Реакция ва спорт фаолиятидаги аҳамияти - Психология - Рефераты

Реакция ва спорт фаолиятидаги аҳамияти

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

60.5 KB

Реакция ва спорт фаолиятидаги аҳамияти Режа: 1. Реакция ҳақида умумий тушунча. 2. Реакция турлари. 3. Оддий ва мураккаб реакция структураси (тузилиши). 4. Оддий реакция типлари. 5. Конкерт спорт турингизда реакциясининг хусусиятлари.

Спортда онгли , иродавий ҳаракат катта ўрин эгаллаб , кўпинча реакция шаклида намоён бўлади . Реакция онгли жавоб ҳаракат бўлиб, спортчи бўлажак кўзғовчини олдиндан билади ва унга тегишли маълум жавобни олдиндан тайёрлайди. Реакция жараёнига стартни олиш мумкин. Спортчи стартга тайёрланар экан, у фақат олдиндан қўйган ўзининг мақсадини тасаввур қилиб қолмай, балки унга эришиш воситаларини ҳам тасаввур қилади. Реакция жараёнининг ўзига ҳос хусусияти шундан иборатки, у қисқа муддатда ўтади. Сигма билан ўлчанади. Сигма сония мингдан бир қисми. Реакциянинг структураси (тузилиши). Реакция жараёни олдин маълум бўлган шартли қўз ғ овчини идрок қилиш, бу қўз ғ овчини англаш ва унга мувофиқ жавоб ҳаракат қилишдан иборатдир. Реакциянинг 3-та даври мавжуддир: Дастлабки даври - бунга стартни мисолга олсак, дастлабки сигналдан то стартгача бўлган вақтни ўз ичига олади. Дастлабки давр сигнални кутиш жавоб ҳаракатга тайёргарлик қилиш билан чегараланади. Марказий ёки яширин (латент) даври - бу сигналнинг берилишидан то жавоб ҳаракатгача бўлган даврни ўз ичига олади. Бу давр жуда ҳам қисқа вақтда ўтсада, лекин реакция жараёнида катта роль ўйнайди. Бу даврда спортчи ҳаракатсиз қолади, лекин мия ярим шарлар пўстида жавоб ҳаракатни тайёрлашдан иборат кучли асаб жараёнида ривожланади. Якунловчи давр - бу жавоб ҳаракатидан то тугаллашгача бўлган даврини ўз ичига олади. Реакциялар сенсор, мотор ва нейтрал типларга ажратилади. Сенсор типда спортчиларда дастлабки даврда сигнални идрок қилишда асосан эшитиш анализаторлари кўзғалган ҳолда бўлади ва диққатни сигналнинг берилишига қаратилади. Мотор (мускул) ҳаракат анализаторлар бир мунча тормозланган ҳолда бўлади. Реакция вақти 160-175 сигма. Мотор (мушак-ҳаракат) типдаги реакцияда дастлабки даврда спортчининг мушак-ҳаракат анализаторлари фаол қўзгалган ҳолда бўлиб, диққатни жавоб ҳаракатга тайёргарлик қилиш

билан характерланади. Эшитиш анализаторлари эса бир мунча суст ёки бутунлай тормозланган бўлади. Реакция вақти 100-125 сигма. Нейтрал типда спортчиларда дасталбки даврда эшитиш ва мушак- ҳаракат анализаторларида қўзғалиш мувозанат ҳолатда бўлади. Реакция вақти 140-150 сигма. Реакция оддий ва мураккаб деб 2 та реакцияга ажратилади: Оддий реакцияда, олдиндан маълум бўлган кўзғовчига олдиндан ўрганиб олинган жавоб ҳаракат билан мазкур сигналга жавоб қайтарилади. Мураккаб реакцияда, олдиндан маълум бўлмаган кўз ғ овчига маълум бўлмаган жавоб билан ҳаракатланиш мураккаб реакция дейилади (мисол футболда дарвозобоннинг ҳаракатланиши). Оддий реакция ва унинг ўлчаниши. Машғулотнинг вазифалари. Айни машғулотнинг вазифаси: а) талабаларга қуйидагиларни таништириш: 1) реакция тушунчаси ва унинг психологик аҳамияти, организмдаги физиологик реакция тушунчаси ва моддаларнинг реакцияси тушунчасидан фарқи; 2) реакция қилиш жараёнининг структуравий (тузилиши) билан таништириш; 3) оддий реакциянинг хусусияти билан; 4) мураккаб реакциянинг хусусияти билан; 5) спортнинг ҳар хил турларида реакциянинг тезлик ва аниқлик хусусияти билан таништириш; 6) оддий реакцияни ўлчаш методикаси билан таништириш. Талабалар лаборатория шароитида оддий реакция тезлигини ўлчаш методикасини амалий қўллаш (уддалаш) уқумларини ўзлаштириш. Шу мақсадда дарс қуйидагича уюштирилади: Талабаларга назарий жиҳатдан тушунтириш, сухбатлар ва якка вазифалар бўйича маърузалар муҳокама қилинган, ҳамма талабаларнинг иштирокида лабораторияли тажрибалар ўтказилади. Машғулот режаси.

1. Дарсликдаги материаллар бўйича талабалар билан савол-жавоб ва суҳбатлар ўтказиш. 2. Ўқитувчи тажрибаларни демонстрация қилиш орқали реакциянинг тезлигини ўлчаш методикасини тушунтиради. 3. Оддий ва мураккаб реакциянинг тезлигини ўлчаш бўйича тажрибалар ўтказиш. 4. Натижаларни ишлаш ва анализ қилиш. 5. Машғулотни якунлаш ва хулоса чиқариш. 6. Кейинги машғулот мавзуси бўйича мустақил иш учун топшириқлар бериш. Машғулот ўтказиш учун керакли асбоблар. Реакция қилиш жараёни схемаси, оддий реакция ва мураккаб реакция схемаси, реакция қилишнинг тезлиги ўлчанадиган асбоб Абалаковнинг реакция ўлчаш асбоби (асбоблар сони: 2-3 та талабага битта асбоб). Талабаларнинг мустақил иши учун вазифалари. Гурухдаги ҳамма талабалар учун умумий вазифалар: Кўрсатилган адабиётлар устида ишлаш, спорт амалиётидан мисоллар танлаш ва қуйидаги саволларга жавоблар тайёрлаш: 1. Реакция деб нимага айтилади. 2. Одамнинг у ёки бу қўзғовчига таъсир ҳаракати реакцияси қандай психик хусусият билан ҳарактерланади. 3. Реакция қилиш жараёнининг тузилиш (структураси) қандай. 4. Оддий реакция қандай (спортдан реакцияга мисоллар келтиринг). 5. Реакция қилишнинг сенсор (сезувчи, хис қилувчи) мотор ва нейтрал типлари нимадан иборат. 6. Оддий реакциянинг хусусиятлари қандай реакция қилишнинг ҳар хил типларига (латент яширин даврига миссоллар келтиринг). 7. Спортчиларда реакциянинг тезлигини машқ қилиш мумкинми? Мураккаб реакциянинг хусусиятлари.

Машғулот пайтида талабалар оддий реакциянинг тезлигини ўлчашни мустақил тажриба қилиш бўйича топшириқлар олади (махсус инструкцияга қаранг). Реакцияни ўлчаш асбоби( реакциялар ўқитувчи учун). Тажриба реакциясини ўлчаш асбоби билан ўтказилади. Битта асбоб 3 - та талаба-эксперементатор, текширилувчи ва протокол ёзувчи учун бўлиб, талабалар ўз ролларини алмаштириб туради. Ҳар бир текширилувчи эксперементга ўтишдан олдинг техника билан танишиш ва уни ўзлаштириш ҳамда тажрибанинг шарти билан танишиш мақсадида 2-3—4 марта синов тариқасидаги тажрибани ўтказади ва сўнг асосий эксперементга ўтилади. Асбобларни ишлатиш пайтида хеч қандай кучланиш (зўр беришнинг) ҳожати йўқ ( бундай ҳолат эксперементнинг бузилишига олиб келиши мумкин). Реакцияни ўлчаш асбоби (реакциялар) орқали оддий реакциянинг тезлигини ўлчаш. Инструкция. Оддий реакциянинг тезлигини реакциялар ёрдамида ўлчанади. Текширилувчи реакциялар рўпарасида 20-30см масофада ўтиради. Текширувчи текширилувчининг нима қилиши кераклигини қуйидагича тушунтиради: Олдиндан бериладиган « тайёрланинг » сигналига кўра сиз бармоғингизни калитнинг ёнида, уни босмаган ҳолда тутасиз. Лампочка ёниши билан бармоғингиз билан калитни босасиз. (Тайёрланинг! Диққат! Текширувчи тажриба ўтказади). Реакциянинг вақтини хисоблаш қуйидаги ҳисоб билан олиб борилади ҳар бир яхлит тақсимот 0,01 сония 1-2 тақсимот эса 0,005 сонияга тенг. Ҳар бир тажрибадан сўнг стрелка текширилувчи томонидан ўз жойига келтирилади. Битта текширилувчи билан 10 та соф тажриба 0 ўтказилади. (Муваффақиятсиз чиққан тажрибалар ҳисобга олинмайди). Эслатма: Агар текширилувчи бармоғини текширувчи реакциянинг вақтини ёзиб олгандан олдин дискадан тортиб олса, тажриба натижасиз деб топилади.

Текширилувчининг реакция қилиш вақтини қуйидаги протокол схемаси қуйидагича ёзилади. 1. Текширилувчининг фамилияси 2. Оддий реакциянинг тезлигини ўлчаш якунлари оддий реакция мураккаб реакция № тажриба вақт реакция диапозо ни вақт реакция диапозони 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Адабиётлар: 1. П.А.Рудик.Психология.1974й, 421-426б 2. П.А.Рудик, 1958, 369-7373б 3. О.А.Черникова. вопросы психологии в спорте. ФИС.1955й,5боб, 69-77б 4. www.zyinet.uz

Похожие

Спорт ва спортчи рухияти

Спорт психологиясининг предмети ва вазифалари

Спорт психологиясининг предмети

Спорт фаолиятининг мотивлари

Психология фанининг аҳамияти ва вазифалари