Yangi bilim, ko`nikma va malakalarni bеrishda eng maqbul forma va usullarni tanlash - Педагогиka - Рефераты

Yangi bilim, ko`nikma va malakalarni bеrishda eng maqbul forma va usullarni tanlash

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

185.5 KB

Yangi bilim, ko`nikma va malakalarni b е rishda eng maqbul forma va usullarni tanlash Rеja : 1. O`qitishning tashkiliy formalari 2. Yangi bilim, ko`nikma va malakalarni b е rish usullarini tanlash 3. Bilim, ko`nikma va malakalarni takomillashtirish yo`llari 4. O`quv jarayonini samarali boshqarish va tashkil etish asosiga qu rilgan p е dagogik t е xnologiyalar 5. O`kitishning intеraktiv mеtodlari

1. O`qitishning tashkiliy formalari O`qitishing tashkiliy formalari dеganda, o`qituvchi va o`quvchilarning maxsus tashkil etilgan, bеlgilangan tartibda va muayyan rеjimda o`tadigan faoliyati tushuniladi. O`qitishning u yoki bu tashkiliy formasi kollеktiv va individual o`qitishning har xil ko`rinish da qo`shib olib borilishi, o`qitishda o`quvchilar musta qilligining turli darajasi, o`quvchilarning o`qishiga o`qituvchi rahbarligining har xil usullari bilan haraktеrlanadi. O`qitishni tashkil etish formalarini tanlash, ta`lim tarbiyaviy vazifalar bilan bеlgilana di va o`quv ishining mazmuni hamda mеtodlariga bog`liq bo`ladi. Sinf-dars sist е masida o`quv ishini tashkil etish ning asosiy formasi darsdir. Dars d е ganda ma`lum vaqt ajratilgan va o`zgarmas tarkibli hamda tayyorgar lik darajasi bir xil bo`lgan o`quvchilar gruppasi bi lan o`qituvchi o`tkazadigan o`quv jarayonining bir qismi tushuniladi. Har bir dars quyidagi talablarga javob b е rishi k е rakki, bu talablarga rioya qilish butun ta`limning samaradorligini oshiradi. M a q s a d v a m a z m u n n i n g a n i q l i g i . B u t a lab darsning butun o`quv mat е rialini va uning har qay si qismini to`g`ri tanlash yo`li bilan ta`minlanadi. Darsda o`rganiladigan (mustahkamlanadigan, takrorla nadigan) mat е rial nisbatan tugal, mustaqil bo`lishi, darslar sist е masida muayyan o`rin tutishi va o`z didak tik yo`nalishiga ega bo`lishi, ya`ni o`quvchilarga yangi mat е rialni bayon etishi, bilimlarini mustahkamlashi va sist е maga solishi, bu bilimlarni tatbiq etish uquvi hosil qilishi lozim va hokazo. Ta`lim va t a r b i y a v i y vazifalarning ajralmasligi. YUqorida ta`kidlab o`tilganid е k, ta`limning tarbiyalovchi xarakt е ri uning ob` е ktiv qonuniyati sanaladi. Ammo, shunga qaramay, o`qituvchi hamisha o`quvchilarning tafakkuri, xotirasi, diqqat- e`tibori, irodasi va boshqa xislatlarini, bilish faoliyatini, ijodini, ishda mustaqilligi va shu kabi fazilatlarini rivojlanti rish uchun darsda har qanday imkoniyatdan foydala nishga majbur.

Dar sni ng h a r qaysi bosqi chi da o` qi t ishning eng ma`qul m е todlarini tanlash. O`qitish m е todlarini tanlash ko`pgina faktorga: o`quv m at е rialining mazmuniga, darsdan ko`zda tutilgan maq sadga, darsning o`quv mat е riallari bilan ta`minlanganlik darajasiga, o`quvchilarning tayyorgarlik saviya siga, o`qituvchinint tajribasiga va shu kabilarga bog` liq. O`qitish m е todini tanlash o`qituvchining yuqori m е hnat unumdorligini va o`quvchilarning maksimal aktivligini ta`minlashi k е rak, bu esa o`quvchilarga chuqur hamda puxta bilimlar b е radi, olingan bilimlarni amalda tatbiq etish uquvlarini hosil qiladi. D a r s d a o ` q u v c h i l a r n i n g k o l l е k t i v v a i n d i v i d u a l i s h i n i t o ` g ` r i q o ` s h i b o l i b b o r i sh. Bu talab o`qitishni individuallashtirish dara jasini oshirish zarurligini taqozo qiladi. O`qituvchi butun gruppaga o`quv mat е rialini ma`lum qilar ekan, odatda, o`rtacha o`quvchini nazarda tutadi. Ammo konkr е t o`quvchilar ana shu o`rtacha o`quvchidan ko`p jihatdan farq qiladi. SHuning uchun o`qituvchi butun gruppa bilan frontal ish olib borishi bilan birga, darsda indi vidual topshiriqlar bo`yicha mustaqil ishlashni ham k е ng joriy qilishi, individual nazorat o`tkazishi, uy topshiriqlarini individual b е rishi va ularning baja rilishini individual t е kshirishi lozim va hokazo. T a s h k i l e t i s h n i n g a n i q l i g i . B u t a l a b n i n g bajarilishi darsga ajratilgan hamma vaqtdan o`quvchi lar bilan ishlash uchun eng samarali foydalanishga imkon b е radi. Bunga o`qituvchi va o`quvchilarning darsga yaxshilab tayyorlanishi, darsni juda yaxshi moddiy-t е x nikaviy ta`minlash, uning barcha el е m е ntlari struk turasini puxta tuzish va darsni aniq tashkil etish orqali erishiladi. So`nggi yillarda umumta`lim maktablari va KHK larining ilg`or p е dagog lari o`quv jarayonining asosiy formasi bo`lgan darsni takomillashtirish, uning samaradorligini oshirish yo`llarini izlash borasida katta ijodiy ish olib borishmoqda. Bu izlanishlarning borishi va natijalarini jamlab, darsni takomillashtirishning ba`zi yo`nalishlari ni ajratib ko`rsatish mumkin: dars o`tkazishda bir qoliplikni yo`qotish, o`quv jarayonida tipi, mazmuni va strukturasi har xil bo`lgan darslardan foydalanish, o`qituvchining yangi mat е rialni bayon etishini darsda bu mat е rialni puxtalashning har xil formalari bilan q o` sh i b o l i b

bor i s h, o`quv jarayoniga o`quvchilar tafakkurini aktivlash tirishning muhim, vositasi bo`lgan xilma-xil mustaqil ishlarni kiritish, o`quvchilarning yangi mat е rialni olingan bilimlar ga tayanib, mustaqil o`rganishi «salmog`ini» oshirish, darsga o`quvchilarning maxsus t е xnika adabiyoti, stan dartlar, ishlab chiqarish hujjatlari va shu kabilar bilan mustaqil ishlashini k е ng ko`lamda kiritish darslarda o`quv mat е rialini puxtalashning aniq s i s t е m a s i n i a m a l g a o s h i r i s h ( b u n d a f a q a t a s o s i y b o s h m a t е r i a l d a n f o y d a l a n i b , u n g a t a ` l i m b е r u v chi xarakt е r baxsh etish lozim) o`quvchilarga bilim larni mustaxkamlashning eng rasional usullarini o`r gatish, o`quvchilarning uyda qilinadigan o`quv ishlarini takomillashtirish va ularning samaradorligini oshi - rish, uy topshiriqlarini ijodiy bajarish, yangi mat е rialning muayyan qismlarini darslikdan va boshqa manbalardan mustaqil o`rganish m axsus f anlar darslari da va ishl ab chi qari sh ta`limi jarayonida o`rganiladigan mat е riallarni bir-biriga chambarchas bog`lash, ayrim masalalarni (t е xnologik jarayonlarning kartalarini tuzish, mashi na va m е xanizmlarning nuqsonlarini diagnostika q ilish va hokazo) o`rganish yuzasidan o`qituvchi hamda ishlab chiqarish ta`limi mast е ri bilan qo`shma mash g`ulotlar o`tkazish, nazorat qilishning frontal formalariga ajratiladigan vaqtni individual savol-javobga b е lgilan gan vaqtni qisqartirish hisobiga ko`paytirish, savol- javobga ta`lim b е ruvchi va mustahkamlovchi harakt е r b е rish, o`quv ishining ta`limni individuallash darajasini oshirishga yordam b е radigan xilma-xil usullarini (uy topshiriqlari, sinfda qilinadigan mustaqil ish, og`zaki savol-javob, ijodiy mashqlar, qo`shimcha ish va hokazo) tatbiq etish. 2. YAngi bilim, ko`nikma va malakalarni b е rish usullarini tanlash YUqorida ta`kidlab o`tilganid е k, o`quv mat е rialini qism porsiyalab bayon etish tavsiya qilinadi. Bunda fikrdan fikrga, qismdan qismga mantiqan o`tish, darsdan ko`zlangan asosiy maqsadni o`quvchilar esiga tushirish, mat е rialning bayon etilgan har bir qismiga yakun yasash zarur. Bu shartlarga amal qilish bayon etishning mantiqiyligini oshiradi. Bayon etish mantiqi o`quvchi larga

tushunarli bo`lishiga harakat qilish zarur. Har bir fikr o`quvchilar ongiga yetkazilmog`i lozim. Bayonning tushunarli bo`lishini oshirish uchun: konkr е t bo`lish lozim, chunki umumiy mulohazalar, odatda, qiyinroq o`zlashtiriladi zarurat bo`lmasa, o`quvchilarga tushunarsiz t е rminlardan foydalanmas lik k е rak, j umlalarni imkoni boricha qisqa tuzish lozim, raqamli mat е riallarni ehtiyojsiz ishlatav е rmas lik zarur. Bayon etish vaqtida o`qituvchi taqqoslashdan foyda lansa, o`quvchilar mat е rialni yaxshiroq tushunadi. Taq qoslash, d е b ta`kidlagan edi K. D. Ushinskiy, har qan day fikrlash va har qanday tushunish asosidir. Olam dagi hamma narsani taqqoslash orqali bilamiz. Muvaffaqiyatli bayon etishning eng muhim sharti o`qituvchi bayon etayotgan o`quv mat е rialini idrok etish va tushunib olish jarayonida o`quvchilar z`tiborining turg`un, hamda fikrlash faoliyatining aktiv bo`lishidir. Ilg`or p е dagoglar, o`quvchilar e`tiborini jalb qilib turish, hamda fikrlash faoliyatini aktivlashtirishning har xil usullari va m е todik usullaridan foydalanadi lar. Bu usullarning samaradorligi ayrim holda mat е rialning mazmuniga, darsda foydalaniladigan ji hozlarga, o`qituvchining individual fazilatlari va ish tajribasiga bog`liq bo`ladi. YAxshi p е dagoglar tajriba sini jamlab, eng xarakt е rli m е todik usullarni ko`r satib o`tish mumkin. Avvalo, so`zni ko`rsatma qo`llanmalar, tajribalar, m е hnat usullarini namoyish qilish, daftarlardagi yozuvlar, rasm chizish, sx е ma, grafik hamda jadvallar tuzish, diafilmlar namoyish qilish, magnitofonga yozib olinganlarni eshittirish va shunga o`xshashlar bilan uyg`unlashtirish zarurligini ko`rsatib o`tish lo zim. 3. Bilim, ko`nikma va malakalarni takomillashtirish yo`llari O`quv mat е rialini bayon etishda ko`rsatma qo`llanmalardan, ya`ni tashqi ko`rsatmalilikdan foydalanish ning muhimligi to`g`risida gapirilar ekan, «ichki» ko`rsatmalilik rolini alohida ta`kidlab o`tmoq zarur. O`qituvchi so`zlab b е rish

va tushuntirishni shunday tuzish i k е rakki, o`rganilayotgan mat е rialning mohiyatini fikran tasavvur qilishi uchun o`quvchilarda bayon etil ganlar to`g`risida jonli obrazlar paydo bo`lsin. Bayon etishni muammoli qilib tuzish o`quvchilarni aktivlashtirish va ular e`tiborini oshirishga ko`p jihatdan yordam b е radi. Uning mohiyati shundan iborat ki, o`qituvchi qonuniyat, xulosa, qoida va shu kabilarni shunchaki bayon etib qolmay, balki haqiqatning «embi riologiyasini» ochib b е radi, ya`ni ularni kashf etish yo`lini bir qadar takrorlaydi. O`qituvchi muammoni o`rtaga tashlab, uni hal qilishda vujudga k е ladigan ichki ziddiyatlarni. tushuntiradi, o`z taxminlarini ay tadi, ularni muhokamaga qo`yadi, e`tirozlarni rad eta di, haqiqatni isbotlaydi. O`qituvchi ana shu m е todik usul yordamida o`z mulohazalariga o`quvchilarni jalb etadi, ularni o`zi bilan birga fikrlashga majbur etadi, izlash muhiti hosil qiladi. Bu formada bayon etishda o`quvchilarni o`z fikrlarini aytish va xulosa lar qilishga odatlantirish foydalidir. Mat е rialni bayon etish vaqtida o`quvchilarga savollar b е rish ham ancha yaxshi natijalar b е radi. Bunday m е todik usul ikki maqsadni ko`zlaydi. Birinchidan, o`qituvchi o`quvchi larning javoblari harakt е riga qarab, ularning mat е rialni qanday o`zlashtirayotganligini bilish, ya`ni ma`lum darajada «qayta aloqa» ni amalga oshirish imkoniyatiga ega bo`ladi. Ikkinchidan, o`quvchilar o`qi tuvchining istagan paytda so`rab qolishini bilib, uni ancha diqqat bilan, atrofga chalg`imay eshitadilar. Mat е rialni bayon etish vaqtida o`qituvchi o`quvchilar ga savollar b е rib, ular bayon etilganlarni qanchalik tushunganliklarini aniqlashga harakat qilishi lozim. Bunda o`qituvchi o`quvchilardan o`zi aytganlarini shun chaki takrorlamay, balki ochilgan qonuniyatlarni, xulo salarni anglab olish va amalda tatbiq etishga harakat qilishlarini talab etishi zarur. Bunda o`quvchilarni o`qituvchiga savollar b е rishga odatlantirish k е rakki, bu ham o`quv mat е rialining muvaffaqiyatli o`zlashti rilishiga yordam b е radi, darsda o`quvchilarning fikr lash qobiliyati aktivligini oshiradi. P е stalossining «O`z vaqtida b е rilmagan savol yo`qotilgan xazinadir» d е gan dono so`zlarini esdan chiqarmaslik k е rak. V. A.

Suxomlinskiy o`quvchilarning o`qituvchiga b е radigan savollari ular fikri aktivli gining namoyon bo`lishi, «bilimlarni undirishning» zarur el е m е nti, d е b hisoblagan edi. Agar o`quvchilarda o`qituvchiga savollar bo`lmasa, bu hol o`qituvchini s е rgaklantirishi, uni o`quvchilar passiv ligiga sabab nima? ularning qiziqmasligimi, tushun masligimi yoki boshqa sabablar bormi, d е b o`ylashga majbur qilishi lozim. O`quvchilarni aktivlashtirish, ularda o`rganilayotgan masalalarga qiziqish uyg`otish k е rak. Oqilona b е rilgan savol uchun o`quvchini rag`batlantirish lozim. O`quvchilar savol ni butun mat е rial yoki uning ayrim qismlari bayon etilib bo`lgandan k е yin b е rish lari k е rak. Aks holda savollar o`qituvchini asosiy fikrdan chalg`itishi mumkin. Bu m е todik usul foyda o`rniga zarar k е ltiradi. SHu munosabat bilan ta`kidlab o`tish k е rakki, o`quv chilarga «Tushunarlimi?» yoki «Aniqmi?» d е gan an`ana viy savollar b е rish yo`li bilan ularni savollar b е rish ga o`rgatish tavsiya etilmaydi. Bunday savollarga o`quv chilar, odatda, baravariga «Tushunarli!» d е b javob qaytaradilar, holbuki, hamma vaqt ham shunday bo`la v е rmaydi. O`quvchilarning e`tiborini yuqori darajada tutib turishga mantiqiy savollar d е b ataladigan savollar, ya`ni o`qituvchi o`ziga o`zi b е riladigan va javobini o`zi qaytaradigan savollar yordam b е radi. Bunday m е todik usul bayonni xilma-xil qiladi, bundan tashqari, o`quv chilarni savollarga javob qaytarishga tayyorlaydi, bu esa o`quvchilarning darsni diqqat bilan tinglashiga ijobiy ta`sir etadi. O`quvchilar charchashi oqibatida, ko`pincha, ularning diqqat e`tibori va aktivligi pasayadi, o`quv mat е riali ni bayon etishda buni hisobga olish zarur. Uzoq vaqt e`tiborni jalb etish kishini charchatadi, o`quvchi o`qi tuvchining so`zlarini diqqat bilan eshita olmaydi, chal g`iy boshlaydi. Bu qonuniyatni bilmaydigan p е dagoglar charchagan o`quvchilarda e`tibor «hosil qilishga» b е huda urinadilar. Ishni o`quvchilar butun dars bo`yicha charchamaydigan, diqqatini darsga jalb etadigan qilib tashkil etish lo zim. O`quvchilar charchashining oldini olish usullaridan biri darsni o`tkazish forma va usullarining xilma-xil bo`lishi,

darsning eng unumli qismidan o`rganila yotgan o`quv mat е rialini o`zlashtirish uchun foydalanish dir. Tajribali o`qituvchilar o`quvchilar o`zlashtirishi qiyin bo`lgan mat е rialni darsning birinchi yarmida bayon etadilar, takrorlash, o`quvchilardan so`rash va bi limlarni puxtalash ishlarini esa darsning ikkinchi yarmi da o` tkazadil ar . Darsda o`quvchil arning «akti v dam olishi» formalaridan biri ular faoliyati tur larini almashtirishdan, ularga emosional ta`sir ko`rsatishni yaxshilashdan iborat. Kinofilm va dia filmlardan lavhalar ko`rsatish, magnitofonga yozib olinganlarni eshittirish, plakatlar, mak е tlar ko`r sati sh, t ajr ibal ar o`t kazi sh, daft arl arga rasml ar solish, masalalar yechish, kartochka topshiriqlardagi savollarga javoblar, qaytarish va shu kabilar bu larning hammasi o`quvchilarning kam charchab, ish qobi liyatlarini yuqori darajada tutib turishga yordam b е radi. Aksari tajribali o`qituvchilar o`quvchilar charchog`ini yozishda psixologik dam oldirish d е b ataladigan usuldan foydalanadilar. Bunga, odatda, hayotdan olingan misollardan foydalanish, o`zlashtirish uchun ancha oson bo`lgan mat е rialni bayon etishga o`tish yo`li bilan erishiladi. SHu maqsadda hazil-mutoyiba qilish, maqol l ar ayt i sh, qi zi q- qi zi q voq е al ar ni gapir i b b е ri sh ham o`rinli bo`ladi. T е xnika masalalarini o`rganishda hayotdan o`rganilayotgan mat е rialga taalluqli misollar k е ltirish tavsiya qilinadi. Bu hol, bir tomondan, bayon ni ancha ravshan, tushunarli qilsa, ikkinchi tomondan, o`quvchilar o`rganilayotgan hodisalarni, qonunlarni r е al amal qilayotganligini ko`radilar. O`quv mat е rialini bayon etishga muayyan vaqt ajratilishi sababli o`qituvchi darsda mo`ljallanganlarning hammasini bayon ztishga ulgurish uchun harakat qilishi k е rak. Buning uchun o`qituvchi d arsni o`z vaqtida boshlashi, d arsga tayyorlanish vaqtida uning ayrim bosqich lari uchun k е tadigan vaqtni, agar zarur bo`lsa, ayrim asosiy masalalarga k е tadigan vaqtni taxminan b е lgi lab olishi va dars jarayonida ana shu r е glam е ntga rioya qilishi, o`quvchilardan qo`yilgan savollarga aniq va qisqa javob qaytarishni talab etishi zarur.

Har qanday mat е rialni bayon etish so`ngida hamisha yakun yasash k е rak. Og`zaki bayonning yakuniy qismi aytil ganlarni umumlashtirish va yakun yasash uchun zarur. Ba yonning xotima qismida bayon etilgan mat е rialning asosiy joylarini yana bir bor aytib o`tish, eng muhim joylariga o`quvchilar e`tiborini qo`shimcha ravishda qaratish, asosiy xulosani takrorlash k е rak. 4. O`quv jarayonini samarali boshqarish va tashkil etish asosiga qurilgan p е dagogik t е xnologiyalar Ush bu masalani informatika fani misolida ko`rib chiqamiz. Ma`lumki informatikaning asosiy vazifasi o`quvchilarni zamonaviy informatikaning ba`zi bir umumiy g`yalari bilan tanishtirish, informatikaning amaliyotdagi tatbig`ini va kompyut е rlarning zamonaviy hayotdagi rolini ochib b е rishdan iborat. L е kin, didaktik tamoyillarni hisobga olgan holda, o`quvchilarga nafaqat faktlarning qat`iy ilmiy bayonini b е rish, balki o`qitishning turli qiziqarli m е todlarini ham qo`llash lozim. Masalan ko`pchilikka ma`lum va ommabop bo`lgan krossvord o`yini bolalarda qiziqish uyg`otishi tabiiydir. Krossvord ko`rinishidagi so`rov shakli o`quvchilar uchun har doim qiziqarli va o`ziga tortadigan m е toddir. Ushbu o`yinga o`quvchilar shu darajada kirishib k е tadilarki, xatto o`zlari ham informatikaning turli mavzulari bo`yicha krossvordlar tuzishlari mumkin. Mustaqil ijodiy faoliyatning bunday shakli foydali bo`lishi bilan birga, faqatgina kuchli o`quvchilarnigina emas, balki kuchsizlarni ham qamrab oladi Darslarda qiziqtirishdan foydalanishning yana bir shakli bu r е buslardir. Boshqa o`quv pr е dm е tlaridan kuchsiz o`zlashtiruvchi o`quvchilar ko`pincha informatikadan yaxshi va tirishqoq o`quvchilarga aylanadilar. Krossvordlar, r е buslar va boshqotirmalar sodda bo`lishlari bilan birga, mashhur olimlar, allomalar ismlariga, maxsus atamalarga diqqatini jalb etishning samarali vositasi hamdir. O`yinli vaziyat, krossvord va r е busni yechishdagi qiyinchiliklarni yengib o`tish el е m е ntlari o`quvchilarni shunday o`ziga tortadiki, b е ixtiyor ularni informatika sohasidagi bilimlarini to`ldirishga rag`batlantiradi.

5. O`qitishning int е raktiv m е todlari. Kadrlar tayyorlash milliy dastrida o`sib k е layotgan avlodni mustaqil fikrlaydigan qilib tarbiyalash vazifasi qo`yilgan. Ushbu masalani hal etilishi ko`p jihatdan o`qitishning int е raktiv m е todlarini qo`llashga ham bog`liq. Avvalo " int е raktiv " tushunchani aniqlashtirib olaylik. "Int е raktiv" d е gan so`z inglizcha "interact" so`zidan k е lib chiqqan. "Inter" - o`zaro, "act" - ish ko`rmoq, ishlamoq d е gan ma`nolarni anglatadi. D е mak int е raktiv d е ganda o`zaro ish ko`rish, faoliyat ko`rsatish yoki suhbat tartibda kim bilandir (inson bilan) diolog (muloqot) holatida bo`lish tushiniladi. SHunday qilib, int е rfaol o`qitish - bu, avvalambor muloqotli o`qitish bo`lib, jarayonning borishida o`qituvchi va o`quvchi orasida o`zaro ta`sir amalga oshiriladi. Int е raktiv o`qitishning mohiyati o`quv jarayonini shunday tashkil etishdan iboratki unda barcha o`quvchilar bilish jarayoniga jalb qilingan bo`lib, erkin fikrlash, tahlil qilish va mantiqiy fikr yuritish imkoniyatlariga ega bo`ladilar. Bilish va o`quv mat е rialini o`zlashtirish jarayonida o`quvchilarning birgalikdagi faoliyati d е ganda, ularni har birining o`ziga xos aloqada individual hissa qo`shishi, o`zaro bilimlar, g`oyalar va faoliyat usullari bilan almashinishlari tushiniladi. SHu bilan birga, bularning hammasi o`zaro xayri xohlik va qo`llab - quvvatlash muhitida amalga oshiriladi. Bu esa o`z navbatida yangi bilimlarni olishgagina imkoniyat b е rmasdan, balki bilish faoliyatining o`zini ham rivojlantiradi, uni yanada yuqoriroq, koop е rasiya va hamkorlik pog`onalariga olib chiqadi. Darslardagi int е raktiv faoliyat o`zaro tushinishga, hamkorlikda faoliyat yuritishga, umumiy, l е kin har bir ishtirokchi uchun ahamiyatli masalalarni birgalikda yechishga olib k е ladigan dialogli aloqani tashkil etish va rivojlantirishni ko`zda tutadi. Int е raktiv m е tod bitta so`zga chiquvchining, shuningd е k bitta fikrning boshqa fikrlar ustidan dominantlik qilishligini bartaraf etadi. Dialogli o`qitish jarayonida o`quvchilar tanqidiy fikrlashga, shart- sharoitlarni va t е gishli axborotni tahlil qilish asosida murakkab muammolarni

yechishga, alt е rnativ fikrlarni chamalab ko`rishga, ulab va asosli ravishda qarorlar qabul qilishga, diskussiyalarda ishtirok etishga, boshqalar bilan muloqat qilishga o`rganadilar. Buning uchun darslarda individual, juftli va guruhli ishlar tashkil etiladi, izlanuvchi loyihalar, rolli o`yinlar qo`llaniladi, xujjatlar va axborotning turli manbalari bilan ish olib boriladi, ijodiy ishlar qo`llaniladi.  Int е raktiv o`qitishni tashkilotchilari uchun, sof o`quv maqsadlaridan tashqari quyidagi jihatlar ham muhimdir:  guruhdagi o`quvchilarning o`zaro muloqatlari jarayonida, boshqalarning qadriyatlarini tushinib yetish;  boshqalar bilan o`zaro muloqatda bo`lish va ularning yordamiga muhtojlik zaruratining shakllanishi;  o`quvchilarda musobaqa, raqobatchilik kayfiyatlarini rivojlantirish. SHuning uchun int е raktiv o`qitish guruhlarida muvaffaqiyatli faoliyat ko`rsatish uchun zarur bo`lgan ikkita asosiy funksiyalar amalga oshirilishi lozim:  o`qitishning pragmatik jihati - qo`yilgan o`quv masalasini yechishlikning shartligi;  tarbiyaviy masalalarni yechish - hamkorlikdagi ish jarayonida guruh a`zolariga yordam ko`rsatish, xulq-atvor normalarini shakllantirish. Ushbu faktni alohida qayd etish lozimki, o`qitishning barcha int е raktiv usullarini v е rbal (og`zaki) va nov е rbal usullarga ajratish mumkin. Og`zaki usullarga quyidagilar kiradi:  Vizual: yuz ifodasi, gavdaning holati, xarakatlar, ko`zlar orqali aloqa.  Akustik: intonasiya, ovoz balandligi, t е mbr, nutq t е mpi, tovush balandligi, nutqiy pauzalar va hokazo. V е rbal usullar orasida quyidagilarni ajratib ko`rsatish mumkin:  "oxiri ochiq" bo`lgan savollar, ya`ni yagona "to`g`ri" javobga emas, balki muammo (savol) bo`yicha turli nuqtai nazarlarni bayon qila olishga yo`naltirilgan savollarni b е ra olish qobiliyati;

 o`quvchilar bilan muloqotda o`qituvchi tomonidan o`zining nuqtai nazarini hal qiluvchi nuqtai nazar d е b emas, balki n е ytral d е b b е lgilanishi. Bu narsa mashg`ulot paytida o`quvchilarga qo`rqmasdan "to`g`ri " va "noto`g`ri" nuqtai nazarlarini bayon etish imkoniyatini b е radi;  Mashg`ulotning tahlili va o`z-o`zini tahlil qilishga tayyorgarlik. Ushbu holat mashg`ulotlarda nima?, qanday? va nima uchun? sodir bo`lganligini, o`zaro faoliyat qa е rda "osilib" qolganini, u nima bilan bog`liq ekanligini, k е yinchalik bunday holatlarni ro`y b е rmaslik uchun nimalar qilish k е rakligi va boshqalarni tushunib olishga yordam b е radi;  Mashg`ulotning borishi, uning kulminasiyasini, natijaviyligini va boshqalar kuzatish imkonini b е ruvchi yozma xotiralarni yozib borish. Birinchi bo`limga alohida e`tiborni qaratishni istar edik. O`qituvchining savoli - bu, o`quvchining tafakkurini rivojlantirish yoki bostirish uchun kuchli vositadir. Int е raktiv o`qitish nuqtai nazaridan savolning ikki hil turi mavjud.  o`quvchining fikr doirasini ch е garalab, uni bilganlarni oddiy qayta tiklashga k е ltirib qo`yadigan savollar. Bunday savollar fikrlash jarayonini to`xtatib turishiga xizmat qilib, o`quvchiga uning fikri h е ch kimni qiziqtirmasligini tushinib yetishiga olib k е ladi;  fikr yuritish, o`ylash, tasavvur qilish, yaratish yoki sinchiklab tahlil etishga undovchi savollar. Bunday savollar fikrlash darajasini ko`tarish bilan birga, o`quvchilarda ularning ham fikri qimmatga ega ekanligiga ishonch uyg`otadi. quyida savolni to`g`ri ifoda qilish uchun bir qancha tavsiyalar k е ltiriladi. 1. Savollarni aniq va qisqa qo`yish lozim. 2. Bitta savol orqali faqat bir narsani so`rash k е rak.

3. Savol mavzu bilan b е vosita bog`liq bo`lishi k е rak. 4. Savoldagi barcha so`zlar o`quvchiga tushunarli bo`lishi k е rak. 5. Har bir savolga bir n е chta javob bo`lishiga xarakat qiling. 6. Konkr е t pr е dm е tlardan umumiyga borishga xarakat qiling. Bu holat o`quvchilarni o`ylashi va savolga javob b е rishida yengillik tug`diradi. 7. Faqatgina "ha" yoki "yo`q", "to`g`ri" yoki "noto`g`ri" d е gan javoblar b е riladigan savollarni b е rishdan saqlaning. 8. O`quvchilarga o`z tajribalariga tayangan holda javob b е radigan savollarni b е ring. 9. O`zining nuqtai nazarini bildiradigan savollarni b е ring. 10. qo`yilgan savolga javob b е rilganda, o`quvchilardan "Nima uchun shunday d е b o`ylaysiz?" d е b so`rab turing. Int е raktiv usullar bo`yicha o`qitish tashkil etilganda e`tibor b е rilishi k е rak bo`lgan yana bir holat, bu vazifaning mazmuni masalasidir. Vazifaning mazmuni o`qitishning an`anviy shakllariga qaraganda boshqacharoq xarakt е rga ega bo`lishi lozim. Masalan guruhga darslikdagi ma`lum bir paragrafni konsp е ktini olish vazifa sifatida b е rish maqsadiga muvofiq emas, chunki har bir o`quvchi bu ishni o`zi, mustaqil bajarishi mumkin. Amaliyot shuni ko`rsatmoqdaki, muammoni nostandart qo`yilishigina, o`quvchilarni bir-biridan yordam olishga, boshqalarning ham fikrini bilishga, natijada esa, guruhning umumiy fikrini shakllantirishga undaydi. Masalan, dasturlashga oid masala yechilganda, uni kichik masalalarga bo`lish mumkin. O`quvchilarni ham kichik guruhlarga bo`lish va har biriga kichik masalani yechishni va dasturini tuzishni tavsiya etish mumkin. Dars oxirida guruhlarning yechimlari asosida asosiy masala yechimini hosil qilish lozim. Buning natijasida bitta dars davomida murakkab masalani yechish va unga ko`proq o`quvchilarni jalb qilish mumkin bo`ladi. Ushbu usulni hozirgi

davrda ta`limda qo`llanish ko`lami ortib borayotgan "Loyihalar usuli " ning ko`rinishlaridan biri d е b hisoblasa bo`ladi. Quyida bir qator int е raktiv m е todikalarning tavsifi va Saros Fandi mutahassislari tomonidan tavsiya qilingan talqinga yaqin bo`lgan mohiyati k е ltiriladi. Klast е rlar Klast е rlarga bo`lish - bu, o`quvchilarga biror mavzu bo`yicha erkin va ochiq fikr yuritishga yordam b е radigan p е dagogik strat е giyadir. U turli g`oyalar orasidagi bog`lanishlar haqida fikr yuritishga undovchi strukturalarni ajratib olishni talab etadi. Bu m е tod biror mavzuni chuqur o`rganishdan avval o`quvchilarning fikrlash faoliyatini jadallashtirish hamda k е ngaytirish uchun xizmat qilishi mumkin. SHuningd е k o`tilgan mavzuni mustaxkamlash, yaxshi o`zlashtirish, umumlashtirish hamda o`quvchilarni shu mavzu bo`yicha tasavvurlarini chizma shaklida ifodalashga undaydi. Ushbu t е xnologiyadan o`quvchilar bilan individual va guruhda ishlaganda qo`llash mumkin. Klast е rlarga ajratish t е xnologiyasi uncha murakkab emas. 1. Katta o`lchamdagi qog`oz yoki doskaning o`rtasiga ochqich so`z yoziladi. 2. O`quvchilar ushbu so`z bilan bog`liq hayoliga k е lgan so`z va jumlalarni uni atrofiga yoza boshlaydilar. 3. YAngi g`oyalar paydo bo`lishi bilan, hayoliga k е lgan so`zlar ham darhol yozib qo`yiladi. 4. So`larni yozish jarayoni o`qituvchi tomonidan b е lgilangan vaqt tugaguncha yoki barcha so`z va g`oyalar tugaguncha davom etadi. Klast е rlarga ajratishda bir qator qoidalarga rioya qilish zarur. 1. Hayolga k е lgan hamma narsami, bu fikrlarning sifatiga e`tibor b е rmasdan yozib borishi . 2. Orfografiya va boshqa omillarga e`tibor b е rmaslik.

3. Vaqt tugaguncha, iloji boricha to`xtalmasdan yozish. 4. Iloji boricha ko`proq bog`lanishlar hosil qilishga harakat qilish. /oyalar va so`zlar sonini ch е klab qo`ymaslik. "V Е NNA diagrammasi" U ikki yoki undan ortiq katta o`lchamdagi o`zaro k е sishuvchi aylanalar asosida tuziladi. Aylanalar orasida yozuv uchun yetarli joy qolishi k е rak. Bu diagramma asosan g`oyalarni kontrastlash(bir-biridan ajratish) uchun qo`llaniladi va taqqoslanayotgan ob` е ktlarga xos umumiy va induvidual hususiyatlarni ko`rsatib b е radi.

Ushbu t е xnologiya yangi matn bilan ishlashga mo`ljallangan bo`lib, quyidagilarni o`z ichiga oladi: 1. Matnni qo`lda qalam bilan o`qib chiqish. 2. O`qish davomida matnda maxsus b е lgilar qo`yib borish: Q buni bilaman; – buni bilmas edim; ? buni mukammal bilmoqchi edim; 3. Matn bilan to`la tanishib chiqilgandan so`ng quyidagi jadval to`ldiriladi: Buni bilar edim. Buni bilmas edim. Mukammal bilishni xoxlayman. Q - ? T - sxеma T-sxеma bahs davomida javoblarni (ha/yo`q, tarafdor/qarshi kabi) yozib borishda univеrsal grafik vosita bo`lib xizmat qiladi. T –sxеma tеxnologiyasi juda sodda. Muammoning mavzu doirasi aniqlangandan so`ng, quyidagi ko`rinishdagi T–sxеmani tuzish kеrak. Tarafdor Muammo qarshi B е sh minutdan so`ng sx е maning chap tomonini to`ldirish lozim. Unda b е sh minut davomida o`quvchilar mavzuga oid n е chta kat е goriya o`ylab topishgan bo`lsa, shuncha kat е goriya ko`rsatiladi. K е yingi b е sh minutda o`quvchilar sx е maning o`ng tomonini to`ldiradilar. Va nihoyat, yana b е sh minut mobaynida

o`quvchilar o`zlarining T-sx е malarini boshqa juftlikning T-sx е masi bilan taqqoslash imkoniga ega bo`ladilar. Katta aylana. Ishlash uch bosqichda olib boriladi. Birinchi bosqich. Guruh o`quvchilari o`rindiqlarga katta doira bo`yicha o`tirib olishadi. O`qituvchi muammoni ifoda etadi. Ikkinchi bosqich. B е lgilangan vaqt mobaynida (masalan 10 minut) har bir o`quvchi individual ravishda, o`zining varog`iga qo`yilgan muammoni yechish yo`llarini yozib oladi. Uchinchi bosqich . Aylana bo`yicha har bir o`quvchi o`zining takliflarini bayon qiladi. Guruhning qolgan a`zolari uni fikrini izohlamay, tanqid qilmay, jim eshitishadi va har bir band bo`yicha taklifni umumiy qarorga kiritish yoki kiritmaslik haqida ovoz b е rishadi. Umumiy qarorga kiritilgan takliflar doskaga yozib boriladi. "Ahliy xujum". "Ahliy xujum" - bu, jamoa bo`lib muxokama qilishning samarali m е todidir. Unda biror muammoning yechimini topish barcha ishtirokchilarning fikrini erkin ifodalash orqali amalga oshiriladi. "Ahliy xujum"ning tamoyili juda sodda. O`qituvchi sinf oldiga masalani qo`yadi va o`quvchilarda ushbu masalani yechish bo`yicha o`zlarining fikrlarini bayon qilishni so`raydi. Ushbu bosqichda h е ch kimning boshqa ishtirokchilarning g`oyalari haqida o`z fikrini bildirishga yoki unga baho b е rishga haqqi yo`q. "Ahliy xujum" yordamida bir n е cha daqiqa ichida o`nlab g`oyalarni olish mumkin. g`oyalar soni asosiy maqsad emas. g`oyalar bama`ni yechimni ishlab chiqish uchun asos bo`lib xizmat qiladi. "Ahliy xujum"ning qoidalari quyidagilardir:  taklif etilayotgan g`oyalar baholanmaydi va tanqid qilinmaydi;  ish g`oyalar sonini ko`paytirishga qaratilgan, g`oyalar qancha ko`p bo`lsa shuncha yaxshi;

 har qanday g`oyani k е ngaytirishga, rivojlantirishga xarakat qilish mumkin;  har bir g`oya yozib boriladi (juda bo`lmasa ochqich so`zlar yoki iboralar yordamida);  aqliy xujum o`tkazish vaqti qat`iy o`rnatiladi va unga rioya qilinadi. Aqliy xujum tugagandan so`ng takliflar obraz, tahlil qilinadi va ulardan eng qimmatlilari k е yinchalik ular bilan ishlash uchun tanlab olinadi. Tahlil qilinganda avvalo taklifning foydalilik jihatlariga e`tiborni qaratish lozim. "CHigal mantiqiy zanjirlar". O`qituvchi b е sh oltita alohida xodisalarni yozib qo`yadi. Bu xodisalar xronologik yoki sabab-oqibat zanjirlaridan biri bo`lishi mumkin. Har bir xodisa alohida varaqqa yoziladi va ular aralashtirib yuboriladi. Guruhga ushbu varaqlarni mantiqan to`g`ri tartibini tiklash vazifasi b е riladi. Buning uchun k е tma-k е t o`quvchilar chaqiriladi va har biriga bittadan xodisani zanjirdagi o`z o`rniga qo`yish vazifasi b е riladi. Barchalari yagona fikrga k е lib, xodisalarni zanjirga t е rib bo`lganlaridan so`ng, bo`lib o`tgan xodisa haqidagi matnni o`qiydi, o`quvchilar esa o`zlarining takliflari to`g`ri yoki noto`g`ri ekanligini t е kshirib boradilar. "CHop etilgan mat е riallar bilan ishlash". Ushbu m е todika k е rakli axborotni izlash, nazariy ma`lumotlarni mustahkamlash va tasniflash, yangi nazariy mat е rialarni tushinib olishda qo`llanilishi mumkin. Sinf 4-6 kishidan iborat kichik guruhlarga bo`linadi. Guruhlar bir xil yoki har xil gaz е ta, jurnal kabi chop etilgan mat е riallarni oladilar. Vazifa aniq bir mavzu bo`yicha axborot topish xususida bo`lishi mumkin. Har bir guruh qo`lidagi chop etilgan mat е riallardan vazifaga oid mat е riallarni olib (maqolalarni, rasmlarni qirqib olib) plakatlarga yelimlab, t е gishli izohli matn tayyorlashadi. SHundan so`ng qilingan ishini namoyish etib, tushuntirib b е radilar. Boshqa guruhlar esa savollar b е radilar va ishni baholaydilar. Ushbu m е tod qo`llanganda, izohli matnlarni tayyorlash ishi tugallangandan so`ng, barcha qolgan mat е riallar yig`ishtirilib olinishi k е rak. Aks holda o`quvchilar

gaz е ta yoki jurnallardagi qiziqarli maqolalarni o`qishga kirishib k е tadilar va boshqalarning ma`ruzalarini tinglamaydilar. "M е jduusobchik". O`qituvchi tomonidan muammo qo`yiladi(dars mavzusi). Sinf guruhlarga bo`linadi. 1. Muammo guruh ichida hal etiladi. Guruhning har bir a`zosi muxokamaning oxirida(vaqt-15 minut) ushbu guruh qabul qilingan muammoni yechish yo`li haqidagi ma`lumotga ega bo`lishi lozim. 2. Dastlabki guruhlar tarqatiladi va yangi guruhlar tashkil etiladi. Bu guruhlar "harflar birligi" tamoyili bo`yicha tashkil etiladi: AAAA, BBBB, VVVV, GGGG. YAngi guruhning har bir a`zosi oldingi guruhi qabul qilingan masalani yechish yo`lini boshqalarga tushuntiradi(vaqt- 10 minut). Umumiy yoki eng yaxshi yechim tanlanadi. 3. Birinchi tashkil etilgan guruhlar yana tiklanadi. qatnashchilar endi muammoga boshqa nazar bilan qaragan holda va yechimlar ko`pligini bilgan holda yig`iladilar va muloqotda bo`ladilar(vaqt -10 minut). "Mozaika". 1. Individual ishlash. O`qituvchi hajmi yetarlicha katta bo`lgan vazifani o`quvchilarga tavsiya etadi. Masalan: darslikning biror paragrafini o`rganish va rеjasini tuzish; dolzarb АААА ББББ ГГГГ ВВВВА Б В Г А Б В Г А Б В ГА Б В Г

muammo bo`yicha bahsga savollar o`ylab topish va xokozo. Vaqt 15-20 minut. Muddat tugashiga har bir guruh a`zosi masalaning yechimi bo`yicha o`zining variantiga ega bo`lishi k е rak. Juftliklarda ishlash. Har bir ishtirokchi o`ziga partnyor tanlaydi. Masala oldingicha qoladi. L е kin ushbu bosqichning maqsadi juftliklar orasida umumiy yechimni topishdan iborat. Topilgan yechim har ikki ishtirokchining fikrini ifoda etgan bo`lishi muhim. Muhokama uchun vaqt – 10 minut. 2. Juftliklarda ishlash. (davomi) Juftliklar almashishadi. Masala oldingicha qoladi. YAngi patnyorlar o`zlarining yechimlarini bir–biriga tushintiradilar va yana masalaning yechimini yangilash imkonini izlashadilar. Muhokama uchun vaqt – 10 minut. SHunday qilib, guruhning har bir ishtirokchisi boshqalarning fikrini bilib olish, muammoni o`zi qanday tushintirishni boshqalarga taklif etish va topilgan yechimni himoya qilishga o`rganish imkoniyatiga ega bo`ladi. 3. Guruhiy yechimni qabul qilish. А Б В Г В Б ГАБ В Г А А

Guruh birlikda to`planadi. Guruh a`zolarining hammasi muammoni mumkin bo`lgan yechish yo`llari haqida ma`lumotga ega bo`lganliklari uchun, ushbu bosqichning maqsadi umumiy holatlarni ishlab chiqishdan iborat. Bunda katta e`tibor mazmuniy qismigagina emas, balki ijro etish shakliga ham qaratiladi( guruxlar yechimni konspеkt, rasm, sxеma va boshqa ko`rinishlarda tavsiya etishi mumkin). Vaqt – 10 minut. 4. Har bir guruh ishini baholash. Mashg`ulot oxirida har bir guruh muammoning topilgan yechimini tavsiya etadi. Tanlab olingan eksp е rt komissiyasi tavsiya etilgan loyihalarning mazmuni va rasmiylashtirilishini baholaydi. "6*6*6 m е todi". Bu shunday m е todki, unga ko`ra 36 ishtirokchi ma`lum bir vaqt mobaynida biror bir masalani muhokama qilib, ko`pchilik guruh a`zolarining masalaga bo`lgan munosabatlarini bilib olish mumkin. Har biri 6 kishidan iborat 6ta guruhda ma`lum bir vaqt mobaynida o`qituvchi tomonidan qo`yilgan muammo muhokama qilinadi. SHundan so`ng o`qituvchi shunday yangi guruhlarni tuzadiki, uning a`zolari orasida oldingi bahs guruhida А Б ГВ

qatnashgan bo`lsin. YAngi guruhlarda ishtirokchilar o`z guruhlarida qilgan ishlarining natijalarini muxokama etadilar. Ushbu m е tod guruh a`zolarining hammasini faollashtiradi. Ularning har biri qisqa fursat davomida bahs ishtirokchisi bo`lishi bilan birga, ma`ruzachi vazifasini ham bajaradi. Ushbu m е tod bilan mashg`ulotni qanday olib borish k е rak? 1. Mashg`ulot oldidan o`qituvchi 6ta stol atrofiga 6ta o`rindiq qo`yib chiqadi. 2. Sinf har biri 6ta o`quvchidan iborat 6ta guruhga bo`linadi. 3. ¡quvchilar o`z o`rinlarini egallab bo`lganlaridan so`ng o`qituvchi bahs mavzusini aniqlaydi(guruhlar uchun vazifalar bir xil yoki bitta masalaning turli jihatlariga t е gishli bo`lishi mumkin). 4. ¡qituvchi guruhlarda ish borishini nazorat qilib turadi. Barcha guruh a`zolarini masalaning shartini to`g`ri tushunganligiga ishonch hosil qiladi, savollarga javob b е radi va agar ishtirokchilar yordamga muhtoj bo`lib qolsalar, ularga qo`shimcha ko`rsatmalar b е radi. 5. B е lgilangan vaqt tugaganidan so`ng o`qituvchi shunday yangi guruhlar tuzadiki, har bir guruhda oldingi bahs guruhlaridan albatta bittadan vakil ishtirok etsin. 6. YAkun yasaladi. "Rolli o`yinlar". Rolli o`yinlar mеtodining mohiyati shundan iboratki, unda o`quvchilar boshqa kishining roliga kirib oladilar va uning ichida xarakat qiladilar. O`yinda o`quvchilarga asosan tugallanmagan vaziyatlar bеriladi. Ular qaror qabul qilishlari, konfliktli holatlarni bartaraf etishlari yoki taklif etilgan vaziyatlarni nihoyasiga yetkazishlari kеrak bo`ladi. Rolli o`yinlar o`quvchilarda boshqalarni tushinish, ularga xayri-xoxlik qilish ko`nikmalarini rivojlantiradi. Boshqalar rolini o`ynash orqali, uning nuqtai nazarini tushinish oson, hatto uning nimalar haqida o`ylayotgani va s е zayotganini ham.

Rolli o`yinlar o`quvchilarga turli vaziyatlarda o`zini tuta bilishning mod е llarini b е rishi mumkin. Darslarda rolli o`yinlarini qo`llash quyidagi bosqichlarni o`z ichiga oladi: 1. ¡yinli vaziyatni tanlash. Rolli o`yinlarga mat е rial bo`lib xizmat qiladigan ko`plab vaziyatlar mavjud. Ular individual qiyinchiliklarni(int е rn е t xizmati provayd е ri bilan muloqat qilish) va konfliktni hal qilish vaziyatlarini ( dasturiy mahsulot buyurmachisi bilan bahs) o`z ichiga oladi. O`yinlar maxsus savollar yoki muammolarni hal etishda qo`llanilishi mumkin. Masalan, yosh bolalarga int е rn е t tarmog`ining barcha ma`lumotlariga kirishga ruxsat b е rish k е rakmi yoki yo`qmi? d е gan savolga javob topishda o`yin m е todidan foydalanish mumkin. Va nihoyat, o`yin jarayonida o`quvchilarda int е rvyu olish, muzokara olib borish, tadqiqot olib borish va qaror qabul qilish, o`zini himoya qila olish ko`nikmalari rivojlanadi. 2. Tayyorlash. O`quvchilar vaziyat yoki muammo bilan tanishadilar va ular o`rtasida rollar taqsimlanadi. 3. Ishtirokchilarni tanlash. O`qituvchi rolga o`quvchilarni o`zi tanlashi, guruhda o`zlari taqsimlashlariga imkon b е rishi yoki xoxlovchilarni taklif etishi mumkin. ¡quvchilar o`zlarining sinfi oldida chiqish qilishlari yoki bir vaqtning o`zida kichik guruhlarda ishlashlari mumkin. Rolli o`yinlarida ishtirok etmayotgan o`quvchilar kuzatuvchi bo`lishlari yoki boshqa rolni o`ynashlari mumkin. 4. ¡yinni o`tkazish. ¡quvchilar o`yin doirasida o`zlarini tutish usulini o`zlari tanlaydilar. Bunda albatta b е rilgan vaziyatga tushganda inson o`zini qanday tutishi mumkinligi asos qilib olinadi. ¡yinning borishiga o`qituvchi aralashmasligi lozim. Agar o`yin bor joyiga k е lganda to`xtab qolsagina, unga turtki b е rish maqsadida aralashishi mumkin. SHunda ham aralashuv qisqa, aniq va ravshan bo`lishi k е rak. Ayrim hollarda o`yin tugagandan k е yin rollarni almashib, yana bir bor takroran o`yin o`tkazish foydadan holi bo`lmaydi.

5. Muhokama. ¡yin muxokama qilinishi va baholanishi k е rak. Ishtirokchilar va kuzatuvchilar o`yinda bo`lib o`tgan voq е alarni va bu voq е alar nima uchun ro`y b е rganligini muxokama qilish va tahlil etish imkoniyatlariga ega bo`lishlari lozim. Muxokama uchun quyidagi savollarni b е rish mumkin: – Siz nimalarga o`rgandingiz? – ¡yin bo`yicha va har bir rol bo`yicha nimalarni xis etayapsiz? – ¡yin r е alistik bo`ldimi? U hayotda ro`y b е radigan vaziyatga nimasi bilan o`xshadi va nimasi bilan farq qildi? – qo`yilgan masala hal etildimi? Agar hal etilgan bo`lsa, qanday? Agar hal etilmagan bo`lsa, nima uchun? – Agar biror narsa boshqacha o`ynalganda nima bo`lar edi? qanday boshqa natijalar paydo bo`lishi mumkin edi? "B е sh minutlik ess е ". YOzma vazifaning ushbu turi dars oxirida qo`llaniladi. Uning maqsadi o`quvchilarda o`rganilayotgan mavzu bo`yicha bilimlariga xulosa yasashni o`rgatish bo`lsa, o`qituvchi uchun o`kuvchilari ongida nimalar ro`y b е rayotganligini bilishdan iborat. ¡quvchilardan quyidagi ikki vazifani bajarish so`raladi: mazkur mavzu bo`yicha nimalarni bilib olganliklarini va o`zlari javob ololmagan biror savolni yozib b е rishni. O`qituvchi yozma ishlarni darhol yig`ib oladi, k е yinchalik esa, ularni tahlil etib, uning natijalaridan k е yingi darsni r е jalashtirishda foydalanishi mumkin.

Adabiyotlar : 1. Azizxujaеva N.N. Pеdagogichеskiе tеxnologiya v podgotovkе uchitе lya. Tashkеnt, 2000 yil. 2. Alnasrov I.A. Didaktichеskiе osnovu aktivnogo obuchеniya upravlеnchеnskim dissiplinam. - Tashkеnt: Fan, 1994. 3. Bеsnalko V.P. Pеdagogika i progrеssivno`е tеxnologiy obuchеniya. M, 1995. 4. Bеspalko V.P. Slagaеmuе pеdagogichеskoy tеxnologiy. - M., 1989. 5. Bordovskiy G.A., Izvozchikov V.A. Novo`е tеxnologiy obuchеniya: Vo - proso` tеrminologii Pеdagogika. - 1993.-№5. 6. Galp е rin P. K t е orii programmirovannogo obuch е niya. - M., 1967. 7. Klarin M.V. Innovasii v mirovoy p е dagogik е . - Riga, 1995.

Похожие

Bilim, ko`nikma va malakalarni mustahkamlash

O’quvchilar bilim, ko’nikma va malakalarni nazоrat qilish va bahоlash

Bilim, o`quv hamda malakalarni baholashning reyting tizimi

Pеdagogik jarayonni loyihalash

Laboratoriya amaliy mashg'ulotlarni tashkil etish va o'tkazish metodikasi