Ижтимоий ҳаёт ўзгаришлари - Психология - Рефераты

Ижтимоий ҳаёт ўзгаришлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

114.5 KB

Ижтимоий ҳаёт ўзгаришлари Ўзбекистон мустақил тараққиёт ва истиқлол йўлида, янги жамият, эркин ва фаровон ҳаёт қуриш йўлида қанча кўп тажрибага эга бўлаётган экан, илгари учрамаган оғир, ўта мураккаб синов ва ҳаёт тўфонларини енгиб, янги марраларни қўлга киритиб эзгу орзу-ниятлар сари қадам қўя ётган экан, ҳеч шубҳасиз ўзбек халқи учун муқаддас ва азиз бўлмиш Ўзбекистон заминида яшаётган ва меҳнат қила ётган инсонлар учун муҳим бир ҳақиқат тобора аниқ ва равшан бўлиб бормоқда. Бу Ўзбекистоннинг ер юзида ба қувват асосларга эга бўлган забардаст давлат бўла олишига мустаҳкам ишончдир. Мамлакатимизнинг узоқ ва давомли манфаатлари тақозо этган ҳолатлардан ва кескин вазият лардан чиқиш, улар туғдирадиган муаммоларни ҳал этиш зарур бўлганда иқтисодиётда давлат томонидан бошқарув усуллари қўлланди ва бундай ёндашув охир-оқибатда ўзини тўла оқлади. Республикамиз танлаган тараққиёт модели бўйича амалга оширилаётган пухта ўйланган сиёсат бугунги кунда ўз самарасини бермоқда. Мамлакатимиз тараққиёти учун XXI асрдан бошлаб ижтимоий-маданий соҳада амалга оширилган ишлар тараққиёт учун қанчалар катта мехнат ва куч сарфланаётгани, диққат ва эътибор қаратилаётганидан далолат беради. 2000 йил маълумки «Соғлом авлод йили» деб эълон қилинди. Бундан кўзланган асосий мақсад барчамизнинг таянчимиз ва суянчимиз бўлган фарзандларимизни ҳар жиҳатдан соғлом ва баркамол, эл-юрт учун чин дилдан қай ғуриб яшайдиган инсонлар қилиб тарбиялаш, миллатимиз, халқимиз тақдири ва келажагига дахлдор бўлган бу муҳим масалага масъулият ҳиссини шакллантиришдан иборат эди. Ана шу эзгу мақсадларга эришиш, бу соҳадаги ишларни қатъий режа асосида амалга ошириш учун махсус Давлат дастури қабул қилинган эди. Айниқса, дастурда белгиланган биринчи йўналиш - соғлом оилани шакллантириш ва оилада юксак маънавий- ахлоқий муҳитни қарор топтириш

учун зарур шарт-шароит яратиш юзасидан қилинган ишларни алоҳида таъкидааш даркор. Шу муносабат билан «Оналик мактаби», «Тиббий ишлар асоси», «Балоғат даври» каби бир қанча дастурлар ҳаётга жорий этилди. Шунингдек, «Оила кодекси»га биноан никоҳ қуришдан олдин ёшларни тиббий кўрикдан ўтка зиш, ёш оилалар учун дастлабки, беш йил мобайнида дис пансер назоратини ташкил этиш ишлари йўлга қўйилиб, бунга 170 миллион сўмдан зиёд маблағ сарфланди. Ҳар бир шаҳар ва тумандаги никоҳни қайд этиш бўлим лари қошида ёшларга оила, унинг муқаддаслиги, масъулияти, фарзанд тарбияси каби ўта муҳим масалалар тўғ рисида зарур маълумот ва сабоқ берадиган «Оила дорил фунунлари» очилгани, ўша даврда қисқа вақт ичида уларда 20 мингдан зиёд йигит-қиз қатнашгани эътиборга молик. Жумладан, «Соғлом авлод учун» халқаро хайрия жамғармаси томонидан алоҳида эътибор талаб қиладиган ҳудудларда қарийб 20 минг оила, 30 мингдан зиёд турмуш қураётган йигит-қиз тиббий патронаждан ўтказилди ва уларга ҳомий лик тиббий ёрдами кўрсатилди. 5 миллиондан зиёд фарзанд кўриш ёшидаги аёллар, 6 ёшгача бўлган болаларнинг қарийб 98 фоизи ҳар томонлама тиббий кўрикдан ўтказилиб, да воланишга муҳтож бўлганлари диспансер назоратига олин ди ва уларни соғломлаштириш ишлари давомли анъанага айлантирилди. Ушбу жамғарма орқали 6 миллион АҚШ доллари миқдоридаги мурувват ёрдамининг туғруқхоналар ва болалар тиббий муассасаларини энг замонавий асбоб- ускуналар, дори-дармонлар билан узлуксиз таъминлашга қаратилгани ҳам соғлом зурриётни дунёга келтириш бора сидаги мухим қадам бўлди. Шу билан бирга, Республика гинекология- акушерлик илмий-тадқиқот институтининг Жиззах, Нукус, Қарши ва Наманган шаҳар бўлимлари ташкил этилди. Шунингдек, Тошкент, Андижон, Нукус, Самарқанд, Фарғона, Бухоро, Термиз каби қатор шаҳар ларда энг замонавий асбоб-ускуналар билан таъминланган «Она ва бола скрининги» тиббий марказлари ишлай бош лади. Бу дастурни беш йил давомида амалга ошириш мўл жалланган бўлсада, фақат шу йилнинг ўзидаёқ

унга 440 минг АҚШ доллари сарфланди. Соғлом авлод дастурининг бошқа йўналишларида ҳам, шу жумладан болалар саломат лигини мустаҳкамлаш, уларнинг таълим олиши, ҳар то монлама камол топиши, туғма касалликларга дучор бўлган ногиронларга ҳар томонлама ёрдам бериш бўйича ҳам му айян ишлар қилинди. Тошкент шаҳрида лойиҳа қиймати 12 миллион АҚШ долларига тенг бўлган «508 - Ўзбекистон болалар маҳалласи» бунёд этидди. Мамлакатимизда ҳар йили илк бор мактаб остонасига қадам қўядиган 600 мингдан зиёд ўғил-қизларимизни дарсликлар ва бошқа ўқув қуроллари билан бепул таъминлаш яхши анъанага айланди. 2000 йилнинг ўзида умумтаъ лим мактабларининг биринчи синф ўқувчиларини, «Меҳ рибонлик уйлари», мактаб-интернатлар ва ногирон бола лар учун ихтисослаштирилган ўқув масканлари тарбияла нувчиларини 11 турдаги дарслик, ўқув анжомлари билан таъминлашга 2 миллиард 508 миллион сўмдан зиёд маблағ сарфланди. Замонавий лицей ва коллежлар барпо этиш, жисмоний тарбия ва спорт мусобақалари уюштириш каби ишлар нинг давом эттирилиши соғлом авлод йили дастурининг таркибий қисми бўлиб қолди. Соғлом авлод дастурида белгиланган тадбирларни амал га ошириш натижасида, кенг жамоатчилик онгида, халқи миз дунёқарашида соғлом авлод масаласига бўлган муноса бат тубдан ўзгарди. «Оналар ва болалар» йили деб эълон қилинган 2001 йил «Соғлом авлод йили»нинг мантиқий давоми бўлди. Бу соҳа да амалга оширилган ишларнинг ижобий таъсири юртдош ларимиз тақдирида, ҳар бир оила, ҳар бир хонадон ҳаётида сезилиши мазкур йил бўйича тузилган дастурнинг диққат марказида турди. Ушбу дастурни амалга ошириш жараёнида юртимиздан аёлларнинг 90 фоизи тиббий профилактик кўрикдан, 580 мингдан ортиқ аёлларимиз «Она ва бола скрининги» мар казида профилактик кўрикдан ўтказилиши, ҳомиладор аёллар ва ҳомилани турли касалликлардан муҳофаза қилиш, уларни йод танқислиги ва камқонликка қарши дори-дар мон билан бепул таъминлаш, тўрт ёшгача бўлган болаларни сариқ касалига ва полиомиелитга

қарши эмлаш бўйича амалга оширилган тадбирлар ҳам катта ижобий самара берди. Му раккаб экологик шароитда яшаётган 4 минг 500 нафар хотин- қизлар ва 20 мингдан ортиқ болалар Тошкент, Са марқанд вилоятлари ва Фарғона водийсининг соғлом лаштириш оромгоҳларида ҳордиқ чиқариб, малакали тиб бий ёрдам олди. Бу мақсадлар учун жами 560 миллион сўм маблағ сарфланди. Тошкент педиатрия-тиббиёт институ тида Республика перинатал марказини қуриш ва уни замо навий асбоб-ускуналар билан жиҳозлаш ниҳоясига етказилди. «Она ва бола» дастурига биноан, биринчи марта мамлака тимизнинг ҳамма туманларида қизлар гинекологияси хиз матлари ташкил этилди. Шунингдек, кичик ёшли ва балоғат ёшидаги қизларнинг саломатлиги бўйича Республика ўқув-услубий маркази иш бошлади. Оналар ва болаларга мўлжалланган даволаш-соғломлаштириш муассасалари ти зими анча кенгайиб, уларнинг моддий базаси мустаҳкам ланди. Буни, аввало, янгитдан қурилган, энг замонавий асбоб- ускуналар билан жиҳозланган тиббиёт иншоотлари мисолида кўрамиз. Масалан, Гулистон, Қува ва Наманган шаҳарларида барпо этилган реабилитация ва соғломлашти риш марказлари, Нурота туманидаги туғруқхона мажмуи, Бешариқ туманидаги «Она ва бола» санаторийси ҳамда бошқа кўпгина объектлар шулар жумласидандир. Дастурда белгиланган болаларни жисмоний тарбия ва спорт ёрдамида чиниқтириш тадбири йўналишида шу йил мамлакатимизда биринчи марта академик лицей ва касб- ҳунар коллежлари ўқувчиларининг «Баркамол авлод» ўйин лари ташкил этидди. Мактаб ёшидаги болалар ўртасида эса «Умид ниҳоллари» спорт мусобақалари ўтказиш йўлга қў йилди. Табиийки, бундай дастурларни ҳаётга татбиқ этиш учун катта куч- ғайрат, катта маблағ ва моддий имкониятлар ке рак бўлади. Буни биргина «Она ва бола» дастурида 2001 йил учун белгиланган вазифаларни бажаришга 86 миллиард сўм ва 20 миллион АҚШ доллари миқдоридаги маблағ зарур бўлганидан ҳам билиш мумкин. Дастур ижросини таъминлаш учун керакли молиявий манбаларни қидириб топишга, республика ва маҳаллий бюджетлар,

жамоат ташкилотлари, турли жамғармалар, халқаро ташкилотларнинг имкониятларини сафарбар қилишга эришилди. Бу ишга барча вазирлик ва идоралар, маҳаллий ҳокимият ва бошқарув органла ри билан бир қаторда «Соғлом авлод учун», «Маҳалла», «Ибн Сино», Болалар, «Экосан», Меҳр- шафқат ва сало матлик жамғармалари, «Маънавият ва маърифат», «Оила» марказлари, «Камолот» ёшлар ижтимоий ҳаракати, кўплаб жамоат ташкилотлари ҳамда ЮНИСЕФ, ЮНЕСКО сингари нуфузли халқаро ташкилотлар жалб этилди. «Қарияларни қадрлаш йили», деб эълон қилинган 2002 йилда тузилган дастур бўйича амалга оширилган ишлар на фақат ота-оналаримиз, балки бутун жамиятимиз ҳаётида катта из қолдирди. Қарияларимизни моддий жиҳатдан қўллаб-қувватлаш мақсадида биргина Пенсия жамғармаси томонидан 39 миллиард 600 миллион сўм маблағ ажратил ди. Қарияларни ижтимоий ҳимоя қилиш тизимини тако миллаштириш, уларга тиббий, санаторий-курорт, комму нал-маиший ва транспорт хизматлари кўрсатишни яхши лаш бўйича бир қатор чора-тадбирлар амалга оширилганини ҳам эслаш жоиз. Шу ўринда икки миллионга яқин қария диспансер назорати ва тиббий кўрикдан ўтказилгани, 30 мингдан зиёд отахон ва онахонларимиз санаторияларда ва тиббиёт масканларида бепул даволанганини ҳам таъкидлаш ўринли. Шу йил Қорақалпоғистон Республикасида «Тахиа тош» санаторий-профилакторийси, Наманган вилоятида уруш ва меҳнат фахрийларига мўлжалланган «Косонсой» сиҳатгоҳи, Сирдарё вилоятининг Янгиер шаҳрида «Саховат уйи» барпо этилганини айтиш ўринлидир. Жорий йилнинг ўтган даври мобайнида ногирон ва қаровчисиз кексаларга 1 миллиард 340 миллион сўмлик моддий ёрдам кўрсатилга ни, бу эса режадагидан уч баробар кўп экани ҳам албатта амалга оширилган ишлар салмоғидан далолат беради. Бун дан ташқари, 900 нафар ёлғиз отахон ва онахонларнинг уйлари давлат ҳисобидан таъмирлаб берилгани, 11 минг 700 нафар ёлғиз кексага давлат дастурида кўзда тутилган имтиёзли ёрдам амалга оширилгани, уларга 3 мингдан зиёд ҳам шира хизмат кўрсатгани, «Камолот»

ёшлар ижтимоий ҳара кати фаоллари эса 3 минг 700 кексани ўз оталиғига олиб, уларга мунтазам ёрдам кўрсатгани, айниқса эътиборлидир. «Обод маҳалла йили» деб эълон қилинган 2003 йидда тузилган махсус дастур ва уни амалга ошириш бўйича эри шилган пировард натижаларни баҳолайдиган бўлсак, бу дастур, аввало, юртимиздаги ҳар қайси инсон ва оиланинг ҳаёт тарзи ва шароитини яхшилаш, имкон борича одамлар га эркинлик ва қулайлик яратиб беришга хизмат қилгани ни кўрамиз. Аввало, шуни қайд этиш керакки, йил даво мида маҳаллаларимизни янада обод қилиш мақсадида кенг кўламдаги бунёдкорлик, ободонлаштириш ва кўкаламзор лаштириш ишлари амалга оширилди. Кўплаб маданий-маи ший бинолар, спорт майдончалари, хиёбон ва боғ-роғлар барпо этилди. Буни ўша вақтда 1 миллиард 745 миллион сўм миқцорида маблағ сарфланиб, 310 та маҳалла гузари бунёд қилингани, шаҳар ва қишлоқларимизда 25 миллион дан зиёд дарахт қўчатлари ўтқазилгани мисолида ҳам кўриш мумкин. Маҳаллалар аҳолисини табиий газ ва тоза ичимлик суви билан таъминлашни яхшилаш учун қарийб минг ки лометрлик сув тармоғи ва 1 минг 322 километрлик газ тар моғи ишга туширилгани, маҳалла ва мавзелар ҳудудидаги минг километрдан ортиқ йўл қайта таъмирланиб, ободон лаштирилгани ҳам бу борада амалга оширилган катта иш лардандир. Шу йил юртимиздаги 5 минг 630 та маҳалла ҳудудида кўплаб кичик ва хусусий тадбиркорлик корхоналарини ташкил этиш ҳисобидан қарийб 155 мингта янги иш ўрни яратилгани ва бунинг натижасида кам таъминланган фуқа ролардан 110 минг нафари иш ўрнига эга бўлгани, айниқ са диққатга сазовор. Бу муҳим ишга тижорат банклари то монидан 36 миллиард 155 миллион сўмлик кредит маблағ лари ажратилди. Шунингдек, аҳолини иш билан таъминлашга кўмаклашувчи давлат жамғармасидан қарийб 8 миллиард сўм, шу жумладан, оилавий тадбиркорликни ривожланти риш учун 1 миллиард 700 миллион сўмдан зиёд маблағ ажратилгани кўпгина муаммоларни ҳал этиш учун имкон яратди. Дастур доирасида 1 миллиард 200 миллион сўмлик хай рия ёрдами

кўрсатилди. Икки ёшгача бўлган болалар тар бияси билан шуғулланаётган 400 мингдан зиёд аёлга давлат томонидан нафақа пули тайинланди, шунингдек, 180 минг та кам таъминланган оилага қарийб 4 миллиард сўм миқдо рида моддий кўмак берилди. Бунга қўшимча равишда рес публика «Маҳалла» жамғармаси ва унинг ҳудудий бўлимла ри томонидан муҳтож оилаларга 509 миллион сўм маблағ ажратилганини, кўп болали оилаларнинг 240 минг нафар фарзанди ёзги оромгоҳларда бепул дам олдирилганини ҳам айтиб ўтиш лозим. Қарияларимизга эътибор ва ғамхўрлик кўрсатиш бўйи ча аввалги йилларда бошланган кенг кўламли ишлар 2003 йилда ҳам изчил давом эттирилди. Бу борада 25 мингдан зиёд ёлғиз пенсионер ва ногиронларга 630 миллион сўмлик моддий ёрдам кўрсатилди, дори-дармонлар сотиб олиш, коммунал тўловлар, саломатлигини тиклаш учун қўшимча маблағлар ажратилди, 28 мингдан ортиқ ёлғиз қария тиб бий кўрикдан ўтказилиб, республика ортопедия корхонаси ва унинг ҳудудий бўлимларида ногиронларнинг 78 фоизига протезлар тайёрлаб берилди. Маҳаллалардаги маънавий муҳитни мустаҳкамлаш, аср лар давомида унинг бағрида шаклланиб келаётган ибратли анъана ва қадриятларни ўрганиш, тарғиб-ташвиқ этиш бо расида ҳам кўплаб тадбирлар амалга оширилгани эътиборлидир. Шу мавзуда илмий-оммабоп, публицистик асарлар, ҳужжатли фильмлар ва телекўрсатувлар яратилгани, турли кўргазмалар ташкил этилгани бунга мисол бўла олади. Жум ладан, Ватанимиз мустақиллигининг 12 йиллигига ба ғишлаб НАТОнинг Брюсселдаги штаб- квартирасида ва Бель гиянинг бир қанча шаҳарларида «Ўзбек маҳалласи: одам лар, анъаналар ва урф-одатлар» номли кўргазма намойиш этилди. 2004 йил мамлакатимизда «Меҳр ва мурувват йили», деб номланди ва у «Обод маҳалла йили»нинг мантиқий да воми бўлди. Аввало, Ўзбекистон аҳолиси сони шу йилнинг охирига бориб 26 миллионга етди. Аҳолининг йиллик ўсиши эса ўша вақтдаги ҳисоб билан охирги беш йил давоми да ўртача 101,2 фоизни ташкил этди.

Шуни таъкидлаш керакки, мазкур йил бўйича тузилган дастурда белгиланган тадбирлар ижроси учун қарийб 365 миллиард сўм, шу жумладан, 250 миллиард сўм бюджет, 115 миллиард сўм ҳомийлар маблағи сарфланди. Икки ёш гача бўлган фарзандини тарбиялаётган оналар ва кам таъ минланган оилаларга бериладиган моддий ёрдам ҳажми 1,3 мартага кўпайиб, 140 миллиард сўмни ташкил этди. Хусусан, умумтаълим мактабларининг 1-синф ўқувчилари, «Меҳрибонлик» уйлари тарбияланувчиларини бепул дарслик ва ўқув қуроллари, кам таъминланган оилаларга мансуб ўқувчиларни қишки кийим-бош билан таъминлаш учун 25 миллиард сўм маблағ сарфланди. Дастур доирасида янги-янги иншоотлар, маданий-маи ший бинолар барпо этилгани, кексалар ва ногиронлар, ёрдамга муҳтож оилалар учун қулайликлар яратилгани ай ниқса ибратлидир. Мамлакатимиздаги мавжуд 93 та «Меҳ рибонлик» уйлари ва махсус мактаб-интернат бинолари тўлиқ капитал таъмирдан чиқарилди ва реконструкция қилинди. Бунда фақатгина «Меҳрибонлик» уйларининг ўзига 24 миллиард сўм маблағ сарфланиб, бу ишларнинг 85 фои зи ҳомийлар томонидан бажарилди. Шунингдек, ота-онасиз қолган болаларни ижтимоий ҳимоя қилиш масаласига эътибор янада кучайтирилди. 134 минг нафар ногирон бола тиб бий кўрикдан ўтказилиб, уларнинг соғлиғини мустаҳкамлаш чоралари кўрилди. Бу хайрли ишларга нафақат юрти миздаги, балки халқаро миқёсдаги ташкилотлар ҳам ўз ҳиссасини қўшди. Чунончи, ЮНИСЕФ, «Ворлд концерн», «Енграг», «Америкерс» ва бошқа ташкилотлар томонидан 6 миллиард 500 миллион сўмлик инсонпарварлик ёрдами кўрсатилди. 2004 йилда 1 миллион 665 минг нафардан зиёд пенсионерлар, 535 мингдан зиёд катта ёшдаги ногиронлар диспан сер кўригидан ўтказилди, кўплаб эҳтиёжманд қариялари миз ногиронлар аравачалари, протез-ортопедия буюмлари ва бошқа зарур анжомлар билан таъминланди. Дастур дои расида умумтаълим ва соғлиқни сақлаш муассасалари ҳамда бошқа ижтимоий объектларнинг моддий-техник базасини мустаҳкамлаш, уларни капитал

таъмирлаш ва жиҳозлашга қаратилган ҳудудий дастурлар ишлаб чиқилди ва изчил амалга оширилди. Бу мақсадлар учун 40 миллиард 500 миллион сўм бюджет маблағи, 23 миллиард сўм ҳомийлар маблағи жалб қилингани бу соҳада ҳам салмоқли ишлар бажарилга нини кўрсатади. Шунингдек, оммавий спортни, айниқса, болалар спортини ривожлантириш мақсадларига 8 милли ард 700 миллион сўм маблағ сарфланди. «Меҳр ва мурувват йили» дастурининг маъно-мазмунига сингдирилган ғоя, яъни жамиятимизда ҳеч ким ўзини ёлғиз сезмаслиги, ҳеч ким эътибордан четда қолмаслиги керак, деган даъват миллионлаб юртдошларимиз қалбида акс-садо бергани, уларни одамийлик ва инсонпарварлик ишларига чорла ганига барча гувоҳ бўлди. 2005 йил мамлакатимизда «Сиҳат-саломатлик йили», деб эълон қилинди. Асосий маъно-мазмуни ва фалсафаси «Соғлом халқ, соғлом миллатгина буюк ишларга қодир бўлади» деган шиорда мужассам бўлган ушбу йилда амалга оширилган кенг кўламли ишлар, эришилган катта ижобий натижаларнинг таъсири бугунги қунларда ҳам давом эт мокда. 2005 йил мобайнвда республикамиздаги 38 та шифохо на ва сиҳатгоҳ янгитдан барпо этидди, тўлиқ капитал таъ мирланди ва реконструкция қилинди, 93 та даволаш-про филактика муассасаси замонавий тиббий ускуналар билан жиҳозланди. Қишлоқ врачлик пунктларини капитал таъ мирлаш ва реконструкция қилиш натижасида 800 минг на фар юртдошимиз сифатли тиббий хизматдан фойдалангани ва қўшимча равишда 2 миллион кишига хизмат кўрсатиш имконияти яратилганини бу йўлдаги муҳим қадам сифати да баҳолаш керак. Жумладан, Бухоро вилоятининг Когон шаҳрида, Хоразм вилоятининг Янгибозор туманида янги шифохона, Боғот туманида эса янги туғруқхона мажмуи барпо этилди. Қорақалпоғистон Республикаси Қораўзак тумани марказий касалхонасида катта ҳажмдаги қурилиш-таъмирлаш ишлари бажарилди. Андижон, Жиззах, Самар қанд, Сирдарё ва Наманган вилоятларидаги қатор туманларда эса марказий касалхоналар зарур асбоб-ускуналар билан жиҳозланди. Бу ишларга 1,5 миллиард сўмдан зиёд маблағ сарфланди. Қарши шахрида

кардиология ва ихтисослаштирилган урология марказлари, Самарқанд вилоя тида тез тиббий ёрдам марказининг Оқдарё филиали, Жиззах вилоятининг Ғаллаорол туманида уруш ва меҳнат фах рийлари санаторийси, Фарғона вилоятидаги «Чимён» санаторийсида янги корпус, Фарғона шахрида болалар аквапар ки каби тиббиёт ва ижтимоий инфратузилма иншоотлари барпо этилди. 2005 йилда мамлакатимиз соғлиқни сақлаш тизимининг қонуний- ҳуқуқий негизини мустаҳкамлаш борасида ҳам муайян ишлар қилинди. «Сиҳат-саломатлик йили» дастури да кўзда тутилган яна бир долзарб масала - аҳолининг тиббий маданиятини ошириш, соғлом турмуш тарзи билан боғлиқ ҳаётий қараш ва ёндашувларни шакллантириш бўйича кенг кўламда тарғибот-ташвиқот ишлари олиб бо рилди. Бу борада республика миқёсида турли мавзу ва йўна лишларда 80 мингдан зиёд тадбир ўтказилиб, уларда 2 мил лиондан ортиқ киши иштирок этганини айтиб ўтиш жоиз. Хусусан, икки жилддан иборат «Соғлом турмуш тарзи асос лари» китоби чоп этилиб, марказий ва минтақавий телера дио каналлари орқали 1200 дан зиёд кўрсатув ва эшитти ришлар, жумладан, Ўзбекистон телевидениесида «Тўрт карра йўқ!» номли телемарафон ташкил қилинди. Мухтасар қилиб айтганда, «Сиҳат-саломатлик йили» дастурининг ижросини таъминлаш бўйича жами 165 миллиард 800 миллион сўм маблағ сарфлангани бу йўналишда бажарилган ишларнинг ҳажми ва кўламини яққол кўрса тади. Ўтган йилларда амалга оширган ишларни изчил давом эттириш ва янги босқичга кўтариш мақсадида 2006 йил юртимизда «Ҳомийлар ва шифокорлар йили» деб эълон қилинди. Мазкур йил юзасидан тузилган дастурнинг бажа рилиши шуни кўрсатадики, инсонпарварлик ва мехр- му рувват руҳи билан йўғрилган ва бутун мамлакатимизни қам раб олган бундай олийжаноб ҳаракат юртимизда ҳеч кимни четда қоддирмади. Хусусан, давлат ва нодавлат ташкилотла ри ҳамда ҳомийлар кўмагида юртимиздаги кўп болали, кам таъминланган оилаларга 10 миллиард сўмликдан зиёд қо рамол

олиб берилгани мамлакатимизда саховат ва ҳиммат лиликнинг яна бир ёрқин намоёни бўлди. Бундай тадбир лар одамларнинг меҳнат билан шуғулланиши, авваламбор, оила аъзоларини гўшт ва сут маҳсулотлари билан таъмин лаш, қолаверса, қўшимча даромад топиш имконини бери шини англаш қийин эмас. Дастур доирасида ёш авлодни жисмонан соғлом ва бар камол этиб тарбиялаш бўйича бир қатор амалий ишлар қилинди. 2006 йил мобайнида жами 161 та болалар спорт мажмуаси фойдаланишга топширилгани, шулардан 18 таси янгитдан барпо этилгани, 108 та мактаб спорт зали ҳамда 35 та спорт мажмуаси эса реконструкция қилингани бунинг тасдиғидир. Бундан ташқари, 237 минг нафар фар зандларимиз ёз мавсумида республикамизнинг соғлом лаштириш масканларида кўнгилли дам олиб, ўз саломатли гини мустаҳкамлаб қайтганини ҳам қайд этиш даркор. «Экосан» халқаро ташкилоти томонидан чет эллик ҳомий лар иштирокида Оролбўйи минтақасига саломатлик поезд лари ташкил этилиб, бу ерда яшаётган аҳолига 1,2 милли ард сўмлик хайрия ёрдами кўрсатилгани ҳам ана шундай амалий ишлар сирасига киради. Айниқса, соғлиқни сақ лаш муассасаларининг моддий-техник базасини ривожлантириш, уларни замонавий асбоб-ускуналар, зарур жиҳоз ва мебеллар билан таъминлаш мақсадида давлат бюджетидан 7,6 миллиард сўм маблағ ажратилгани, капитал таъмирлашга эса ҳомийлар ҳисобидан 7 миллиард сўм сарфлангани ба жарилган ишлар кўламини яққол намоён қилади. Шу борада марказдан узоқ ҳудудларимизда бажарилган ишлар ҳам эътиборга сазовор. Хоразм вилоятида Республи ка ихтисослаштирилган урология марказининг филиали таш кил этилгани, Республика жарроҳлик маркази ва «Сало матлик» институтининг Нукус филиаллари, Жиззах вилоя тида кардиология диспансери ва вилоят болалар шифохо наси, Қашқадарё вилоятида сил касалликлари диспансери, Сурхондарё вилоятида болалар шифохонаси капитал таъ мирлангани, кўплаб олис шаҳар ва туманларда янги-янги касалхоналар, 250 дан зиёд қишлоқ врачлик пункти

барпо этилгани шулар жумласидандир. Ушбу соҳада эришилган натижа ва ютуқлар нуфузли халқаро ташкилотлар томони дан ҳам ҳақли равишда эътироф этилди. Жумладан, Бир лашган Миллатлар Ташкилоти Болалар жамғармаси - ЮНИСЕФнинг Марказий ва Шарқий Европа, Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги мамлакатлари бўйича минтақавий директори Мария Каливис юртимизда бўлганда, Ўзбекис тонда бу йўналишда ўрганса арзийдиган тажриба тўпланга нини алоҳида таъкидлаган эди. Хуллас, «Ҳомийлар ва ши фокорлар йили» дастурида кўзда тутилтан тадбирлар ижро сининг ўзи қарийб 284 миллиард сўм, жумладан, 133 мил лиард сўм бюджет маблағи, 151 миллиард сўмдан зиёд идо ра ва ташкилотлар, ҳомийлар маблағини сарфлашни талаб қилгани бир йил давомида кенг қамровли ишлар бажарил ганининг яққол далили бўлди. Ана шундай улкан ишларни амалга оширишда юртимиздаги давлат ва нодавлат ташкилотлари, ҳомийлар, савобталаб инсонлар билан бирга, халқаро гуманитар тузилмаларнинг ҳам муносиб ҳиссаси бор лигини қайд этиш зарур. 2007 йил юртимизда «Ижтимоий ҳимоя йили» деб эълон қилинди. Давлат бюджетининг социал соҳа ва аҳолини иж тимоий қўллаб-қувватлашга қаратилган умумий харажатла ри 2007 йилда 54,1 фоизни ташкил этди. Кам таъминлан ган, ёш болали оилаларга бериладиган ижтимоий нафақалар учун мўлжалланган харажатлар миқдори эса 7 фоизни ташкил этди. «Ижтимоий ҳимоя йили» дастурида кўрсатилган тадбир ларни амалга оширишда «Меҳрибонлик» уйлари ва ихтисослаштирилган мактаб- интернатларнинг моддий-техник базасини яхшилаш, боқувчисини йўқотган болаларга дав латимиз ва жамиятимизнинг эътибори ва ғамхўрлигини кучайтириш, шу тариқа «Сен ёлғиз эмассан» деган даъват ни ҳар жиҳатдан мустахкамлашга қаратилган ишлар алоҳи да ўрин эгаллади. 2007 йил мобайнида 15 та махсус мактаб- интернат ва «Меҳрибонлик» уйларида жами 4 миллиард 800 миллион сўмлик қурилиш-таъмирлаш ва жиҳозлаш ишлари бажарилганини, Халқ таълими вазирлиги томони дан «Меҳрибонлик» уйлари тарбияланувчиларига салкам 112 миллион сўмлик кийим-бош ва

зарурий жиҳозлар олиб берилганини қайд этиш лозим. Шуниси эътиборга лойиқ ки, бу савобли ишларга жойларда кўпгина ташкилот ва ҳомийлар ҳам ўз ҳиссасини қўшди. Мисол учун, Самар қанд, Навоий ва Жиззах вилоятларида шу мақсадда қарийб 580 миллион сўмлик маблағ сарфлангани бунинг тасдиғи дир. Дастур доирасида аҳолининг кам таъминланган, кўмак ва ёрдамга муҳтож қатламларини моддий ва маънавий қўллаб-қувватлашни кучайтириш, уларни меҳнатга жалб қилиш орқали даромад манбаи билан таъминлаш бўйича ҳам салмоқли ишлар қилинди. Жумладан, шу йил мобай нида 50 мингдан зиёд оилага бепул қорамол берилгани, 10 минг 580 та оилага чорва моллари сотиб олиш учун тижорат банклари орқали 8 ярим миллиард сўмга яқин им тиёзли кредит ажратилгани ҳам бу борада қилинган ишларнинг самарасини кўрсатади. Мазкур дастурда ўз ифодасини топган ўта мухим ва савобли ишларни бажаришда хорижий мамлакатлар ва халқаро ташкилотлар, жумладан, Германия, Жанубий Корея, Жаҳон банки, Осиё тараққиёт банки, Бир лашган Миллатлар Ташкилотининг Болалар жамғармаси - ЮНИСЕФ каби чет эллик ҳамкорларимизнинг ҳам муно сиб ҳиссаси борлигини қайд этиш зарур. «Ижтимоий ҳимоя йили» дастурига мувофиқ, ёш ав лоднинг ҳаётий муҳим манфаатларини таъминлаш, ёш оилаларга ҳар томонлама ғамхўрлик кўрсатиш, фарзандла римизни жисмоний тарбия ва спортга кенг жалб этиш бо расида ҳам йил давомида кенг кўламли ишлар амалга оши рилди. Айниқса, ёш оилаларнинг муаммоларини ечиш, ав вало, уй-жой сотиб олиш ва иморат қуриш, рўзғорини бутлашга кўмаклашиш мақсадида тижорат банклари томо нидан 57 миллиард 500 миллион сўмлик ипотека ва истеъ мол кредитлари ажратилди. Шу билан бирга, «Камолот» ёшлар ижтимоий ҳаракати кўмагида ёш тадбиркорларга 2 миллиард 500 миллион сўмлик микрокредит, ёш оилалар учун 1 миллиард 800 миллион сўмлик ипотека кредити, 1 миллиард 100 миллион сўмлик истеъмол кредитлари, шу нингдек, олий ўқув юртларида таҳсил олаётган талабалар учун таълим грантлари ажратилганини таъкидлаш лозим. Дастурда белгиланган тадбирларга

мувофиқ, «Пенсионер ларни ижтимоий қўллаб-қувватлашни кучайтириш бораси даги чора-тадбирлар тўғрисида»ги фармонга асосан, фаҳ рийларимиз учун 2007 йил охиригача Пенсия жамғармаси дан қўшимча равишда 20 миллиард 300 миллион сўмдан зиёд маблағ сарфланди. Бундан ташқари, 480 мингдан зиёд ёлғиз кекса, уруш ногирони ва иштирокчиларига, фронт ортида меҳнат қилган ҳамда Чернобиль ҳалокатини барта раф этишда қатнашган кишиларга 21 ярим миллиард сўмдан зиёд компенсация тўловлари амалга оширилди. Шу тоифага мансуб бўлган 37 минг нафар киши ва кўзи ожиз биринчи гуруҳ ногаронларининг йил давомида шаҳар йўловчи транс портидан бепул фойдаланиши йўлга қўйилиб, бу ишларга 648 миллион сўм бюджет маблағи сарфланди. Мухтасар қилиб айтганда, 2007 йилда юртимизда аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш мақсадида барча манбалар ҳисо бидан жами 483 миллиард 600 миллион сўм, жумладан, 213 миллиард 200 миллион сўм бюджет маблағи, 270 милли ард 400 миллион сўм миқдорида грантлар, ижрочилар ҳамда ҳомийлар маблағи сарфлангани бу соҳада амалга оширил ган улкан ишларнинг ҳажми ва салмоғини якқол кўрсатади. Маълумки, бугунги кунда мамлакатимизда 18 ёшгача бўлган ёшлар 10 миллион 500 мингдан ортиқ ёки умумий аҳолининг тахминан 40 фоизини, 30 ёшгача бўлганлар эса - 18 миллион нафарни ёки 64 фоизини ташкил этади. Ўз-ўзидан аёнки, аҳолимизнинг аксарият қисмини ташкил этадиган ёшларнинг ҳали-бери ечилмаган муаммоларига эъти борни жалб этиш, уларни ҳаётимизда ҳақиқатан ҳам ҳал қилувчи кучга айлантириш масаласи жамоатчилигимизнинг диққат марказида туради. 2008 йилга «Ёшлар йили» деб ном берилиши муносабати билан тегишли давлат ва жамоат ташкилотлари иштирокида махсус давлат дастури ишлаб чиқилди. Кенг кўламли чора- тадбирларни амалга ошириш учун биринчи навбатда мод дий ва молиявий манбалар, масъул идора ва ташкилотлар, тегишли ижрочилар аниқ белгилаб олинди. Ўтган давр мо байнида бу йўналиш бўйича Президент ва хукумат томони дан 13 та қарор, 1 та

фармойиш қабул қилинди. Шу йил нинг ўзида 370 миллиард сўмдан ортиқ маблағ сарфланиб, 184 та замонавий лицей ва коллеж барпо этилганини ало ҳида қайд этиш лозим. Йил давомида умумтаълим мактаб ларининг моддий-техник базасини мустаҳкамлаш бўйича 364 миллиард сўм маблағ сарфланиб, 1 минг 875 та мак табда янги қурилиш, реконструкция ва таъмирлаш ишлари бажарилгани ҳам, ҳеч шубҳасиз, келажагимиз учун амалга оширилаётган ишларнинг яна бир намоён бўлди. 2008 йил давомида ҳаётимиздаги яна бир ўткир масалани ечишга катта аҳамият берилди. Олий ва ўрта махсус таъ лим муассасаларини битирган ёшларни иш билан таъминлаш ўта долзарб ва жиддий масала экани албатта, ҳаммага маълум. 2008 йилда республикамиз бўйича 660 минг янги иш ўрни ташкил этилгани ва бу рақам 2007 йилга нисбатан 105 фоизга ўсгани, энг муҳими, бу иш жойлари асосан ҳаётга кириб келаётган ёшлар учун яратилгани сўзсиз қуво нарли ҳол. 2008 йил давомида соғлом авлодни вояга етказиш, жис моний тарбия ва спорт соҳасида амалга оширилаётган ул кан ўзгаришларга алоҳида тўхталиш жоиз. Бу борада «Аёл лар ва болалар саломатлигини мустаҳкамлаш», «Саломатлик-2» лойиҳалари доирасида тиббиёт муассасаларига қарийб 3,5 миллион АҚШ доллари қийматидаги асбоб-уску налар етказиб берилди. Бу муҳим йўналишда ўз куч ва им кониятларимиз билан бир қаторда хорижий мамлакатлар ва халқаро ташкилотлар билан олиб бораётган яқин ҳамкорлик ижобий самара берди. Масалан, Жаҳон овқатланишни яхшилаш жамғармасининг 6 миллион долларлик маблағи ҳисобидан ун маҳсулотларини фортификация қилиш бўйи ча муҳим чора-тадбирлар амалга оширилди. Япония ҳуку матининг гранти асосида Республика Акушерлик ва гине кологая илмий-тадқиқот институти 3,5 миллион долларлик замонавий даволаш-диагностика ускуналари билан жиҳоз ланди. Саудия Тараққиёт жамғармаси ва ОПЕК жамғар маси томонидан юртимиздаги 28 та янги мактаб қурили шига 21 миллион, Қувайт араб иқтисодий ривожланиш жамғармаси томонидан Республика нейрохирургия маркази қурилишига 13

миллион, Ислом тараққиёт банки томони дан 5 та касб-ҳунар коллежи қурилиши учун 10 миллион доллар, Бирлашган Араб Амирликлари томонидан янги мак табларни жиҳозлаш, компьютерлар билан таъминлаш учун 16 миллион доллар миқдорида маблағ ажратилганини қайд этиш лозим. Шулар қаторида Осиё тараққиёт банки, Германиянинг КФВ банки ва Хитой Халқ Республикасининг молия институтлари томонидан коммунал хизмат соҳасини янада ривожлантириш, қишлоқ аҳолисини тоза ичимлик суви билан таъминлашни яхшилаш учун катта миқдорда маблағ ажратилганини алоҳида таъкидлаш ўринли бўлади. Хуллас, «Ёшлар йили» Давлат дастури доирасида белги ланган чора ва тадбирларни амалга ошириш учун барча ман балар ҳисобидан 1 триллион 248 миллиард сўмдан ортиқ, жумладан, 1 триллион 96 миллиард сўмлик бюджет маб лағи, 151 миллиард сўмдан зиёд ҳомийлар маблағи сарф ланганини тасаввур қиладиган бўлсак, бу борада бажарил ган ишларнинг кўлами ва миқёси яққол намоён бўлади. Барчамизнинг илдизимиз, томиримиз авваламбор қишлоқ заминига бориб тақалади. Она Ватан деган улуғ ва муқаддас тушунча одамзот учун гўёки қишлоқ тимсолидан бошланади. Ҳар бир онгли инсон қайси жойда, юртимиз нинг қайси чеккасида яшамасин, албатта ўзининг, оила сининг ҳаёти қишлоқ замини билан чамбарчас боғлангани ни сезиши, тушуниши табиий. Шунинг учун Ватанимиз тараққиётида тутган ўрни ва аҳамияти беқиёс бўлган қиш лоқ ахлининг ҳаётини замонавий мезонларга жавоб бера диган даражага кўтариш ва умуман, қишлоқ хўжалиги со ҳаси ривожига- ривож қўшиш, унинг самарадорлигини оши риш бугунги кунда энг долзарб, ҳаётнинг ўзи талаб қила ётган муҳим бир вазифага айланмоқца. Шу муносабат билан 2009 йил мамлакатимизда «Қишлоқ тараққиёти ва фаро вонлиги йили» деб эълон қилинди. Бу борада олиб борила ётган амалий ишларни янги босқичга кўтариш мақсадида мамлакатимизда бу масала бўйича ҳам алоҳида дастур ишлаб чиқилиб, амалга ошириладиган қуйидаги асосий ишлар аниқ белгилаб олинди: I. Қишлоқ аҳолисининг манфаатларини яна ҳам тўлиқ роқ

таъминлаш мақсадида қонунчилик ва норматив-ҳуқуқий базани янада такомиллаштириш ва мустаҳкамлаш. II. Қишлоқ аҳоли пунктларининг архитектуравий режа лаштирилишини ташкил этиш, қишлоқда турар жой ва ижтимоий соҳа объектлари барпо этилишини лойиҳалаш тириш тизимини тубдан такомиллаштириш. III. Қишлоқ жойларда ишлаб чиқариш ва ижтимоий инфратузилмани янада ривожлантириш асосида қишлоқдаги турмуш сифатини ошириш. IV. Мамлакатимизнинг ўзида қурилиш материаллари ишлаб чиқаришни кенгайтириш, йиғма конструкциялар ва маҳаллий материаллардан фойдаланган ҳолда қишлоқда объектлар қурилишининг индустриал ва йиғма технология ларини жорий этиш. V. Кафолатли таъминлаш бўйича қулай шарт-шароит лар яратиш. VI. Қишлоқ хўжалигида иқтисодий ислоҳотларни изчил чуқурлаштириш, фермерлик ҳаракатини янада қўллаб-қув ватлаш, унинг моддий ва молиявий базасини мустаҳкамлаш, фермерларга янги имтиёзлар ва преференциялар бе риш, қишлоқда шаклланаётган янги мулкий муносабатлар ни ўрта синф-мулкдорлар, тадбиркорлар, ишбилармон ларнинг ишончли ҳимоя қилинишини таъминлаш. VII. 2008-2012 йиллар даврида суғориладиган ерлар нинг мелиоратив ҳолатини яхшилашнинг тасдиқланган Давлат дастурига мувофиқлаштириш. VIII. Қишлоқда саноат ишлаб чиқаришини янада жадал ривожлантириш, мева-сабзавот ва чорвачилик маҳсулотла рини қайта ишлаш бўйича замонавий техника ва техноло гиялар билан жиҳозланган ихчам корхоналар ташкил этиш, хизматлар кўрсатиш ва сервис соҳасини сифат жиҳатидан янги даражага кўтариш, шу асосда қишлоқ аҳолисини, энг аввало, ёшларни ишга жойлаштиришни таъминлаш, аҳоли даромадлари ва фаровонлигини ошириш. IX. Одамлар соғлиғини муҳофаза қилишни яхшилаш, аҳолининг тиббий маданиятини ошириш, таълим тизими ни янада ривожлантириш,

унинг даражаси ва сифатини ошириш ва қишлоқ жойларда мактаблар ва касб-ҳунар кол лежларининг моддий базасини мустаҳкамлаш: а) қишлоқ аҳолиси саломатлигини муҳофаза қилишни таъминлаш; б) қишлокдаги мактаблар ва коллежларнинг моддий-техника базасини янада ривожлантириш, қишлоқ минтақаларида таълим даражаси ва сифатини ошириш. Албатта, «Қишлоқ тараққиёти ва фаровонлиги» йили бўйича қабул қилинган Давлат дастури ўзининг тўла ижро сига эга бўлишига аминмиз. Мамлакатимизда юрт тинчлиги ва барқарорлиги, инсон манфаати, эркинлиги ва фаровон лиги устувор аҳамият касб этар экан, биз кўзлаган демок ратик жамият барпо этиш мустаҳкам кафолатга эга экан лигига шубҳа йўқдир.

Похожие

Гурухлар ижтимоий психологияси

Ижтимоий психологиянинг методлари

Ижтимоий психологиянинг асосий муаммолари

Психологияда ижтимоий таъсир масалалари

Оилавий ҳаёт психологиясининг фанлар тизимида тутган ўрни. Оилавий психологиянинг тадқиқот методлари