Эътикод ва охират

Эътикод ва охират

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

44 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Қасам, онт, васиятнома 2. Ирим ва қарғиш. 3. Хайр-садақа. 4. Мушкулкушод, Биби Сешанба, Мавлюд.

www.arxiv.uz Қасам, онт, васиятнома Одатлар ичида шунқаси хам бўлади. Хаётда баъзан ўз сўзини рост, чин, ишончлигини исботлаш, асослаш учун одамлар онт(қасам) ичадилар. Катталар орасида қасам ичиш одати жуда жиддий удумлардан бири сифатида қадимдан мавжуддир. Бирон авлиёни мозорига бориб, ака-ука, қиёматли дўст бўлишга онт ичишган. Қ асам (онт) айтилган сўзга содиқ қолиш деб тушунилади. Қасамлар аввало Худони ўртага қўйиб, “Қуръон”ни ўқиб, она, хотин, бола-чақа хаётини ўртага қўйиб ичилган. Халқ орасида оммалашган қасам нонни ўртага қўйиб ичилган қасамдир. Васиятнома инсоний удумларнинг биридир. Васият бу Васиятнома инсоний удумларнинг биридир. Васият бу ёши бир жойга бориб қолган ота- онанинг, бобо-бувининг ўзидан кейин қоладиган авлодларга, оила давомчиларига сўнги сўзидир. Васиятнома оғзаки ва ёзма бўлади. Қадимда хам, хозирги кунда хам мол-дунё, пул, моддий бойликлар ёзма холда васиятнома тариқасида бажарилади. Васиятнома қонуний хужжат бўлиб, низоларга чек қўяди. И римлар барча халқлар орасида узоқ даврлардан буён яшаб келади. иримлар кишилар ўзларини, яқинлари, оилаларини эхтиёж қилиш, ёмон кўздан асраш учун қилинади уй, бешик, машинага тумор тақиш, тикан осиш, тақа қоқиш, қўй калласи, бўри тирноғи илиш каби ирим одатларидир. Ўзбеклар бирон ерга сафарга чиқадиган бўлса, олдин ховли супуриб, тозалангандан сўнг чиқишади. Киши ортидан уй супурилмайди. Тирноқлари оёқ-қўлларни бир кунда олинмайди. Чоршанба, шанба кунлари сафарга чиқилмайди. Иримлар инсоннинг кўп асрлик хаётий тажрибасидан келиб чиқиб, синовлардан ўтиб бизгача етиб келган. Қарғиш хам қадимий одат бўлиб, хар бир халқнинг миллий турмуш тарзи, урф-одати, маданий даражаси этник босқичларини аниқлаб, белгилаб беради. Қарғиш бировдан нохақ жабр кўрган одамнинг унга ёмонлик соғиниши, ўлимини тилашидир. қарғиш жойга, воқеа-ходисага,

www.arxiv.uz иштирокчиларнинг ёшига қараб адолатли, адолатсиз бўлиши мумкин. Қарғишларнинг сони, тури, мавзуи, шахси жуда кўп. Хайр-садақа. Х айр-садақа деганда мусулмоннинг худо йўлига бирор нимани аташи, бағишлаши, эхсон, тухфа, хадя, садақа қилиши тушунилади. Садақа бериш, хайр-эъсон қилиш бизнинг ўзбек халқимиз урф-одатларида жуда қадимдан мавжуд бўлиб, бу мехр-шавқат, хайрия ва беминнат ёрдам миллатимиз рухига бир умр хамроъ бўлиб келган одатдир. “Садақа-радди бало” яъни садақа балони қайтаради деган ақидага амал қилинган Оллоъ Таоло, табиат яхши, серхосил неъматлар хадя қилиши учун туя, хўкиз, қўй-қўзилар сўйилиб дарвишоналар қилинган. бу таомлар биринчи навбатда мухтож, заиф камбағал, бева-бечораларга тортиқ қилинган. Хайриялар мусофирхоналар, шифохоналар, етимхоналар, масжид ва мактабларга сидқидилдан, беминнат, бетаъма берилган. “Садақа” сўзи “садқаисар” яъни бош-кўздан садақа деган маънони уқтиради. Хайр-садақанинг яна бир тури ёмон туш кўрса, рухияти бузилса, албатта бирон жонлик атаб зиёратгоъ жойларга бориб кўч оши қилинган ва кўчадан ўтган одамларга тарқатилган. Садақачини рухи кўтарилиб, касалманд бўлса шифо топиб кетган. Мушкулкушод, Биби сешанба, Мавлюд, кинна оши маросимлари хам отин ойи, табиблар бошчилигидаги ўтказилиб, бу хайрия-садақанинг бир кўринишидир. Бундай холларда мушкулкушодчи яъни мушкул ечилиши, осон бўлиши Худодан тиланган киши эркак-аёл, атаганини иссиқ нон, майиз, нишолда, пул келтириб, чор-ёрлар арвохларига чироқ ёқиб, дуои фотиъа ўқишни илтимос қилишган. Отин ойи уларнинг иштирокида ёки ёлғиз ўзи бу маросимни инсоф билан бажо келтирган. Биби сешанба оила бахтини химоячиси саналган. биби мушкулкушод, Биби сешанбалар мусулмон хотин- қизлари тасаввурида кишиларни мушкулини осон қиладиган, авлиё хотинлар саналган. Мавлюд туғилиш деган маънони англатади ва Мухаммад пайғамбаримизнинг туғилган кунларига бағишлаб ўқитилади.

www.arxiv.uz Адабиётлар: 1. Махмуд Саттор “Ўзбек удумлари” “Фан” нашриёти - 1993йил 2. Х.Исмоилов “Ўзбек тўйлари” “Ўзбекистон” - 1992 йил. 3. www . ziyonet . uz

Похожие

Христианлик дини, мохияти, мазмуни. Хозирги даврда христианлик

Диншунослик» фанига кириш

Миллий динлар 2

Мамлакат ижтимоий (социал) хаётида кадриятларнинг урни

Инсон фаолиятининг тахлили