Композитор Собир Бобоевнинг (1920-2004) ҳаёти ва ижоди - Искусство - Рефераты

Композитор Собир Бобоевнинг (1920-2004) ҳаёти ва ижоди

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

49 KB

Композитор Собир Бобоевнинг ( 1920-2004) ҳаёти ва ижоди Режа: 1. Композиторнинг ёшлик ва талабалик йиллари. 2. Собир Бобоевнинг вокал ижоди. 3. Собир Бобоевнинг фортепиано ижоди. 4. Композиторнинг опера ижоди. 5. Собир Бобоевнинг мусиқали драма ижоди.

Ўзбекистонда хизмат кўрсатган санъат рбоби, атоқли композитор Собир Бобоев и жодий ва жамоатчилик фаолияти билан р еспубликамиз замонавий мусиқа мадания тига катта ҳисса қўшган. У ёрқин асарлари билан М. Ашрафий, М. Бурҳонов, Т. Содиқов , Ш. Рамазонов, М. Левиев, С. Юдаков каби композитор лар сафига қўшилди. Бобоевнинг опера, мусиқали драма ва ко медиялари, симфоник, вокал - симфоник ва хор асарлари, ўзбек халқ чолғулари оркестри учун асарлари, қўшиқ ва романслари маънавий мулкимизга айланди. Собир Бобоев 1920 йил 30 декабрда Тошкентда Муҳаммад Восил Бобоев оиласида туғилди. Онаси Ҳамида Бобоева (Ҳаким хўжаева) уй бекаси бўлган: 1931 йили эри вафот этгандан сўнг 4 ўғил билан қолади. Моддий қийинчиликлар сабабли Собир ва укаси Носирни болалар уйига жойлаштиради. У ерда Собир ҳаваскорлик тўгарагига қатнашиб, дутор ва танбурда чалишни Н. Йўлдошевдан ўзлаштира бошлади. 7 - синфни битиргач, Тош кент индустриал техникумида, кейин педагогика институтининг тайёрлов курсига ўтди. Ўқишни битиргач, 1941 - 42 йилларда Тошкент вилояти умумтаълим мактабларида физика ва матема тикадан дарс берди ва педагогика институтида ўқишини давом eттирди. 1943 йилда С.Бобоев ҳаётида бурилиш содир бўлди. Тошкент консерваторияси профессори, мусиқашунос Е. Е. Рома новская билан учрашув ўтказилди. С. Бобоевнинг дутор ва тан бур чалишини, ўзи басталаган куйини тинглаб унга консервато рияда очилган композиторлик тайёрлов бўлимида ўқишга мас лаҳат берди. Бўлажак ижодкор дастлаб тайёрлов, сўнгра асосий босқичларда Ўзбекистонда хизмат кўрсатган санъат арбоби, про фессор Б. Б. Надеждин синфида таълим олди. 1949 йилда Т. Тўла либреттоси асосида «Зумрад» номли бир пардали операси билан консерваторияни муваффақиятли битирди. Талабалик йиллари С. Бобоев Ўзбекистон радиосининг хорида хонанда, бош хормейстер ёрдамчиси, 1947 - 49 йилларда Ўзбекистон филар- мониясининг ашула ва рақс ансамблида бадиий раҳбар бўлиб ишлади. Бу даврда ёзган мусиқа асарлари нинг бадиийлиги ва профессионаллигини ҳисобга

олиб С. Бобоев 1946 йили Ўзбекистон уюшмасига аъзолика қабул қилинди. 1948 йили эса уюшманинг биринчи қурултойида у ҳайъат раиси лавозимига сайланди ва 1955 йилга қадар фаолият кўрсатди. Шу билан бирга у 1951 - 52 йилларда Ҳамза номидаги Тошкент мусиқа билим юртида ва консерваторияда мусиқий назарий фанлардан дарс берди. Шунингдек, С. Бобоев 1958 - 59 йиллар да Ўзбекистон хор жамияти ҳайъат раиси, 1960 - 65 йилларда Ўзбекистон Бастакорлар уюшмаси раиси, 1966 - 69 йилларда Самарқанд опера ва балет театри директори ва бадиий раҳбари, 1972 - 76 йилларда М. Қориёқубов номидаги ўзбек давлат филармонияси бадиий раҳбари; 1969 - 78 йилларда консервато рия муаллими, 1982 - 85 йилларда Ўзбекистон Бастакорлар уюш маси раиси вазифаларида ишлади. Композитор фортепиано учун пъеса, сонатина, рақс; Клар нет ва фортепиано учун «Рапсодия», симфоник оркестр учун иккита сюита, хор жамоаси учун: Муқимий сўзига «Навбаҳор» , Т. Тўла сўзига «Алла», «Физкулътурачилар қўшиғи» (Ш. Саъдулла сўзи), «Халқимга» (Т. Фаттоҳ сўзи), «Ўзбекистон» (Р. Бобожон сўзи), хор қўшиқлар: «Булбул сайраганда» (Т. Тўла сўзи), «Ватан» (Н. Тошпўлат сўзи), «Сендадур» (Шуҳ рат сўзи), «Гул сочар» ва «Оразинг» (Навоий сўзлари), қўшиқ лар: «Ишонмайман» (М. Бобоев сўзи), «Эй сабо» (Навоий сўзи), «Бу ҳол» (Уйғун сўзи), «Дўстимга» (Ҳ. Олимжон сўзи), «Гўзал водий» (Т. Тўла сўзи), «Сенинг қўшиғинг» (Ҳ. Ғулом сўзи) каби романслар; Р. Бобожонов сўзига бешта, Т. Мирзо сўзига бола лар учун учта қўшиқ басталади. Ўзбек халқ чолғулари оркестри учун «Поэма», «Байрам увер тюра»си (1950 й.) ўзининг шодиёна оҳангдор кўтаринки руҳи, миллийлиги, шаклининг ихчам, мукаммал профессионаллиги, оркестрнинг рангбаранг жаранглаши билан ажралиб туради. Бу асар композиторни элга танитди. У биргина муаллифнинг ижодий ютуғи эмас, бутун замонавий ўзбек мусиқа санъатининг ва айниқса, оркестр жамоасининг ҳам ютуғи бўлди. Бу асар профессионал ва талабалар оркестри дастурларида ҳозирга қадар ижро қилиниб келинмокда. Худди «Байрам увертюра»си каби чанг ва ўзбек халқ чолғулари оркестри учун

басталаган «Кон цертино» (1952 й) ҳам созанда ва тингловчиларнинг севимли асар ларидан биридир. Бундай ижодий ютуқ композиторни ўз касб - ҳунари устида янада жиддий ишлашга, йирик ва муракаб мусиқа асарлари яратишга илҳомлантирди. Тез орада унинг қала ми остидан қуйидаги симфоник ва вокал - симфоник асарлар бунёдга келди: симфоник оркестр учун иккита сюита (1952, 1953 й.), мумтоз халқ куйи «Сегох» асосида симфоник поэма (1956 й.), Т. Тўла сўзларига «Оқ олтин» вокал - хореографик сюита ва «Бай рам куни» (1955 й.) вокал - симфоник поэма, айниқса, пахтакор деҳқонлар ҳаётига бағишланган 4 қисмли «Ҳосил байрами» (Р. Бобожон сўзи, 1955 й.) кантатаси ўзининг миллий оҳангдорлиги, ранг - баранг хор қўшиқлар билан мироббошининг лирик ашу ласи, якунловчи тантанавор рухда оммавий хор садолари билан ажралиб туради. Биринчи ижросидаёқ ижодий ютуғи ва асарнинг бадиий таъсирчанлиги эътироф этилди. С. Бобоевнинг бутун ижодий фаолиятида саҳна асарларига мусиқ а басталаш асосий ўринда туради. У биринчи мусиқали коме дия «Далада байрам» ва мусиқали драма «Менинг соҳилларим» (Ш. Саъдулла ва З. Фатхулинлар пъесаси, 1954 ва 1957 й.) Д. Зоки ров билан ҳамкорликда яратган бўлса, мустақил равишда 1957 йил «Катта муҳаббат» (Б. Раҳмонов пъесаси) мусиқали драмани яратди. 1958 йил Муқимий номидаги мусиқали театрда саҳналаш тирилган, «Ватан ишқи» (Ш. Саъдулла ва З. Фатхулинлар пъеса си) мусиқали драма композиторнинг катта ижодий ютуғи, десак муболаға бўлмайди. Келгуси йилларда С. Бобоев «Икки билагу зук» (Ш. Саъдулла пъесаси, 1962 й.) мусиқали комедия, «Майна Ҳасанова» (А. Раҳмат пъесаси, 1972 й.), «Олтин камар» ( Тўлқин пъесаси, 1978 й.), «Муҳаббат қўшиғи» (Т. Тлегенов пъесаси, 1980 й.) мусиқали драмалар, «Темир қафас» (Х. Расулов пъесаси, 1982 й.) мусиқали комедия ва «Шаҳрисабз маликаси» (Л. Гладких пъесаси) мусиқали комедия (1986 й.) ижод этди. С. Бобоев К. Яшин билан ҳамкорликда «Ҳамза» операсини яратди. Атоқли шоир, драматург, бастакор, жамоат арбоби Ҳамза Ҳакимзода Ниёзийнинг сиймосига бағишланган «Ҳамза» операси 1961 йил 27 май куни саҳна юзини кўрди ва томошабинлар томонидан қизғин кутиб олинди. Опера мусиқаси,

айниқса, асосий персонажлар: Ҳамза, Санобар, Алижон, Шодмон ота, Шайх Исмоиллар гўзал ва оригинал ариялари, хор қўшиқлари тинг ловчига манзур бўлди, мафтун қилди. Албатта, энг аввал бу ком позиторнинг ижодий ютуғи бўлди ва республикамиз маданий ҳаёт ида ўз вақтида катта воқеага айланган эди. Келгусида С. Бо боев «Ватан ишқи» мусиқали драмаси асосида 1973 йили (иккин чи таҳрир 1985 й.) «Фидойилар» (Ш. Саъдулла ва З. Фатхулин либреттоси) ва болалар учун 1969 йили ўзбек халқ эртаги асоси да «Ёрилтош» (Ш. Саъдулла либреттоси) операларини яратди. С. Бобоев ижодий фаолиятида доимий равишда қўшиқ, ро манс, жўрли ва жўрсиз хор қўшиқлар яратиб келмоқда. Бу со ҳада басталаган ҳамма асарларнинг номларини санаш муш кул. Айниқса, у романс жанрига катта аҳамият бериб, ўзига хос услубни топиб олди, композитор ҳар бир шеърнинг мазмунидан келиб чиқиб, декламацион оҳангларга эътибор берди. Бундай ҳол, айниқса, «Ёр кетди» (Ойбек шеъри), «Қалб» (С. Зуннунова шеъри), «Мерос» (А. Саъдулла шеъри), А. Мухторнинг 4 та шеъ рига, Ҳ. Худойбердиеванинг шеърларига басталаган романсла рида яққол сезилади. Булардан ташқари 90 - йилларда Навоий нинг 3 та, Машрабнинг 11 та, Фурқатнинг 5 та ва Нодиранинг ғазалларига романслар басталади. Жўрсиз хор учун яратган хор қўшиқлари, айниқса, ўзбек халқ ашула ва қўшиқлари асосида қайта ишлаган: «Галдир», «Тановар», «Сегоҳ» каби асар лар диққатга сазовор. Собир Бобоев ёрқин, кўп қиррали ва серунум ижоди билан Ўзбекистон мусиқа маданиятининг ривожланишига қўшган хиз матлари 1998 йили «Эл-юрт ҳурмати» ордени, «Ўзбекистонда хизмат кўрсатган санъат арбоби» фахрий унвони билан тақдир ланган.

Адабиётлар: 1. Музыкально- энциклопедический словарь. Москва. 1990 г. 2. Ф.Кароматов. Вопросы музыкознания (материалы симпозиума) 1980 г. 3. А.Жабборов.Т.Соломонова.Композиторы и музыковеды Узбекистана.Ташкент. 1975. 4. А.Жабборов. Ўзбек бастакор ва мусиқашунослари. Тошкент.2004. 5. Ю.Ражабий. И. Акбаров. Ўзбек халқ мусиқаси тарихи, (Ўқитувчи). 1981 йил. 6. Т.Қиличев. Хоразм халқ театри.

Похожие

Композитор И. Акбаров ҳаёти ва ижоди (1921)

Композитор Хайри Изомов(1922) ҳаёти ва ижоди

Композитор М. Насимов ҳаёти ва ижоди (1914-1998)

Композитор Мухтор Ашрафийнинг (1912-1975) ҳаёти ва ижоди

Композитор Абдурахим Муҳамедовнинг ҳаёти ва ижоди.(1923-1980)