Композитор А. Отажоновнинг ҳаёти ва ижоди. (1924-1997) - Искусство - Рефераты

Композитор А. Отажоновнинг ҳаёти ва ижоди. (1924-1997)

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

47.5 KB

Композитор А . Отажоновнинг ҳаёти ва ижоди. (1924-1997) Режа: 1. Композиторнинг ёшлик ва талабалик йиллари. 2. Композиторнинг вокал ижоди. 3. Композиторнинг опера ижоди. 4 . Композитор нинг мусиқали драма ижоди.

Ўзбекистовда хизмат кўрсатган артист, со занда ва композитор Абдушарип Отажонов 1924 йилнинг 1 январида Хива шаҳрида санъ аткор оиласида дунёга келди. Унинг бобоси ва отаси «созчи уста» номи билан танилган сурнайчи эдилар. Улар Абдушарипда туғма мусиқий кобилият борлигини сезиб, мусиқа цш сабоқ бера бошладилар ва у тез орада «мўъжизакор» ғижжакчи сурнайчи номига эга бўлди. 1932 йили бошланғич ўрта таълим дактабида, сўнгра ёшлар мактабида ўқиди, 1937 йили Хива қишлоқ хўжалиги техникумига ўқишга кирди. Мазкур ўқув даргоҳида му сиқа тўгаракларига ҳам қатнашди. Ўзининг ижрочилиги билан о брў эътиборга эга бўлган 15 ёшли Абдушарип 1939 йили Хива паҳридаги вилоят колхоз - совхоз театрига ишга таклиф қилинди ва ш у пайтдан унинг меҳнат фаолияти бошланди. 1942 йили А. Отажонов ҳарбий хизматга чақирилди ва Калинин , 2 - Белорусия фронтларида жанг қилди. 1944 йили 23 июнь куни о ғир ярадор бўлиб, бир оёғидан ажралди. Госпиталларда давол ангандан кейин 1945 йили армия сафидан озод этилиб, Ватаниг а қайтди. 1945 - 1951 йилларда А. Отажонов Огаҳий номидаги Х оразм вилоят мусиқали драма ва комедия театрида созанда, м усиқа бўлими маслаҳатчиси бўлиб ишлади. Ёшлигидан ижрочилик ила мусиқа басталашга қизиқан ва машқ қила бошлаган А бдушарип замонавий Оврўпо нота тизимини кўп овозли мусиқа к оидаларини ўрганиш эҳтиёжи билан 1951 йили Ҳамза номидаги Т ошкент мусиқа юртининг мусиқа назарияси бўлимида К. Отан иёзов, М. Юсупов ва С. Ҳайитбоевлар билан биргаликда ўқиди. Э л-юрт орасида обрў эътиборга сазовор бўлган санъаткорларг а ўқув юрти директори И. Ҳамроев шароит яратиб берган эди. 1 955 йили ўқишни битириб, А. Отажонов Хива шаҳрида болалар мусиқ а мактабини ташкил этди. Унга раҳбарлик қилиш билан бир вақтда Хива шаҳар маданият бошқармаси театри мусиқа б ўлимининг эмакдоши вазифасида ишлади. 1959 - 1964 йилларда Огаҳий номидаги Хоразм вилоят мусиқали драма ва комедия геатри директори ва дирижёри лавозимларида ишлади, айни пайт да Тошкент давлат консерваториясида композиция бўйича сиртқ и бўлимда профессор Б. И. Зейдман синфида ўқиди. 1964 йили А. Отажонов чанг ва симфоник оркестр учун концерт билан консерваторияни мувафақиятлили битирди. Олий маълумотли мутах ассис Урганч мусиқа билим юрти директори лавозимига тайинла нди. 1967 - 1973 йилларда у Огаҳий номидаги театр директори в а дирижёри, 1973 - 1980 йилларда мусиқа билим юрти директори б ўлиб ишлади. 1980 - 1986 йилларда театрга қайтиб, бош дирижёр вазифасида ишлади ва нафақага чиқди.

А. Отажонов ижодий меросида ранг - баранг, турли мавзуларда ёзилган қўшиқ, хор ва оркестр учун кўп қисмли мусиқий асар лар, мусиқали драма ва комедиялар муҳим ўрин эгаллайди. У ўз ижодининг дастлабки даврида чолғу мусиқасига нисбатан қўшиқ чилика кўпироқ аҳамият берди. Замондош шоирларнинг шеър ларига меҳнатни ва меҳр - муҳаббатни куйловчи, одамлар хулқи ва жамиятда учраб турадиган айрим нуқсонларни ҳазил ила танқ ид остига олувчи ранг - баранг, жозибали қўшиқлар, лирик ашу лалар, ҳажвий лапарлар яратди. Жумладан, 1957 - 1964 йиллар да қуйидаги қўшиқлар бунёдга келди: «Меҳнат завқи» (М. Абду раҳимов сўзи), «Роҳати бир жон етишдим» (М. Раҳмонов сўзи), «Газ келди, газ» (Э. Эшмонов сўзи), «Салом марду мардонларим га» ва «Чўпон йигит қўшиғи» (А. Пўлат сўзлари), «Машъал элим» (Р. Бекниёз сўзи) каби меҳнатни ва Ватанни ардоқлайдиган қўшиқ лар ёки: «Куйлайди табиат» (Ҳ. Шарипов сўзи), «Келди ёрим қошимга» (Х. Саидов сўзи), «Кезарман» (К. Аҳмадий сўзи), «Ин тизормиккин», «Айрилма мани», «Жонгинам шартингни айт» (Р. Бекниёз сўзлари), «Ошиқ ноласи» (Дилафкор сўзи), «Кел, кел жоним» (Шуҳрат сўзи) каби лирик қўшиқлар; «Бири бинафша, бири Равшан» (Бобур сўзи) лирик ялла; айниқса «Шўх ошпаз» (Порлоқ сўзи), «Почтачиман, почтачи» (К. Аҳмадий сўзи), «Узук тақсам билагингга», «Бобойжоним», «Аравакаш» ва «Ўзи бил са, билсин» (Р. Бекниёз сўзлари), «Ҳар кишининг бўлса икки хо тини» (Махтумқули сўзи), «Каминангиз комендант» (Э. Раҳим сўзи), «Суратчиман, суратчи» (Хуршид сўзи) каби ҳазил, сати рик лапарсимон айтишувлар ўз даврида хонандалар репертуа рини бойитди ва ҳозирга қадар айримлари концерт дастурлари да янграмокда. А.Отажоновнинг ижодий меросида шоирлар билан ҳамкорликда меҳнат, тинчлик, дўстлик, ишчи - деҳқон ёшлар, Ватан каби мав зуларда яккахон, хор ва оркестр учун басталаган кўп қисмли йирик асарлари ҳам оз эмас. Унинг қўшиқлари ёрқин оҳангдор лиги, жозиба ва ранг-баранглиги билан ажралиб туради. Компо зитор қаламидан қуйидаги асарлар бунёдга келди: «Шодиёна» (Хуршид сўзи, 1968 й.) вокал - хореографик сюита, «Улуғ кун» ( Хушнуд ва О. Матчон сўзлари, 1967 й.), хор ва оркестр учун «Офа рин» ва «Оқ олтин» (Д. Матчон сўзи, 1967 й.), вокал хореографик сюита, «Хоразм» (Э. Раҳмон сўзи, 1968 й.), яккахон, хор ва ор кестр учун поэма, «Маҳаллада тўй» ва «Сумалак оқшоми» (Хур шид сўзи, 1971 й.), вокал - хореографик сюита, «Замон анъанаси—никоҳ тантанаси» (Хуршид сўзи, 1973 й.), вокал хореографик сю ита, «Олтин қўллар» (Миртемир сўзи, 1973 й.), вокал хореогра фик сюита, хоразм «Ёр - ёр» ини акапелла хори учун қайта ишлаган; «Авазим» Хоразм халқ қўшиғи асосида чолғу ансамбл учун пъеса, «Қудалар

баҳси» (Нурматов сўзи, 1974 й.), яккахон, хор, хореографик композиция, «Ақлда доно қизлар» (Э. Раҳим сўзла ри, 1982 й.), вокал - хореографик сюита; аралаш хор ва оркестр учун сюита, «Пахтакорман» (Хуршид сўзи, 1982 й.) яккахон ва чолғу ансамбли учун қўшиқ; «Хоразмда байрам» (Х. Абдуллаев сўзи, 1983 й.) вокал - хореографик манзара ва бошқалар. А. Отажонов ижодий фаолиятида мусиқали драма ва комедия жанрлари муҳим аҳамиятга эга. Драматурглар билан ҳамкор ликда Огаҳий номидаги Хоразм вилоят мусиқали драма ва коме дия театрида қуйидаги асарлар саҳна юзини кўрди: «Ок нилуфар» (Р. Тагор асари, Авинников, С. Оспос ва А. Бобожоновлар таржима ва инсценировкалари, 1958 й.), «Ошиқ Ғариб ва Шоҳсанам» (Ю. Юсупов пъесаси, 1958 й.) мусиқаси Р. Оллоберганов билан ҳамкорликда ёзилган. «Маърифат курбонлари» (Э. Раҳим пъесаси, 1958 й.) мусиқаси Р. Оллоберганов билан ҳамкорликда ёзилган, «Ишқ билан ўйнашма» (А. Хайруллаев ва К. Аҳмадий лар пъесаси, 1960 й.); «Ким айбдор» (И. Аҳмедов ва У. Исмои ловлар пъесаси, 1960 й.); «Сенсиз яшолмайман» (Р. Бекниёз пъеса си, 1961 й.); «Тоғ қизи» (Р. Ҳамзатов пъесаси,1963 й.); «Тош тешар» (А. Жамол, 1964 й.) «Икки ўт ўртасида» (Р. Бекниёз пъеса си, 1964 й.); «Хўжа Насриддин» (Азимзода пъесаси, 1965 й.) «Махтумқули» (Матризаев пъесаси, 1966й.); «Мавлоно Огаҳий» (Ю. Юсупов пъесаси, 1968 й.); «Меҳрибонлар» (А. Жамол пъесаси, 1970 й.); «Тузоқ» (А. Жамол пъесаси, 1972 й.); «Али масхара боз» (А. Бобожонов пъесаси, 1972 й.); «Қизлар исёни» (Ю. Юсу пов пъесаси, 1973 й.); «Сўнги пушаймон» (А. Жамол пъесаси, 1974 й.); «Тошлар тилга кирганда» (П. Телегенов пъесаси, таржимон Н. Комилов, 1976 й.); «Фотима кампирнинг лотереяси» (О. Мат чон пъесаси, 1977 й.); «Мунозара давом этади» (К. Мирзоев пъеса си, 1981 й.); «Орзу» (Х. Расул пъесаси, 1984 й.); «Жавоҳир» (Э. Самандаров пъесаси, 1984 й.) драма асарларга ҳам мусиқа басталаган: «Баҳор» М. Тамсахиб пъесаси, 1961 й.); «Бўронли йиллар» (Ў. Умарбеков пъесаси, 1963 й.); «Шоҳнинг боши борми ди, ё....» (А. Мухтор пъесаси, 1985й.). Композиторнинг мусиқий меросида фортепиано, ўзбек халқ чолғулари ва оркестр учун турли асарлар мавжуд. Абдушарип Отажонов 1969 йили «Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист» фахрий унвони билан тақдирланди. У медал лар, Ўзбекистон ва Қорақалпоғистон Республикаси фахрий ёрлиқлари билан тақдирланган.

Адабиётлар: 1. Музыкально- энциклопедический словарь. Москва. 1990 г. 2. Ф.Кароматов. Вопросы музыкознания (материалы симпозиума) 1980 г. 3. А.Жабборов.Т.Соломонова.Композиторы и музыковеды Узбекистана.Ташкент. 1975. 4. А.Жабборов. Ўзбек бастакор ва мусиқашунослари. Тошкент.2004. 5. Ю.Ражабий. И. Акбаров. Ўзбек халқ мусиқаси тарихи, (Ўқитувчи). 1981 йил. 6. Т.Қиличев. Хоразм халқ театри.

Похожие

Композитор И. Акбаров ҳаёти ва ижоди (1921)

Композитор Хайри Изомов(1922) ҳаёти ва ижоди

Композитор М. Насимов ҳаёти ва ижоди (1914-1998)

Композитор Мухтор Ашрафийнинг (1912-1975) ҳаёти ва ижоди

Композитор Абдурахим Муҳамедовнинг ҳаёти ва ижоди.(1923-1980)