Psixologiya fanlarini o'qitish metodikasi fanining predmeti - Психология - Рефераты

Psixologiya fanlarini o'qitish metodikasi fanining predmeti

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

57.5 KB

Psixologiya fanlarini o'qitish metodikasi fanining predmeti Metodika-pedagogik fanlar, shuningdek, ijtimoiy tizim talab qiladigan, pedagogika fani ko'rsatgan umumiy o'rta va oliy ta'limning maqsad vazifalariga mos ravishda ishlab chiqiladi. Dars berish metodikasi-bu o'quv fani xususiyatining sharti sifatida ta'lim va tarbiya jarayonining tizimi haqidagi ko'rsatmadir. Bu tizimni bilish o'qituvchiga psixologiyaning tarbiyalovchi va rivojlantiruvchi maqsadlarini va o'qitish jarayonini boshqarish imkonini beradi. Psixologiyani o'qitish metodikasi barcha psixologiya sohalari uchun umumpedagogik qoidalarni ajratib ko'rsatish bilan birga psixologik materiallarini o'rganishning o'ziga xosligini moslashtirishga asoslanadi. Psixologiya o'qitish metodikasi o'qituv-chining o'quvchilarga psixologiyaga doir bilimlarni ongli mustahkam ravishda egallab olishlari uchun o'quv materialini yetkazishning oqilona usul va vositalarini ko'rsatadi. Shu bilan birga pedagogika -o'qituvchi uchun retseptlar va ko'rsatmaiar to'plami emas, balki ilmiy fan hisoblanib, uning qoidalari psixologiyani o'qitish jarayoni qonuniyatlarini shunga mos ravishda ishlab chiqishga asoslanadi. Metodika o'quv jarayoni mazmunini, ta'lim va tarbiya usullari va shakllarini o'rganadi. Metodikaning barcha bo'limlari bir-biriga bog'liq bo'iadi. Metodika o'quv faoliyatida qo'llaniladigan usul va vositalar shuningdek, o'qitishning noan'aviy uslublarini belgilab beradi. Shu tariqa, metodika quyidagi savollarga javob beradi: Psixologiyani nima uchun o'rganish kerak? Nimaga va qanday o'qitish kerak? Qanday qilib va nima bilan tarbiyalash kerak? Psixologiya o'quv fani sifatida o'qitish shakli va usullarining o'ziga xosligi bilan farq qiladi. Psixologiya o'quv fani sifatida maqsadi, hajmi, tuzilishi, usullari va ifoda etilishi bo'yicha farqlar mavjud. Psixologiya fanining maqsadi - fan tomonidan qo'lga kiritilgan ma'lumotlar va qonuniyatlar haqida o'quvchilarga, talabalarga axborotlarni yetkazishdan iborat. O'quv darsini olib borishga vaqt cheklangan bo'lib, bunda o'quvchilar ortiqcha ma'lumotlar bilan band etmay

mustahkam ilmiy asosdagi bilimlar va muammolar bilan tanishtiriladi. O'quv fanida biUmlar tuzilishi va ularni bayon etilishi shakllari boshqacha, bo'lib, bu haqda K.D.Ushinskiy quyidagi fikmi ilgari suradi: «Fanni ilmiy va pedagogik bayon etish - bu ikkita turli narsalardir va butun dunyo pedagoglari ilmiy tizimlami pedagogika fanini qayta ishlash ustida faoliyat olib bormoqdalar». Shunday qilib, o'quv fani maktab, kollej, institut, umumiy ta'Um muassasalari va o'quvchilarning yosh xususiyatlariga mos qonuniyatlari bilan belgilanadigan, mutaxassislik doirasidagi kerakli fanlardan tanlab olingan bilimlarni o'zida birlashtiradi. Metodikaning fan sifatida rivojlanishi o'qituvchining shaxsiy tajribasi asosidagi metodik fikrlari, pedagogik mahoratdan ilmiy umumlashtirish, tadqiqotlarda asoslangan subyektiv ijodiyotdan obyektiv ilmiy nazariyaga o'tib borishda davom etdi. Umurrian olganda, har bir o'qituvchi guruhlar va sinflarda hamda yillar davomida metodik usullar samaradorhgini tekshirib o'zi dars o'tish jarayonini o'rganib boradi. Eng muhim metodik yangiliklarni oldingilarga bog'lagan holda eng qulay usullarini ishlab chiqib, uni amalga oshirishdan iboratdir. Psixologiyani o'qitish jarayonida ishlab chiqilgan qonuniyatlar asosida metodika fan sifatida belgilandi. Metodika o'zining o'rganish obyektiga ega bo'lib u psixologiyaning tarbiyalovchi l/a rivojlantiruvchi o'qitishning barcha masalalarini qamrab oladi. Uning boshqa o'quv fanlari metodikalaridan farq qiluvchi jihati psixologiyani o'rganish xususiyatlari, sabablari o'ziga xosliklari mavjud boiib shunga bog'liq ravishda o'qitish usullari qo'llaniladi. Fan o'zining kashf etgan qonuniyatlari asosida hodisalaming bog'liqlik sabablarini tushuntirib beradi va shu bilan bu hodisani ma'lum sharoitlarda deyarli takrorlash imkonini beradi. Metodikada bunday qonuniyatlarga quyidagilarni kiritish mumkin: • psbcologiya o'quv materiallari tuziUshi va mazmunida fanlarni birlashtirib olib borish; • ko'nikma va mahoratlarini asta-sekin rivojlantirib borib o'quvchilar, talabalarning anglab yetgan mustahkam bilimlarni egallashlari; • o'quv materiahning asosiy roli va dars berishning shakl va usullari unga mos

kelishi; • o'qitish jarayonida tarbiyaning barcha tomonlarini bir-biriga bog'liqligi; • dars o'tish jarayonining yaxlitligi va tizimliligi. Ana shu qonuniyatlar asosida psixologiya o'qitish metodikasida tarbiyalovchi funksiyasining umumiy tizimi aniqlandi, ular quyidagilardan iborat: • psixologik tushunchalar tizimi; • o'qitish usullari tizimi; • psixologiyani o'qitish jarayonida tarbiya va ta'limni rivojlantirish tizimi; • o'quv ishlarining shakli, tizimi; • dars o'tishning moddiy bazasini yaratish bilan bog'liq tizimi. Metodika amaliy tekshirib ko'rilgan ilmiy nazariyani beradi, u kuchni tejab sarflash va o'quv vaqtidan to'g'ri foydalanish orqali o'qitishga imkon beradi. Metodika ta'lim va tarbiya maqsadlarini tushunib yetish, bu maqsadlarga olib boruvchi butun pedagogik jarayonni ko'ra olishni, dars berishning eng samarali va qulay shakllari, metodlari va vositalarini egallab olishga imkon beradi. «Birgina nazariyasiz pedagogik tajribaning o'zi - deb ta'kidlaydi K.D.Ushinskiy, - bu tibbiyotda tabiblikning o'zidir». Bilimi yo'q o'qituvchi ko'pincha bir qator pedagogik xatolarga yo'l qo'yganidan so'ng, metodikada ancha yiilar oldin ma'lum bo'igan narsalami kashf etadi. Metodik nazariyani bilmay turib o'qituvchi ko'pincha o'zi puxta egallab olgan, lekin o'qitishning muhim bo'lmagan tomonlariga berilib ketib, har doim ham butun tizimni qamrab olish imkoniyatiga ega bo'lmaydi, buning natijasida o'qitishning tarbiyalovchi va rivojlantiruvchi maqsadlariga erisha olmaydi. Bilim, mahorat va o'qituvchining shaxsiy qiyofasi, sinf e'tiborini mohirlik bilan jalb etishi o'qitish sifatini oshiradi, lekin shu bilan birga o'qituvchining o'qitish san'ati tug'ma qobiliyatlariga bog'liq deb xulosa chiqarishga asos bo'la olmaydi. O'qituvchi fanning faqatgina ilmiy mazmuninigina bilishi kerak, degan fikr ham noto'g'ri. Bunday qarashlar nazariya va metodikaga fan sifatidagi munosabatiga salbiy ta'sir ko'rsatadi. O'qituvchining pedagogik ijodi u metodika nazariyasini

yaxshi egallab olganidagina yuksak samara berishi mumkin. Metodika o'qituvchi uchun ijod qilishga, turli usullarni bilib olishga, o'qitish va tarbiyalashda qulay uslub va vositalarni egallashlariga keng yo'l ochib beradi. Psixologiya yosh fiziologiyasi, falsafa, pedagogika bilan uzviy bog'Uq bo'ladi va psixologiyani o'qitishda bu bog'liqlik o'rnatiladi. Falsafiy pedagogik bilimlar o'qituvchilar uchun juda zarurdir. Metodika xususan psixologik o'ziga xoslik bilangina belgilanmaganligi, balki o'quvchilarning yosh xususiyatlari bilan ham belgilanganligi sababli yosh psixologiyasiga ham tayanadi. Tushunish, tasawurlarining to'g'rihgi tushanchasi va mahoratlarning rivojlanishi, biUmlarini mustahkamlash, o'quvchilarning yosh psixologiyasi asosida amalga oshirilishi kerak. Psixologiya o'qitish metodikasi pedagogik fan hisoblanib, pedagogika bilan didaktika yo'nalishi bo'yicha uning hamma fanlar uchun umumiy bo'igan va tarbiya yo'nalishi bo'yicha uzviy bog'liq hisoblanadi. O'qitish tamoyillarini bilish o'quv fanini samarali o'qitish uchun zarurdir. Tamoyil deganda - odatda, biror bir faoliyatda tayanilishi kerak bo'igan ba'zi bir dastlabki qoidalar tizimi tushuniladi. Didaktik tamoyillar yoki o'qitish tamoyili o'qitish maqsadlari va o'quvchilarning o'rganish faoliyati qonuniyatlari bilan uzviy bog'liqdir.T.A-Ilina o'qitish tamoyillaridan quyidagilarini ko'rsatadi: 1. Ko'rgazmalilik tamoyili. 2. O'quvchilarning o'qishda ongliligi va faolligi tamoyili. 3. O'qitishning tushunarlilik tamoyili. 4. O'qitishning ilmiyligi. 5. O'quvchilarning individual xususiyatlari va yoshini hisobga olish tamoyili. 6. Muntazamligi va izchillik tamoyili. 7. Bilimlarni mustahkam egallash tamoyih. 8. Ta'limning hayot bilan bog'liqligi tamoyili. 9. O'qitish jarayonida tarbiyalash tamoyili. Oliy va o ' rta maktabning zamonaviy didaktik tamoyillari ( L . D . Stolyarenko bo ' yicha ):

1. Rivojlantiruvchi va tarbiyalovchi ta'lim. 2. Ilmiyligi va tushunarliligi, yoshga bog'liqligi. 3. O'qituvchining rahbarlik roli ostida o'quvchilarning ongli va ijodiy faolligi. 4. Ko'rgazmaliligi va ijodiy fikrlashini rivojlanishi. 5. Ta'limning tizimliligi va muntazamlihgi. 6. O'qitishda mustaqil ta'lim olishga yo'naltirish. 7. Ta'limning hayot va kasbiy faoliyat amaliyoti bilan bog'liqligi. 8. O'quvchilarning o'qitish natijalari va idrok etish qobiliyatlarim rivojlanishining mustahkamligi. 9. O'qitishning ijodiy hissiy ta'siri: 10. O'qitishning jamoatchilik xususiyatlari va o'quvchilar individual xususiyatlarini hisobga olish. 11. Ta'limni insonparvarlashtirish va ijtimoiylashtirish. 12. Ta'limni kompyuterlashtirish. 13. Ta'limning integrativligi, fanlar o'rtasidagi bog'liqliklarni hisobga olish. 14. Ta'limning inovatsionligi. Eng muhim didaktik tamoyillar: • ta'lim ilmiy va dunyoqarash xarakteriga ega bo'lishi; • ta'limni muammoliUk xususiyatiga ega bo'lishi; • ta'lim ko'rgazmali bo'lishi; • ta'lim faol va ongli bo'lishi; • ta'lim tushunarli bo'lishi; • ta'lim muntazam va ketma-ket tartibda bo'lishi; • o'qitish jarayonida ta'limda, o'quvchilarni rivojlantirish va tarbiyalashni uzviy birlikda amalga oshirib boorish. Oliy maktabda o'qitish tamoyillari: • oliy ta'limning bo'lajak mutaxassis shaxsini rivojlantirishga qaratilganligi; • zamonaviy oliy o'quv yurti ta'limini fan (texnika), ishlab chiqarish (texnologiya) zamonaviy va kelajakdagi rivojlanish an'analari mazmuniga ega

bo'lishi; • oliy o'quv yurtida o'quv jarayoni umumiy, guruhli va individual shakllarda tashkil etishning optimal umumlashganligi; • mutaxassislarni tayyorlashning turli bosqichlarida o'qitishning zamonaviy metod va vositalarini qo'llash; • mutaxassislarni ulaming kasbiy faoliyati aniq sohasida talablarga javob bera oiadigan qilib tayyorlash, ulaming raqobatga bardosh bera olishlarini ta'minlash. Zamonaviy oliy ta'limning muhim elementi metodologik tayyorgarlik hisoblanadi. Fan va amaliyotning rivojlanishi axborotlar oqimining rang-barangligi shaxsda barcha zarur narsalarni o'zlashtirish va egallab olishga kuch va imkoniyat etmaydi. Shuning uchun u shunday o'quv materialini o'zlashtirishi kerakki, uning hajmi qisqa boia turib uni yuqori ma'lumotlar bilan qurollantirsin va ikkinchi tomondan, keyinchalik bir qator sohalarda muvaffaqiyatli ishlashiga imkon bersin. Bu yerda oliy o'quv yurtida ilmiy bilimlami tanlab olish masalasi paydo bo'ladi. Lekin buning o'zi yetarli emas. Shu bilan birga talabalarda umumiy intellektni, turli vazifalarni hal etish qobiliyatlarini har tomonlama rivojlantirish muhim bo'lib qoldi. Oliy o'quv yurtlarida o'qitishning o'ziga xos alohida tamoyillari mavjud: • oUy o'quv yurtidan keyin amaliy ishlashi uchun zarur bo'lgan bilimlarga o'qitish; • talabalarning yoshi, ijtimoiy - psixologik va individual xususiyatlarini hisobga olish; • ta'lim va tarbiyani kasbiy yo'naltirilganligi; • ta'limni fan, ijtimoiy va ishlab chiqarish faoliyati bilan uzviy bog'lanishi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Karimov I.A. Barkamol avlod O'zbekiston taraqqiyotining poydevori. - Т .: «O'zbekiston», 1997. 2. Karimov I.A. Barkamol avlod orzusi. - Т .: «O'zbekiston», 2000. 3. Karimov I.A. O'zbekiston XXI asrga intilmoqda. - Т .: «O'zbekiston», 2001. 4. Активные методы обучения педагогов и руководителей учреждений образования. Тезисы докладов. -Пермь, 1993. 5. Андреева Г.М. Социальная психология. -М., 1998-376-с. 6. Бадмаев Б.С.Психология: как ее изучить и усвоить. - М.,1997.-256-с. 7. Бадмаев Б.С. Психология и методика ускоренного обучения.-М., 1998.- 272 с. 8. Бадмаев. Методика преподавания психологии М.: 2001. 9. Введение в психологию: Учебник для высш.школы/Под общ.ред.А.В.Петровского.-М., 1996. -493-с. 10. Возрастная и педагогическая психология: Учеб.пособие для институтов /Под ред. М.В.Гомезо и др. -М., 1984. - 256-с. 11. Галперин П.Я. Психология как объективная наука. Избр. психологические труды. -М.: Воронеж, 1998. - 480 с. 12. Галперин П.Я., Талызина Н.Ф. Формирование знаний и умений на основе теории поэтапного усвоения умственных действий. — М.: 1968. 13. Гиппенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. -М.: 1996. - 336-с.

Похожие

Psixologiya fanlarini о‘qitish metodikasi fanining predmeti , vazifalari

Ijtimoiy psixologiya fanining predmeti

Ijtimoiy psixologiya fanining predmeti 2

Psixologiya fanining predmeti, amaliy vazifalari

Psixologiya fanining predmeti, maqsadi va vazifalari