Спорт мусобақасига психологик характеристика - Психология - Рефераты

Спорт мусобақасига психологик характеристика

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

58.5 KB

Спорт мусобақасига психологик характеристика Режа: 1. Мусобақа ҳақида тушунча. 2. Старт олди ҳолатлари ва уларни характеристикаси. 3. Fалаба ва мағлубиятга психологик характеристика. 4. Спортчини маънавий, ғоявий тарбиялашда спорт мусобақасининг аҳамити.

Ҳар қандай спорт фаолияти спорт мусобақаси билан узвий боғлиқдир : хеч қандай спорт фаолиятини спорт мусобақасиз тасаввур этиб бўлмайди . Спорт тренировкасида ўқитиш ва тарбиялаш ишларни олиб борилиши конкрет мусобақада муваффақиятли қатнашишга тайёрлашдан иборатдир: - мусобақа - олиб борилган тренировкани якунлаш даври деса ҳам бўлади; Мусобақа - педагогика фанининг таърифича киши фаолиятини белгиловчи, кузатувчи омилдир, яъни қўзғатувчи рағбатлантирувчи омилдир. Спорт мусобақасининг тарбияловчи аҳамияти каттадир. Улар қуйидаги хусусиятлар билан характерланади. 1. Спорт муваффақияти учун кураш-спорт мусобақасининг характерли томонларидан биридир. Кескин кураш биргина индивидуал мақсадлар билан чекланмайди, балки жамоаивий ҳамда ижтимоий мотивларни ҳам пайдо қилинади. 2. Спорт мусобақаси жисмоний куч ва психик фаолиятни зўр бериб ишга солиш билан характерланади. Зўр бериш спорт мусобақасининг специфик хусусиятидир. Бу хусусият спортчида ахлоҳий, ирода ва характер, психик сифатларни тарбиялаш воситаларидан биридир. 3. Спорт мусобақасидаги шиддатли кураш юрак, қон айланиш фаолиятини кучайтиради, модда олмашувни тезлаштиради. Буларни барчаси юрак-асаб фаолиятини мустаҳкамлайди. Организмнинг иш қобилиятини оширади. 4. Спорт мусобақаси юксак эмоционал ҳолатнинг манбаидир. Чунки мусобақада спортчи доимо муваффақиятга эришади ёки мағлубиятга учраб туради. Бу ҳол табиий равишда, гоҳ хурсандлик,

гоҳ нохушликни пайдо қилиб туради. Натижада спортчида ёки ишчанлик ошади ёки камаяди. 5. Cпорт мусобақасида спортчининг барча психик жараёнлари кескинлашади. Демак, юқорида кўрсатиб ўтилган мусобақанинг ўзига хос хусусиятларидан маълумки, спорт мусобақаси спортчининг ўз фаолиятини юксак даражада намоён қилиш ва юксак инсоний сифатларни тарбиялаш воситасидир. Спортчиларни тайергарлик ҳолатига қараб, мусобақа шароитлари уларга ҳар хил таъсир кўрсатади. Старт олди ҳолати спортчининг бўладиган мусобақага қатнашиши билан боғлиқ бўлган ҳолда вужудга келадиган юксак эмоционал ҳолатдир. Старт олдида пайдо бўладиган эмоционал ҳолат бўладиган мусобақага мослашиш имконини туғдиради ҳамда эришадиган якунлар даражасига кучли таъсир ўтказади. Старт олди ҳолатини профессорлар П.А.Рудик ва А.Ц. Пуни илмий эксперементал ишларига асосланиб 4 (ҳолатга) бўладилар. 1. Старт олди лихорадкаси (старт ҳаяжони). 2. Старт олди агатияси (старт ланжи). 3. Жанговор ҳолат. 4. Хотиржам ҳолат. Старт олди хаяжони қуйидагилар билан ифодаланади:1) эмоционал ҳолатнинг беқарорлиги; 2) битта эмоционал ҳолат иккинчиси билан тезда алмашиниб туриши; 3) ҳатто кўз ёшигача бориб етиши ва яна аксинча қайтиши. Диққатнинг тартибсизланиши, паришонлик ҳолатининг вужудга келиши; фикрни тўплайолмаслик. Хотиранинг

пасайиши, мусобақага оид муҳим моментларни ҳотирадан чиқиб кетиши. Бу ҳолатни ташқаридан кузатганда оёқ - қўлларнинг қалтираши, юзнинг оқариши, оёқ - қўл учларининг совиб кетиши, юзда, қўл кафтида оёқ учларида тернинг пайдо бўлиши билан ифодаланади. Старт агатияси (рухсизланиш, хафасизлик, ланж, хеч нарсага қизиқмаслик). Бу ҳолат старт ликорадкасининг аксидир. Старт агатияси қуйидаги белгилар билан ифодаланади: 1. Уйқу босиш ҳолатини пайдо бўлиши; 2) мусобақага қатнашишкиси келмаслиги; 3) салбий кайфият - (астеник) нинг намоён бўлиши 4) идрок ва диққатнинг пасайиб кетиши ва бошқалар. Старт агатиясининг физиологик асоси бош мия пўстлоғида тормозланишнинг кучайиши, қўзғолиш жараёнининг эса пасайиб кетиши (билан ифодаланади). Старт лихорадкаси ва агатияси мусобақада юксак натижаларга эришиш учун тўсиқ бўлса, жанговор ҳолат эса аксинча спортчига йўл очади, катта имконият яратади. Бу ҳолат қуйидаги белгилар билан ифодаланади: диққатнинг тўппланишининг доирасини кенгайиши (ифодаланади) тафаккур ва идрокнинг яхшиланиши. Стеник (ижобий) кайфиятнинг пайдо бўлиши кабилар. Жанговор ҳолатнинг физиологик асоси бош мияда оптимал асаб қўз ғ алишининг содир бўлиши. Бошқача айтганда қўз ғ алиш ва тормозланиш жараёнлар ўтрасида мувозанатнинг вужудга келиши. Бундай ҳолат, яъни жанговор ҳолат мусобақада ижобий натижага олиб келади! Машғулотнинг вазифаси ва уни ташкил қилиш. Машғулотнинг вазифаси қўйидагича:

1.Талабаларни стартолди ҳолатларининг психологик хусусиятларини кузатишга ва тахлил қилишга шунингдек спортчилардаги бу ҳолатларни туғдирувчи сабабларни аниқлашга ўргатиш. 2.Талабларни спортчининг стартолди ҳолатида ўз психикасини тартибга солишнинг асосий восита ва методлари билан таништириш. Вазифа: Бу маш ғ улотга ҳар бир талаба ўз тажрибасида бошидан кечирган стартолди ҳолатнинг тахлилини ёзма ҳолда тайёрлайди. Бунинг учун талабалар дарсликдаги стартолди ҳолатининг турли типларига берилган характеристикаларга амал қилган ҳолда олган билимларини ўз шахсий тажрибаларида қўллайдилар. Талабаларга спорт билан шуғулланишнинг турли даврларида бошидан кечирилган ёрқинроқ ва характерлироқ стартолди ҳолатларини мисол қилиб келтиришлари таклиф қилинади. Олинган материалларни умумлаштириш методлари билан таништириш учун 3-4 та талабага иштирок этган мусобақалардаги шахсий тажрибаларидан ўқув гурухидаги ёки жамоасидаги ўртоқларининг тажрибаларидан фаойдаланиб, кўрсатилган мавзу бўйича маъруза қилиш топширилади. Талабаларнинг маърузалари машғулот пайтида тингланади ва муҳокама қилинади. Машғулот режаси. 1. Талабалардан дарслик материаллари ва вазифанинг айрим масалалари бўйича сўраш. 2. Индивидуал вазифалар бўйича талабаларнинг маърузаларини тинглаш ва муҳокама қилиш. 3. Стартолди ҳолатларини тартибга келтириш ва ноқулай шароит билан курашиш усулларини тахлил қилиш ва

тушунтириш. 4.Ишлаб чиқилган мавзуни якунлаш. 5. Кейинги маш ғ улотга вазифа. Назарий жихатдан тайёргарлик қилиш саволлари. 1. Стартолди ҳолати деб нимага айтилади? 2. Стартолди ҳолатининг типлари қандай фарқланади? 3. Старт ланж ҳолатининг хусусиятлари нимадан иборат? 4. Старт ҳаяжон ҳолатининг хусусиятлари нимадан иборат? 5. Жанговор тайёргарлик ҳолатининг хусусиятлари нимадан иборат? 6. Ўзини хотиражам тутиш ҳолатининг хусусиятлари нимадан иборат? 7. Индивидуал вазифа маъруза учун. Талаба ўз шахсий тажрибасида (ёки қандайдир спортчининг тажрибасида) учраган ҳолатларни кузатиш ва тахлил қилиш асосида спортолди ҳолатларини ёзади. Стартолди ҳолатларини кузатиш тахлил қилиш ва баён қилиш схемаси; 1. Сиз мусобақага неча кун қолганда стартолди ҳолатини аниқ сезабошлайсиз ва бу нималарда кўринади? 2. Мусобақага яқинлашганда сиз ўзингизни қандай хис қиласиз? а) шу куни нима билан шуғулланишни маъқул кўрасиз; б) шу куни сизга якка ўзингиз бўлганингиз маъқулми ёки дўстларингиз ва яқин кишиларингиз ўртасида бўлганингизми; в) шу куни белгиланган режимга амал қиласизми?мусобақа олдидаги тунда қандай ухлайсиз?

3. Мусобақа уни ва бевосита стартга чақирилишдан олдин шунингдек стартнинг ўзида қандай ҳиссиёт ва кайфиятни бошдан кечирасиз ва қай даражада? 4. Сизнинг стартолди ҳолатингиз машқ қилиш даражангизга боғлиқми? 5. Стартолди ҳолатингиз мусобақалашувчи рақибингизга боғлиқми? Сиз қайси биринни маъқул кўрасиз: сизнинг рақибингиз ким бўлишини олдиндан билишними, ёки стартга чақирилган вақтда билишними? Сиз қачон ҳаяжонланасиз - рақибингиз кучли бўлгандами, сизнинг кучингиз билан тенг бўлгандами, ёки кучсиз бўлгандами? 6. Мусобақа масштаби (ёки аҳамияти) ва командадаги ўрнингиз сизнинг стартолди ҳолатингизга қандай таъсир этади? (Ўтган мусобақалар ғолиби ва х.к) 7. Спорт стажингиз ошиши билан, спорт маҳорат даражангиз ошиши билан, мусобақаларда қатнашиш даражангиз ортиши билан, стартолди ҳолатингизнинг мазмуни ва даражаси ўзгардими? 8. Стартолди ҳолати спортчилардаги темперамент билан боғлиқми?(спортчиларнинг хулқи ҳақида конкрет мисол келтириш). 9. Ноқулай стартолди ҳолатини енгиш учун сиз қандай усулларни қўллайсиз. Разминка характерини ўзгартирасизми, махсус нафас машқлари ёки қўзғатувчи машқларни бажарасизми, нима ҳақида ўйлашга ҳаракат қиласиз. Диққатингизни нимага

тўплайсиз: тренерларингиз ва ўртоқларингиздан мадат қидирасизми? Адабиётлар: 1. А.А.Рудик. Психология 1974, 493-496б. 2. А.А.Рудик Психология 1958, 466-468б. 3. www.ziyonet.uz

Похожие

Спорт психологиясининг предмети ва вазифалари

Спорт психологиясининг предмети

Спорт фаолиятининг мотивлари

Психологик маърифий ва психологик профилактика

Психологик профессиография