oybek, Abdulla Qahhor, Maqsud Shayxzoda, Said Ahmad, Shukrullo

www.arxiv.uz singari shoir va yozuvchilar, Yahyo G‘ulomov, Ibrohim Muminov kabi o‘nlab, yuzlab olimlarning nomlarini keltirish mumkin. Masalan, arxeolog olim Yahyo G‘ulomov SSSR davrida O‘zbekistonni yaxlit paxta dalasiga aylantirish siyosati tufayli qa’rida tarixiy obida va yodgorliklar yashiringan tepaliklar tekislanishiga qarshi chiqadi. Shu tufayli taz’yiqqa uchraganda ham olim o‘z hayotiy va ilmiy qarashlaridan voz kechmadi. Tarix va kelajak oldida mas’uliyatni his etib tizimga, uning bema’ni siyosatiga mardona qarshilik ko‘rsatgan shunday insonlar tufayli o‘zbek xalqining boy tarixiy merosi kelajak avlodlar uchun saqlanib qolindi. Inson hayotida shunday damlar bo‘ladiki, shaxsiy dard-alamlar yuki uni ezib tashlaydi, ruhiy yoki jismoniy darddan dunyo qorong‘u bo‘lib ketadi. Bunday paytlarda faqat katta yurak, bukilmas iroda egalarigina o‘zini unutishga qodir bo‘ladi. Atoqli o‘zbek shoirasi Zulfiya, hassos olim Ozod Sharafiddinov ana shunday ma’naviy jasorat sohiblaridandir. Turmush o‘rtog‘ini, hayotidagi suyanchig‘ini bevaqt yo‘qotgan Zulfiya ayriliq va hijron azoblariga bardosh berdi, g‘am-anduh va hasratlarini matonat bilan yengdi, o‘z ijodi, she’riyati orqali eng ezgu tuyg‘ularni odamlarga ulashdi. Umrini ta’lim-tarbiya, ilm-fanga baxshida etgan Ozod Sharafiddinov esa umrining so‘nggi yillarida og‘ir kasalligiga duchor bo‘lgani, bir necha og‘ir operatsiyalarni boshidan o‘tkazganiga qaramay, tushkunlikka tushmadi, o‘z dardi bilan o‘ralashib qolmadi va ijodiy faoliyatini bir zumga ham to‘xtamadi. Xalq kelajagi, Vatan istiqboli uchun kurashib, yonib yashagan ana shunday qahramonlar ma’naviy jasorat timsoli sifatida odamlarni ezgulikka, fidoyilikka da’vat etib keladi, millatning o‘zligini chuqurroq anglashga yordam beradi.

Похожие

Eng Qadimgi Xitoy

Eng Qadimgi Hindiston

Eng Qadimgi Yunoniston

Buyuk Britaniya muzeylari

Eng qadimgi davlatlar davri