Qadimgi o'zbek san'ati va o'zbek sobiq sovet san'ati - Искусство - Рефераты

Qadimgi o'zbek san'ati va o'zbek sobiq sovet san'ati

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

64.5 KB

Qadimgi o'zbek san'ati va o 'zbek sobiq sovet san'ati O'zbek san'ati qadimiy tarixga ega. Hozirgi O'zbekiston hududida ibtidoiy jamoa davridayoq odamlar yashaganlar. Ular yashagan manzillardagi qoya suratlar, bronzadan yasalgan turli xildagi taqinchoq, mehnat va urush qurollari ibtidoiy jamoa davri kishisining hayotini bilishga yordam beradi. Shunday qadimiy yodgorlik suratlaridan biri Zarautsoydagi (Surxondaryo vil.) qoyaga ishlangan suratlardir. Bu surat birmuncha primitiv, sodda bo'lishiga qaramay, ibtidoiy jamoa davri kishilari hayoti, ularning yovvoyi hayvonlarni ov qilayotgan vaqti ishonarli talqin etilgan. Chopib borayotgan yovvoyi qo'tos, shoxli buqalar va unga niqob ostiga yashirinib, hujum qilayotgan odamlar tasviri orqali ibtidoiy jamoa davri rassomi shu ov manzarasidagi kuchli harakat va hayajonni ustalik bilan ko'rsata olgan. Suratda, ayniqsa, hayvonlar tasviri ifodali chiqqan. Ulardagi kuch, epchillik hayotiy talqin etilgan. G'op devorlariga ishlangan suratlar O'zbekistonda, jumladan, Boysun va Termiz tumanlari, Samarqand, Toshkent, Jizzax, Xorazm, Farg'ona viloyatlaridan arxeologlar tomonidan ko'plab topilgan. Bu suratlarning mavzusi juda chegaralangan. Asosan, hayvonlar tasviri yoki ov manzaralarini uchratamiz. Shu bilan birga, topilgan suratlar orasida uy hayvonlarining tasviri (kuchuk, ot, sigir, qo'y, tovuq va h.k.) ham uchrab turadi. Bu tasvirlar ibtidoiy jamoa tuzumidagi o'troq holda hayot kechirayotgan odamlarning tevarak-atrofni o'ziga bo'ysundirish, ular tafakkurining taraqqiy etib borayotganini tushunishda muhim rol o'ynaydi. Eramizdan avvalgi asrning oxirlari va yangi eraning boshlarida O'zbekistonda kulolchilik borasida jiddiy rivojlanish sezildi. Bu davrlarda yaratilgan turli shakl va kattalikdagi ko'zacha va xumchalar qurol va dastgohsiz, qo'lda bajarilgan. Ularning tashqi bezagiga e'tibor berilganligi seziladi. Jumladan, ushlaydigan bandi ko'pincha biror bir hayvon ko'proq qo'y, qo'chqor boshiga o'xshatib ishlangan. Vaqt o'tishi bilan bu shakllar soddalashib borgan, xum yuzasi esa chiziqli naqshlar bilan bezatila boshlagan. Bu davrlarda oltindan, kumushdan bezak va amaliy buyumlar ishlash san'ati ham

keng tarqala boshlagan. Tasviriy san'atda ham mavzu kengayib borgan. Bu o'rinda yuz manzaralarini aks ettiruvchi bo'rtma tasvirlar, jangchilar obrazi diqqatga sazovordir. Yozuv manbalariga ko'ra, quldorlik davrida ham O'rta Osiyoda san'atga qiziqish kuchli bo'lgan. Boylarning uyi, ibodatxona devorlari suratlar, naqshlar bilan bezatilgan. Eramizning boshlariga kelib, iqtisodiy jihatdan birmuncha ilgari siljish yuz bera boshladi, shaharlar qurilishi jonlandi. Bu davr san'atida grek san'atining ta'siri borligi seziladi. Mayda haykaltaroshlik keng tarqaldi. Bunday haykalchalar Sug'd, Xorazmdagi shaharchalardan ko`plab topilgan. Termiz atrofidagi topilgan haykallarda esa, ko'proq Budda va uning shogirdlari tasviri uchraydi. Yangi eraning boshlarida devoriy rangtasvir borasida ham asarlar yaratilganligini Termizdan topilgan devoriy suratlar tasdiqlaydi. Xorazm yodgorliklari, ayniqsa Tuproq qal'adan (III- IV asr) topilgan hayvon va devoriy rasmlar qadimgi o'zbek san'atini bilishda muhim daliliy material bo'lib xizmat qiladi. VI- VII asrlar ham san'at, ham madaniyat tarixida ko'tarilish davri bo'ldi. Bu asrlarda ko'plab yirik monumental inshootlar, hashamatli binolar qurildi. Varaxsha (Buxoro vil.), Afrosiyob (Samarqand vil.) dagi saroy qoldiqlari, ularning devorlariga ishlangan suratlar , yaratilgan haykallar yuksak mahorat bilan ishlanganligi hozir ham kishini hayratga soladi. Abu Rayhon Beruniy, Muhammad Xorazmiy, Abu Ali ibn Sino, Forobiy yashagan vaqtlar ham bizga j uda ko'p nodir yodgorliklar qoldirdi. Bu asrlarda me'morlik yetakchi o'rinni egalladi. Shu davrning nodir yodgorligi bo'lgan Somoniylar maqbarasi o'z davrining estetik-falsafiy qarashlarini mujassamlashtirgan. Temur va Temuriylar davrida yaratilgan Bibixonim masjidi, Amir Temur maqbarasi, Ulug'bek madrasasi va rasadxonasi, Shoxi Zinda ansambli - bularning hammasi xalq badiiy merosining yorqin sahifasini tashkil etibgina qolmay, balki jahon tasviriy san'ati tarixi sahifalarida o'zining faxrli o'rnini egallaydi. Bu davrlarda miniatura san'ati borasida ham sezilarli jonlanish bo'ldi. Shu davrda yashab ijod etgan Kamoliddin Behzod, Mahmud Muzahhib, Murod Samarqandiy va boshqa qator musavvirlar miniatura san'atining nodir

namunalarini yaratib qoldirdilar. Bular orasida, ayniqsa, K.Behzodning faoliyati (taxminan 1466-1535-yillar) diqqatga sazovordir. Behzod Xirotda tug'ilgan. Bu yerda Husayn Boyqaro kutubxonasida ishlagan. 1507-yili Xuroson Shayboniyxon qo'liga o'tgach, Behzod Buxoroga ko'chib kelgan va shu yerda 1522 yilgacha yashab, ijod qilgan va o'zining mashhur Shayboniyxon portretini yaratgan. Keyinchalik qisqa vaqt Tabrizda (1522-1524) keyin yana Hirotda yashab ijod etgan. Buyuk Alisher Navoiyning g'amxo'rligida kamol topgan Behzod Sa'diyning «Bo'ston», «Guliston», Nizomiyning «Xamsa», Xisrav-Dehlaviyning «Xamsa», Sharafiddin Ali Yazdiyning «Zafarnoma» asarlariga ko'plab suratlar chizgan. Navoiyning dostonlarini ajoyib suratlar bilan bezagan. Behzod portretchi rassom sifatida ham mashhurdir. U Navoiy, Jomiy, Husayn Boyqaro, Shayboniyxon portretlarining muallifidir. Bundan tashqari, manzara, tarixiy, hayotiy, maishiy janrlarda ham samarali mehnat qilgan. Bu o'rinda uning «Juma masjidi qurilishida» miniaturasini eslab o'tish mumkin. Uning mavzutik kompozitsiyasi dinamik xarakterga ega. Behzod o'z ishining ustasi edi. U O'rta Osiyo miniatura maktabining rivojlanishiga katta ta'sir ko'rsatdi. Behzodning ijodiy rejalarini keyinchalik uning shogirdlari Qosim Ali, Mahmud Muzahhib, Mulla Yusuf va boshqalar davom ettirdilar. XVII-XVIII asrlarda Buxoro, Xiva, Urganch, Toshkentda yaratilgan me'morchilik obidalari, dekorativ-amaliy san'at buyumlari xalqning go'zallikka bo'lgan intilishidan dalolat beradi. XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asr boshlarida o'zbek san'ati tarixida yangi bosqich boshlandi. Bu davrda xalq dekorativ-amaliy san'ati yetakchi o'rin egalladi. Bu san'at shu davr kishilari uchun voqelikni, tevarak-atrof go'zalligini yuksak poetik shakllarda aks ettiruvchi, ularning hayot, go'zallik tushunchalarini ifodalovchi birdan bir san'at turi bo'lib qoldi. Qo`li gul xalq ustalari yaratgan nafis zargarlik buyumlari, kulolning ajoyib sopol buyumlari, naqqoshning bezaklarida shu davr kishilarining voqelikka bo'lgan estetik munosabati, estetik ideali, hayot to'g'risidagi falsafiy qarashlari o'zining badiiy talqinini topdi. Bu davrlarda Buxoro, Xiva, Qo'qon va boshqa

shaharlarda qurilgan me'morlik yodgorliklari, A. Donish (Ahmad Kalla) va boshqa miniatyurachilar ijodida o'zbek xalqining boy o'tmishi an'analari davom ettirildi. O'rta Osiyoning Rossiya bilan qo'shilishi natijasida ijtimoiy hayotda sodir bo'lgan o'zgarishlar bevosita san'atda ham o'z ifodasini topa bordi. Buni dekorativ-amaliy san'at asarlaridagi yangi kompozitsiyalarda, ularning sujet va motivlarida, real hayotning tasvirlanishida voqelikni ustalar tomonidan real tasviriga intilishlarida ko'rish mumkin. Bunday o'zgarishlar rus va o'zbek me'morlik san'ati an'analarining bir-biriga yaqinlashishi va qo'shilishi natijasida paydo bo'lgan yangi uslublarda ham namoyon bo'la boshladi. M uhimi, XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlab o'zbek xalqining badiiy hayotida sodir bo'lgan muhim o'zgarishlardan biri bu realistik dastgoh san'atining maydonga kelishi edi. Jonli narsalar tasvirining din tomonidan taqiqlanishi bu san'atning O'rta Osiyo xalqlari orasida tarqalmasligining sababi bo'ldi. Hozir bu san'at rivojlanmoqda. Dastgoh realistik rasmlar chizishni birinchi bo'lib XIX asrning 40-yillaridan boshlab O'rta Osiyoga kela boshlagan rus badiiy maktabining talabalari boshlab berdilar. Bu, borada rus rassomlari V.V. Vereshagin, A.Karamzin, I. Kazakov, S. Yudin, R. Zommer, ukrain rassomi S. Svetoslavskiy va boshqalar ijodi diqqatga sazovordir. Lekin shu bilan birga, rus rassomlarining mahalliy xalq oldida borliqni, ayniqsa, jonli narsalarni do'zax jazosidan qo'rqmay tasvirlashlari ruhoniylar obro'yining pasayishiga, dinga ishonchsizlik tug'ilishiga olib kelishi muqarrar edi. 1886-yildagi ko'rgazmada toshkentlik Buxta Sodiq Xo'jayevning alebastrdan yasagan ot va kiyik haykalchalarining qo'yilishi, 1915-yil bosmadan chiqqan S. Siddiqiyning «Ko'r o'g'li» epik poemasiga ishlangan grafik illustratsiyalarining yuzaga kelishi davr taqozosi edi. O'zbek san'atida mavjud bo'lgan an'analar, shakllanib kelayotgan yangi tendensiyalarning mavjudligi esa o'zbek san'atining tarixan qisqa vaqt ichida katta muvaffaqiyatlarga erishganligini ko'rsatadi. Bu asosda esa o'zbek san'ati shakllandi, rivojlandi.

San'at insoniyat tarixida yangi davrni boshlab berdi. Bu san'at chin ma'noda ommaning orzu-istaklarini, his-tuyg'u, fikr-o'ylarini ifodalovchi san'atga aylandi. Xalqning o'zi esa uning ijodkori bo'lib maydonga chiqdi. San'at shu ommaga tushunarli bo'lishi va omma tomonidan sevilishi lozim. U ommaning tuyg'usini, fikrini va irodasini birlashtirishi, ommani ko'tarishi kerak. San'at omma orasida san'atkorlar yetishtirib chiqarishi va ularni o'stirishi kerak. Kamol topib kelayotgan me'morlik, amaliy-dekorativ va tasviriy san'atning nodir yodgorliklari jahon san'ati taraqqiyotida salmoqli o'rinni egallab, uning rivojiga o'z ta'sirini o'tkazmoqda. O'sha davrda san'atning mavzusi kengaydi, uning yangi tur va janrlari maydonga keldi. Ana shunday janrlardan biri tarixiy-inqilobiy janrdir. Bu janrning mazmuni bevosita inqilob, grajdanlar urushi yillari va ularning rahbari va yo'lboshchisi faoliyati bilan bog'liqdir. Rassom va haykaltaroshlar bu janrga murojaat qilar ekanlar, dastlab xalqning ulug'vorligi va qudratini ochib berishga, xalq va partiya birligidagi kuchni ifodalashga harakat qiladilar. Izhor etish, uning olijanobligi va printsipialligidan hayratlanish, uning, jumladan, N.A. Andreyevning (1931-1932) haykaliga xos printsipiallik, o'tkir zakovat va kelajakka ishonch yuksak professional mahorat bilan badiiy ifodalangan. A.M. Gerasimovning (1930) mashhur rangtasviri esa ko'z o'ngimizda kuchli va otashin notiq obrazini gavdalantiradi. Osmondagi pag'a- pag'a qora bulutlar, namoyishchilarning qo'lidagi qizil alvon va bayroqlarning hilpirashi esa davrning notinchligini ochib berishga xizmat qiladi. Hayoti va faoliyatiga bag'ishlangan asarlar urushdan keyingi yillarda ham ko'plab ishlandi. B.V.Ioganson boshchiligida bir guruh rassomlar ishtirokida yaratilgan asar «Yoshlarning III sobiq syezdda chiqishi» (1951) urushdan keyingi sobiq sovet san'atida yoshlar hayoti va faoliyatiga bag'ishlangan yirik polotnolardandir. O'zbek sobiq sovet san'ati 1918-20-yillarda Toshkent, Samarqand shaharlarida badiiy maktablar ochildi. Ularga ko'plab mahalliy yoshlar jalb etildi. Inqilobdan keyingi dastlabki yillarda rus va boshqa millat rassomlari faollik ko'rsatdilar. Ular yosh milliy kadrlarni

tarbiyalash, xalq orasida san'atni targ'ib etishda faollik ko'rsatdilar. Shu bilan birga, o'zbek xalq san'atini o'rganish orqali haqiqiy milliy san'at namunasini yaratishga, o'z asarlarida davrning muhim voqealarini aks ettirishga harakat qildilar. Shunday rassomlardan biri O.K.Tatevosyan bo'ldi. Mashhur rus rassomi V.Korovinning shogirdi bo'lgan bu rassom 1915-yili birinchi bor O'zbekistonga keldi. Uning serjilo tabiati, boy me'morlik yodgorliklari yosh rassomni o'ziga mahliyo etdi. O'zbekistonda o'z ijodiy izlanishlari uchun katta imkoniyatlar borligini his qilgan rassom o'qishni bitirgach, butunlay O'zbekistonga ko'chib keldi va o'zining sermahsul ijodini boshladi, yosh rassomlarga murabbiylik qildi. Uning inqilobgacha bo'lgan davrdagi ijodi, asosan, Samarqandga bag'ishlangan. Gavjum ko'chalar, noz-ne'matga to'lib-toshgan bozor ko'rinishlari, choyxonalar rassomning ko'pgina asarlarining mazmunini tashkil etdi. Tatevosyan ijodida yangi davrni boshlab berdi. Xalq milliy san'ati an'analarini o'rgandi. lnqilob natijasida o'zbek xalqi hayotida sodir bo'layotgan yangi an'analar, uning ma'naviy olamidagi rnuhim o'zgarishlar, odamlarning mehnatga bo'lgan munosabati rassom asarlarida badiiy ifodasini topa boshladi. Rassomning «Kommuna o'quvchilari» (1918-y il) asari shunday asarlardandir. Bu asarda Tatevosyan tur li millat yigit va qizlarining dalada qizg'in mehnat jarayonida i fodalar ekan , do'stlik, t englik, ozodlik g'oyalarini il gari suradi. Yosh respublika vakillarining ertangi kunga ishonch bilan boqishi, ko'tarinki ruhda mehnat qilayotganlari kuylanadi. O'zbek san'atining dastlabki taraqqiyot bosqichi 20-yillarning oxiri va 30-yillarning boshlariga to'g'ri keladi. Bu yillardan boshlab milliy rassomlar ko'rina boshladi. Ular o'zlarining dastlabki asarlari bilan respublika badiiy ko'rgazmalarida ishtirok etib, badiiy hayotni yanada jonlantirdilar. Bu yillarga kelib, san'at mavzusi kengaydi. Do'stlik, tinchlik, mehnat go'zalligini kuylovchi asarlar yaratildi. Kishilarda sodir bo'lib kelayotgan mehnatga ko'tarinki munosabatni aks ettiruvchi asarlar yaratildi. Talantli rassom Bahrom Hamdamiyning «Ish tugadi» (1940) deb nomlangan kartinasi shu davrda kishilar ongida sodir bo'lgan o'zgarishlar, mehnatga yangicha munosabat o'z ifodasini topgan. Ish tugadi. Lekin odamlar uyga shoshilishmayapti. Ular qilingan ishni muhokama qilib, ertangi kun rejasini

belgilashmoqda. Asarda ana shunday sodda sujet tasvirlangan. Lekin rassom shu oddiy hayotiy lavhada yangi davr odamlarining yangi jamiyat qurish ishidagi jonbozligini ko'rib, ulardan quvonadi va boshqalarni ham shunga da'vat etadi. L. Abdullayevning «Yosh shoir uyidagi uchrashuv» deb nomlangan asari 20-30- yillardagi yoshlar orasidagi san'at va ma'rifatga intiluvchi yoshlarning fazilatlarini ochib berishga bag'ishlangan. Shoir yangi she'rini stol atrofidagi o'rtoqlariga o'qib bermoqda. Stol usti to'la noz-ne'matlar, yorug' va shinam xona farovon turmushdan dalolat beradi. Devordagi surat, guldonga qo'yilgan gullar uy egasining xarakterini yoritishga, uning hayotni sevuvchi, go'zallik shaydosi ekanligini ochib berishga xizmat qiladi. Bu yillarda O'zbekistonda tug'ilib o'sgan yoki o'zga o'lkalardan kelgan rassomlar ham badiiy hayotda faollik ko'rsatdilar. Ular O'zbekiston san'atining taraqqiyotiga salmoqli hissa qo'shdilar. Ana shunday rassomlardan biri Aleksandr Volkov edi. Farg'onada tug'ilib o'sgan, Moskva badiiy maktablarida ta'lim olgan bu rassom shu yillarda o'zining barkamol asarlarini yaratdi. Davr kayfiyati, kishilarning hayotga bo'lgan yuksak munosabati uning asarlarida o'zining haqiqiy poetik obrazini kashf etdi. Uning shunday asarlari ichida «Choyxonada» (1928), «Kultmagda» (1931) polotnolari, «Paxta» triptixi o'zining chuqur mazmuni va yuksak badiiy tili bilan ajralib turadi. O'zbekistonda samarali mehnat qilgan rus rassomlaridan biri Pavel Petrovich Benkov edi. U o'zbek sobiq sovet san'atining rivojlanishiga, milliy kadrlarning yetishib chiqishiga katta hissa qo'shdi. U O'zbekistonda bo'lgan dastlabki yillarida Buxoro, Xiva, Samarqandga atab juda ko'p polotnolar ishlagan. Bular, asosan, yarim manzara va yarim maishiy janrda bo'lib, ularda rassom kundalik xalq turmushini qadimgi nodir me'morlik fonida ustalik bilan tasvirlaydi. 30-yillardan boshlab Benkov voqelikka ko'plab e'tibor bera boshlaydi. Xotin-qizlar hayotida sodir bo'layotgan o'zgarishlar uning asarlarida o'zining badiiy ifodasini topadi. «Dugonalar» (1940-yil) deb nomlangan polotno P.Benkovning do'stlik mavzusida yaratgan yirik asaridir. Bu asarda o'zbek va rus qizining ishkomda g'arq pishgan uzumlarni tomosha qilishayotgan paytining tasviri orqali rassom xalqlar orasidagi

do'stlikni kuylaydi. Asar o'zining boy koloriti, obrazlar harakatidagi tabiiyligi bilan tomoshabinda yaxshi taassurot qoldiradi. Urush yillari o'zbek rassomlari uchun katta sinov bo'ldi. Ular g'oyaviy jihatdan chiniqdilar. Rassom va haykaltaroshlar front g'alabasi uchun rag'batlantira oladigan asarlar yaratishga harakat qildilar. Urush yillarida O'zbekistonga evakuatsiya qilingan Moskva, Leningrad, Kiev, Xarkov badiiy institutlari, ular bilan birga kelgan yetuk san'atkorlar D.Moor, V.Favorskiy va boshqalar respublika badiiy hayotini jonlantirdilar. O'zbek rassomlarini g'oyaviy-badiiy asarlar yaratishga da'vat etdilar. Xalqning Germaniya fashizmi ustidan erishgan olamshumul g'alabasi bilan yakunlandi. Tinch qurilish yillari boshlandi. Urushda vayron bo'lgan shahar va qishloqlarni tiklash, qishloq mahsulotlarini ko'paytirish ishlariga kirishdi. O'z mehnat faoliyatini doim xalqlar, partiyaga bag'ishlagan san'atkorlar va hayotida sodir bo'lgan bu o'zgarishlarni o'zlarining yorqin polotnolarida aks ettirishga intildilar. Bu davrdan boshlab o'zbek san'ati ham o'z rivojlanishida yangi bosqichga qadam qo'ydi. To'laqonli, g'oyaviy yuksak, badiiy barkamol asarlar yaratish o'zbek sovet san'atining bosh yo'nalishi bo'lib qoldi. Inson go'zalligi, tabiat ulug'vorligi rassomlarimiz polotnosida o'z ifodasini topa boshladi. Bu urushdan keyingi yillarda yaratilgan A. Abdullayevning A.Hidoyatov portreti (1949), Oybek portreti (1949), L.Abdullayevning «Qahramonni kutib olish» (1947), U.Tansiqboyevning «Qayroqqum GESida tong» (1957), R.Ahmedovning «Onalik o'ylari» (1958), R.Timurovning «Samarqand» (1958), Y.Elizarovning «O'zbekiston adabiyot va san'at arboblari guruhi portreti» (1959), N.Qoraxonning «Oltin kuz» (1958), V.Fadeevning «Soqchi ayol» (1958), M.Saidovning «Xirmonda» (1958), Ch.Axmarovning devoriy rasmlari va boshqalar o'zbek san'ati tarixida o'zlarining munosib o'rnini egalladi Respublikamiz rassomlari bu davrdan boshlab respublika va Butunittifoq ko'rgazmalarida faol ishtirok etib, san'atimiz ta'sirchanligining ortib borayotganini namoyish etdilar. Ayniqsa, 1957-yilda Moskvada bo'lib o'tgan Butunitt ifoq badiiy ko'rgazmasi, 1959-yili dekada kunlari tashkil etilgan badiiy ko'rgazmalar o'zbek tasviriy san'ati tarixida muhim voqea

bo'ldi. Rassomlarimiz zamonaviy mavzularda g'oyaviy-badiiy barkamol asarlar yaratib, tasviriy san'at muxlislari dilini xushnud etdilar. Bu yillarda haykaltaroshlik borasida ham ko'zga ko'rinarli yutuqlarga erishildi. F.Grishchenkoning portretlari, X.Husniddinxo'jaevning haykallari, A.Kramskayaning barelefi hamda P.Ivanovaning hayvonlarni aks ettiruvchi asarlari bunga misol bo'ladi. 60-70-yillardan boshlab o'zbek san'ati yangi pog'onaga qadam qo'ydi. Bu davrda faqat keksa rassomlar ijodidagina emas, balki yoshlar ijodida ham yangi ifoda vositalarini izlash, asarni talqin etishda uning emotsional tomoniga e'tibor berish kuchayganligi yaqqol ko'zga tashlanadi. Voqelikni ko'tarinki ruhda talqin etish, chiziqlarning ifoda imkoniyatlariga alohida e'tibor berish, rang ta'sirchanligini oshirishga intilish bu yillardagi ijodkorlar izlanishining muhim tomonini belgilaydi. Buni B.Boboyev va R.Chorievlarning rangtasvirlarida, T.Muhamedovning karikaturalarida ko'rish mumkin. O'zbek san'ati zafarli yo'lni bosib o'tdi. U ko'pmillatli san'atining ajralmas qismi sifatida insoniyatning porloq kelajagi uchun xizmat qilib kelmoqda.

Похожие

O'zbek misgarligi san'ati

Kitob bеzak san'ati

Namangan naqqoshlik san'ati

Rangtasvir - rang san'ati

Namangan naqqoshlik san'ati