Машиналарни таъмирлаш ва уларга техник хизмат кўрсатиш усуллари - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Машиналарни таъмирлаш ва уларга техник хизмат кўрсатиш усуллари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

82.5 KB

Машиналарни таъмирлаш ва уларга техник хизмат кўрсатиш усуллари Режа: 1. Таъмирлаш ва ТХК усуллари. 2. Машиналарга техник хизмат кўрсатиш ва уларни таъмирлаш сифатини бошқариш. 3. Таъмирлаш корхоналарини лойихалаш ёки такомиллаштиришининг умумий ҳолатлари ва тартиби.

Машиналарни таъмирлаш усуллари – таъмирлаш операцияларини бажариш технологик ва ташкилий қоидалари мажмуидир. Машиналарни таъмирлаш тажрибасида қуйидаги усуллар қўлланилади: эгасиз, эгали ва поток, агрегат ва узел усуллари. Машиналарнинг у ёки бу усулининг қўлланилишига кўпчилик омиллар сабаб бўлади. Шу сабали объектларнинг лойихаланаётган корхонада қабул қилинадиган таъмирлаш усуллари ишлаб чиқариш дастурининг характери ва катталигига, асосий ишлаб чиқариш жараёнида ва намунали ишлаб чиқаришда банд бўлган ишчилар сонига мувофиқ танланади. Бунда қуйида келтирилган омиллар ҳисобга олиниши керак. Таъмирлаш усулларининг таснифланиши Таъмирлаш даврийлиги бўйича йил бўйи, мавсумли. Корхонанинг эҳтиёт қисмлар билан таъминлаш характерига кўра Таъмирланадиган объектларнинг конструтив элементларни эгасизлик даражасига кўра Таъмирланадиган объектларни жойлашиш характерига кўра Таъмирлаш билан қамралган объектлар хажмига кўра Ишлаб чиқариш жараёнинг табақалаштирилишига кўра четдан олинадиган тайёр деталларда эгасиз. қисман эгали, эгали. боши беркли, чизиқли (поток). тўла жамланган, агрегат. якка усул, узел усули, поток-узел усули, поток усули. Эгасиз таъмирлаш усулидан ихтисослаштирилган корхоналарда фойдаланилади. Бунда қайта тикланган ташкил этувчи қисмларни буюмнинг маълум нусхасига тегишлилиги сақланмайди, яъни машина узел ва

деталларга ажратилади, қайта тикланган ва янги деталлардан бошқа бирикма ва узеллар эгасиз йиғилади. Эгали таъмирлаш усулида, аксинча, қайта тикланган ташкил этувчи қисмларнинг буюмнинг маълум нусхасига тегишлилиги сақлаб қолинади. Бу усулнинг афзалликлари шундан иборатки, йўл қўйилган чегара ўлчамларидан ташқарига чиқмаган бирикмалар сақлаб қолинади, деталлар эса йўл қўйлган ўлчамлардан ортиқча ейилган бирикмалардагина алмаштирилади. Натижада бирикма, узеллар ва умуман бутун машина эгасизланмайди. Агар мавсумий ишлар даврида ва унча катта бўлмаган иш бўлагида машинанинг бетўхтов ишлашини таъмирлаш талаб этилса, бундай таъмирлаш усули тежамли усул бўлади. Лекин амалда кўпинча эгасиз таъмирлаш усулидан фойдаланилади ва машина потокда қисмларга ажратиладиган ҳамда йиғиладиган ҳоллардагина у иқтисодий жиҳатдан ўзини оқлайди. Поток усулида таъмирлаш ишлари ихтисослаштирилган иш ўринларида маълум технологик кетма-кетликда ва бир маромда бажарилади. Узеллар, агрегатлар ва машиналар поток линияларда таъмирланади ва йиғилади. Иш ўринларида бу линиялар бўйлаб жойлашади. Объект тайёр, чиниқтирилган ва синалган агрегатлар ва узеллардан йиғилади. Алоҳида узелларни таъмирлаш, йиғиш ва чиниқтириш линиялари технологик кетма- кетликда буюм (машиналар, агрегатлар) умумий йиғиш линияси ёнида жойлаштирилиши керак. Техник хизмат кўрсатишда поток усулидан бир типдаги машиналарга ихтисослаштирилган иш ўринларини қўллаб маълум кетма-кетлик ва бир маромда хизмат кўрсатишга талабномалар жуда кўп бўлганда фойдаланилади. Одатда бу усул юк ва енгил автомобилларга, белгиланган вақтга хизмат кўрсатиш учун қисқа вақт оралиғида хўжаликлардан техник хизмат кўрсатиш станцияларига айлана олиш қобилиятига эга бўлган серқувват К-701 ва Т-150К тракторлар типидаги мураккаб машиналарга хизмат кўрсатишда кўпроқ қўлланиб келинади.

Марказлаштирилган усулда хизмат кўрсатиш ташкилот ёки корхона битта бўлинмасининг ходимлари ва воситалари орқали техник хизмат кўрсатилиши билан ажралиб туради. Марказлашмаган усулда хизмат кўрсатиш – машиналарга бир нечта бўлинмаларнинг ходимлари ва воситалари билан хизмат кўрсатиш. Қ ишлоқ хўжалигида машиналарга режали – эҳтиёт қилинадиган таъмирлаш ва техник хизмат кўрсатиш тизими қўлланилади . Ундан асосий мақсад – техника, ускуна (чорвачилик) ва инженерлик тармоқларини ишга тўла лаёқатли ҳолатда сақлаб туриш, инженер-техник, таъмирлаш ва энергетика хизматлари томонидан режали тартибда ўтказадиган ташкилий- техник чоралар комплекси хисобига уларни вақтидан илгари ейилиши, ишдан чиқишининг олдини олишдан иборат. Бу тизимнинг жорий қилиниши техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлашнинг ташкил қилинишини такомиллаштиришга, фойдаланиш харажатларини қисқаришга ҳам ёрдам беради. Машиналарга техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлашда учта асосий стратегия бир-биридан фарқланади: 1) тўхтаб қолгандан кейин талабга кўра: 2) бажарилган иш ҳажмига (календар вақт) га қараб қатъий белгиланган; 3) даврий назоратга мувофиқ ҳолатига кўра. Техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш сифатини баҳолаш учун, шунингдек таъмирлашга қадар ҳамда таъмирлашдан кейин машинадан фойдаланиш кўрсатқичлардан фойдаланилади: 1. Машина ва унинг ташкил қилувчи қисмларини капитал таъмирлашда қайта тикланган ресурс. 2. Машинанинг шайлик коэффициенти. 3. Техник фойдаланиш коэффициенти. 4. Сменада ва йилда бажарган иш ҳажми, ёнилғи сарфи ҳамда таъмирлашдан кейинги даврда бажарилган иш ҳажми бирлигига

тўғри келадиган техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш харажатлари даражаси. Худудий аломати ва бажариладиган ишлар характерига кўра таъмирловчи-хизмат кўрсатувчи бўлинма ва корхоналар уч даражага бўлинади: 1. Таъмирлаш хизмат кўрсатиш бўлинмалари ҳамда қишлоқ хўжалик корхоналари ва улар бўлинмаларининг, ширкат хўжаликларининг ишлаб чиқариши. 2. Тақмирлаш-хитзмат кўрсатиш бўлинмалари ва фаолият сохаси маъмурий ноҳияни қамрайдиган хизмат кўрсатиш корхоналарини ишлаб чиқариши. 3. Фаолият соҳаси вилоят, ўлка республикани қамрайдиган ихтисослашган таъмирлаш корхоналари ва заводлари. Техникага хизмат кўрсатиш ёки таъмирлаш сифати деганда бундан кейин техник хизмат кўрсатиш ёки таъмирлаш жараёнини ва унинг натижаларини белгиланган талабларга мувофиқлигини тавсифлайдиган хоссалар мажмуи тушинилади. Таъмирлаш-хизмат кўрсатиш корхоналари сифатли ишлашининг энг муҳим натижаси техниканинг берилган техник тайёргарлик даражасини унга техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш учун жуда кам солиштирма харажат қилиб таъминлашдан иборат. Миқдорий тавсиф учун тегишли мақсадга эришиш чоралари сифатида қуйидаги кўрсаткичлардан фойдаланиш мумкин: 1) берилган муддатга (мавсумий ишлар бошланишига) паркнинг тайёргарлик даражаси. Бу даража тайёр машиналарни бутун машина паркига нисбати билан аниқланади ва фоизларда белгиланади; 2) техник тайёргарлик коэффициенти ёки машиналарда техник фойдаланиш коэффициенти;

3) техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлашда иш бирлиги (мото-соат, шартли эталон гектар, километр, йиғиб-териб олинган экинлар килограмм ва шу кабилар) учун пул воситаларининг солиштирма харажати. Таъмирлаш заводлари ва устахоналари учун қуйидагилар сифат кўрсаткичлари бўлиб хизмат қилиши мумкин: 1) таъмирлашлараро ўртача ресурс (бажарилган иш ҳажми) ва бажарилган иш ҳажми бирликларида машиналарнинг маркалари бўйича ёки таъмирлашга қадар даврда бажариладиган иш ҳажмлари; 2) техника таъмирланишини (машиналар тури ва таъмирлаш турлари бўйича) ўртача давом этиш муддати; 3) таъмирланган машиналарнинг фойдаланувчи хизмат танбеҳсиз қабул қилиб олган (ёки қабул қилиш натижалари бўйича сифатни баллар хисобидаги ўртача баҳоси; у йўл қўйилган нуқсонларнинг миқдори ва муҳимлигини ҳисобга олиб аниқланади); 4) кафолат муддати (бажариладиган иш хажми) катталиги ва кафолатдан ўтмаган машиналар. Қ уйидагилар техник хизмат кўрсатиш станциялари ва пунктларида бажариладиган ишлар сифатини баҳолаш кўрсаткичи бўлиб хизмат қилиши мумкин: 1) техникани техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлашда ўртача туриб қолиш муддати (машиналар типи ва техник хизмат кўрсатиштурлари бўйича); 2) фойдаланувчи техник хизмат кўрсатиш ва жорий таъмирлашдан танбехсиз қабул қилиб олган машиналар (фоиз ёки балларда); 3) ишлатиш жараёнида техникани ўртача тўхтаб қолиш миқдори (битта машина ёки механизациялаштирилган ишлар хажми бирлиги хисобида), тўхтаб қолишлар

оқибатини бартараф қилиш учун ўртача меҳнат сарфи (нарҳи) ёки техник хизмат кўрсатиш, ёки жорий таъмирлашни сифатсиз ўтказилиши натижасида тўхтаб қолишларни бартараф қилиниши туфайли бекор туриш муддати. Таъмирлаш сифатини ошириш муаммосига комплекс ёндошишда таъмирланган машиналарнинг сифат кўрсаткичларига таъсир қилинадиган асосий омиллар қаторига қуйидагиларни киритиш лозим: таъмирлаш фонди, технологик ускуналар, жихозлар, асбоблар, ўлчаш ва назорат қилиш воситалари, синаш ускуналарининг ҳолати; эҳтиёт қисмлар, жамловчи буюм ва материаллар сифати; кадрлар малакаси; тозалаш, қисмларга ажратиш, саралаш (дефектовка), деталларни қайта тиклаш, жамлаш, йиғиш, чиниқтириш, синаш ва бўяш технологик жараёнларини ташкил қилиш. Машиналарнинг таъмирлаш сифатини оширувчи омилларни кўрсатишга ёрдам берувчи шартлар қаторига қуйидагилар киради: иш сифати учун иш бажарувчиларни моддий ва руҳий рағбатлантириш, таъмирлаш нархи ва таъмирланган буюмлар сифати орасидаги ўзаро боғланиш, хўжалик ҳисобини ташкил этиш, меҳнатни илмий ташкил этиш, коллективни ижтимоий ривожланиш даражаси, тураржой-маиший шароитлар, овҳатланиш, дам олишни уюштириш ва бошқалар. Таъмирлаш сифатини бошқаришнинг энг муҳим ва мураккаб масалаларидан бири шундан иборатки, сифатни яхшилашга оид чора- тадбирлар ишлаб чиқишда ишлаб чиқариш фаолияти омиллари ва шароитларини ўзаро мослаштириб бирга қўшиб олиб бориш зарур. Таъмирлаш сифатини оширвчи чора тадбирлар деганда омил ёки шароитни ўзгартирадиган таъсирлар ёки таъсирлар ўиғиндиси тушинилади. Уларни амлга оширилиши натижасида маҳсулот сифатининг кўрсаткичлари ўзгаради. Ўз характерига кўра чора-тадбирларни уч типга бўлиш мумкин. Биринчи типга маҳсулот сифатини ошириш омилларигина таъсир қилувчи,

иккинчисига – шароитларгагина таъсир қилувчи, учинчисига бир йўла омиллар ва шароитларга таъсир қилувчи чора-тадбирлар киради. Корхонани лойихалаш учун қуйидаги дастлабки материаллар тайёрланади. Лойихалаш учун топшириқни техник-иқтисодий жиҳатдан асослаш; ишлаб чиқариш дастури; объектнинг типи, маркаси, ўлчамлари ва массаси, объектнинг янги ва таъмирлашдан кейинги ҳамда янги ёки қайта қурилган корхона нархи. Лойихалаш учун бериладиган топшириқ мавжуд талабалар ва йўриқномаларга, дастлабки маълумотлар эса мавжуд талабалар ва йўриқномаларга мувофиқ бўлиши керак. Турли даражадаги корхоналарни лойихалаш учун дастлабки маълумотлар турлича бўлади. Масалан, хўжалик ичи даражасидаги корхоналар учун: хизмат кўрсатиш ва таъмирланиши керак бўлган техниканинг маркаси ва миқдорий таркибини, машиналарнинг режаланган йиллик иш ҳажми ва автомобилларни бир йилда ўртача босиб ўтадиган йўлини хўжаликда бажариладиган таъмирлаш-хизмат кўрсатиш ишларини мавсумийлиги ва чет корхоналарга бериладиган ишлар хажмини; хўжаликда ишлаб турган ишлаб чиқариш ва таъмирлаш-хизмат кўрсатиш ишларига мўлжалланган ёрдамчи объектларининг таркиби ва тавсифини; ишлаб турган ва лойихаланадиган объектларда ишлаб чиқариш участкаларини бир типли технологик жараёнлар билан бирлаштиришҳ мумкинлиги хисобга олиш керак. Юқорида кўрсатилганларни марказий таъмирлаш устахоналарини, техник хизмат кўрсатиш пунктларини лойихалаш топшириқларида акс эттириш лозим. Бундай майда объетларни лойихалашга қарам ташкилотнинг қарори талаб қилинмайди. Йирик корхоналарда лойихалаш топшириғида, аксинча юқори ташкилотлар қарорининг номери ва санаси, қурилиш нохияси ёки жойи, маҳсулот тависфи ва корхонанинг ишлаб чиқариш қуввати, таъмирлаш фонди тушадиган манбалари, сув, ёнилғи, газ ва электр энергия билан таъминланиш манбалари, қириш ёки қайта қуриш муддатлари ҳамда корхона

цехларини ишга тушириш навбатлари, уни кенгайтириш истиқболлари, капитал маблағларнинг таҳминий миқдори, маҳсулот бирлигининг таннарҳи ва меҳнат унумдорлигининг лойихалашда эришилиши керак бўлган кўрсатқичлари кўрсатилади. Лойиҳа мазмуни ва уни ишлаб чиқиш тартиби. Лойиҳи янги қурилиш ёки корхонани қайта қуриш билан боғлиқ бўлган бутун масалалар комплексини қамрайди ва қуйидаги қисмлардан иборат бўлади: технологик, сантехника, энергетика, қурилиш ва иқтисодий. Барча қисмлар ўзаро боғланган бўлиб, технологик қисм етакчи қисм ҳисобланади. Лойиха технологик қисмининг иш чизмалари таркибига ишлаб чиқариш биноларининг ускуналар жойлаштирилган режалари ҳам киради. Уларда қурилиш конструкциялари ускуна ва алоқа йўлларининг барча турлари, санитария-техник, энергетика ва бошқа қурилмалар билан боғланган бўлиши керак. Технологик иш лойихаси шундай ҳолларда ишлаб чиқиладики, бунда қурилиш майдончаси ёки линия иншоотлари учун трасса танлаш, манбалар ва таъминлаш усулларини танлаш, шунингдек асосий техник ечимларни танлаш ҳақидаги масалани ҳал қилиш учун лойиҳалаш ва қидирув ишларини олдиндан бажарилиши талаб қилинмайди. Бу масалаларни ҳал этилиши маҳаллий қурилиш шароитлари, шунга ўхшаш объектларни лойихалаш тажрибаси ва мос бўлган намунали ёки такрор қўллаш тавсия қилинган якка тартибда лойиҳаларнинг мавжудлиги билан олдиндан белгилаб қўйилади. Бундай такомиллаштириш лойихасини бажаришда қуйидагиларга эга бўлиш керак: таъмирлаш корхонаси раҳбарининг такомиллаштириш лойиҳаси бўйича таклифи (такомиллаштиришдан мақсад) технологик ва кўтариш-ташиш ускуналарининг ейилиш даражаси (физик ва маънавий), ундан фойдаланиш мумкинлиги, электр қурилмалар қуввати ва баланси нарҳи кўрсатилган ахборотнамалар. Қ уйидагиларни ҳам ҳисобга олиш лозим:

1) участканинг ускуналар жойлаштирилган режасини тузиш. Бунда қайта қуриладиган участка кенгайтирилиши мумкин бўлган майдонча белгиланган бўлиши керак (агар лойихалашда зарур бўладиган бўлса); 2) иш турлари бўйича маҳсулот бирлиги учун корхонада кучга эга бўлган вақт нормалари (агрегатлар, автомобилларни қисмларга ажратиш-йиғиш, кабиналарни таъмирлаш, металларни суюқлантириб деталларни қоплаш ва ш.к.) ва бажариладиган иш хажми нормаларини ортиғи билан бажариш; 3) участканинг ишлаш тартиби; 4) материаллар сарфи; 5) саноат биносининг таърифи (устунлар тури, ёпма кўриниши; пол номи, парда деворлар лойхаси ва ш.к.); 6) сув, буғ ва сиқилган ҳаво сарфи; 7) шамоллатиш лойихасининг таснифи ва ҳолати; 8) ишчиларнинг руйҳатда кўрсатилган сони; 9) маҳсулот таннархининг режа ва ҳисобот калькуляцияси. Бу маълумотлар барчаси қайта қуриладиган объектни текшириш натижасида олинади ва ундан лойиҳа хисобларида фойдаланилади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати: 1. Йўлдошев Ш.У., Машиналар ишончлилиги ва уларни таъмирлаш асослари.- Тошкент, Ўзбекистон, 1994. 2 . Ермолов Л.С. ва бош қ алар. Основы надежности сельскохозяственной техники.-М.: Колос, 1992 . 3 . Мельников.Г.Н., Технология машиностроения (1 ,2- том). - М .: Издательства МГТУ им. Н.Э.Баумана , 1998. 4 . Прейсман В.И. Основы сельскохозяйственной техники.-Киев. : Высшая школа, 1988 . 5 . Решетов Д.Н. Роботоспособность и надежность деталей машин.-М.: Высщая школа, 1990 . 6 . Решетов Д.Н. ва бош қ алар. Надежность машин.-М.: Высщая школа, 1988 .

Похожие

Машиналарга даврий техник хизмат кўрсатиш

Қишлоқ хўжалик техникасига техник хизмат кўрсатиш тизими

Турғун техник хизмат кўрсатиш пунктлари ва уларнинг техник, техноллогик жиҳозлари хамда уларни лойиҳалаш

Машиналарни ремонт килиш турлари ва усуллари

Қишлоқ хўжалик техникасига техник хизмат кўрсатиш ва ташхис қилишнинг моддий техника негизи