Shaxs yetukligi va oilaviy munosabatlarni kо‘rinishi - Психология - Рефераты

Shaxs yetukligi va oilaviy munosabatlarni kо‘rinishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

38 KB

Shaxs yetukligi va oilaviy munosabatlarni kо‘rinishi Reja: 1.Shaxs yetuklik tushuknchasi 2.Biologik kovushish: 3.Psixologik qovushish. 4.Ijtimoiy qovushish.

Oiladagi axloqiy–ma’naviy muhit, psixologik-pedagogik madaniyati darajasining yuqoriligi, insonning moddiy ehtiyojlari bilan bir qatorda ma’naviy extiyojlarining tо‘la qondirilishi oila mustahkamligini ta’minlaydi. Shaxsning ijtimoiy hayotdagi о‘zgarishlar uning nikoh-oila munosabatlariga ham ta’sir qiladi. Nikoh-oila munosabatlarida bir qator ijobiy о‘zgarishlar bilan birga ma’lum muammolar mavjud. Bugungi kun oilasining mustahkamligida ayrim psixofiziologik omillarni ilgaridan mavjud bо‘lgan ahamiyatligini tashqi va ochiq ifodalanishi hollari о‘sib bormoqda. Ayniqsa, er-xotin о‘zaro munosabatlariga ta’sir etuvchi jinsiy qoniqmaslik, jinsiy hayot borasidagi savodsizlik, madaniyat darajasining past ekanligi nikohdan tashqari jinsiy munosabatlarining ortish hollarining, ajralish hollarining kо‘payishiga olib kelmoqda. Bu о‘z о‘rnida salbiy asoratlar: tirik yetim bolalar sonining ortishi va ular tarbiyasi bilan bog‘liq bо‘lgan muammolarni, jamiyat miqyosida jinsiy yо‘l bilan о‘tuvchi kasaliklar miqdorining, yuridik jixatdan voyaga yetmagan yoshlarning turli noqonuniy jinsiy muammolari bilan bog‘liq bо‘lgan axloqsizliklarni sodir etish xollarining, ayollar asab kasalliklarining ortishi va oilasi, mehnat jamoasi, farzand tarbiyasiga salbiy ta’siri, jinsiy muammolar ta’sirida nosog‘lom, notо‘liq oilalar miqdorining kо‘payishi о‘z vaqtida nikoh-oila munosabatlarini, oilaning ichki-psixologik, jinsiy hayoti borasidagi muammolarini о‘rganishning dolzarbliligini kо‘rsatadi. О‘tkazilgan tadqiqotlarda kо‘p yillik va yosh oilaviy yashash muddatiga ega bо‘lganlar, ajrashgan oilalar bilan kuzatish ishlari olib borilganda, xissiy-psixologik qovushishda asosan nizolar birinchi – sakkizinchi yillargacha kuzatilishi mumkin. Keyingi bosqichda esa er-xotinlar bir- birlarini individual xususiyatlariga kо‘nika borishlari kuzatiladi. Ayollardan «Sizga xamisha mulozamat kо‘rsatilishini istaymiz?», deb sо‘ralganda yosh oilalarda 86% ayol «har doim» istayman, katta oilaviy yashash muddatiga ega oilalarda 56% ayollar «vaqti-vaqti» bilan, «tez-tez», javoblarini tanlashgan, ammo kо‘ngil uchun ham ozgina e’tibor kо‘rsatmasligini bildirishgan, «nachora» javobini olishga muvofiq bо‘lishgan. Ajrim qilingan oilalarda esa ayollar erlari tomonidan kо‘rsatiladigan mulozamatlari oilaviy yashash muddatning birinchi-ikkinchi

yillarida «juda yaxshi», «yaxshi» baholaganlar, keyingi yillarda bu kо‘rsatkich juda kam», umuman yо‘q» deb baholangan. Aksariyat ayollar erlari tomonidan sodir etilgan nikohdan tashqari jinsiy munosabatlarni sodir etilgan nikohdan tashqari jinsiy munosabatlarni sodir etilganligini kechira olmaganligini ajralishning sabablaridan qilib kо‘rsatilgan. «Agar eringiz bilan ajrashuvdan avvalgi vaqtingizda qaytib kelgudek bо‘lsa, ajrasharmidingiz?», deb sо‘ralgan savolga 88% ayollar «yо‘q, ajrashmagan bо‘lar edim», degan javobni tanlashgan. Jinsiy hayotda yarashib olish bir tomondan ijobiy iqlimni vujudga keltirsa, ikkinchidan ayollarning e’tiroziga sabab bо‘lishi mumkin ekan. Ayol kuni bо‘yi eridan e’tibor kо‘rsatilishini kutishi va bu ehtiyojni qondirilmasligi, faqat jinsiy qovushishdagina kо‘rsatilgan e’tibor ayolda arazlash va gina-qudrat hissini yanada keskinlashtirishi mumkin ekan. Natijalardan kо‘rinib turibdiki, oilada ayol kishiga kо‘rsatiladigan mulozamatlar erkaklar tomonidan «su’niy» ravishda chegaralanib, «olinar» ekan. YA’ni, ayol kishiga mulozamat kо‘rsatish yoqimli sо‘zlar asosida ayolning gо‘zalligi, sevimli ekanligi xaqida gapirish oilaviy yashash muddatining dastlabki birinchi-ikkinchi yilida «2-4» ballni, juda kam hollarda «5» ballni tashkil etsa, oilaviy yashash muddatning uchinchi-beshinchi yillarida kamayib, oltinchi- о‘ninchi yillarda xattoki aksariyat oilalarda ayollarning hissiy ehtiyojlarining qondirilmasligi kuzatildi. Har bir oilaning mustahkamligida oila a’zolarining oilaviy hayotdan mamnunligida oila qurgan yoshlarning о‘zaro qovushishi muhim rol о‘ynaydi. О‘zaro qovushishning shartli ravishda uch qismlari mavjud: 1.Biologik kovushish: 2.Psixologik qovushish. 3.Ijtimoiy qovushish. Yosh oilaning dastlabki birinchi oyi qanchalik shirin, totuv о‘tgan bо‘lsa, keyingi oy va yillari ham shunchalik hissiy bо‘lmasa-da yaxshi davom etishi uchun nimalarga e’tibor berish lozim? Yuqoridagi qovushish turlarining eng muhimi, asosiysi qaysi biri. Biologik qovushish - psixologik komponentga nisbatan bir muncha

barqarorligini, kam о‘zgaruvchanligini hisobga olib quyidagilarga alohida e’tibor berishi lozim. Shakllangan temperamentni о‘zgartirib bо‘lmasligi va bunga intilishning foydasizligini unutmaslik kerak. Temperament jihatdan kelin-kuyov har xil, ba’zan esa bir-biriga qarama-qarshi tiplarga mansub bо‘lishi mumkin. Buni oila mustahkamligi uchun xavfli omil deb hisoblash xatodir. Sotsiolog va demograflarning ta’biricha, kо‘p oilalarda er-xotinning ma’lumot darajasi teng bо‘ladi. Xotinning eriga nisbatan ma’lumot darajasi ortiqlig‘i oilaning mustahkamligi uchun xavfli omil hisoblanadi. Umuman har bir insonning bilim saviyasi qanchalik yuqori bо‘lsa, uning о‘z umr yо‘ldoshiga bо‘lgan talabi ham shuncha yuqori bо‘ladi. Psixologik qovushishda muhim rol о‘ynaydigan bilim, kо‘nikma va malakani kezi kelganda, ularni uchga bо‘lish mumkin. a) oilaviy hayotda muhim axamiyatga ega bо‘lgan uy tutishi, tejamkorlik bilan bozor qilish, oila byudjetini tо‘g‘ri taqsimlash, turli ovqatlar tayyorlash va hokazolarga doir bilim, kо‘nikma va malakalar mavjudligi: b) bolalarga qarash, ularni tarbiyalashga doir bilimlar, ya’ni yosh ota- onalarning psixologik –pedagogik saviyasi: oila, turmush о‘rtog‘i, bolalari olida otalik, onalik, farzandlik, yetakchilik burchlarini, mas’uliyatni his etish va ularni ado etish: v) jins va jinsiy hayot psixofiziologiyasiga doir bilim, kо‘nikma va malakalarga ega bо‘lish, umr yо‘ldoshining individual xususiyatlarini hisobga olish, bu sohada sabr-chidamli bо‘lish, yaqin kishisining extiyojlaridan ustun qо‘yishga tayyorlik. Kelin–kuyovning mana shu bilim, k о ‘nikmalarida va malakalarida katta tafovut b о ‘lishi mumkin. Psixologik komponenti ham kiradi. Ijtimoiy yoki sotsial komponent shaxsning dunyoqarashi va y о ‘nalishi (hayotiy qadriyatlari)dan tashkil topadi. Oilaviy hayotda qovushish uchun dunyoqarash katta rol о ‘ynaydi, unda shaxsning hayotiy qadriyatlari juda katta ahamiyatga egadir. Darhaqiqat oilaviy munosabatlar tizimida qovushishning о‘rni beqiyosdir.

Shu nuqtai nazardan olganda, yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlashda mazkur jihatni hisobga olish oilani mustahkamlovchi omillardan hisoblanadi.

Adabiyotlar: 1. G’oziyev E.G. Umumiy psixologiya. Toshkent. 2002.1-2 kitob. 2. G’oziyev E.G. Muomala psixologiyasi. T-2001. 3. Vedenskaya L.V, Pavlova L.A. Delovaya retorika: uchebnoye posobiye dlya vuzov.- M.:IKS “MarT”, 2004-512 s. 4. Nemov R.S. Prakticheskaya Psixologiya Poznaniye sebya: Vliyaniye na lyudey:Posobiye dlya uch-sya-M:Gumanit. Izd.Sentr VLADOS, 2003, - 320 s. 5. www.referat.arxiv.uz www.slayd.arxiv.uz www.ziyonet.uz

Похожие

Oilaviy munosabatlarni tadqiq etishning nazariy-metodologik asoslari. Jinsiy farqlar psixologiyasi

Shaxs tuzilishi va shakllanishi. Shaxs psixologiyasi

Oilaviy munosabatlarning buzilishi

Oilaviy munosabatlar psixologiyasi

Shaxs va shaxsning patologiyasi