Tanburni tuzilishi - Искусство - Рефераты

Tanburni tuzilishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1448.5 KB

Tanburni tuzilishi Ilmoq (Илмо º )Xarrak (Харрак) Qopqoq ( ª оп º о º )Xaspardalar (Хаспардалар)Simlar (Симлар)Pardalar ( Пардалар)Shayton xarrak (Шайтон харрак )Quloqlar (ª уло º лар )

TANBURDA IJRO ETISH HOLATLARI ТАНБУРДА ИЖРО ЭТИШ X ОЛАТЛАРИ Tanburni o‘tirgan holda ushlash holati Танбурни ¢тирган ҳолда ушлаш ҳолати Tanburni turgan, satoni o‘tirgan holda ushlash holati Танбурни турган, сатони ¢тирган ҳолда ушлаш ҳолати

Noxun o‘ng qo‘lning ko‘rsatkich barmog‘iga taqiladi Нохун ¢нг қ¢лнинг к¢рсаткич бармо¼ига тақилади Tanburda gammalar ijro etishda milliy musiqa asarlaridan foydalanish « Tanovar » usulida re major: « Dilxiroj » usulida re major: « Ufor » usulida re major: « Kurd » usulida re major:

« Aliqambar » usulida re major: « Chapandoz » usulida re major: « Sulton jam-jama » usulida do major: « Nozli » usulida do major: « Usmoniya » usulida sol major: « Gardun » usulida sol major:

«Ajam. Ikkinchi tarona» usulida sol major: Kuylarni notaga olishda foydalanilgan milliy bezak belgilari 1. Sayqal (mordent) , qo‘sh mordent , chizilgan mordent , chizilgan qo‘sh mordent . Mordentning birinchi – asosiy tovushi o‘ng qo‘l zarbi bilan hosil qilinadi, mordentning qolgan tovushlari esa, chap qo‘l barmoqlarini pardaga qo‘yish va olish yordamida ijro etiladi. Bu tovushlarni hosil qilishda o‘ng qo‘l ishtirok etmaydi. Mordent ustiga + (qovshuv) belgisi qo‘yiladi. Quyidagi namunalar mos tarzda mordent, qo‘sh mordent, chizilgan mordent, chizilgan qo‘sh mordentga misol bo‘ladi. yozilishi ijro etilishi

2. Forshlag (zarb oldi) – qisqa yoki chizilgan forshlag. Quyidagi namuna qisqa forshlagga misol: yozilishi ijro etilishi 3. Naxshlag (forshlagning aksi). Qisqa yoki chizilgan naxshlagga misol: yozilishi ijro etilishi 4. Uzun yoki chizilmagan naxshlag . Quyidagi namuna uzun yoki chizilmagan naxshlagga misol bo ‘ ladi . yozilishi ijro etilishi Naxshlag chap qo‘l barmoqlarini pardaga qo‘yish yoki olish yordamida ijro etiladi. Naxshlag ustidagi + (qo‘shuv) belgisi bu bezakni chalishda o‘ng qo‘l barmoqlari ishtirok etmasligini bildiradi.

BADIIY BO‘LIMDAGI AYRIM ASARLARGA VA IJROGA TAALLUQLI QISQA TAVSIYALAR Eshvoy kurd II Toshkent-Farg‘ona vohasiga mansub cholg‘u hamda ashula yo‘llaridan biri. Ushbu kuy R.Rajabiy talqinida radio fonotekasining oltin fondiga yozib olingan. Bu kuyni ustoz sozandalar ansambli ijrosidagi mukammal ijro namunasi O‘zbekiston radiosining musiqiy yozuvlar “Oltin hazina”sida saqlanadi. Bu kuyning ashula yo‘lining Borahim Mirzayev, Mashrab Ermatov va boshqa hofizlar ijrosidagi namunalari radio fonotekasining oltin fondiga yozib olingan. Mazkur namunani R.Rajabiy ijrosidan A.Umarov notaga olgan. Doyra usuli: . Dilbar Mashxur sozanda, bastakor, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artist, ustoz G‘ulom Qo‘chqorov “Dilbar” kuyini tanbur uchun maxsus bastalagan. Ushbu kuy yangi va hali hech qayerda ijro etilmagan. Kuyni tezligi og‘irroq, shoshmasdan ijro etiladi. Kuy re-major tonalligida bo‘lib do diyez pardada keladi. Tanburda do diyez pardasi yo‘q. Shuning uchun do diyez pardasini do bekar pardasidan ikkinchi barmoq bilan ezib, nola va qochirim orqali ijro etiladi.

Misol: Tanburni boshqa cholg‘u asboblaridan o‘ziga xos tomoni shundaki, unda yarim pardalar yo‘q. Shuning uchun tanburda yarim pardalar asosan nola, molish, kashish va qochirimlar yordamida pardani ezish hisobiga hosil qilinadi. Kuylar ijro qilinganda tanbur zarblariga ko‘proq e’tibor berib, kuyni qaytarish qismlarda avval yakka zarb, ikkinchi qaytarishda pirrang zarb ijro etilsa kuy go‘zal va jozibali yangraydi. Doyra usuli: . Karimqulbegi II Ushbu mumtoz kuyni tanburda O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artist, ustoz sozanda Rizqi Rajabiy, sozanda Abdulla Umarov, dutorda sozandalar, O‘zbekiston xalq artisti Orif Qosimov va Mahmud Yunusov ijrolarida Respublika radio fonotekasiga yozib olingan. Ashula yo‘lini O‘zbekiston xalq artistlari Karim Zokirov, Orif Alimaxsumov va boshqa hofizlar ijro etganlar. Takt o‘lchamlari murakkab bo‘lgan (2/4, 3/4) talqin usulida ijro etiladi. Asarni ijro etganda cholg‘uchi usulni nihoyatda aniq his qilishi kerak. Bu asarda ham turli- tuman bezakli uslublardan keng foydalaniladi. Yarim parda keladigan joylarda chap qo‘lning ikkinchi barmog‘i bilan ezib ijro etiladi. Misol: Karimqulbegi II kuyini tanburda ijro etganda noxun zarblariga alohida e’tibor berib ijro etilishi kerak. Kuy qaytariladigan bo‘laklarida zarblar ikki xil ijro etiladi.

Birinchi qaytarishda oddiy zarb chalinsa, ikkinchi qaytarilishida murakkab pirrang zarbi qo‘llaniladi. Doyra usuli: . Sarbozcha Toshkent - Farg ‘ ona vohasining mashhur kuylaridan . Ushbu kuyni tanburda O‘zbekistonda xalq artisti T.Alimatov, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artist Rizqi Rajabiy, dutorda sozandalar, O‘zbekiston xalq artisti Orif Qosimov va Mahmud Yunusov ijrolarida Respublika radio fonotekasiga yozib olingan. O‘quv qo‘llanmada keltirilgan namunani R.Rajabiy ijrosidan A.Umarov notaga olgan. Doyra usuli: . Muxammasi Ushshoq Shashmaqom tarkibidagi Rost maqomining mushkilot qismidan olingan . Ushbu kuy Yu.Rajabiy nomidagi maqomchilar ansambli sozandalari , tanburda sozanda A.Umarov ijrolarida Respublika radio fonotekasiga yozib olingan. Doyra usuli: .

Mashqi Chorgoh Toshkent - Farg ‘ ona maqomlarining cholg‘u yo‘llaridan. Ushbu kuy Chorgoh ashula yo‘lidan farqlanadi. Mazkur kuyni tanburda O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artistlar Rizqi Rajabiy va Jo ‘ rabek Saidaliyev ijrolarida Respublika radio fonotekasiga yozib olingan. Doyra usuli: . O‘quv qo‘llanmada n o‘rin olgan namunasini R.Rajabiy ijrosidan A.Umarov notaga olgan. Armug ‘ on Bastakor Saidjon Kalonov qalamiga mansub asar. Mazkur kuy sozandalar ansamllari repertuaridan munosib o ‘rin egallagan. Yu.Rajabiy nomidagi maqomchilar ansambli va Tilash Xo‘jamberdiyev rahbarligidagi sozandalar ansambli ijrosida Respublika radio fonotekasining oltin fondiga yozib olingan. Doyra usuli: . O‘quv qo‘llanmada n o‘rin olgan namunani A.Umarov tanburga moslashtirgan. Ajam taronalari Toshkent-Farg‘ona vohasiga mansub cholg‘u kuylaridan biri. Ajam bilan birga Navro‘zi Ajam va Ajam taronalari mavjud. Ular Ajam I, Alam II, Ajam III, Ajam IV

deb ham yuritiladi. Mazkur kuylar alohida va turkum tarzda sozandalar ansambli hamda yakka cholg‘ularda ommalashgan. Doyra usuli: . Rizqi Rajabiy ijrosidan Ajam I, II, III, IV qismlari radio fonotekasiga yozib olingan. O‘quv qo‘llanmadan o‘rin olgan namunalarini R.Rajabiy ijrosidan A.Umarov notaga olgan. Nasrullo Toshkent-Farg‘ona vohasining mashhur turkum kuylaridan. Nasrullo besh qismdan iborat. U quyidagi tartibda nomlanadi: Nasrullo I; Nasrullo II, birinchi taronasi – chapandoz; Nasrullo III, ikkinchi taronasi – qashqarcha; Nasrullo IV, uchinchi taronasi; Nasrullo V, to‘rtinchi taronasi – ufor. Doyra usullari: Nasrullo I . Nasrullo II . Nasrullo V . Turg‘un Alimatov tomonidan Nasrullo I, II va V qismlari gramplastinkaga (M30- 35921) yozib olingan. Mazkur kuy namuna ustozlar ijro etgan katta variantning

qisqartirilgani bo‘lib, ayrim kuy jumlalari qaytariqsiz ijro etilgan. T.Alimatov ijrosidan R.Qosimov notaga olgan. Sarahbori Dugoh Shashmaqom tarkibidagi Dugoh (IV-jild) maqomining I, II, III, IV, V va VI taronalari. Nasr – ashula bolimi. Ustoz sozandalar maqom cholg‘u kuylari bilan birga ashula yo‘llarini ham barcha milliy cholg‘ularimizga moslashtirib o‘ziga xos ijro bezaklari bilan boyitilgan holda talqin etmoqdalar. Ana shunday ijodiy yondashuvni T.Alimatov faoliyatida ko‘rish mumkin. Ijrochilik tajribasidan ma’lumki, ashula yo‘llarini cholg‘ularga moslashtirish jarayonida ashula jumlasidan oldin ijro etiladigan kuy jumlalari ikki yoki uch marotaba qaytarilmasligi uchun qisqartiriladi. Bunda asosan ashula jumlalarining o‘zi kuy sifatida ijro etiladi. Mazkur asar ham turkum tarzda ana shunday ixchamlashtirilgan namunadir. Ushbu turkum asarni T.Alimatov rahbarligidagi tanburchi sozandalar ansambli ijrosidan R.Qosimov notaga olgan. Sarahbori Dugohning doyra usuli: . Taronalarining doira usullari: Tarona I: ; Tarona II: ;

Tarona III: ; Tarona IV: ; Tarona V: ; Tarona VI: .

Фойдаланилган адабиётлар : 1. Ю . Ражабий . Ўзбек халқ мусиқаси . I - IV жилдлар. T ., 1955-1959 йй. 2. А.Умаров. Танбур наволари. T ., “Фан”, 1995. 3. Р.Турсунов, С.Маннопов. Анъанавий қўшиқ ижрочилиги услубияти. T ., “Ижод дунёси”, 2003. 4. И.Акбаров. Музика луғати. 1987. 5. И.Ражабов. Мақомлар масаласига доир. T ., 1963. 6. Б.Рахимджанов. Мелодии дутара. T ., Издательства литературы и искусства имени Гафура Гуляма. 1980. 7. М.Абдукаримов. Навои танбур. Душанбе. 1990. 8. М.Тошмуҳамедов. £ижжакда анъанавий ижрочиликни ўзлаштириш. T ., 1999. 9. С.Жумаев. Созлар садоси. T ., 2001. 10. Б.Раҳимжонов. Дуторчилар ансамбли. T ., £афут £улом номидаги нашриёт- матбаа ижодий уйи. 2002. 11. Р.ªосимов. Анъанавий танбур ижрочилиги. T ., “Чўлпон”, 2002. 12. £.ªўчқоров, А.Умаров. Ансамбль чолғулари. T ., “Мусиқа” нашриёти, 2003. 13. А.Умаров. Танбур тароналари. T ., “Янги ижод”, 2004.

Похожие

Diatоnik intеrvallar va ularning tuzilishi

Ashulachilik apparatining tuzilishi va ahamiyati

Ganch o’ymakorligida ishlatiladigan asbob uskunalar va ulardan foydalanish

Majоr ladi, lad pоg`оnalari, gammasi va majоr tоnalliklari

Yettinchi sinfda musiqa o’qitish metodikasi va uning mazmuni