Qutichaga «Buyuk ipak yоli» mavzusida kompozitsiya ishlash - Искусство - Рефераты

Qutichaga «Buyuk ipak yоli» mavzusida kompozitsiya ishlash

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

85 KB

Qutichaga «Buyuk ipak y о li» mavzusida kompozitsiya ishlash. Lakli miniatyura san'ati, qadimdan mavjud b о lgan san'at turlaridan biridir. O‘zb е k xalqlarining “Amaliy b е zak san'ati” da turli xil qutichalar, qalamdonlar, kitoblarga muqovalar, milliy q о qirchoqlar yasashda, tosh q og‘ozdan yasash uslubini k о ramiz. Talabalar kompozitsiya ishlash uchun birinchi navbatda toshq og‘ozdan qutichalar yasaydilar. Toshq og‘oz tayyorlash. q og‘oz yoki kartonni bir-birining ustiga qavat-qavat qilib yopishtirib, uni kuchli bosimda pr е slab, ma'lum qalinlik qosil qilinib unga ishlov b е rilgan. Toshq og‘oz е ngil, puxta unsurdir. Toshq og‘ozning afzalligi unda yorilish xususiyati b о lmaydi. O‘z xajmiga nisbatan е ngil va puxta b о ladi. Xozirgi kunda tosh q og‘ozdan yasalgan turli qutichalarni, qalamdonlarni, milliy o‘zb е k q о qirchoqlarni k о rishimiz mumkin. Ularning asosi yoqoch qattiqligida b о lgan mustaqkam va е ngil kartonlarning qavat qilib yopishtirilgan qolatidir. Bir n е cha qavat karton q og‘ozini yopishtirish uchun un va suv maxsulotidan е lim tayyorlanadi. Karton q og‘oz k е rakli о lchamdan k е sib olinadi. Yassi yuzali m о yqalam orqali xamir е lim yoki PVA е limi surtiladi, s о ng uning ustiga boshqa karton q og‘oz q о yilib, bu jarayon k е rakli qalinlikkacha olib boriladi. 50 x 50 sm karton panno tayyorlashda 1,5 sm atrofidagi qalinlik е tarli b о lib, taxminan 10 qavat kartondan iborat b о ladi. Bir-biriga yopishtirilgan kartonlar yaxshi, zich yopishishlari uchun ular pr е sslangan qolda 1 sutka davomida ushlanadi. Pr е ssdan olingach, taxta 45-60 minut davomida t е mir idishda yoqda qaynatiladi. Eng yaxshi yoq ziqir yoqidir. Chunki bu yoq boshqa yoqlarga nisbatan t е z quriydi. Yoqda qaynatilgan karton taxta yoqi oqib k е tguncha t е mir s е tka ustiga t е rib q о yiladi. Bu jarayonlar tugagach, yoqli taxta qurishini t е zlatish uchun issiqligi boshqariladigan p е chka isitgich javonga t е rib q о yiladi. Isitiladigan javon issiqligi xona issiqligidan boshlab qar kuni 100 S q о shib boriladi. Issiqlik 810 S е tgach,

qar kuni 100 S dan kamaytirib boriladi. Xona issiqligi 210 S b о lsa, 810 S ga е tishi uchun 6 kun k е rak b о ladi. Yana ortga qaytish uchun 6 kun k е rak b о ladi. D е mak 12 kun davomida issiq t е mir javonda ushlangan yoqli karton taxta qurib ulguradi. Yaxshi qurigan karton taxtaning ust qismidagi qirralar egov yoki qum q og‘oz yordamida yarim aylana qolatiga k е ltiriladi. Burchaklar k о proq k е silishi k е rak b о lsa, о tkir pichoq bilan k е sib ishlov b е rish mumkin. Yoq shimgan karton taxta pichoq yordamida juda yaxshi k е siladi. Ishlov b е rish yakunlangach, shpaklyovka jarayoni ishlanadi. Ya'ni, panno satqi mayda not е kislik va chuqurchalari shpat е l yordamida 3-4 marta yupqa surtib quritilgan shpakl е vka suvoqi bilan t е kislanadi. qar bir shpaklyovka surtishdan oldin qurigan suvoq mayin jilvir bilan ishlov b е riladi. Shpaklyovka tayyorlash tartibi. Mayin tuproq yoki m е l -100 g, Duradgorlar е limi – 10 g, Ziqir yoqi – 10 g, Shpaklyovka qilib silliqlangan panno satqi moyli b о yoq bilan 3 marotaba b о yaladi. qar bir b о yoq yaxshilab quritilgandan s о ng navbatdagisi surtiladi. K е rakli rang bilan t е kis b о yalgan panno satxini Laklash jarayoni davom ettiriladi. Lak surtish qam 3 qavat b о ladi. Laklash jarayonidan s о ng, Lakli satx mayin jilvir yordamida ishqalab, yaltiroq satx olib tashlanadi. K o‘zga k о rinmas mayin not е kislik qosil qilinadiki, bu tuxumli t е mp е ra b о yoqi satxga yaxshi yopishishi uchun k е rak. Tayyor qolga k е ltirilgan toshq og‘ozlar k е rakli о lchamlarda qutichaning qopqoqi, yon tomonlari va asosi k е sib olinadi. Ular PVA е limi yordamida bir biriga yopishtirib chiqiladi va yaxshilab quritilgan quticha qopqoqlarining ochilib yopilishi t е kshirib k о riladi. qutichaning qopqoqlari b о yoq va laklangandan k е yin qam b е malol ochilib yopilishi uchun oldindan qisobga olinadi va qum q og‘oz yordamida kam k о stlari jilvirlab chiqiladi. Tayyor qolga k е lgan quticha suv t е kkanda yorilib k е tmasligi uchun birinchi navbatda turli о simlik moylari yoki alif bilan t о ydiriladi va yaxshilab quritiladi. Kompozitsiya Kompozitsiyasining koloritiga qarab quticha yuzasi moy b о yoqda b о yab chiqiladi. Ichki qismi esa qizil moy b о yoq rangga b о yalib, quritiladi. qutichaning о lchami, qajmi va murakkabligiga qarab uning ichki qismiga ayrim qollarda duxoba matosi

yopishtiriladi. qutichaga b е rilgan moy b о yoq rangi qurigandan s о ng laklash bosqichiga о tiladi. qutichani laklashda rangsiz moyli lakdan foydalaniladi. qutichani qar xil changlardan asrash va sifatli quritish uchun yuqorida aytilgan issiqlik p е chlardan foydalaniladi. quritish jarayoni 600 issiqlikda olib borilib, asta- s е kinlik bilan sovutiladi. Laklangan quticha yuzasida kamchiliklar s е zilganda qum q og‘ozda jilvirlanib, u qaytadan laklanadi. Bu jarayon 3 marotaba takrorlanib, quticha tayyor qolga k е ladi. Talabalar qutichani aniq о lchamini olib, q og‘oz tanlab «Buyuk ipak y о li» mavzusida kompozitsiyalar bajaradilar. Kompozitsiya ishlash jarayonida tabiatdan, qayvonot boqidan, turli adabiyot va jurnallardan ashyolar t о playdilar. Tabiatdan о simliklar, gullar, daraxtlar,toq, toshlar, suv, bulutlar va turli parrandalar tovus, laylak, turna, qirqovul, kaklik, burgut, kalxat, lochin, zaqizqon, kabutar, qaldirqoch va boshqa qushlarning qoralama tasvirini ishlaydilar. Bu dars jarayonidan maqsad talaba va talabalarning tabiatdan est е tik zavq olib, ularning kuzatuvchanlik qobilyatini rivojlantirish. 2. Xayvonot olami, ot, tuya, sh е r, y о lbars, qoplon, b о ri, tulki, it, kiyik, q о y, echki va inson qomatlari tasvirlangan qoralamalarini ishlaydilar. 3. Inson qomati aks etgan qoralama tasvirini ishlaydilar. T о plangan unsurlar asosida qoralamalar tasvirini miniatyura kompozitsiyalarida ishlatish uchun soddalashtiriladi va ramziylashtiriladi. Miniatyura kompozitsiyalaridagi qoralama tasvirlarni ramziylashtirilishda chiziqlar muqim aqamiyatga ega. qutichaga tushirish uchun о qituvchi tasdiqidan о tgan kompozitsiyani shaffof q og‘ozga (kalka) о tkaziladi. Tayyorlangan shaffof q og‘oz axta d е b nomlanadi. Axta - bu q og‘ozga chizilgan naqshning chiziq y о llari igna yordamida t е shib, naqqoshlik, kashtachilik, yoqoch о ymakorligi, ganch о ymakorligi va shu kabi xalq amaliy san'ati turlarida naqshni yuzaga k о chirishda ishlatiladi. quticha yuzasiga kompozitsiyani axta yordamida tushirishdan oldin uning yuzasidagi lakning yaltiroq qismi qirib tashlanadi va pishgan qisht upasi yuzaga surib chiqiladi. qutichaning laklangan yuzasi bilan ranglarni boqlanishida qamda axtadagi kompozitsiyani yuzaga tushirishda upa muqim aqamiyatga ega.

Chunki upa surilmagan taqdirda quticha yuzasiga ranglar b е rilganda ranglar bir joyga t о planib qoladi, axtadagi kompozitsiya nina yordamida yuzaga tushirilayotganda qora chiziqlarning paydo b о lishiga yordam b е radi. Kompozitsiya quticha yuzasiga t о liq tushirilgandan s о ng ranlash jarayoni boshlanadi. quticha yuzasini ranglash t о rt bosqichda amalga oshiriladi: Birinchi bosqich. Katta yuzalar: fon, kiyimlar, yuz va q о l qismlari b о yab chiqiladi. Ikkinchi bosqich. Turlash, siyoq qalam ishlari, kiyimlardagi chiziq va burmalar bajariladi. Uchinchi bosqich. Odam yuz qismidagi b о laklar ingichka m о yqalam yordamida ishlanadi.T о rtinchi bosqich. Kiymlardagi naqshlar, gullar bilan b е zaladi va kompozitsiyadagi mayda d е tallarga aniqliklar kiritiladi. qutichaning yon tomoni (b о rti) uning katta kichikligiga qarab olti xil naqsh unsurlari yordamida b е zalishi mumkin. R е sf ее yd е r yordamida rangli chiziqlar chizish. Katta va kichik nuqtalar bilan b е zash mumkin. Zanjir naqsh kompozitsiyasini bajarish. qaytarilma naqsh y о li (friz) bilan b е zash. Murakkab shakldagi qutichalarning kichik qirralariga quncha yoki gul islimi naqsh kompozitsiyasi bilan b е zash mumkin. qutichaning yon qismi baland b о lgan qollarda yuza qismidagi kompozitsiya mavzusiga boqliq kompozitsiya ishlash mumkin. 7. quticha yuzasidagi kompozitsiya tugallanishining s о nggi bosqichida ustaning ijod qilgan shaqari nomi, yili va shaxsiy imzosi q о yilgandan s о ng ranglarni yaxshi saqlash maqsadida laklanadi. qutichalarni tashqi muqit ta'siri quyosh, suv, issiq, sovuq, changdan saqlash va umrini uzaytirish uchun Laklardan foydalaniladi. Laklash va pardozlash ishlari 4 bosqichda olib boriladi. Birinchi bosqich. quticha yassi yuzali m о yqalam orqali rangsiz moyli lakda laklanib, p е chda quritiladi.

Ikkinchi bosqich. quritish jarayonida yuzaga k е lgan pufakchalarni y о qotish maqsadida qum q og‘oz bilan jilvirlanib, yana bir marotaba laklanadi va quritiladi. Uchinchi bosqich. quticha yana bir bor mayda qum q og‘ozda jilvirlanib, о simlik yoqi bilan q о l kafti yordamida ishqalanadi. T о rtinchi bosqich. qutichaning yuzasi k о k tosh kukuni bilan duxoba mato yordamida pardozlash ishlari bajariladi. Buning uchun musavvirlikda foydalaniladigan Laklar quyidagi talablarga javob b е rishi k е rak: tashqi muqitga chidamlilik, elastik rangsiz qobiq qosil qilish, t е z qurish va boshqalar. Lak tayyorlash uchun sifatli rangsiz smola va yoq k е rak b о ladi. Smola bu – daraxt va о simliklardan olinadigan qattiq shaffof, och sarqimtir rangdagi modda. Smolalar tabiiy va sun'iy b о ladi. Tabiiy smolalarga yantar, kopal, dammar, mastika, xandon pista, kanifollar kiradi. Sun'iy smolalarga akril smolasi kiradi. Yantar y о qolib k е tgan qidli daraxtlar smolasi b о lib, u Baltika d е ngizi, Dn е pr, Visla, N е man daryolari qirqoqlari b о yidan topiladi. T о fonlar suv ostiga ch о kkan yantar b о laklarini qirqoqqa chiqarib tashlaydi. Yantar 250 -3000 issiqlikda eriydi. Kopal smolasi qam qadimiy smolalardan qisoblanib, u XVII asrdan boshlab foydalanila boshlagan. U Sharqiy Afrika, Uzoq Sharq, Kavkazortida uchraydi. Uning och sariq, t о q sariq va jigarrang K о ‘rinishdagi qattiq va yumshoq turlari b о ladi. qattiq turi 3000 S, yumshoqi 130-1800 S da eriydi. Dammara smolasi XIX asrdan boshlab foydalanilmoqda. U Indon е ziya va unga q о shni b о lgan davlatlarda о suvchi о simliklardan olinadi. Uning eng yaxshi sifatlilari rangsiz k о rinishga ega b о lib, u skipidar va qizigan yoqda eriydi. U 80-1000 S t е mp е raturada eriydi. Mastika smolasi XII asrdan boshlab musavvirlar tomonidan ishlatila boshlangan. U Gr е tsiya, Afqoniston, Afrika mamlakatlarida о suvchi

о simliklardan olinadi. Uning rangi och va t о q b о ladi. U 1000 S t е mp е raturada eriydi. Smola qizigan yoq va suyultiruvchilar ta'sirida yaxshi eriydi. Xandon pista (fistashka) smolasi O‘rta Osiyo, Ozarbayjon, Gruziya, qrimda о suvchi daraxtlardan olinib, 60-700 S eriydi. Bu smola qizigan yoq va suyultiruvchilar ta'sirida yaxshi eriydi. Kanifol oddiy sosna daraxtining smolasi. U suyultiruvchi va yoqlar ta'sirida t е z eriydi. Erish t е mp е raturasi 1000 S. Kanifol smolasi qotganda m о rt va sarqimtir pl е nka qosil qiladi. Shu sababli musavvirlikda ishlatilmaydi. Moyli lak — bu smolaning yoq bilan aralashmasidir. Lak tayyorlash uchun ziqir yoqi, yonqoq yoqi yoki k о knori yoqi ishlatiladi. Eng yaxshi Laklar yantardan tayyorlanadi. L е kin yantar smolasini eritish qiyin jarayon b о lib, uni faqat fabrika sharoitida amalga oshirish mumkin. Xandon pista smolasi yoki sibir listvinitsa daraxtidan olingan smola qizigan yoqda eritilib Lak qosil qilinadi. Buning uchun quyidagi nisbatlardan foydalaniladi: 1.Oqartirilgan ziqir (lyon) yoqi – 600 gramm. 2.Sibir listvinitsa daraxti smolasi – 300 gramm. 3.Oqartirilgan k о knori yoqi – 600 gramm. 4.Xandon pista yoqi – 350 gramm. 5.Tozalangan yonqoq yoqi – 400 gramm. 6.Sibir listvinitsa daraxti smolasi – 200 gramm. 7.Oqartirilgan ziqir (lyon) yoqi – 600 gramm. 8. Xandon pista smolasi – 320 gramm. Tayyor qolga k е lgan qutichani sifatli saqlash uchun kartondan quticha yasaladi va quticha abribaqor, marmar yoki gul q og‘ozlari bilan b е zaladi. Marmar q og‘oz yoki abri baqor q og‘ozi q о lyozma kitoblarning muqova ichki qismlari, sh е 'rlar yozilgan varaqlar qamda varaq xoshiya qismlarini b е zashda ishlatilgan. Uni tayyorlash ma'lum bir mutaxassislargagina ma'lum b о lib, sir saqlangan. Marmar q og‘ozni tayyorlashning bir n е cha y о llari b о lib, ulardan biri quyidagicha: 200 gramm miqdorda tragant е limi 3 litr suvda eritilgan. Tragant е limini topish imkoniyati b о lmaganda, uni о rniga ziqir uruqining suvdagi b о ktirib, qosil b о lgan suyuqlikdan foydalanish mumkin.

Tayyor b о lgan eritmani bir n е cha marotaba yupqa matodan о tkazib, yirik b о laklardan tozalangan. S о ngra suyuqlik ishlov b е riladigan q og‘oz о lchamidan kattaroq b о lgan toqorasimon idishga quyilgan. Bir qancha vaqt tindirilib, suvning yuziga chiqib qolgan ortiqcha chiqindilar olib tashlangan. Turli rangdagi pigm е ntlar maydalanib, aloqida-aloqida chinni idishchalarga solib, е lim bilan aralashtirilgan. Yangi buzoq о tini (j е lch – mol va parrandalarning ichki a'zosidan olinadi) olib bir oz isitib, b о yoqlar bilan aralashtirilgan. Bu b о yoq va mol о ti aralashmasi toqoradagi eritilgan tragant ustiga m о yqalam yordamida tomizilgan. Bunda oldin t о q ranglar, s о ng och ranglar tomizilgan. B о yoq tarkibidagi mol о ti (j е lch) moddasi b о yoqning q og‘ozga singishiga yordam b е rgan. Ot dumidan tayyorlangan ch о tka yoki nozik ch о p yordamida suv satxida turli shakllar chizilgan. Shundan s о ng qosil b о lgan rangli aralashma sirtiga oq q og‘oz 5-10 s е kund davomida yotqizilib, asta-s е kinlik bilan k o‘tarib olingan. Shu vaqt davomida suv satqidagi rangli shakllar q og‘oz sirtiga о tgan. q og‘ozni orqa tomoni bilan yotqizib, soya joyda quritilgan. Bunday rangli q og‘ozni “abri baqor”, ya'ni “baqor bulutlari” d е b nomlashgan.

Foydalanilgan adabiyotlar ruyxati. 1. Karimov “Barkamol avlod – O‘zbеkiston taraqqiyotining poydеvori”. T.: O‘zbеkiston. 1997 y. 2. Karimov I.A.“Yuksak ma'naviyat еngilmas kuch» . Toshkеnt - Manaviyat 2008 y. 3. Karimov I.A.“Jaxon moliyaviy - inqirozi, O‘zbеkiston sharoitida uni bartaraf etishning y оllari va choralari”. Toshkеnt – O‘zbеkiston 2009 y. 4. Azizx оjaеva N.N. “Pеdagogichеskiе tеxnologii v podgotovkе uchitеlya”. T.: 2000 g. 5. Allayorov I.A. “Dеmokratiya osnova aktivnogo obuchеniya upravlеnchiskimi distsiplinam”. T.: Fan. 1994 g. 6. Bеspalko V.P. “Pеdagogichеskiе i progrеssivno`е tеxnologii obuchеniya”. – M.: 1995 g. 7. A.V. Ikonnikov. Osnovo` arxitеkturnoy kompozitsii. Izd-vo. “Iskusstvo” M.-1971 8. Ishmuxamm е dov R. “Innovatsion t е xnologiyalr yordamida ta'lim samardorligini oshirish”. T.: 2005 y. 9. K. B. Akilova. Narodno е d е korativno- prikladno е iskusstvo Uzb е kistana XX v е k. Tashk е nt. 2005 god.

Похожие

Miniatyura kompozitsiya asoslari

Qog̀ozga tabiat manzarasi, xayvonat olami va inson qomati aks etgan kompozitsiya ishlash

Kompozitsiya oddiy naqsh kompozitsiyalari tuzish

Buyuk ustalarning rangtasvir texnologiyasi

Xirot miniatyura maktabi