Psixologik masalahatlar o'tkazish - Психология - Рефераты

Psixologik masalahatlar o'tkazish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

59 KB

Psixologik masalahatlar o'tkazish Psixologik maslahatlar paytida nima uchun test sinovlari o'tkazish kerak? Ushbu bobning birinchi ikki bo'limlari mohiyati bo'yicha bir xil savolga javob berishni o'z ichiga oladi: psixologik maslahat o'tkazish paytida mijozni o'rganish uchun qachon nima uchun psixodiagnostika metodlarini xususan test sinovlarini qo'llash zarur bo'ladi? Birinchi bo'limda bu savolga umumiy javob beriladi, ikkinchi va keyingi bo'limlarda uni chuqurroq o'rganiladi va aniqlashtiriladi. Shunday qilib, psixologik maslahatlar amaliyotida nima uchun test sinovlari o'tkazish zarur? Bu savolga umumiy javob quyidagicha ifodalanadi. Mijozda yuzaga keladigan va psixologik maslahat o'tkazishni talab etuvchi psixologik xususiyatdagi har qanday muammo deyarii har doim hayotda ma'lum, faqat individual namoyon bo'ladi. Misol uchun, kuchli shaxsiy xavotirlanish, o'ziga yetarlicha ishonchli bo'lmaslik mijozlarda keng tarqalgan. Biroq turli odamlar turlicha xavotirlanish namoyon etadilar va hayotda o'zlarini turlicha ishonchsiz his etadilar. Yana bir o'xshash misol: deyarii barcha odamlarda qobiliyatlari rivojlanishida va xarakteri xislatlarida ma'lum kamchiliklar mavjud bo'ladi, lekin har bir odam uchun ular yana faqat individual xususiyatga ega bo'ladi. Shuning uchun masalan, ikkita turli xarakterli mijozlar intellektual rivojlanishida kamchiliklar bilan psixologik maslahatga murojaat etsalar, bu umuman ulaming muammolari bir xil va ularni o'xshash usul bilan hal etish kerakligini anglatmaydi. Odamning xarakteridagi kamchiliklar bo'yicha masala yanada murakkabroq: ular ko'pchilik hollarda har bir odamning o'ziga xos individual hayotiy tajribasi sababli psixologik maslahatda turlicha hal etilishi zarur. Mijoz shaxsini maxsus psixodiagnostikasini o'tkazmay turib, psixologik maslahat vazifasini muvaffaqiyatli hal etish shunday hollarda deyarii mumkin emas. Biroq mijozning muammosi aniqlanganida ham psixodiagnostika o'tkazishga ehtiyoj to'laligicha zarurligini yo'qotmaydi. Maslahatchi-psixolog mijozni qanchaiik puxta o'rganmasin, uning muammosi diagnozini qo'yishda baribir u haqida va uning

muammosi to'g'risida hammasini bilib ololmaydi. Bundar» tashqari psixolog- maslahatchining maslahatlarini amaliy hal etayotganida mijoz hayotda qanday ekanligi (ba'zida esa ular kutilmagan bo'ladi) muammolarga duch keiishi mumkinligini aniq bilish artcha qiyin bo'ladi. Shuning uchun ko'pincha mijoz psixolog- maslahatchidan olgan tavsiyalarini amaliy bajarishga kirishganida ham mijozni shaxs sifatida va maslahatlardan keyingi davrdagi boshqa odamlar bilan o'zaro munosabatlarini psixodiagnostik o'rganishni davom ettirish talab etiladi. Mijoz professional psixolog emas, shuning uchun psixolog-maslahatchi befgan maslahatlarini bajarishda uning psixologiyasida va xulqida aslida sodir bo'layotgan ijobiy o'zgarishlarni to'g'ri baholay olmaydi. Umuman maslahatchining o'zi ham doimo natijalar to'g'risida aniq fikryurita olmaydi. Bu birinchidan, maslahatlar tugagandan keyin mijoz psixolog-maslahatchi bilan deyarii kam uchrashishi sababli sodir bo'ladi. Ikkinchidan, sodir bo'layotgan o'zgarishlar asta-sekinlik bilan sezilmay va anglab yetilmagan bo'ladi. Ushbu holatda mijoz bilan aslida nimalar sodir bo'layotganligini aniq bilish uchun uni bir necha bor, kamida ikki marta test sinovidan o'tkazish kerak: tavsiyalami bajarib bo'lgandan keyin ham tavsiyalar olish uchun ba'zida maslahat o'tkazish jarayoni va olgan tavsiyalarini amaliy bajarish ancha ko'p vaqtni olganida (bir yil, undan ko'p), mijozning psixologiyasi va xulqida o'zgarishlar borishini kuzatish uchun uni oraliq test sinovlaridan o'tkazish zarurati yuzaga keladi. Maslahatlarda qachon psixologik testlarni qo'llash tavsiya etiladi? Vaqti-vaqti bilan psixologik maslahat.o'tkazish davomida tezlikda psixologik testlar o'tkazish zarur bo'lib qoladi. Qachon, qanday sharoitlarda bunga talab paydo bo'ladi? Birinchidan, psixolog-maslahatchi uchun mijozning muammosi mohiyati to'g'risida xulosa chiqarish va uning individual xususiyatlarini hisobga olib yuzaga kelgan muammoni amaliy hal etish uchun ma'lumotlar yetmagan hollarda testlar o'tkazish zarur bo'ladi. Bunday holatda muammoni oydinlashtirish va uni hal etish yo'llarini aniq belgilash muhim bo'lgan individual xususiyatlarini bilib olish uchun mijoz shaxsini to'la, har tomonlama o'rganib chiqish zarur bo'ladi. Ko'pincha birgina

va ayniqsa, mijoz bilan birinchi uchrashuvda u to'g'risida shaxs sifatida fikr yuritish qiyin bo'ladi. Bundan tashqari psixoiogik maslahatda notanish sharoitda odam o'zini og'irtutadi va odatda, uning individualligini aks ettirmaydigan unga to'la mos bo'Imagan hayotiy rol o'ynaydi. Ikkinchidan, odatda odamning oddiy, kundalik hayotida sust yoki deyarli namoyon bo'lmaydigan mijozning individual xususiyatlarini baholash kerak bo'lganida testlar o'tkazish zarur bo'ladi. Shunday shaxsiy sifatlarga masalan, to'la anglab yetmagan xarakter xislatlari bilan bog'liq xususiyatlari kiradi. Bunga zarurat ko'pincha ularni bilish, psixoiogik maslahat va mijozning muammosi # muvafTaqiyatli hal bo'lishi uchun zarur bo'lgan u anglamaydigan yoki yashirayotgan psixoiogik xususiyatlarga ega ekanligi to'g'risida psixolog-maslahatchida gumon yuzaga kelganda paydo bo'ladi. Uchinchidan, psixolog-maslahatchi mijozga psixoiogik maslahatga kelganligi va psixolog-maslahatchi tavsiyalarini bajarishi qanday ta'sir ko'rsatganligini aniq bilishi kerak bo'lganida testlar o'tkazish zarur bo'ladi. Bunga zarurat xususan, quyidagi sabab bilan yuzaga keladi. Masalan, mijozga u olgan maslahatlardan uning o'zi yaxshi anglab yetmayotgan bo'lsa ham haqiqatda foydalanganini isbotlash va uni ishontirish kerak bo'lib qoladi. Gap shundaki, inson psixologiyasi shaxsiy va shaxslararo xususiyatdagi o'zgarishlar asta-sekin sodir bo'ladi va faqatgina maxsus test sinovlari bu o'zgarishlarni aniqlash va baholashga imkon beradi. Bundan tashqari, bu o'zgarishlar o'zining tabiati bo'yicha anglab yetilmaydigan bo'lishi mumkin. Ular ixtiyorsizlik psixologiyasiga taalluqli bo'lganda shunday bo'ladi. Maslahat o'tkazish va mijozning olgan tavsiyalarini amaliy bajarishi ancha uzoq vaqt davom etishi mumkin. Masalan, psixoiogik maslahat oylar va hatto yillar davomida davom etishi, olgan tavsiyalarini bajarishi esa undan ko'p muddatlarga cho'ziladigan hollarda uchrab turadi. To'rtinchidan, maslahatlar amaliyotida yangi, samaraliligi hali to'la aniqlanmagan, soni va sifati baholanmagan, yetarlicha tekshirilmagan metod qo'llanilganida testlar o'tkazish zarur bo'ladi. Bunday holatda maslahat o'z-o'zidan

uning natijalarini aniq baholashni talab etuvchi o'ziga xos ilmiy-amaliy psixoiogik tajribaga aylanadi. Psixologning o'zi bilgan holda maslahat berish jarayonini takomillashtirish va yanada samaraliroq amaliy tavsiyalar berishi uchun tajriba o'tkazishi bunday holga misol bo'ladi. Beshinchidan, psixoiogik maslahat amaliyotida qo'llaniladigan psixodiagnostika amalining o'zi mijozga yaxshi ta'sir ko'rsatib, ma'lum psixoterapevtik ahamiyatga ega bo'lgan holatda testlar o'tkazish zarur bo'ladi. Bu odatda psixoiogik test sinovlari o'tkazish natijasida mijoz qandaydir o'zi uchun yangi, foydali holatni bilib olganida, masalan u mavjudligini ilgari bilmagan ijobiy psixoiogik sifatlarni o'zida namoyon qilganida sodir bo'ladi. Ko'rsatib o'tilgan holatlar psixoiogik maslahat jarayonida alohida hamda birgalikda yuzaga kelishi mumkin. Psixoiogik maslahat amaliyotida, hardoim, mana shu holatlardan hech bo'lmasa bittasi doim uchraydi, shuning uchun test sinovlarini qoidadan istisno sifatida emas, balki qoida sifatida qarash kerak. Psixoiogik maslahatda qo'llaniladigan psixoiogik test sinovlari qanday talablarga javob berishi kerak. Psixoiogik maslahat sharoitlarida tashkil etiladigan va o'tkaziladigan psixoiogik test sinovlari aynan maslahat berish uchun xos bo'lgan, o'ziga xos talablarga javob berishi kerak. Bunday turdagi talablaming asosiylari quyidagicha: 1. Psixoiogik maslahatda mavjud psixoiogik testlardan eng oddiylaridan, faqat psixolog-maslahatchiga yaxshi ma'lum bo'lgan emas, balki mijoz uchun ham tushunarlilaridan foydalanish kerak. Murakkab va unchalik tushunarli bo'Imagan testlarni qo'llash mijoz tomonidan qoniqmaslik keltirib chiqarishi, tabiiy qo'rquv sababli psixoiogik himoyalanish reaksiyasi psixolog-maslahatchi uchun asossiz bo'lib ko'rinishi mumkin. Nihoyat, ma'lum qonuniyat mavjud, unga binoan psixoiogik testlar informativligi va amaliy foydasi asta-sekin o'sib boradi. Ba'zan ularning murakkabligi va qiyinligiga teskari proportsional bo'ladi. 2. Maslahatlarda psixologik testlar uning to ' la tabiiy qismi sifatida ishtirok etishi va faqat diagnostika maqsadlariga xizmat qilishi kerak . U o ' z navbatida uzviy holatda mijozning muammosini hal etish bo ' yicha eng to ' la

asoslangan va samarali tavsiyalarni ishlab chiqish vazifasiga bo ' ysunishi kerak . 3. Psixologik maslahatda test sinovlari juda ko'p vaqt olmasligi kerak. Uni o'tkazishga maslahat o'tkazish uchun mo'ljallangan butun vaqtning to'rtdan bir qismini ajratish kerak. 4. Psixologik maslahatda qo'llaniladigan testlarda olingan ma'lumotlarni ishlab chiqish nisbatan oddiy va tez bajariladigan tizimga ega bq'lishi kerak. Bu test sinovlaridan darhol foydalanish va shu zahoti kerakli xulosalarni chiqarish zarur. Shu mazmunda test sinovlari yakunlangandan keyin 5—10 daqiqa o'tishi bilan natijalari ma'lum va amaliy qo'llash mumkin bo'ladigan psixologik testlar ma'qul hisoblanadi. Bunday holatda baribir u bilan ishlashda olingan natijalarni ishlab chiqish va tushuntirishga ko'p vaqt talab etuvchi test qo'llashga to'g'ri kelsa, maslahatga ajratiladigan vaqtni unga sarflamay test sinovlarini psixologik maslahatdan alohida o'tkazish yaxshi bo'ladi. 5. Yuqorida ko'rsatilgan sabablar tufayli alohida holatlardan tashqari psixologik maslahatda proektiv testlardan foydalanish tavsiya etilmaydi, chunki bunday testlarning ko'pchiligida yuqorida ko'rsatilgan kamchiliklar mavjud: ko'p kuch talab etish mijoz uchun tushunarli emasligi va murakkabligi natijasida yaxshisi so'rovnomalar yoki proyektiv testlar so'rov variantlaridan foydalangan ma'qul. 6. Agarda psixologik test so'rovnomadan iborat bo'lsa, undagi mavjud savollar ochiq emas, balki yopiq bo'lgani yaxshi, ya'ni mumkin bo'lgan javoblar oldindan belgilangan va mijoz faqat ulardan birini tanlaydi. Ochiq savollardan tuzilgan so'rovnomalar ularga javob berish uchun va ularni ishlab chiqish hamda olingan natijalarni tushuntirish uchun ham ko'p vaqt talab etadi. 7. Psixolog-maslahatchiga psixologik maslahat turli vaziyatlarida kerak bo'lib qolishi mumkin bo'lgan psixologik testlarni maslahatlar uchun oldindan o'ylab va tanlab olish tavsiya etiladi. Mana shu barcha testlarni o'tkazish uchun zarur materiallar bilan birgalikda psixologik maslahat o'tkazishning har qanday sharoitida ham ulardan foydalanish mumkin bo'lishi uchun oldindan tayyor qilib qo'yish kerak.

8. Zarur bo ' lgan minimum va maslahatda ishlatiladigan psixologik testlar zarur bo ' lgan paytda mijozni testdan o ' tkazish hamda darhol talab etiladigan natijalarni olish uchun kompyuter orqali bajarilsa , juda yaxshi bo ' ladi ( kompyuter test sinovlarini ishlab chiqish uchun avtomatik amalini o ' z ichiga olgan bo ' lishi kerak ). 9. Maslahatlar hajmi katta bo ' lsa , agarda unda bir necha maslahatlar , bir necha mijozlar bilan parallel ishlayotgan bo ' lsa , unda maslahatchilarni test sinovi amalidan ozod etish va bu ishni alohida , test sinovlari sohasida professional tayyorlangan mutaxassis - psixologning tekshirishi tavsiya etiladi . 10. Test sinovlarini maslahatlar jarayoni boshida yoki o ' rtasida , mijoz maslahatlar yakunlangandan keyin o ' z natijalarini hamda o ' tkazilgan testlar asosida psixolog - maslahatchi qanday xulosalar chiqarishini bilishini hisobga olib o ' tkazish tavsiya etiladi . Maslahatlar oxirida mijoz bilan nima uchun test sinovlari o ' tkazilganligi to ' g ' risida , uning natijalari qanday va ularning asosida qanday xulosalar chiqarilganligini xabardor qilmay qoldirish tavsiya etilmaydi .

Adabiyotlar: 1. Umumiy psixologiya A.V.Pеtrovskiy tahririda, Toshkеnt 1992 yil, 53–62 bеtlar. 2. Kazakov V.G., Kondratеva L.L. Psixologiya, M. 1989, 282–316 b. 3. M.V., Domashеnko I.A. Atlas po psixologii, M. 1990, 27–42 b. 4. Nеmov R.S. Psixologiya, M. 1990, 12–17 bеtlar (rus tilida) 5.G`oziеv E. Psixologiya, T. 1994, 13–31 bеtlar. www.arxiv.uz www.referat.arxiv.uz

Похожие

Psixologik masalahatlar texnikasi

Psixologik maslahat

Psixologik tajriba

Psixologik maslahat nima

Faoliyatning psixologik tahlili