Ёнилғининг таснифи ва умумий таркиби - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Ёнилғининг таснифи ва умумий таркиби

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

48.5 KB

Ёнилғининг таснифи ва умумий таркиби Ёнилғи, иссиқлик олиш учун, атайлаб ёндирадиган модда ҳисобланади. Ҳар қандай ёнадиган мода ҳам ёнилғи бўла олмайди. У, қуйидаги талабларга жавоб бериши керак: ёнган пайтида имконият даражасида кўпроқ иссиқлик ажралиб чиқсин; нисбатан осон ёниши ва юқори ҳарорат берсин; табиатда кўп ва кенг тарқалган бўлсин; қазиб ёки сўриб олиш имкони бўлсин; фойдаланишда арзон бўлсин; ташиш ва сақлаш даврида ўз ҳусусиятларини сақлаб қолсин. Энг асосийси, ёнилғи ёнган пайтида атроф муҳитда зарарли модда чиқармасин. Юқоридаги келтирилган талабларга органик ўтмишга эга бўлган моддалар жавоб бера олади, яъни: нефт, табиий газлар, ковлаб олинадиган кўмир, ёнувчи сланцлар ва торфлар. Барча турдаги ёнилғилар агрегат ҳолати бўйича суюқ нефт (бензин, керосин, дизель ёнилғиси, мазут, спирт, бензол); газсимон (табиий ва нефтепромисел газлари) ва қаттиқ (ковлаб олинган кўмирлар, ёнилғи сланцлар, торф ва ўтин). Автотранспорт ва қишлоқ хўжалигида ишлайдиган трактор, комбайнлар парки ҳамда қўзғалмас двигателлар ва бошқа қурилмалар ёнилғининг асосан-суюқ ва газ ёнилғидан фойдаланувчи манба ҳисобланади. Ёнилғи, ёнадиган ва ёнмайдиган қисмлардан иборат. Ёнадиган қисми турли хил органик брикмалардан иборат, яъни углерод, водород, кислород, азот ва олтингугурт. Ёнмайдиган қисми эса минерал чиқиндилардан, яъни кул ва намликлардан иборат. Ёнилғининг элементлар таркибини (массага нисбатан фоиз) сифат тавсифи қуйидагича: Углерод С-ёнилғининг асосий ёнувчи қисми, унинг ортиши билан ёнилғининг иссиқлик чиқариш имконияти ортиб боради. Турли хил ёнилғиларда 50…97 углерод мавжуд;

Водород Н-углероддан кейинда турадиган ёнилғининг таркибий қисми ҳисобланади. У 25 фоизни ташкил этади, аммо ёнса углеродга нисбатан 4 марта кўп иссиқлк чиқаради; Кислород О-ёнилғи таркибига киради аммо ёнмайди ва иссиқлик чиқармайди. Шунинг учун ҳам у ёнилғининг ички балласти ҳисобланиб, 0,5…43 фоизни ташкил этади. Азот N -ёнмайди, ёнилғининг ички балласти ҳисобланади ва 0,5…1,5 фоизни ташкил этади. Олтингугурт S -ёнади, катта иссиқлик чиқармайди, нефтда 0,1…4 фоизни ташкил этади. Аммо ёнганда ҳам олтингугурт ангдриди- SO 3 ташкил этиб, газ ва суюқ кўринишдаги металлар юзасини занглатувчи моддага айланади. Кул А-ёнилғини ёнмайдиган таркиби ҳисобланиб, унинг миқдори ёнилғи тўла ёниб бўлгандан сўнг аниқланади. Кўп кул ажрвлиб чиқадиган ёнилғи иссиқлик ажралиб чиқиш ва тез ёниб кетиш паст бўлади. Шунинг учун ҳам улардан фойдаланиш қийин бўлади. Намлик W -ёнилғининг энг нохуш таркиби ҳисобланади, чунки уни парлатиш учун бир қисм иссиқлик сарфланади. Натижада ёнилғининг ёниш ҳарорати ва ажралиб чиқадиган иссиқлик миқдори камаяди. Намлик кўпайиши билан Айниқса қиш пайтида двигатель ва қурилмаларнинг ишлаши ёмонлашади ҳамда занглаш жараёни тезлашади. Ёнилғининг физик ҳолатига қараб унинг элементлар таркиби аниқланади ва унга қараб у ёки бу модданинг миқдори хақида мулоҳаза юритилади. Аммо бу усул ёнилғининг обьектив таҳлил қилинишини қийинлаштиради. Шунинг учун ҳам амалда ёнилғининг элементлар таркиби яьни унинг ишчи, аналитик (тажриба), қуруқ, ёнувчи ва органик массаларига нисбатан қайта ҳисоблаб таҳлил этилади, яьни: 1.Ёнилғининг органик массаси қуйидаги формула орқали ёзилиши мумкин:% 100    О О О О N О Н С

2. Кул ва намликка эга бўлмаган ёнилғиннг ёнувчи массасини элементлар таркиби қуйидагича бўлади:% 100     ё ё ё ё ё S N О Н С 3. Ёнилғининг қуруқ массасида, ёнилғи 105 О С ҳароратда сунъий усул билан қуритилиб, ундан намлик чиқариб юборилади, элементлар таркиби эса қуйидагича ёзилади: С қ ҚН қ ҚО қ Қ N қ Қ S қ ҚА қ қ100% 4. Агар, ёнилғи тажриба–тадқиқоти ёрдамида аналитик (тажриба) намунаси тайёрланиб, ундан сўнг ҳавои-қуруқ ҳолатига келтирилса, қуйидаги формула орқали ёзилади: % 100       а а а а а а а W А S N О Н С 5. Агар , истеъмолчига келадиган ёнил ғ и ёнадиган қ исмдан таш қ ари кул ва намликка эга бўлса ишчи ёнил ғ и дейилади ва қ уйидаги формула билан ёзилади . % 100       и и и и и и и W А S N О Н С Ёнилғининг алоҳида элементларини қатнашишига қараб, унинг умумий таркиби 1- расмда акс эттирилган . С Н О+ N S A W I II III IV V

расм. Ёнилғиннг умумий таркиби : I –Органик масса; II - ёнувчи масса; III -қуруқ масса; IV –тажриба (аналитик) масса V - ишчи масса; Газсимон ёнилғиларда ёнадиган қисми водород Н, углерод оксиди СО, метан СН 4 ва бошқа углеводородлардан иборат. Газсимон ёнилғиларнинг асосий иссиқлик берувчи қисми метан ва вазни оғир бўлган углеводородлар ҳисобланади. Газсимон ёнилғиларнинг балласт қисмини ёнмайдиган газлар ташкил этади, яьни: азот- N , углекислўй – CO 2 ва олтингугурт оксиди– SO 2 , кислород- O 2 , ва сувнинг парлари H 2 O .

Адабиётлар: 1. П.П.Вавилов -Растениеводство М.,Колос.1986. 2. В.Н.Чирков-Ўсимликшунослик/практикум Т.,Ўқитувчи.1978. 3. Б.Виноградов,Х.Атабаева,А.Дементьева-РастениеводствоТ., Мехнат.1987. 4. В.Н.Чирков-Дон экинлари Т., Ўқитувчи-1975. 5. Технические культурў М., ВО Агропромиздат, 1986. 6. К.Н.Кеферов Биологические основў растениводста. М., Вўсхая школа, 1975. 7. Д.Зауров, М.Сборшикова, Рисоводство, Т., Мехнат, 1989. 8. Д.Т.Абдукаримов, С.Х. Хушвақтов, Э.У.Умурзоқов, Тамакичилик, Т., Мехнат, 1985.

Похожие

Ёнилғининг умумий тавсифи

Ёнилғининг ўз- ўзидан алангаланишини баҳолаш

Алт жиҳозлари ва таркиби

Шўрланган тупроқлар ва уларнинг таснифи

Инфратузилманинг моҳияти, таркиби ва туркумлаштирилиши