Tasviriy san’at o’qitish metodikasi fani, uning maqsad va vazifalari - Педагогиka - Рефераты

Tasviriy san’at o’qitish metodikasi fani, uning maqsad va vazifalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

40 KB

Tasviriy san’at o’qitish metodikasi fani, uning maqsad va vazifalari Reja: 1. Kurs dasturining mohiyati, mazmuni. 2. Tasviriy san’at o’qitish metodikasi fanining maqsadi va vazifalari. 3. O’qitish metodlari (nutqiy, namoyish etish, amaliy ish). 4. Umumiy o’rta ta’lim maktablarida tasviriy san’at fanining o’rni va maqsadi.

Tayanch so’z va iboralar: Tasviriy san’at, metod, metodika, umumiy metodika, xususiy metodika, amaliy metodika, o’qitish metodlari, namoyish etish, amaliy ish, umumiy o’rta ta’lim maktablari, boshlang’ich sinflar Pedagogika fanidan shu narsa ma’lumki, «metodika» so’zi (uslub ifodasi) - ifoda etishdan olingan bo’lib, o’rgatiladigan o’quv materialani o’quvchilarga o’rgatish, o’qitish, va o’zlashtirishning nazariy va amaliy asosi - faoliyati yoki usulidir. Ya’ni «uslub» deganda tasviriy san’atda rasmi chiziladigan ob’ektni, naturani yoki tahlil etiladigan san’at asarini o’quvchilarga tushuntirish yoki uning nazariy va amaliy asoslarini tahlil etib berishni yoki o’rganishni yo’l-yo’riqlarini, uslublarini tushuniladi. Tasviriy san’atni o’qitish uslubiyoti kursi bo’lajak pedagoglarga maktabda tasviriy san’atni o’qitish va o’rgatishni eng oson, qisqa va ilmiy asosda bo’lishi uslubini o’rgatuvchi fandir. SHular asosida shuni aytish mumkinki, bu kurs va uning maqsadi - vazifasi bo’lajak tasviriy san’at o’qituvchisiga maktab tasviriy san’atini maqsadi, vazifasi, mazmunini tushuntirib berish, uni maktab o’quvchisiga o’rgatish, o’qitish va tushuntirishni eng samarali yo’llarini ko’rsatib berishdan iborat bo’ladi. Kurs bo’lajak pedagoglarga o’quvchilar bilan ishlashni ilmiy asoslarni, nazariy va amaliy faoliyatini ko’rsatib beradi. Kursning asosiy maqsadi hozirgi zamon tasviriy san’atining qonun-koidalari asosida uni maktab faoliyatida foydalanish va maktab tasviriy san’atini o’quvchilarga o’rgatishning eng zamonaviy, eng samarali, sinalgan uslublari bilan qurollantirish va maktab tasviriy san’ati bo’yicha tarbiyaviy va ta’limiy faoliyatini amalga oshirishni pedagogika va psixologiyaning eng so’nggi yutuqlari asosida olib borishga tayyorlashdan iboratdir. SHu maqsaddan kelib chiqqan holda kurs bo’lajak pedagoglarga: 1. Maktab tasviriy san’at o’quv predmetining maqsadi, vazifasi va mazmunini va amaliy jihatlarini tushuntirib berish; 2. Maktab tasviriy san’atini dasturi va uning mazmuni bilan qurollantirish; 3. Maktab o’quvchisi bilan ishlashning pedagogik mahorati bilan tanishtirish;

4. Maktabda o’quvchilar bilan tarbiyaviy va ta’limiy ishlarni amalga oshirishga tayyorlash; 5. Tasviriy san’atdan dars berishga tayyorlash, dars berishdagi uslub va didaktik printsiplari bilan qurollantirish; 6. Maktabda dars berishni tarixiy taraqqiyotini yaxshi bilgan holda, hozirgi zamon dars berishni eng samarali uslub va didaktik jarayonini o’zlashtirish va ularni o’z pedagoglik faoliyatida qo’llash, uni takomillashtirib borishga o’rgatish; 7. Bo’lajak rassom-pedagogni ijodkorlik ruhida faoliyat ko’rsatishga o’rgatish kabilarni o’z oldiga bosh vazifa qilib qo’yadi. SHunga ko’ra kurs mazmuniga: Tasviriy san’atni o’qitish metodikasi tarixini, uni dastur va darsliklarini, tasviriy san’atni o’qitish jarayonida didaktik printsiplardan va predmentlararo bog’lanishdan foydalanish, dars va darsdan tashqari tarbiyaviy ishlarni amalga oshirish, o’quvchilarni fanga qiziqtirish, darslarda o’quvchilarga grafik bilim berishning eng oson, qisqa asosli yo’nalishlarining ilmiy asoslarini o’rgatish kabilar kiradi. Ma’lumki, o’qitish uslubiyoti davr tanlamaydi, balki davr dars uslublarini tanlaydi. XVII asrda atoqli CHex pedagogi Ya.O.Komenskiy maktab sistemasini ishlab chiqqan holda, unda foydalaniladigan o’qitishning qator uslublari va didaktik printsiplarini jahon xalqlariga va ularning maktablari uchun tavsiya etgan edi. 1 O’zbekiston mustaqillikka erishishi munosabati bilan milliy maktablarimiz shakllandi. Bu maktablar jahon pedagogikasi erishgan eng yuksak - samarali ish tajribalaridan o’zining o’qitish uslublarini tanlagan holda o’zining o’quv-metodik ishlarini amalga oshirmoqda. Milliy maktablarimizdagi tasviriy san’at o’quv predmeti mustaqillik yillarida yanada ahamiyatli bo’lib, uni o’qitilishini takomillashtirish tadbirlari belgilanmoqda. SHunga ko’ra milliy maktablarimizda o’qitishning asosiy 3 ta uslubidan foydalanilmoqda. 1 Ya.O.Komenskiy. Buyuk didaktika. O’qituvchi . T. 1975 y.

I. - O’quv materialini og’zaki bayon etish uslubi. II. - Amaliy ishlar uslubi. III. - O’qitishning ko’rgazmalilik uslubi. Ma’lumki, milliy maktablarimizda tasviriy san’atni o’qitish ham umumiy ta’lim fanlari qatori yuqoridagi o’qituv uslublaridan foydalanib kelinmoqda. Bu uslublar yaxshi samara bermoqda. SHunga ko’ra bugungi kunda tasviriy san’atni o’qitish uslubiyoti maktab tasviriy san’ati dasturi asosida uning maqsadi va vazifasini, mazmunini sistemali holda o’rganib, ularni o’qitishning eng samarali uslub va didaktik printsiplarini tanlab, umumlashtirib, bo’lajak rassom-pedagoglarga yetkazib beriladi. SHuningdek, tasviriy san’atni o’kitish uslubiyoti kursi o’zining uslub va printsiplarini bugungi kunda dars berayotgan tasviriy san’at o’qituvchilariga qator uslubiy maqolalar, adabiyotlar asosida yetkazib bermoqda. Tasviriy san’atni o’kitish uslubiyoti bilan O’zbekiston Pedagogika Fanlari Ilmiy Tadqiqot Instituti, Nizomiy nomli Toshkent Davlat pedagogika instituti Namangan va Buxoro davlat universitetlarining rassom-pedagog olimlari shug’ullanib kelmoqdalar. Maktab tasviriy san’atni o’qitish uslubiyoti jahon pedagogikasi va psixologiyasi to’plagan tajribalarini o’zining ilmiy asosi qilib olgan xolda, ularni yig’ib, takomillashtirib kelayotgan ish tajribalaridan unumli foydalanib kelmoqda. SHu asosda o’quvchilarga tasviriy san’at bo’yicha bilim-malaka berishda o’quvchining yoshi, bilimi, iste’dodi, qiziqishini hisobga olgan holda o’quv jarayonini amalga oshirib kelmoqda. CHunki, jahon pedagogikasining atoqli namoyondalari Ya.O.Kamenskiy, G.Pestalotstsi, K.D.Ushinskiy va N.Rostovtsev, V.Kuzin. Ye.SHoroxov. R.Hasanov kabi pedagog-olimlarning ilmiy tadqiqotlari asosida maktab tasviriy san’ati o’quv predmetini o’qitish, unga qo’yiladigan talablar sistemali amalga oshirib kelinmoqda. O’qitish metodikasi deganda ta’lim va tarbiyaning maqsadga muvofiq amalga oshirishning eng samarali yo’l va uslublar yig’indisi tushuniladi. Mashg’ulotni metodik jihatdan to’g’ri tashkil etish esa o’qituvchining o’z oldiga qo’ygan maqsadiga ham bog’liq. SHu bilan birga qisqa va oddiy yo’llar bilan,

oddiydan-murakkabga borish printsipida ma’lum ketma-ketlikda erishish nazarda tutiladi. Boshqacharoq qilib aytganda, o’qitish metodikasi to’g’ri tanlanganda o’quvchilar ko’zda tutilgan o’quv materialini puxta o’zlashtiradilar va ularda o’zlashtirish darajasi bir qadar yuqori bo’ladi. Metodika so’zining o’zi ikki xil bo’ladi: ular umumiy va xususiy metodika hisoblanadi. Umumiy metodika maktabda olib boriladigan barcha ta’lim-tarbiya ishlariga, xususiy metodika esa u yoki bu o’quv predmetiga nisbatan qo’llaniladi. Metodika, ko’pincha pedagogika, psixologiya va san’atshunoslik, estetika sohasidagi nazariy xulosalarga tayanib ish ko’radi. Pedagogik nazariyada uch xil metod bo’lib, asosan nutqiy, namoyish etish va amaliy ish dan iboratdir. Bu metodlar o’z o’rnida mayda metodlarga ham bo’linadi. Masalan, nutqiy metod hikoya qilish, tushuntirish, suhbat, kitob bilan ishlash v.b. shu kabi metodlardan tashkil topadi. Ko’rgazmali metod esa kuzatish, namoyish etish kabilardan, amaliy ish esa mashq, rasm ishlash, ijodiy ish, o’yin kabi metodlarga bo’linadi. O’qituvchilar faoliyatida “uslub” degan so’z ham ishlatiladi. “O’qitish uslubi” deb biz o’qitish metodlarining ayrim qirralarini tushunamiz. “O’qitish uslublaridan” o’qitish metodi tashkil topadi. Masalan, “namoyish etish” metodi asosida o’qituvchi mashg’ulot o’tkazganda, u ekranga san’at asarining tasvirini texnika vositasi orqali tushiradi. Bu jarayonda o’qituvchi suratdagi biron shaklni yirik qilib ko’rsatishi usul hisoblanadi. SHu o’rinda ekrandagi surat tasviri yuzasidan savol-javob o’tkazilganda ham bu yuqoridagi usulning davomi hisoblanadi. O’qituvchi o’qitish metodlariga asoslanib ish yuritganda u rangshunoslik, perspektiva, yorug’soya, kompozitsiya qonunlari va ularning xususiyatlaridan kelib chiqadi. SHuni qisobga olish lozimki, tasviriy san’atning u yoki bu turining nazariy asoslarini o’rgatganda yoki tasviriy san’atning u yoki bu faoliyat turini o’qitganda o’qituvchi bir xil metodlardan foydalanishi mumkin emas.

O’qitish metodikasining tarixi juda uzoqlarga ya’ni kishilar qachon bir- birlariga rasm chizishni o’rgata boshlagan paytlariga borib taqaladi. U kishilik jamiyatining taraqqiyoti davrida takomillashib borgan, davr o’tishi bilan o’qituvchilar, olimlar uning yangidan-yangi qirralarini ochganlar va u mutaxassislar orasida tarqalgan. SHuni ham qayd qilish lozimki, shakllangan har bir metod shaklan bir xil bo’lsa-da, uni bir o’qituvchi, ikkinchi o’qituvchidan o’rganib, shundayligicha qo’llayvermaydi. Uni har bir o’qituvchi o’z maktabidagi moddiy-texnikaviy shart- sharoitlar, bolalarning bilim va malakalarining saviyasi, dars mavzusining o’ziga xos xususiyatlari va boshqa shu kabilarni hisobga olishi lozim. SHunga ko’ra boshqa o’qituvchi qo’llayotgan va yaxshi samara berayotgan bir metod boshqa o’qituvchi faoliyatida yaxshi natija bermasligi ham mumkin. SHuning uchun qo’llashga mo’ljallangan har bir metod pedagogik faoliyat davomida tajriba-sinovdan o’tkazilishi maqsadga muvofiqdir. Sinov bir marta emas, bir necha marta o’tkazilishi lozim bo’ladi. CHunki bir sinfga mo’ljallangan bir metodika boshqa vaqtda yuqorida qayd qilinganidek, sharoitga qarab boshqa sinfda boshqacha natija berishi mumkin. Tanlangan va qo’llanib kelinayotgan har bir metod shaklan o’zgarmay qolsa ham, mazmunan o’zgarishi ham mumkin. O’qituvchining to’xtovsiz izlanishlari, tajribalari asosida uning yangidan-yangi qirralari ochilaveradi. Mutaxassislar orasida tasviriy san’atni o’qitish metodlariga turlicha qarashlar mavjud. Bir guruh mutaxassislar o’qitish metodlari yagona tizim, yagona talablarga javob berishi lozim deb hisoblaydilar. Ularning fikrlariga qaraganda, har bir metod jamiyat taraqqiyoti davomida shakllanib bo’lgan, uni o’zgartirmasdan shundayligicha qo’llash lozim. Boshqa guruh mutaxassislarining fikrlariga qaraganda o’qitish metodining asosini har bir o’qituvchining shaxsiy ish tajribasi tashkil etishi kerak. Bizningcha, masalaga bunday yondoshish to’g’ri emas. Ta’lim-tarbiya sohasida o’qitish metodlari qotib qolmaydi, u doimo taraqqiy etadi. Bunda o’qituvchining tajribasi albatta, katta rol o’ynaydi. SHunday ekan, pedagogik amaliyotda sinfdagi shart-sharoitlarni hisobga olib, shakllangan

metodika asosida ham, o’qituvchining shaxsiy tajribasi asosidan ham foydalanaverish lozim. O’qituvchi o’qitish metodikasini ish jarayonida o’z-o’zidan egallayvermaydi. U ish jarayonida izlanishi, sinov ishlarini o’tkazish, ko’p adabiyotlar o’qishi, ilg’or tajribalarni o’rganish hamda ulardan tegishli xulosalar chiqarishi asosida paydo bo’ladi. SHuningdek, u jamiyat taraqqiyoti davrida shakllangan o’qitish metodlarini tanqidiy nuqtai nazardan tahlil etishi va uni zamon ruhiga moslashtirgan holda qayta ishlashi asosida namoyon bo’ladi. XVII-XIX asrlarda umumiy o’rta ta’lim maktablarida tasviriy san’atni o’qitish metodlarini takomillashtirishda chet el pedagoglaridan Jon Lokk, Jan Jak Russo, Iogani Genrix Pestalotstsi, Peter SHmidt, A.Sapojnikov, G.Gippius, N.Kramskoylar katta qissa qo’shgan bo’lsalar, XX asrda rus pedagog-olimlaridan Ye.S.Kondaxchan, G.V.Labunskaya, N.N.Rostovtsev, V.S.Kuzin, Ye.E.Rojkovalar O’zbekistonda darslik metodikasini oyoqqa turg’azishda rassom-pedagoglardan M.Nabiev, B.Oripov, Q.Qosimov, B. Azimovalarning xizmatlari katta bo’ldi.

ADABIYOTLAR RO’YXATI 1. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. // Barkamol avlod O’zbekiston taraqqiyotining poydevori.-Toshkent: SHarq, 1997. 2. Umumiy o’rta ta’lim maktablarida tasviriy san’at ta’limi kontseptsiyasi.- Toshkent, 1995. 3. Tasviriy san’at. Umumiy o’rta ta’limning davlat ta’lim standarti va o’quv dasturi.-Toshkent: SHarq, 1999. 4. Azimova B. Natyurmort tuzish va tasvirlash metodikasi.–Toshkent: O’qituvchi, 1984. 5 . Bakushinskiy A.V. Xudojestvennoe tvorchestvo i vospitanie. Issledovanie i stat ь i.–Moskva: Sov. xudojnik, 1981. 6 . Boymetov B. , Tolipov N. Maktabda tasviriy san’at to’garagi. Toshkent, 1995. 7 . Bulatov S. Amaliy san’at qisqacha lug’ati.-Toshkent: H BM, 1992. 8 . Bulatov S. O’zbek xalq amaliy bezak san’ati.–Toshkent: Mehnat, 1994. 9. Nabiev M. Rangshunoslik.–Toshkent; O’qituvchi, 1995. 10. Nikonorova N.M. Naglyadn ы e posobiya i oborudovaniya dlya zanyatiy izobrazitel ь no’m isskustvom.–Moskva: Prosveqenie, 1975. 11. Oydinov N. Rassom-o’qituvchilar tayyorlash muammolari. -Toshkent; O’qituvchi, 1997.

Похожие

Boshlang’ich sinflarda tasviriy san’atni o’qitish metodikasi

Didaktika fani va uning vazifalari

Mutahassislikka kirish fani va uning vazifalari

Tasviriy san’atni o’qitilishini tarixiy – taraqqiyoti

Umumiy o’rta maktablarida tasviriy san’at mashg’ulotlarining mazmuni