Укувчилар тарбиясида индивидуал ишлар методикаси

Укувчилар тарбиясида индивидуал ишлар методикаси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

59 KB

Укувчилар тарбиясида индивидуал ишлар методикаси Режа: 1. Тарбиялашда болаларга индивидуал ёндашишнинг ахамияти. 2. Бошланғич синфлада индивидуал ишларнинг ўзига хос хусусиятлари ва асосий йуналишлари: 3. Индивидиуал ишларни такомиллаштиришнинг педагогик ва психологик шарт-шароитлар.

Тарбия назариси- педагогика фанинг бир қисми бўлиб, тарбиявий жараённинг мазмуни, усул ва ташкил этилиши масалаларини ўрганади. Тарбия жараёнининг моҳияти шу жараён учун характерли булган ва муайян қонуниятларда намоён буладиган ички алоқа ва муносабатларни акс эттиради. Тарбия жараёнида кишининг турли қобилиятлари ривожланади, ғоявий, ахлоқий, иродавий, эстетик хислатлари шаклланади, табиатга, жамиятга илмий қарашлар тизими таркиб топади, жисмоний куч-қувватлари мустаъкамланади. Тарбиявий жараённи яхшилаш, уни давр талабига жавоб берадиган холда келтирш учун деярли барча қоидаларни, усулларни, ғояларни қайтадан кутариб чиқишимиз, бола шахсига эътиборимизни қаратишимиз, йиллар давомида тупланган ижобий тажрибалан унимли фйдаланишимиз зарур. Ўқитувчи тарбиявий фаолиятида янгича ёндашув каш қилмғи лозим. Бунда тарбиячининг ўзи замонавий педагогиктехнологияларнинг яратишда, шахсни тарбиялашнингг анъанавий, самарали усулари танлашда ижодкор бўлиши шарт. Наханавий ёндашув натижа сифатида бола фаолиятиннг муайян ижтимоий андазасини тарбиялаш назарда тутилган. Тарбиячи тарбиялаш жараёнида болаларга индивидуал ёндашиши хам катта ахамиятга эга. Чнуки болалар ўзларининг талаб ва қизиқишлари, одат ва сезгилари, тасаввур ва тушунчалари, хаёлий фаолиятлари, диққат эътиборлари, тиришқоқлмиклари ва бошқалар билан бир-бирлари билан фарқ қиладилар. Улар орасида турли куринишдаги камчиликлар; дудуқ, кузи яхши курмайдиган, кулоғи яхши эшитмайдиган, овози хаста, хотираси паст, шунингдек тарбияси оғир, улгурмовчи бундан ташқари иқтидорли болалар хам учрайдилар. Ўқитувчи-тарбиячиларнинг вазифаси-болалардаги хамма ижобий майл ва интилишлари ўз вақтида англаш, уларни камол топтириш; салбий сифатларини йуқотиш; истеъдод ва қобилиятларини ривожлантириш, камчилик ва нуқсонларини тиббиёт ходимлари ёрдамида йуқотиш, таълим

тарбия ишига тусиқлик қиладиган томонларини бартараф этишдан иборатдир. Бошланғич синфларда индивидуал ишларнинг хусусиятлари ва асосий йуналишлари. Индивиуад ёндашув -бу яккама-якка, алохида ёндашувлар. Ўқувчиларнинг хулқ атврори, шахсий фазилатларидан келиб чиқиб, ўз кучларига қараб топшириқ бериш, оилада олган тарбиясига асосланган холда педагогик таъссир курсатиш даркор. Тарбияси оғри ва улгурмовчи болалар билан дасдан кейин олиб қолиб ишлаш, уйга бориш, ота-онаси билан сухбатлашиш, оилавий шароитларини урганиш ва уларга ёрдам бериш керак. Бундан ташқари синфда иқтидорли болалар хам булади. Бунинг учун ута зехнли, қобилиятли махсус психологик тестлар ёрдамида синалади. Улрага имтиёзли шароитлар яртатиб бериш керак. Тажрибалирдан маълумки, бошланғич синф ёшидаги болаларнинг талаб ва қизиқишлари одат ва сезгилар, тасаввур ва тушунчалари, хаёлий фаолиятлари, диққат эътиборлари, тиришқоқликлари ва бошқа жихатлари борасида бир-бирларидан фарқ қиладилар. Кичик мактаб ёшида бош мия анатомик структурасининг янада шаклланиши кузатилади. Ўқиш унинг функцияларини ривожланишига кучли омил б ағишлайди. Жумладан предмет-образли тафаккурдан секин -аста мавхум, изохли-мантиқий сари утиш учун шароит туғилади. Лекин, барибир ўқитвчи ёш ўқувчи хамма нарсадан ўзиниг шахсий хиссий тажрибасига, хусусий тассуротларига, билимларига, хаётга яқинроқ таянч изланишни унитмаслиги керак. Шу сабали боланиг фикрини нарсалар ва ходисаларнинг қонуниятли тарзда боғлиқлигини идрок этишга йуналтириш мақсадида бевосита таъсир қиладиган обхектларни танлаш жуда мухимдир. Юқори курсатилган хусусиятларни хисобга олган холда бошланғич синф болалари билан олиб бориладиган индивидуал ишлар қуйидаги асосий йуналишлардан иборат бўлиши мумкин:

1. Улгурмовчи болалар билан ишлаш; 2. Тарбияси оғир болалар билан ишлаш; 3. Қтидорли болалар билан ишлаш; 4. Барча синф ўқувчиларига индивидуал ёрдам бериш; а)Улгурмовчи болалар билан ишлаш методикаси; Синф жамоада нафақат «ахло» ва «яхши» бахога ўқиганлар албатта, улгурмовчи болалар хам булади. Уларни, аввало, ажратиб олиш керак. Бу ишларда ўқувчининг биринчи босқичда: 1. Дарсларда ва дарслардан бўш вақтларда кузатишларни олиб бориш; 2. Ёзма назорат ишларнинг натижаларини таъли қилиш; 3. Улгурмовчи болалар ва ота-оналар, бошқа ўқитувчилар билан сухбатларни ўтказиш каби усуллардан фойдаланилади. 4. Кейинги босқич-бу болаларнинг улгурмас сабабларини аниқлаш, чунки фақат туғри келинган диагноз самарали натижа бериши мумкин. Бу мақсадга мувофиқ ўқитувчи улгурмовчи болалар оиланинг моддий шарт- шароитларни, психологик мухитни ва ота-оналарнинг болаларга муносабатларини ўрганади ва махсус анкета саволлари хамда педагогик ва психологик диагностик тестлар орқали олдинги натижалари аниқлаб беради. 5. Бундай кейин ўқитувчи хар қайси улгурмовчи бола билан индивидуал ишларни алоъида ишлаб чққан режага асосланиб олиб беради. Бу режа буйича улгурмовчи болалар бироқ синфдошини боғлаб қўйиш; қўшимча уларнинг шахсий психологик жараён (хотира,диққат, хаёл, қабул қилиш ва сезгилар, фикрлаш ва х.к.) ларни ривожлантириш машқларини ўтказиш; зарур мавзулардан маслахат (консулpтация) ўтказиш зарур. Вақти-вақти билан улгурмовчи болаларнинг ўқув фаолияти ва унинг натижаларини таълил қилиб, улар учун тузилган режаларни ўзгартириш (коррекция қилиш) керак. Улгурмовчи болалар билан ишлашда бошланғич синф ўқитувчига албатта бу болаларнин ота-оналари, опа-акалари, ўртоқларининг ёрдами зарур, чунки бу ишларнинг муваффақияти энг аввало атрофдаги мухидга боғлиқдир.

Бундан ташқариш ўқитувчи улгурмовчи болаларда ўқишга ижобий муносабати шакллантирш шарт, булмаса хамма ишлар бекорга айланади. Синф жамоасига улгурмовчи болаларга қандай муносабат, қанақа ижтимоий фикр-катта ахамиятгша эга экандир. Шунингдек ўқитувчи психолог ёрдамида жамоатдаги фикр туғри йулга йуналтириб бориш керак, ва улгурмовчи болаларнинг ютуқларни мустаъкамлаш мақсадида тез-тез уларни барча болалар оилада рағбатлантириш зарур. б) Тарбияси оғир болалар билан ишлаш методикаси. Болалар, айниқса кичик мактаб ёшининг бошида, улар учун қизиқарли булмаган ишдан хам тез зерикади, бевосита таъсир булмаган материалга диққат қилишни қийин булади. Кичик ёшдаги ўқувчига жадвал харакат активлиги хос бўлиб, бу активлик унинг ўз хулқий атворни етарли даражада идора қила булмаслиги билан қушилиб, купинча таъсирга берилувчанликни, ўзига тута билмасликни келтириб чиқаради. Бундан ташқари баъзо та-оналар томонидан эътиборсиз қолиб, салбий таъсир қиладиган кичик синфга ахзо бўлиб, шу билан тарбияси оғир болалар қаторига киритилади. Бундай болаларнинг тарбияси оғирлигини сабабини аниқлаш -энг биринчи вазифасидир. Бу вазифани бажаришда ўқитувчи оилага бориш, унинг психологик мухид ва оилавий муносабатларни, оиланинг турмуш (хаёт) тарзини ўрганиш бундай психологик тест, анкета, сухбат усуларидан фойдаланишнинг ахамият касб этади. (Мисон учун С.Т. Шатскийнинг «Сиз фарзандингизни яхши биласизми?» анкетаси, социометрия ва бошқалар). Тарбияси оғир болалар билан индивидуал ишлар қуйидаги йуналишлардан иборат булади; а)болар билан яккама-якка ишлаб, унинг ўқув ўйин, мехнат ва ижтимоий фаолиятини ташкил этиш; б) унинг атрофини микросоци-умумини яхшилаш мақсадида энг аввало ота-оналари билан ишлаш керак, хамда бу болаларинг ўртоғлари билан албатта алоқада булиши

шарт; в) бола жамоадаги ишларга (мусобақа, эрталиклар саёхат ва бошқалар) жалб қилиш, шу ишлар орқлаи уларнигг хулқ атворини коррекция қилиш зарур. Лекин бирорта бола хам ўз тарбияси оғирлигини билмаслии даркор, чунки ша ёшларда болалар тарбиявий таъсирни нафақат ижобий, салбий хам қабул қилиш мумкин. Ундан ташқари, унақа болалардан нафақат салбй ижобий сифатлари хам бор, уларни излаб топиш ва уларга асосланиб тарбия ишларини олиб бориш керак. Ўқитувчи доимо-ота-оналарига уларниг боласи туғрисида ёмон гапирса, хамкорликда иш олиб бориш қийин булад.масалан, битта 4- синфдаги В деган ўқувчи ёмон ўқиган, дарсларни қолдирган, қизларни ўрган эди. Бу хақда ўқитувчи хар хафтада отаж-онасига айтиб борар эди. Бундан кейин отаси ўз боласини жазоллаб ўрган эди. Бола эса тез-тез хар ойда 1-2 марта уйлан қочиб кетган эди. Шунингдек ўқитувчи тарбияси оғир болалар билан ишлашда уларнинг ота-оналари шерик булиши керак, синфдошларини хам ўзига шерик қилиш, уларниг ёрдамида шу болаларга туғри муносабатини ва мухитни шакллантириш зарур. В) И қтидорли болалар билан ишлаш методикаси. Бугунги вақтларда бошланғич синфларда иқтидорли болаларни излаш, уларни ривожлантирш ўқитувчининг мухим вазифасидир, чунки улар кейинги синфларда жамоанинг таянчи булади. Хаммага маълумки, хар қайси ўқувчи қобилиятга эгадир, лекин қобилиятлвар хаммада бир хил эмас экан. Шунинг учун биринчи босқичда зқитувчи синф ўқувчилариниг умумий ўрганишнинг натижаларини таълил қилиб улардан қобилиятли, иқтидорли, истеъдодли болаларни ажратиб боради. Бу ишнинг усуллари қўйидагича: 1. Дарсда кузатиб бориш: 2. Ўқув мехнат ва ижтимоий фаолиятининг натижаларини ўрганиш:

3. Махсус топшириқ ва вазифа бериб, уни бажаришда боланинг кузда тутилган қобилиятларини ўрганиш; 4. Педагогик ва психолгик анкета ва тестлардан фойдаланиб (масалан, «М е н афзал кураман», социометрия ва) ўқувчиларнинг талаб ва қизиқишлари, эхтиёж ва қобилиятларини ўрганиш: Буларнинг натижаларини таъли қилиб, ўқитувчи ўқувчиларнинг қизиқишларин, имкониятларини, психологик жараёнларинин хусусиятларини, мустақил фикрлар олишнинг даражасини аниқлаш керак. 5. Кейинги босқич-иқтидорли болаларнинг қобилиятларини ривожлантириш мақсадига мувофиқ улар билан махсус мақсадга қаратилгна ишларни ташкил қилиш: а) тугарака, спорт секцияси, еш мичуринси ёкиёш шоирлар, ишбилармон ва иқтисодчилар ва бошқа турли хил уюшмаларнинг хамда мактабдан ташқари таълим-тарбия муассалар фаолиятига жалб қилиш: б) вақти-вақти билан уларни кузатиб бори ва диагностика ўтказиш: в) иқтидорли боларга ота-оналар ёрдамида яхши шароитларни яратиб бериш. Бундан ташқари, иқтидорли болалар билан ишлашда ўқитувчи мактабдан ташқари, муассасалар ходимлари билан хамкорлигида булиши керак, чунки мактабнинг имкониятлари чексиз эмас, аммо дарсадан бўш пайтларда болалар бемалол болалар ваўқувчилар уйларга, маданий марказларга, кутубхоналарга, мусиқа ва спорт мактабларига бемалол қатнашишлари, майли ва интилишлари, эхтимол ва ақл заковатларини ривожлантирадилар. Имконият топилса, иқтидорли болаларни махсу таълим муассасаларига йуналтириш зару. Масалан, хар қайси туман - шахарларда янг типдаги муассасалар ташкил топган: боғча-гимназия, лицей, коллеж, махсус синфлар, қанчалик ўқитувчи ўз синфдаги болалрни чуқур ўрганилса, шнчалик тезда хар қайси боланинг шахий хусусиятлари ва қобилиятлари ривожланади. Шу билан биргаликда, юқоридаги кўрсатилган ўқувчилар билан олиб борилган индивидуал ишларнинг учта йўналишларидан ташқари, хар қайси

болада ўқишда ёки мехнатда, ўз-ўзини тарбиялашда, мулоқотда ёки йуинларда, оилада ва махаллада муммо тубилиши мумкин. Бунда индивидуал сухбат қуйи мавзудаги жуда ўринли булар эди. Дарсларга қандай тайёргарлик куриш мумкин?» «Ота-оналар билан, ёки катталар билан қандай мулоқот туғри булади?» «Синфдошлар билан тўғри мулоқот қлиш ҳақида, қобилиятларини аниқлаш мумкинми?» «Мен афзал кураман! » ва хоқазо. 3.Индивидуал ишларнинг такомилаштиришнинг педагогик ва психолгик шарт шароилари. Бошланғич синф болаларни тарбиялашда уларнинг индивидуал хусусиятларини хисобга олиш қоидасини амалда қуллаш мақсадида ўқитувчи бу ишларни такомиллаштиришнинг умумий шарт-шароитларини билиши шарт. 1. Барча ўқучилар билан индивидуал ишлашда педагоигк ва психолгик диагностикада коррекция ишларини ташкил этиш, унда психолог ёрдамида фойдаланиш (масалан, мактаб психологи Республика ташхис марказидан олган методикалардан фойдаланиб, ёрдам бериш мумкин.) 2. Диагностика натижаларини чуқур ўрганиш, тузилган режаларни вақти-вақти билан янгитдан куриб чиқиш ва вазиятларга мослаштириш лозим: 3. Коррекция ишларида нафақат болани, унниг атроф мухитни хам ўзгартириш керак: 4. Индивидуал ишларни болага сездирмаган холда яъни таббий холда бажариш керак, шунинг учун бола шахсига нафақат ўқитувчи ўзи, жамоа орқали ижобий таъсир кўрстиш зарур: 5. Индивидуал ишлари доимий узлуксиз булиши учун ўқитувчи синфда ишлайдиган барча педагоглар, ота-оналар, махалла жамоатчилик билан жамкорликда ишлаш керак. Фақат юқорида курсатилган шароитларга асосланиб, ўқитувчи индивидуал ишларида самарали натижа куриш мумкин бўлади.

Похожие

Укувчилар онгига педагогик таъсир курсатиш методикаси

Касбий ўқув муассасаларида тарбиявий ишлар ва унинг методикаси

Укувчилар нуткини устириш йуллари

Ташкилотчининг оила ва жамоатчилик билан ҳамкорликдаги тарбиявий ишлар методикаси

«Тарбиявий ишлар методикаси» фанини ўқитишда янги педагогик технология усулларидан фойдаланиш