Ijtimoiy psixologiyaning metodlari - Психология - Рефераты

Ijtimoiy psixologiyaning metodlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

589 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Ijtimoiy-psixologik tadqiqotlarni o’tkazish sharoitlari va texnikasi. 2. Ijtimoiy psixologik tadqiqot o’tkazish bosqichlari. 3. Ijtimoiy psixologik tadqiqotlarning asosiy metodlari: A) Kuzatish va uning turlari; B) Hujjatlarni tahlil qilish metodi; V) So’rov metodlari va ularning turlari; G) Ijtimoiy psixologik eksperiment va uning mohiyati; D) Ijtimoiy psixologik tadqiqotlarda test metodi; E) Proyektiv metodlar. 4. Ijtimoiy psixologik axborotni statistik qayta ishlash metodlari.

www.arxiv.uz Har bir alohida bo`lgani singari ijtimoiy psixologiyaning o`z metodlari va ularni qo`llash vositalari mavjud. To`g`ri, ularning aksariyati psixologiya va sotsiologiya falarida qo`llaniladigan usullarga yaqin, lekin fanning predmetidagi o`ziga xoslikni hisobga olgan holda ularni ishlatish yo`llari va m’lumotlarni ilmiy jihatdan tahlil qilishda farqlar mavjud. Har qanday fanning yutug’i ma’lum darajada uning metodik apparati rivoji bilan belgilanadi. Fanning metodik apparati yangi ma’lumotlarni qo’lga kiritish va uning asosida nazariy xulosalar chiqarish imkonini beradi. Shuning uchun ijtimoiy psixologiya metodlarini ishlab chiqish doimo tadqiqotchilarning diqqat markazida bo’lib kelgan. Ijtimoiy psixologiya aniq metodlarni ishlab chiqish shu fan tomonidan ilgari suriladigan nazariy holatlar va metodologik tamoyillarga asoslanadi. Tadqiqotchi tomonidan tanlab olingan yoki loyihalashtirilgan metod u yoki bu nazariyani aks ettirib, tadqiqot ob’ektini tanlashni, qo’lga kiritilgai natijalarni tahlil qilish usullarini belgilaydi. 'Ijtimoiy-psixologik tadqiqotlarda konkret metodlarni qo’llash avvalom bor shu tadqiqot maqsadlaridan va o’rganilayotgan ob’ektning xususiyatlaridan kelib chiqadi. Bunda ijtimoiy psixologiya metodlarinint kim tomonidan qo’llanilishi ham juda muhim hisoblanadi. 3.1- ras m . Asoslilik yoki validlikIjtimoiy-psixologik tadqiqot o’tkazish natijasida qo’lga kiritilga n axborot quyidagi talablarga javob berishi kerak: Ani q lik.Ishonchlilik.

www.arxiv.uz Ijtimoiy psixologik tadqiqotdan olingan axborotning ishonchliligi qayta tekshirish o’tkazilganda ham bir xil ma’lumotlar to’planishi, turli tadqiqotchilar tomonidan bir xil natijalarni qo’lga kiritish. Asoslilik yoki validlik avvalombor tadqiqotchi qo’llaydigan vositaning xususiyatlari va bu vositaning aynan tadqiqotchini qiziqtirayotgan, o’rganilayotgan ob’ektning aynan zarur xususiyatlariii aniqlash imkoniga egaligi bilan belgilanadi. Ijtimoiy-psixologik axborotning aniqligi tadqiqotchi tomonidan qo’llanilayotgan metodikalarning uni qiziqtirayotgan xususiyatlarni o’rganishga mosligi bilan belgilanadi. Har qanday ijtimoiy-psixologik tadqiqot ob’ektini o’rganish dasturini tuzishdan boshlanadi. 3.2-rasm. Tadqiqot taxmini- tadqiqotchi tomonidan ilgari suriladigan ilmiy faraz. Bu taxmin o’tkaziladigan tadqiqot natijasida isbot qilinadi. Tadqiqot metodi- bu tadqiqotchini qiziqtirgan axborotni qo’lga kiritish yuli, vositasi. Tadqiqot metodikasi- bu turli jarayonlar va ularning xususiyatlari to’g’risidagi zarur axborotni qo’lga kiritish uchun ishlatiladigan aniq usul va vositalar majmuidir. Ijtimoiy psixologik- tadqiqot dasturi pilotaj tekshiruv o’tkazilgandan keyin aniqlashtirib olinadi. Pelotaj tadqiqot bosh yo`nalishni, asosiy tadqiqot metodlari va uni tashqil qilish tamoyillarini belgilab olishni ta’minlaydi. U tadqiqot o’tkazish vaqti joyi, vaziyatini tekshirib ko’rish imkonini beradi. Pilotaj eksperiment davomida tadqiqotchi tomonidan tadqiqot o’tkaziladigan tekshiriluvchilar soni va xususiyatlari aniqlanadi. Tanlab olingan tekshiriluvchilar -bu barcha individlar ichidan tadqiqot uchun tanlab olingan indnvidlar. Ular qandaydir xususiyatlar bilan birlashtirilgan. Hajmiga qarab, katta va kichik tekshiriluvchilar soni farqlanadi. P- 30 bo’lsa, kichik hajmli tanlab olingan tekshiruvchilar bo’lsa, kattasining soni belgilanmagan. Demak, tekshiriluvchilar (general) bosh majmui chiziq bu o’rganilishi lozim bo’lgan; tanlab olingan tekshiriluvchilar esa real o’rganiladigan individlar. Tanlangan tekshiriluvchilar bosh majmuini adekvat aks etilishi, ya’ni reprezentativ. Bu dastur o`z ichiga quyidagilarni oladi : nazariy va amaliy vazifalarni tadqiqot o’tkazish jarayoni va texnik vositalari tad q i q ot taxmini Tadqiqot metodi va metodikalarini aniklash reprezintativ tekshiriluvchilarni tanlashni Ijti mo iy-psixolog ik tad q i q otni o’ tkazish q uyidagi bos q ichlardan iborat:

www.arxiv.uz 3.3-rasm. Tadqiqotga tayyorlanish va taxminini ilgari surish jarayonida bog’liq va bog’liq bo’lmagan o’zgaruvchilarni farqlash zarur. Ular o’rtasidagi munosabatlarni tadqiqotning maqsadi hisoblanadi. Bog’li bo’lmagan o’zgaruvchi bu maxsus tarzda tashkil qilingan psixologo-pedagogik vaziyat. Bo’lishi mumkin bo’lgan o’zgarishlar ya’ni tadqiqotchi ko’rinish va qayd qilishni mo’ljallayotgan o’zgarishlar bog’liq bo’lgan o’zgarishlardir. O’zgaruvchilar o’rtasidagi aloqalarning tasodifiy ekanligi yoki qonuniyligi matematik usullar yordamida tekshiriladi. 3.4-rasm. Ma’lumotlarni qayta ishlash metodlari (natijalarni nazariy va mantiqiy qayta ishlash usullari, matematik statistika metodlarini qo’llash). 3.1.jadval.T o’ plangan materialni ta h lil q ilish.Ilgari surilgan taxminni asoslash uchun ma’lumotlarni to’plash Qo’ lga kiritilgan materialning ishonchliligini ani q lash Ta h lil natijalarini mazmunan tavsiflash Xulosa va amaliy tavsiyalar Ijtimoiy psixologiya da qo’ llaniladigan metodlar ikkita katta guru h ga ajrati l ad i . Ma’lumot t o’ plash metodlari M a’lumotlarni q ayta ishlash metodlari

www.arxiv.uz Ijtimoiy psixologiyaning asosiy metodlari Asosiy metodlar Asosiy metodlarning variantlari Kuzatish metodi Tashqi (ob’ektiv kuzatish) Ichki (sub’ektiv, o’z-o’zini kuzatish) Erkin kuzatuv Standartlashtirilgan Guruh ichida kuzatish Guruh tashqarisida kuzatish So`roq metodi Og’zaki so’roq Yozma so’roq Erkin so’roq (suhbat) Standartlashtirilgan so’roq Testlar metodi Test – so’rov Test - topshiriq Proyektiv test Sotsiometrik test Ekspriment Tabiiy eksperiment Laboratoriya eksperimenti Modellashtirish Matematik modellashtirish Mantiqiy modellashtirish Texnik modellashtirish Kibernetik modellashtirish Hujjatlarni o`rgabish metodi Ijtimoiy o’rganish Psixologik o’rganish Motivatsion o’rganish Klassifikatsion o’rganish Kontnent- analiz metodi Matnni analiz qilish Abzatslarni analiz qilish Iboralar, tushunchalarni analiz qilish Ijtimoiy rsixologiyada quyidagi metodlar mavjud :

www.arxiv.uz Umumiy psixologiyada b o` lgani kabi ijtimoiy psixologiyada ham kuzatish metodi qo`llaniladi, lekin kuzatuv ob’ekti konkret shaxsdagi psixik faoliyat emas, balki shaxsning ijtimoiy munosabatlar tizimida bevosita kuzatish mumkin bo`lgan ijtimoiy xulqidir. Ya’ni, kuzatuvchi aniq oldindan belgilangan reja asosida o`zi o`rganayotgan guruhning faoliyatini, verbal va noverbal xatti-harakatlarni ma’lum vakq birligida muttasil kuzatib, olingan ma’lumotlarni qayd etib boradi. Bunda zamonaviy audio va videotexnikadan foydalanish, u yoki bu harakatlarni qayta-qayta qurish orqali kerakli xulosalarni chiqarish mumkin. Ijtimoiy psixologiyada qo`llaniladigan kuzatish metodining asosan 3 shakli mavjud: 3.5-rasm. A. Qushilib kuzatish - bunda tadqiqotchi kuzatuvchilar faoliyatiga bevosita aralashib, ular bilan kerak bo`lsa, yashaydi va ishlaydi. Bu usuldagi eng muhim xususiyat uning tabiyligi bo`lib, kuzatish ob’ektlari o`zlarining kuzatilayotganliklarini sezmaydilar va kuzatuvchini guruhning a’zosi sifatida qabul qiladilar. Ushbu shartning buzilishi eksperimentning samarasiz bulishiga olib kelishi mumkin. B. Tashqi kuzatish-kuzatuvchilar faoliyatiga aralashmagan holda ular tashqi xulq atvorini qayd qilishdir. Bu usul muayyan vaqt va sabr-toqat talab qilishi bilan boshqa metodalrdan farq qiladi, ba’zida qisqa muddat ichida tadqiqotchi o`zini qiziqtirayotgan predmet xususida hech narsa qayd qila olmasligi yoki tasodifan qo`lga kiritilgan ma’lumot asosida xulosa chiqarishga majbur bo`lishi mumkin. Shuning uchun ham bu usul boshqa usullarga qo`shimcha vosita sifatida ishlatiladi. V. «Muhim vaziyatlarni qayd etish» usulida kuzatishning mohiyati shundaki alohida shaxs yoki guruh kutilmagan tasodifiy vaziyatga solinadi va ularning vaziyatga munosabati, o`zini tutishi, ziddiyatli va qiyin holatlardan chiqish yo`llari kuzatiladi. M: guruhni ataylab oldindan tuzilgan loyiha yordamida munozarali vaziyatga solish va unga har bir guruh a’zosini o`zini qanday tutishi va bayon etgan fikrlarini zikr etish bunga misol bo`lishi mumkin. Qo`shilib kuzatish Tashqi kuzatish «muhim vaziyatlarni qayd etish»

www.arxiv.uz So`rov metodlari . Bular suhbat, intervyu, anketa metodlaridir. Ushbu metodlar ijtimoiy psixologiyada keng qo’llaniladigan metodlar qatoriga kiradi.

www.arxiv.uz So`rov metodlari ijtimoiy psixologik tadqiqotlarda keng qo`llaniladi, ayniqsa, anketa so`rovi va intervyu shular jumlasiga kiradi. Bu metodlarni qo`llashda qator metodologik qiyinchiliklar vujudga keladi: 1) - doim shaxslararo munosabatlar, o`zaro ta’sir shakllari mavjud. 2)- tadqiqotchini sub’ektiv munosabatlarini ham inkor qilib bo`lmaydi. Tadqiqot mobaynida shaxslararo idrok qilish va sub’ektiv bir-birini tushunishiga qaratilgan barcha qonuniyatlar ishlaydi. Shunga qaramay juda ko`p ijtimoiy psixologik ma’lumotlarni to`plashda so`rov metodlari eng qulay usullar sifatida ishlatib kelimoqda. I n t e r y u o`tkazish uchun odam maxsus ravishda tayyorgarlik ko`rishi kerak, chunki u tadqiqotchidan qator muhim shaxs sifatlarning bo`lishini talab qiladi. Shuning uchun ham ijtimoiy psixologiyada «rolli o`yinlar» metodi yordamida psixolog yoki sotsiolog maxsus tayyorgarlik kursidan o`tadi. Su h bat yoki intervyuni muvaffa q iyatli o’ tkazishning mu h im sharti - bu d o’ stona munosabatlarning o’ rnatilishidir. Tad q i q ot davomida s o’ ralayotgan sh axs tad q i q otchi q iyofasida uni tushunishga intilayotgan , uning bildirayotgan fikrlarini tan q id q ilmaydigan, o’ z fikrini majburan singdirishga h arakat q ilmaydigan su h batdoshni k o’ rish mu h imdir.

www.arxiv.uz A n k e t a metodi hamma tanish bo`lgan usullardan biri lekin ko`pincha anketa o`tkazgan odamning uning tuzilishi qanchalik qiyinligi yoki olingan ma’lumotlarni qayta ishlash ularni to`g`ri sharxlash qanchalik qiyin ekanligini tasavvur qilmaydi. Anketaga kiritilgan savolar ma’lumotiga ko`ra anketa ochiq va yopiq turlarga bo`linadi. Ochiq anketa restondentdan o`z fikrini erkin bayon etishni talab qiladi. Yopiq shakldagi anketa savollarining esa javoblari oldindan berilgan bo`lib tekshiriluvchi o`ziga ma’qul bo`lgan, o`zining qarashlari fikrldari bilan mos kelgan javobni belgilab beradi. Ochiq favollarning kamchiligi-respondentlarning har doim ham qo`yilgan vazifaga yetarli darajada mas’uliyat bilan qaramasliklari hamda berilgan javoblarni statik jihatdan ishlov berishdagi qiyinchiliklar bo`lsa, yopiq anketada respondentga tekshiriluvchi (tomonidan o`z fikricha ergashishga o`xshash holatning mavjudligi yoki har doim ham hamma savolning barcha javob variantlarini topib bermaslikdadir. I j t i m o i y p s i x o l o g i k t e s t l a r. Testlar psixologiyaning maxsus usulidir. Ular qisqa sinov usuli bo`lib, u yoki bu ijtimoiy psixologik hodsa qisqa muddat ichida bir texnik vosita sifatida uning yordamida tekshiriladi. Testlar asrimizning boshida kashf qilingan bo`lib, ular 20-30 yillarga hayotga, amaliyotga shunchalik shiddat bilan kirib keladiki, natijada maxsus soha-psixometrika kirib keldiki, natijada maxsus soxa-psixometrika yuzaga keldi. 1. S h axs xususiyatlarini tekshiruvchi testlar. 2. Mulo q ot sistemasidagi o’ rnini ani q lash . 3. A q liy sifatlarini tekshiruvchi testlar . Testlarni qo`llashni qulaylik tomoni shundaki bir test yordamida ma’lum ob’ektning u yoki bu xususiyatini bir necha marta takror-takror sinab ko`rish mumkin. Lekin ularni umumiy deb bo`lmaydi., chunki u yoki bu test muayyan turdagi ob’ektda sinalgan bo`lsa, uni shunga o`xshash ob’ektlardagina qo`lash mumkin. Xolos, qolaversa undan olingan ma’lumotlar nisbiy xususiyat kasb etadi. I j t i m o i y p s i x o i o g i k e k s p e r i m e n t –bu ijtimoiy hodisalarni o`rganish maqsadida tekshiruvchi bilan tekshiriluvchi o`rtasidagi maqsadga yo`naltirilgan muloqotdir. Bunday muloqotning yuzaga kelishi uchun eksperimentator, ya’ni tekshiruvchi maxsus sharoit yaratadi va ana shu sharoitda aniq reja asosida faktlar to`playdi. Umumiy psixologiyada bo`lgani singari, Ijtimoiy psixologiuada ham quyidagi turlari mavjud:

www.arxiv.uz Ijtimoiy-psixologik eksperiment bunda tadqiqotni maxsus sharoit yaratadi va yana shu sharoitda aniq reja asosida ma’lumotlar to’playdi. Umumiy psixologiyada ham uning tabiiy va laboratoriya turlari farqlanadi. Laboratoriya eksperimenta odatda maxsus sharoitlarda alohida xonalarda, zarur asbob uskunalar yordamida o’tkaziladi. Ijtimoiy psixologik tadqiqotlarni eksperimentni o’tkazish eksperimentatordan uni o’tkazish texnikasiga yuqori darajada ega bo’lish, uni to’g’ri rejalashtira olishni umumiy taxmini tuza olishni reprezentatish tekshiruvchilarni tanlay bilishni talab qiladi. 3.6-rasm P r o y e k t i v metodlar. Ular test usullarining bir ko`rinishi hisoblanib ularda tekshiriluvchiga aniq tizimga yoki ko`rinishga ega bo`lmagan noaniq narsalar tavsiya etiladi va ularni sharxlash topshirigi beriladi. Binobarin tekshiriluvchiga turlicha talqin qilish mumkin bo`lgan rasmlar, tugallanmagan hikoyalar, biror aniq ko`rinishi mavjud emas buyumlar, yog`ochlar berilishi yoki ularga qarab tekshiriluvchi o`zining hissiy kechinmalar qizikishlari, dunyoqarashi nuqtai nazaridan baholashi kutiladi.

www.arxiv.uz Lekin hozirgi davrda hayot fanidan tatbiqiy xususiyatga ega bo`lishini talab qilayotganligi tufayli bu qatorga bir turkum metodlarini kiritish lozimki, ular ijtimoiy psixologiyadagi faol tayyorgarlik metodlari deb ataladi. Ularga ijtimoiy psixologik treningning barcha shakllari kiritiladi. Ular o`z mohiyatiga ko`ra, shaxs va guruhning ma’lum sifatlarini shakllantiruvchi eksperimentni eslatadi. Lekin ularning faol metodlari toifasiga kiritilishiga asosiy sabab- bu usullar yordamida qisqa fursatda bevosita muloqot sharoitida kutilayotgan samaraga erishilishidir. Ya’ni tahlil qilib chiqilgan metodlardn farqli o`laroq, faol ijtimoiy psixologik metodlar shaxsda yoki guruhda shakllangan xususiyatlarni qayd qilish emas, balki tarkib toptirish lozim xislatlarni amaliyotchi psixolog yoki ijtimoiy xodimning faol aralashuvi orqali hosil qilishga qaratilgandir. Proektiv usullarga mashhur "Rorshaxning siyoh dog`lari" testini kiritish mumkin (1921 y). Bu dog`lar ikki tomonlama simmetrik shaklda berilgan 10 xil dog`lardan iborat bo`lib, har bir dog` har xil bo`yoqli fonda ko`rsatiladi. Tekshiriluvchidan har bir "dog"ning nimani eslatayotganligini aytish so`raladi. Uning og`zidan chiqqan so`zlar, assotsiyalarga qarab (ularni kontent-analiz qilib), shaxs xususiyatlari haqida xulosa qilinadi. Yana bir proektiv usul - bu S. Rozensveygning rasmli assotsisiyalar usulidir. Bunda hayotga tez-tez uchrab turadigan ziddiyatli vaziyatlarni aks ettirgan rasmlar tekshiriluvchiga tavsiya qilinadi. Bu rasmlarda bir tomonda turgan personajlar nimalarnidir gapirayotgan holda gavdalantiriladi, unga qarshi tomondagi shaxs esa hali javob qaytarib ulgurmagan, tekshiruvchi tekshiriluvchidan tez, qisqa muddat ichida bo`sh kataklarda berilishi mumkin bo`lgan javobni

www.arxiv.uz yozishni so`raydi. Berilgan javoblarga qarab shaxsning yunalishi, uning ziddiyatlarga munosabati, agressiya-jaholat hissining xususiyatlari, bu hisning kimlarga qaratilganligi va shunga o`xshash muhim faktlar to`planadi. "Tugatilmagan hikoyalar" ham guruhdagi va yakka shaxslarning qarashlari, ulardagi psixologik yo`nalishlarni o`rganishda ancha qo`l keladigan usuldir. Ularda shaxsning o`ziga, atrofdagilarga, jamoaga munosabatlari aniqlanadi. "Mening hayotiy intilishlarim...", "Mening kayfiyatimning buzilishiga sabab, odatda...." va shunga o`xshash iboralarning davomi yezilib, tugatilishi taklif etiladi. H ujjatlarni o` rganish metodi sotsiologiya fanidan kirib kelgan. Bu metodning qator afzalliklari bor. Ulardan muhimlari shundan iboratki, u faoliyatning mahsulini tekshirishga imkon beradi hamda o`plangan ma’lumotlarning ishonchliligi, matematik qayta ishlash imkoniyatining borligi bilan ajralib turadi.

www.arxiv.uz Hujjat -nuty matnlari, yozma, rasimy hxujjatlar, gazetalar, jurnallar, maqolalar, xatlar, siyosiy, badiiy adabiyotlar. Amerakalik sotsiolog Lausel va Berelsonlar Hujjat deganda og`zaki (so`zlangan nutq matnlari, suhbatlarning yozib olgan qismlari, bevosita muloqot) yoki yozma (rasmiy hujjatlar, gazetalar, jurnallardagi maqolalar, xatlar siyosiy yoki badiiy adabiyot materiallari) holda tavsiya etilgan ma’lumotlar nazarda tutiladi. Ana shu materiallarni ma’naviy jihatdan ham sifat, ham miqdoriy analiz qilinish usuli ijtimoiy psixologiyada kontent - analiz deb ataladi. Kontent-analizning ilmiy mohiyati shuki, uning yordamida biror matnda ma’lum fikr, goya yoki tushunchalarning necha marta qaytarilishi qayd etiladi, ya’ni ma’lum mazmun miqdor ko`rinishiga keltiriladi. Bu metodning asoschilari amerikalik sotsiologlar X. Lassuell va B. Berelsonlar bo`lib, ular bu usulni birinchi marta ikkinchi jahon urushi yillarida bir siyosiy gazetaning mazmunini, g`oyaviy yo`nalishini aniqlash maqsadida qo`llagan edilar. Ular "Haqiqiy amerikalik" nomli gazetaning kundalik chikishlarini kontent-analiz qilib, ularni fashistik yo`nalishdagi gazeta ekanligini isbot qilishgan va uning chikishini ta’kiklashga erishgan edilar. Kontent-analizni ko`llashda tadqiqotchi oldida turgan asosiy muammo bu tekshiruv birliklari-kategoriyalarini aniqlashdir. Chunki, bunday birliklar tadqiqotning maqsadi va tadqiqotchining etiqodi va dunyoqarashiga ko`ra har xil bo`lishi mumkin. Masalan, o`sha

www.arxiv.uz kontent-analizning asoschilari Lassuell va Berelsonlar bunday birlik-ramziy birlik yoki simvollar bo`lishi mumkin, deb hisoblashgan bo`lsalar, boshqa amerikalik tadqiqotchi L. Lovental bunday birlik yaxlit mavzu bo`lishi kerak, deb hisoblaydi. Rus sotsiologlari va tadqiqotchilari esa ijtimoiy g`oya yoki ahamiyatli mavzu bo`lishi kerak, degan fikr tarafdorlari. Aslida, manaviy birliklar kontent-analizda ilmiy taxmin va tadqiqotchining metodologik asoslari bilan belgilanishi kerak. Shuning uchun ham ko`pgina tadqiqotlarni umumlashtirib, analiz uchun birliklar quyidagilar bo`lishi mumkin deb hisoblaymiz: a) Alohida iboralar yoki so`zlarda bildirilgan tushunchalar (masalan, demokratiya, faollik, tashabbus, hamkorlik va hokazo); b) Yaxlit abzatslar, matnlar, maqolalar va shunga o`xshashlarda ko`tarilgan mavzular (masalan, millatlararo munosabatlar mavzusi, insonlardagi milliy qadriyatlar mavzusi va hokazo) ; v) Tarixiy allomalar, siesatshunoslar, tanikli shaxslarning nomlari; g) Ijtimoiy hodisa, rasmiy hujjat, biror aniq fakt, asar (masalan, oilaviy mojarolar, O`zbekiston Konstitusiyasi muhokamasi, yangi yozilgan asarga o`quvchilarning munosabati va shunga o`xshash). Tanlab olingan analiz birliklari boshqa turdosh yoki o`ngacha birlikka nisbatan hisoblanishi mumkin (masalan, u yoki bu faktga qancha "Tarafdoru, qancha odam qarshi" manosida), yoki bu kategoriya tekshirilaetgan massivda necha marta qayd etilgani absolyut ravishda hisoblab chiqiladi. Masalan, hozirgi zamon ayolining mehnatga munosabatini aniqlash uchun "Saodat" jurnalining ma`lum davrdagi barcha sonlardagi ishlayotgan ayollar fikri "ijobiy" yoki "salbiy" moddalar jihatidan analiz qilish yo`li bilan aniqlanadi. Bazan ko`tarilgan mavzu yoki o`rganilayotgan faktning ijtimoiy ahamiyatini aniqlash maqsadida matnning jismoniy maydoni: qatorlar soni, abzatslar soni, unga ajratilgan varaqlar, radio bo`lsa, unga ajratilgan vaqt, televidenieda esa necha marta qaytarilayotganligi, efir vaqti va hokazolar hisobga olinadi. Yaxshi o`tkazilgan kontent-analiz aslida ijtimoiy psixologik tadqiqotlarda juda katta ahamiyatga ega. Lekin olingan malumotlarning ishonchliligini shu borada ilgari ishlagan shaxslar-ekspertlar bahosi, ayni shu faktni tekshirish uchun boshqa metodlarni ham qo`llash va malumotlarni solishtirish va ayni ob`ekt va ayni vaziyatda qayta analiz qilish yo`llari bilan erishildi. To`plagan miqdoriy malumotlar yaxshigina matematik qayta ishlovdan o`tkazilmogi lozim. Kontent-analiz tadqiqotchidan kattagina o`quvni talab qiladi, chunki bir tomondan, u yoki bu matnni tushunish mahorati bo`lishi kerak, ikkinchi tomondan, tadqiqod so`ngida qo`lga kirilgan miqkdoriy birliklarni yana qayta sifat formasiga keltirish lozim, yani tushuntirib berish kerak.

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. Andireyeva G.M. Aktualnыe problemы sotsialnoy psixologii. M. 1998. 2. Andreyeva G.M. Sotsialnaya psixologiya M, 1980. 3. Karimova V.M., Akramova F. Psixologiya T 2000. 4. Karimova V.M Ijtimoiy psixologiya va ijtimoiy amaliyot.T1999 5. Mayers D. Sotsialnaya psixologiya, Sankt-Peterburg, 1997. 6. Metodi sotsialnoy psixologii. ye.E.Kuzmin tarx, L1997 7.Sokolova ye.T. Proyektivnыe metodы issledovaniya lichnosti. M,1980 8.Sotsialnaya psixologiya. A.V.Petrovskiy tarx. M,1987.

Похожие

Psixologiyaning ilmiy tadqiqot metodlari

Ijtimoiy psixologiyaning tadbiqiy sohalari. Sanoat ijtimoiy psixologiyasi

Ijtimoiy psixologiyaning yuzaga kelishi va rivojlanishi

Ijtimoiy psixologiyaning metodologik muammolari va tadqiqot uslublari

Sotsial psixologiyada tadqiqotlar metodologiyasi tushunchasi. Sotsial psixologiyaning asosiy metodlari