Tarbiyaviy ishlarni tashkil etish metodikasi kursining predmeti maqsadi va vazifalari - Педагогиka - Рефераты

Tarbiyaviy ishlarni tashkil etish metodikasi kursining predmeti maqsadi va vazifalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

640.5 KB

Tarbiyaviy ishlarni tashkil etish metodikasi kursining predmiti maqsadi va vazifalari Reja: 1. Tarbiyaviy ishlar metodikasi faniga kirish. 2. Fanning maqsad va vazifalari, asosiy tushuncha, tamoyillari. 3. Fanning jamiyatda tutgan o’rni ahamiyati.

Tarbiyaviy ishlar uslubiyati faniga kirish Hozirgi kunda barkamol avlodni, o’z vatanining ilg’or kishisi sifatida tarbiyalash eng asosiy masalalaridan biri Prezdintimiz 1999 yili 3-sentyabir “Respublikamiz ma’naviyat va ma’rifat kengashini qo’llab quvvatlash to’g’risida”gi Farmoni zaminida g’oyalar, ulardan kelib chiqadigan asosiy maqsadlar manaviyatning ustuvorligi yana bir karra tasdiqlaydi. Yurtboshimiz “Yuksak ma’naviyat –yengilmas kuch” nomli asarida “Ma’naviyati yuksak shaxslargina yurtni tanitishga qodir. Shaxsni esa uning ma’naviy qiyofasi tanitadi. Ma’naviyat tarbiyadan boshlanadi. Ta’lim-tarbiyasiz ma’naviyatning bo’lmasligi barchaga ma’lum haqiqatdir” deb ta’kidlaydilar. Milliy pedagogimiz asoschilaridan biri A. Avloniyning “Tarbiya biz uchun yo hayot, yo mamot, yo najot, yo hayolokat, yo saodat, yo falokat masalasidir” degan fikirlari yuqoridagilarni yana bir bor tasdiqlaydi. Guruh rahbari: deganda o’quvchilarni bir xil saviyada, bir xil yoshda, bilimi jihatidan ham teng bo’lgan jamoani boshqarib turuvchi prdagog guruh rahbari deb ataladi. Guruh rahbarining asosiy maqsadi o’quvchilarini tug’ri tarbiyalash jarayonida o’quvchi va guruh rahbari bilan bir birini tushuna olishi va guruh rahbari tomonidan o’quvchilarga e’tiborliroq bo’lishi kerak. O’quv yurtida o’quvchilarga tarbiya guruh rahbaring ishlari orqali beriladi. Jumladan, tadbirlar, mushoiralar, har xil kechalar, uchrashuvlar, taanlovlar vaboshqa o’yinlar orqali o’quvchilarga ta’lim tarbiya beriladi. Shunga qarab o’quvchilarning fikirlash qobiliyti rivojlanib boradi. Guruh rahbari o’quv yurti ma’muriyti bilan birgalikda va mahalla jamoasi, ota onalari bilan hamkrlikda tarbiyaviy ishlarni olib boradi. O’quv yurti ma’muriyati guruh rahbari va uning olib borayotgan ishlarini doimo qo’llab- quvvtlashari lozim. Chunki guruh rahbari o’z o’quvchilarini yaxshi biladi va ularni tarbiyalash uchun nimalar kerakligini hisobga olib ish yuritadi. Guruh rahbari ishini ma’naviyat va ma’rifatishlari buyicha ya’ni tashkilotchi deriktor o’rinbosari boshqarib turadi.

Guruh rahbarining ish rejasini o’quv yurti deriktori va deriktor o’rinbosari tuzadi va nazorat qilib boradi. O’quv yurti ta’limining daslabki bosqichi bolalar o’qituvchi rhbarligida ta’limda birinchi qadam qo’yadilar. O’quv faoliyatida bilim, ko’nikma va malakalarni egallaydilar. O’qituvchi guruh bilan ko’pincha yolgiz ishlaydi va tarbiychi sifatida ish yuritadi. O’qituvchilik bolalarga bolgan munosabatda katta mehribonligi bilan g’amxo’rligi xarakterlanadi. Bular esa ktta talabchanlik bilan olib boriladi. O’quvchilar bilan bo’ladigan o’zaro munosabatlarni to’gri yo’lga qo’yish hamda o’quvchilarning o’sishi va rivojlanishiga qarab ularni qayta qurish xususiyati ham guruh rahbari uchun muhim ahamiyatga ega. O’qituvchilar tomonidan o’quvchilarga qo’yildigan pedagogik talablar berishga erishadi, ota-onalar kuni uzaytirilgan gruppa tarbiyachilari jamoatchilik bilan doimo alaoqa boglab turadi. Zarur bo’lganda o’qishda o’quvchilarga yordam ko’rsatishni tashkil etadi. Guruh rahbari qiladigan ishlari xujjatlarini olib boradi va unga o’quv yurtida ma’muriyatga taqdim etadi. O’quvchilar sogligini mustahkamlashga doir ishalrni o’takazdi va jismoniy hamda aqliy mehnat qilishga o’rgatib boradilar. Guruh jamoasini tashkil etishda, guruh majlisini tashkil etishda guruh rahbarining roli katta hisoblanadi. Guruh majlisi o’tkazish uchun avvalo jamoani jipslashtiriladi. Guruh rahbari majlisda koplab masalalar ko’radilar. Guruh majlisida 3-4 ta masalalar ko’rilib muammoli tomonlari taxlil qilinadi va o’z yechimini toppish kerak boladi. Guruh rahbari majlis o’tkazishi davomida yaxshi o’qiydigan bolalarni guruhda ya’ni jamoa ichida rag’batlantirish kerak. Bolalar bsining ir biriga do’stona munosabatda bo’lishadi. Ularni bir biriga intilib yaxshi o’qiy boshlashg intiladi. Yomon o’qiydigan bolalar ham yaxshi o’qiydiga bolalarga intilib ular ham yaxshi o’qishga intiladi. Bundan tashqari guruh rahbari o’quvchilarni saviyasi rivojlanishi uchun o’zi guruhg kutubxona qilishi kerak. Bu kutubxonadagi kitoblarni o’quvchilar guruhdan tashqari o’qish vaqtida yoki darsdan so’ng bo’sh

qolgan paytlarida o’qib o’zlariga foydali tomonlarini olishi mumkin. Bizning yosh avlod xalqimizning inqilobiy, mehnat, jangovar an’analarni o’zlashtirib o’ziga katta avlodning eng yaxshi fazilatalrni g’oyaviy e’tiqod va matonatini, vatanga muxabbatini, uning iqtisodiy-siyosiy va jangovar qudratini mustahkamlashda ishtirok etishiga intilishini singdiribgina o’z bobolari va otalari ishini davom ettirib va ko’paytira oladi. Oila ham jamiyatining bir bo’lagi xisoblanadi. Oilada bola tarbiyasini yo’lga qo’yish juda katta ahamiyatga ega. Oila boshqa tarbiyaviy muassasalardan farqli ravishda odamning butun hayoti davomida uning barcha tomonlariga qirralariga ta’sir ko’rsatishiga qodirdir va odatda ta’sir ko’rsatadi. Oila tarbiya vazifasining bu ulkan miqyosi uning mafkuraviy va psixologik ta’sir ko’rsatishning chuqur o’ziga xosligi bilan uyg’unlashib ketadi. Ota-onalar bilan ish shakllari odatda guruh rahbari o’z shaxsiy xususiyatlarini tajribasini o’quvchilarning oilalarida vujudga kelgan oziga xos xususiyatlarini, ota- onalarini bilim va tajribasini, bolalarni tarbiyalashda yuqorida ko’rsatib o’tilgan xatolar va qiyinchiliklarni, fe’l-atvor xususiyatlari o’quv yurti pedagoglar jamoasidagi muxitni ota-onalar bilan ish olib borishda tarkib topgan an’analarni va hokozolarni hisobdan olib belgilaydi. Ota-onalarga pedagogik bilim berishni amalga oshirishda faqat bilim berib qolmasdan, ularni tarbiya soxasidagi amaliy malaka va ko’nikmalar bilan qurollantirish, ularning pedagogik faoliyatini uyg’otish mustaqil shug’ullanishga undash, maqsadga muvofiq oila ichki munosabatlarini yo’lga qo’yish g’oyat muhimdir. Ota-onalar yigilishlari ota-onalar bilan ish olib borishning an’anaviy tarkib topgan shaklidir. hal qilinayotgan aniq vazifalaraga bogliq xolda guruh yigilishlarini tashkiliy, yakuniy chorak yigilishlarini mavzuga doir yigilish baxs, yigilish praktikum, ota-onalarning umumiy ta’limi boyicha guruh rejasiga ko’ra yig’ilish kabi yig’ilishlar bolishi mumkin.

Tashkiliy yig’ilishlarda ota-onalar qo’mitasining saylanadi, ish rejasi tasdiqlanadi. Mikrayonda pedagogik iqlim o’rnatish yuzasidan tadbirlar ishlab chiqadi, jamoat topshiriqlari taqsimlanadi va turli ish yo’nalishlariga doir tashabbuskor ota-onalar guruhlari tuziladi, ota-onalar ishtirokida umumiy o’quv yurti tadbirlarin o’tkazish rejalarini muvofiqlashtiriladi. Choradagi yakunlovchi guruh majlislari ota-onalarning e’tiborini o’quvchilarning bilimga doir qiziqishlari, qobilyatini, axloqiy irodaviy fazilatlarini rivojlantirishdagi yutuqlar, kamchiliklar, foydalanilmagan imkoniyatlarga qaratish maqsadida ko’zda tutadi. Biror mavzuga bag’ishlangan yigilishlari tarbiyaning eng dolzarb muammolari yuzasidan o’tkaziladi, ularda ota-onalar qo’mitasi va guruh rahbarining o’quvchilarning u yoki bu soxasidagi tarbiyalanganlik darajasi to’g’risida to’plangan materiallardan foydalaniladi. Majlis –munozaralar ota-onalar e’tiborini tarbiyaning biror muammosiga jalb etish maqsadida o’tkaziladi. Bunday majlislarni ota-onalar qo’mitasi a’zolarida ota-onalarning bir qismi o’z vazifalariga, o’quv yurtining tavsiyanomalariga notog’ri munosabatda bo’layotganliklari ota-onalarning bir qismi tayyorgarlik kayfiyatida ekanligi ma’lumotlar bo’lgan taqdirda o’tkazish tavsiya etiladi. Majlis-praktikum, ota-onalarning tarbiyaviy jarayonlarida ishtirok etishini faollashtirish unga maqsadga yo’naltirilgan tus bagishlash maqsadida o’tkaziladi. Ota-onalarning guruhdagi umumiy ta’limiy rejasiga ko’ra majlislar avvaldan belgilangan reja, muayyan sestemaga muvofiq ota –onalrga pedagogik bilim berishning shakli xisoblanadi. Yakka tartibdagi pedagogik suhbat –guruh rahbarining o’quvchilar ota-onalar bilan olib boradigan ishining eng ommalashgan, qulay va samarali shakli xisoblanadi. Suhbat yordamida vujudga keladigan masalalarni tez xal etish ota- onalar bilan ishonchli munosabatlar o’rnatish,oilaviy tarbiya sharoitlari haqida qo’shimcha ma’lumotlar olish, ota-onalarga pedagogik bilim berish, bolaning yakka tartibdagi rivojlanishi dasturini va birgalikda Pedagogik harakatlar sistemasini ishlab chiqish ota –onalarning tarbiyaviy ta’sir korsatishlarini va

tarbiyasi qiyin bolalar xulqini tuzatish va o’quvchilar o’rtasidagi munosabatlar vujudga keladigan kelishmovchiliklarni hal etish kabi keng ko’lamdagi ta’lim tarbiyaining vazifalari hal qilinadi. Tarbiyaviy ta’sir ko’ratish samaradorligi ko’p jihatdan o’qituvchilar va ota- onalarning muvofiq harakatlari bilan belgilanishini nazoratda tutib, bolaaning o’ziga xos psixologik hususiyatlarini hisobga olish, uning hulq atvoridagi eng kichik chetga chiqishlarga ham o’z vaqtida e’tibor berish kerak, bunda guruh rahbari bilan ota-onalarning ishonchli munosabatlar o’rnatish, o’quvchilar oilaviy tarbiya sharoitlari haqida qo’shimcha ma’lumotlar olish, ota onalarning ishonchli o’zora munosabatlarini o’rgatgandagina erishiladi, bunday munosabatlarni o’rgatish va chuqutlashtirish uchun yakka tartibdagi suhbatlardan foydalanish juda muhum. Har bir ota-ona o’z farzandini yaxshi ko’radi, shuning uchun ular o’z farzandida hosil bo’lgan yangi, ijtimoiy jihatlarini mustahkamlash yuzasidan ehtimol tutilgan birgalikdagi harkatlari hususida maslahatlashishini muhim deb hisoblaydigan guruh rahbriga samimiy hurmat va ishonch bilan qaraydilar. Guruh rahbarlari ota-onalar bilan birgalikda tarbiyaviy ishni tashkil etar ekanlar, eng yangi psihologik-pedagogik tadqiqotlar ma’lumotlarni e’tiborga olishlari ham muhimdir. Ularga muvofiq o’sib kelayotgan kishi shaxsini shakillantirishga oilaning qo’shadigan hissasi turli yosh bosqichlarida turlicha bo’ladi va to’lqinsimon o’zgaradi. Bunday bilimlarning yo’qligi oilaviy tarbiyada ko’plab xatolarga olib keladi. Guruh rahbari ota onalar bilan ishlashda buni hisobga olmay iloji yo’q. bu jihatdan ota-onalarning bolalarini tarbiyalashdagi quyidagi qiyinchiliklari va xatolarini ajratib ko’rsatish mumkin. 1. Ota- onalarning bolalar bilan muomalasining yetishmasligi. Ular o’zlari, ishlari haqida kam so’zlab beradilar. O’quv yurti bolalari jamoasining hayoti, o’z bolasining qiziqishlari, uning jamoat ishlari bilan ishga munosabati va boshqalar bilan ham qiziqadi.

2. Bolalarni mehnat jarayonlariga jalb etish orqali ularning mehnat tarbiyasini tashkil qila bilmaslik. 3. Ota- onalar turmushida salbiy misollarni mavjudligi o’quv yurtining pedagogik kuch –g’ayratini yo’qqa chiqaradi. 4. Ota-onalar tarbiyaviy ta’sirini izchil emasligi onda snda o’qitishni tekshirish biror nojo’ya ish uchun tozalash ahloqiy imminitut hosil bo’lishiga yordam bermaydi. 5. Oilviy tarbiyaning asosi sifatida taqiqlashlar sistemasi, ijtimoiy namuna asosida tarbiyalay bilmaslik, bola haayotini u har doim to’g’ri hatti –harqkatini mashq qiladigan tarzda tashkil eta olmaslik natijasidir. 6. Harakatlarning o’quv yurti bilan muvofiqlashtirilmaganligi yoki u bilan kelishmovchiligidadir. 7. Ayrim ota-onalarninh bolalar ulg’ayib borishi bilan tarbiyaviy faolligini susaytirib yuborishlari, bu esa bolalarning ota-onalardan uzoqlashuviga, o’quv yurtiga qiziqishi pasayishiga olib keladi. 8. Qarorlar qabul qilishda kechikish. Bola katta bo’lgandan keyin aqli kirib, tuzaladi deb o’ylash odatda o’zini oqlamaydi, ko’pincha qayta tarbiyalashni talab etadigan Pedagogik jihatdan qarovsizlik holatiga olib keladi. Pedagogik suhbat Pedagogik bilim berishning eng mashhur shakllaridan biridir. Keying paytlarda ota-onalarga Pedagogik bilim berish keng miqyos kasb etib, onalarga Pedagogik bilim berish korxonalardagi, klublar madaniyat huzuridagi turar joylardagi va ota-onalar Pedagogik unversitetlari orqali turli shakllarda amalga oshiriladi. Ochiq eshiklar kuni yoki ota-onalar kuni, odatda o’quv yurti ta’tillari paytida o’tkaziladi. Ularni tashkil etish shakllari xilma-xil bo’lishi mumkin. Bu tarkib topgan an’analarga va guruh rahbari ijodkorligiga bog’liqdir. Oilaning yuksak tarbiyaviy imkoniyati bolalar va ota –onalarning o’ziga xos xususiyatlari: qon qarindoshligi, muhabbati, ishonchi, burch hissi obro’liligi bilan ta’minlanadi. O’z farzandining barcha zaif va kuchli tomonlarini yo’rgakda chog’ida biladigan, ularni qalbidagi eng kichik harakatini ham sezadigan va tushunadigan unga ta’sir

etishni biladigan onadan va otadan yaxshiroq kim ham ezgulikka, mehnatsevarlikka do’stlikka, birodarlikka, muhabbatga o’rgata boradi. Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, guruh rahbari har doim o’quvchilaridan habardor bo’lib turishi kerak. Masalan, bir o’quvchining o’zlashtirishi yomon bo’lsa uni yaxshilash uchun o’qituvchi birinchi o’rinda ota-onasi bilan uchrashib, surushtirish kerak. Nimaga yaxshi o’qimayapdi, nima uchun darslarni o’z vaqtida qilmaydi, shular haqida ota- onasi bilan suhbat olib boorish kerak. Agar bolaning oilasida xamma sharoit bo’lib bola o’zi yaxshi o’qishni hoxlamasada o’zi o’ylagan natijaga erisha olmayotgan bozlsa, o’qituvchi bolaning yaxshi o’qiydigan o’rtog’ini yoniga o’tqazib qo’yishi kerak. Bundan tashqari o’shanga o’xshagan passiv o’quvchilarni to’plab har xil fanlardan masalan, matematika, ona-tili, o’qish va boshqalardan qo’shimcha darslarni tashkil etib, bolalarni o’qishga bo’lgan talabini, qiziqishini yanada oshirishga o’qituvchi harakat qilishi kerak. O’quvchilarning ota onalari bilan faol ishlashi kerak. Negaki, o’quv yurtida guruhida bo’layotgan ishlardan ota-onalari ham xabar topib, qiynalgan vaqtida hamroh bo’lishi lozim. Buning uchun ota-onalar bilan o’qituvchining o’rtasida bog’lab turuvchi aloqa daftarchaasini tutushi va uni doimo qoldirmasdan yuritib borishi darkor. Hozirgi zamon pedagogika oldida turgan muhim muommolardan biri o’qituvchi va pedagogiuk mehnat sharoiti muommosi hisoblanadi. Chunki o’qituvchida barcha Pedagogik g’oyalar mujassamlangan bo’lib, uning faoliyati orqali bu pedagogok g’oyalar amalga oshiriladi va hayotga tadbiq etiladi. O’qituvchining ko’p qirrali va murakkab faoliyati zaminida yosh avlodni odobli, etiborli qilib tarbiyalash, ularni ilmiy bilimlar bilan qurollantirish kabi muhim vazifalar yotadi. Bularni amalga oshirish esa o’qituvchining hilma hil faoliyatiga bog’liq: bolalarni o’qitish, o’quv yurtidan va guruhdan tashqari ishlarni tashkil eta bilish, o’tkazish, ota-onalar o’rtasida pedagogik targ’ibot ishlarini olib borish va hakozo. Bularni hammasi o’qituvchilardan chuqur bilimlarga ega bo’lishni, o’z sohasini, bolalarni sevishni talab etadi.

Respublikamiz mustaqilligi e’lon qilingan sana 1991-yil 31-avgust xaalqimiz hayotida ulug’vor voqealardan hisoblanadi. Endi xalqimiz o’zining boy tarixi, madaniyati, uruf odatalarini o’rganishi, targ’ib qilishi, o’zligini tanishi imkoniyatiga ega bo’ladi. Bu voqeadan so’ng ko’p sonly o’qituvchilar jamoalari oldiga Vatan ravnaqi uchun hormay-tolmay xizmat qila oladigan, buyuk vatan yo’llaridan o’z jonini ham ayamaydigan yoshlarni tarbiyalash vazifasi ko’ndalang qo’yiladi. Bu vazifa oliy talim konsepsiyasida alohida takidlanadi. Shuning uchun bunday ulkan vazifani amalga oshirishda guruh rahbari ham o’zining beqiyos hissasini qo’shadi. Guruh rahbarining asosiy vazifalaridan biri bizning kelajagimiz bo’lmish yosh avlodni to’g’ri, insonparvarlik ruhida tarbiyalashdan iborat. Tarbiya jarayonida o’qituvchi va guruh rahbari bir birini tushunish kerak va guruh rahbari o’quvchilarga e’tiborliroq bo’lishini taqoza qilladi. Guruh rahbari ishini o’quv yurti ma’muriyati bilan birgalikda va mahalla jamoasi bilan hamkorlikda tarbiyoviy ishlarni olib boradi. O’qov yurti ma’mmuriyati guruhda rahbar va u olib borayotgan ishlarni qo’llab quvvatlash lozim. Chunki guruh rahbari o’z o’quvchilarini biladi va ularni tarbiyalash uchun nimalar qilish kerakligini hisobga olib ish yuritadi. Guruh rahbari ishini ma’naviyat ishlari bo’yicha derektor o’rinbosari boshqaradi. Guruh rahbarining ish rejasini o’quv yurti direktori va ma’naviyat va ma’rifat ishlari bo’yicha direktor o’rinbosarlari tuzadi va boshqaradi. O’quv faoliyatida bilim, ko’nikma va malakani egallaydilar. O’qituvchi guruh bilan yolg’iz ishlaydi va ko’pincha tarbiyach sifatida ish yuritadi. O’qituvchilarning bolalarga bo’lgan munosabati katta mehribonlik va g’amxurlik bilan xarakterlanadi. Bu esa talabchanlik bilan olib borildi. Oqiyuvchilar bilan bo’ladigan o’zoro mumosabatlrni to’g’ri yo’lga quyish hamda o’quvchilarning o’sishi va rivojlanishiga qarab ularni qayta qurish hissiyoti ham guruh rahbari uchun muhim ahamiyatga ega. O’quv yurti ustavida guruh rahbarining asosiy vazifalari belgilab beriladi. Guruh rahbari barcha o’quvchilar bilan birgalikda aloqada bo’lib o’zining guruhibilan tarbiyaviy ishlarni olib boradi. O’qituvchilar

tomonidan o’quvchilarga qo’yiladigan Pedagogik talablar birligiga erishadi. Ota- onalar, kuni uzaytirilgan gruppa tarbiyachilari jamoatchilik bilan doimo aloqada bo’lib turadi. Zarur bulganda vaqtida yordam ko’rsatib tashkil qiladi, Guruhda belgilangan hujjatlarni olib boradi va uni o’quv yurti ma’muriyatiga taqdim etadi. O’qituvchilar sog’ligini mustahkamlashga doir ishlarni o’tkzadi va mehnat qilishga o’rgatadi. Guruh rahbari ishining o’ziga xos xususiyati shundan iboratk, u oddiy bolalar jamoasini emas balki o’quvchilar jamoasini shakillantiradi. O’quvchilarning asosiy vazifasi o’qishdan iborat. Shuning uchun guruh rahbari dastavval bolalarning o’qishiga qanday munosabatda ekanliklarini, o’zlarini qanday tutishlarini uy vazifalarini sidqidildan bajarishlari yoki bajarmasliklarini aniqlaydi. Va nihoyat eng muhimi ularning o’qishidagi mo’ljallari nimalardan iborat. Bu mo’ljallar ijtimoiy mohiyatga molik yoki molik emasligi hisoblanadi. Pedagogguruh bilan ishlashning dastlabki bosqichida turli vaziyatlarga duch kelishi mumkin. Guruh rahbar jamoa rivojlanishining aniqlangan darajasidga qarab tarbiya usullarini tanlaydi. Bundan o’quvchilarning yosh hususiyatlarini hisobga olish qo’shimcha shart hisoblanadi. Pedagog shaxsni har tomonlama yetuk kamol toptirishda katta rol o’ymaydi. Aqliy tarbiya shaxsni har tomonlama tarqqiy etishda muhim rol o’ynaydi. O’qituvchi axloqiy tarbiyaning vazifasi va mazmunini o’quvchilarda ekologik ong va madaniyatni shakillantiradi. O’qituvchilik kasbiga shu jumladan guruh rahbari kasbiga xos bo’lgan muhim fazilatlardan biri-bolalarni sevishi ularning hissiyoti bilan qiziqishi, har bir shaxsni hurmat qilishdan iborat. Bolanisevgan butun kuch va bilimni bolalarning kelajagi buyuk vatanga sodiq fuqor qilib tarbiyalashga safarbar qila oladigan odamgina haqiqiy o’qituvchi bo’la oladi. Bolaga befarq, uning kelajagi bilan qiziqmaydigan, o’qituvchilik kasbiga loqayt odam haqiqiy o’qituvchi bo’la olmaydi.

O’qituvchi: “Ozbekiston kelajagi buyuk davlat ekaniga ishonadigan milliy iftihorli bo’lishi; -bolalarni xalq pedogogikasidurdonalari hamda milliy qadiraylarimiz asosida tarbiyalay olishi; -nutqiy ravon, xalq tili boyligi ifoda usuli va tasvir vositalarini adabiy tili uslubi va me’yorini to’la egallagan bo’lishi” zarur. O’qituvchilik kasbiga xos bo’lgan bunday fazilatlarni undagi pedogogik odob guruh rahbarining yuksak kasbiy faziltidir. U o’qituvchining savodli bo’lishiga, o’z hissiyotini idora eta olishiga, bolalarga Pedagogik ta’sir o’tkazish vosita va me’yorlarini belgilash aniqlashda yordam beradigan fazilat hisoblanadi. Yuksak pedogogik odobga ega bo’lgan guruh rahbarigina guruhda mo’tadil psixologig iqlim o’rnata oladi, bolalar qalbiga tez yo’l topa oladi. O’z xizmati xususiyatiga ko’ra guruh rahbari tashikotchilik fazilatiga ham ega bo’lmog’I lozim. Buning uchun o’qituvchi tashabbuskorlik qobilyatiga ega bo’lib har doim tetik, g’ayratli, o’z kuchi va imkoniyatiga ishongan bo’lmog’I zarur. Tashabbuskor va g’ayratli guruh rhbari bolalarni o’z orqasidan ergashtira oladi, o’quvchilar unga ergashadi. O’qituvchilik kasbi juda katta ruhiy va jismoniy kuch talab etadi, shuning o’qituvchining salomatligi ham ma’lum talablar qo’yiladi. O’qituvchining ovoz paychalari rivojlangan, ko’rish qobilyati yaxshi bo’lishi kerek. Uzoq tikka tura olishi, ko’p yurishi, epchillik kabi fazilatlarga ham ega bo’lmog’I muqarrar. O’zbekiston Respublikasi oily ta’lim mutaxassis vazifalari quyidagicha belgilangan: “mutahasis o’z faoliyatini sohasidagi qat’iy nazar, ijodiy jamoalarda ishlay olish qobilyatiga, menejmint va marketing sohalarida tayyorgarlikka ega bo’lishi yani texnologiyalarni joriy etishning xo’jalik ijtimoiy va madaniy jihatlarini aniq tasavvur qila olishi kereak”. Ushbu fikirlar o’qituvchilarga ham yani mohir gurih rahbarlariga ham bevosita taaluqlidir. Chunku jamiyatimizda sodir bo’layotgan tub o’zgarishlar, bozor munosabatlariga kirib borishimiz o’qituvchilarni nafaqat kasbiy bilimlarini,

balki iqtisodiy yuridik, texnikaviy bilimlardan ham xabardor bo’lishini taqozo qilmoqda. Bu o’rinda guruh o’qituvchilari, guruh rahbarlarining xizmati katta. Guruh jamoasini jislashtiruvchi omillardan biri o’quv tarbiya mazmunidir. Davlat ta’lim standarti asosida belgilangan fanlarning mazmuni salohiyati o’quvchilarning ma’naviy-ahloqiy tarbiyasi bilan birga jamoaga xos bo’lgan o’rtoqlik do’stlik hamkorlik, adolat parvarlik mehru-shavqat kabi fazilatlarni uyg’unligi tufayli jipslashadi. Shu tufayli davlatimiz darsliklarini yangi avlodni tuzish kontseptsiyasiga e’tibor qaratadi, hamda ta’lim mazmunini milliy istiqlol g’oyasi asosiy ta’moillar bilan boyitishga e’tibor kuchayadi. Guruh rahbari ishida o’quvchilar jamoasini shakllantirish markaziy vazifa hisoblanadi. Chunki jamoa tojini tarbiyalash kommunistik tarbiya-yetakchi prinsipidir. Tarbiya metodlarini tanlashda ularning jamoadan rivojlanishi darajasiga mosligi muvafaqiyatining muhim sharti hisoblanadi. Guruh majlisi har bir guruh uchun alohida guruh rahbarligi boshchiligida o’tkaziladi. Guruh majlisida asosiy mavzu tarbiyaga oid bo’lgan maqolalar, ertak- matnlar, she’rlar asosida bayon etiladi. Hozirgi zamon o’qituvchisining asosiy fazilatlaridan biri o’z kasbiga sadoqatliligi, g’oyaviy e’tiqodligiga, o’z kasbini sevishi, bu kasbga bo’lgan cheksiz sadoqat o’qituvchini boshqa kasb egalaridan ajratib turadi. CHunki o’quv yurtida ta’lim-tarbiya ishning yuqori saviyada o’qituvchiga, uning kasbiy tayyorgarliga bog’liq. Guruh rahbari shaxsiga qo’yiladian muhim talablardan bir guruh rahbarining o’z ishini yaxshi bilishidir. Uning metodikasini puxta o’zlashtirgan bo’lishi zarur. Shuni to’g’ri tashkil qilish va uni bolalar bilan tushunarli, qiziqarli va mas’uliyatli his qilgan holda olib boorish kerak. O’quvchilar o’qituvchi bilimini bolalarga yetkaza olishi imkoniyatlarini qadrlabgina qolmay, balki uning shu predmetga bo’lgan qiziqishini, uning fidoiyligini ham qadrlashadi, taqdirlashadi. Guruh rahbarining yuksak madaniyati, uning teran bilim doirasi (ayniqsa, O’zbekiston mustaqilikka erishgandan so’ng xalqimizning o’z tarixini, madaniyatini, urf-odatini, o’rganishiga, bilishga bo’lgan qiziqishi ortib borayotgan

davrda) ta’lim-tarbiyaishlarini muvoffiqiyatli kechishga yordam beradi. Hozirgi zamon o’qituvchisi ayniqsa guruh rahbari milliy qadryatlarimizni bilibgina qolmay, uni keng ota-onalar jamoatchiligi ichida, guruhda otashin targ’ibotchisi ham bo’lishi kerak. O’qituvchilik kasbi juda katta va jismoniy kuch talab etadi. Shuning uchun o’qituvchining ayniqsa guruh rahbarining salomatligiga ham ma’lum talablar qo’yiladi. O’qituvchi qo’yiladigan umumiy talablar guruh o’qituvchisining kasbini o’ziga xosligi ayrim spetsifik talablarni keltirib chiqaradi. Chunonchi, guruh o’qituvchisi anatomiya,fizalogiya, o’quv yurti gigienasi fanlaridan xabardor bo’lmog’I, o’quvchilar faoliyatini shu fanlar tavsiyasi asosida tashkil etishi lozim; (guruh gigeinik talabga javob berishi, o’quvchilar rejimi, ularning aqliy va jismoniy rivojlanishini kuzatishi va to’g’ri yo’naltirish); o’qituvchi o’z nutqini iroda qilishi; adabiy nutq normalariga rioya qilishi, ovozning baland pastligiga ahamiyat berishi, nutqining jonli, ifodali bo’lishiga e’tibor berishi; bolarini charchatib qo’ymaslik maqsadida ish turlarini tez-tez o’zgartira olishi, ota-onalar o’rtasida pedagogik bilimlarni targ’Ib qilishi, ular bilan yaqindan aloqa o’rnata olishi (bu faoliyatini turi boshlang’ich guruh o’qituvchilarini, jismoniy holatini o’rganishga yordam beradi) va ularga tarbiyaviy ta’sir o’tkazishga yordamlashishi kerak. Nihoyat u o’z ustida tinmay ishlamog’I lozim. Ayniqsa qadryatlarimizni o’rganishga, o’zligimizni bilishga ehtiyoj katta bo’lmoqda, zero bu narsalarni bilmay turib mustaqilligimizni mustahkamlab, buyuk davlat qurib bo’lmaydi. Shunday ekan, boshlang’ich gurugdan boshlab bolalar sharqon tarbiya ta’siriga olmog’I, o’z qadryatlarini bilmog’I lozim. Bu o’qituvchidan qolaversa guruh rahbaridan chuqur bilimli bo’lishni talab etadi. Rabbim-fan payg’ambarim bilimdir. (Abduraif Fitrat). Ustozlik –bu kelajak, istiqbol uchun meros qilib qoldiriladigan boylikdir. Bu boylikning qadr-qiymati sshu qadar buyukki, u odamni ma’naviy jihaatdan boy qilib, qalbini baxtga ilohiy nurga to’ldiradi. «Ustoz » so’ziga berilgan ta’rifga

e’tibor bering-a uning mazmuni naqadar boy. Ustoz-muayyan fan, bilim gohida betakror olim, pedagog mutaxassis, o’z yo’nalishi bo’yicha barcha yangilikardan bohabar, hayotda o’z o’rnini topgan mavqei, salohiyatini va o’quv yurtiga ega, olim fuzalo, oqil komil o’rnak bo’ladigan, o’zining ilg’or tajribasiga ega va kelajakni ilmiy tasavvur qiladigan: ilmiy, bilimli, hamma tomondan tan olingan malohatgo’y inson. Dunyoda biron kimsa yo’qki, uning ustozi bo’lmasa. U hukumat rahbarimi, buyuk allomami, vazir yoki iqtidorli shifokormi, xalq mehrini qozongan yozuvchimi yoki qo’li gul kosibmi, qarangki barcha-barchaning o’z ustozi va hayot yo’lini charog’on etib turuvchi yo’lboshchisi bo’ladi. Siz o’zingizni ustozlik baxt sohibi hisoblasangiz quyidagilarni unitmaslik kerak. “O’zbekiston kelajagi buyuk davlat” g’oyasi sizning har kungi faoliyatingiz uchun dasturulomal bo’lsin va shu buyuk xalq va davlatga munosib shogirdlar tayyorlang. Ustuzning eng buyuk burchi –xalqqa naïf tegadigan aql idrokli, qobilyatli o’quvchi shogirdlar tayyorlashdan iborat. Ustoz yaxshi shogird tayyorlash uchun eng avvalo o’zining o’zi ma’naviy jihatdan barkamol fikrlash tarsi, noyob, dunyo qarashi sog’lom, o’z yurti va xalqining g’oyasi va ilg’or mafkuraning bayrog’dori bo’lishi kerak.

Tarbiyaviy ishlar metodikasining predmeti, maqsadi va vazifalari. Zamomaviy ta’lim muassasasi yuksak ma’naviyatli shaxsni tarbiyalashni maqsad qilib qo’ymoqda, bunda har bir shaxsning tabiy qobilyatlarini rivojlantirish avlodni ijtimoiy muhofaza ya’ni ruhiy kamolatini yuksaltiruvchi muhitni yaratish, buning uchun sog’lom muhit va tarbiyaviy ishlarni to’g’ri tashkil qilish muhimdir. Tarbiyaviy ishlar tashkil qilishni asosiy tarkibiy qisimlari: - Maqsadni aniq mezonlarda ifodalanishi: - Faoliyat maqsadini amalga oshirishda xizmat qilishi: - O’quvchilar tarbiyasidagi faoliyatni o’qituvchi, ota-ona va jamoa hamkorlikda boshqaruvni taminlash muhimdir: Tarbiyaviy ishlarga nisbatan zamonaviy talablar: - Har bir tarbiyaviy ish jarayonini maqsadini aniqligi va uni tashhis etish mumkinligi: - Dasturdagi mavzularga oid nazariy va amaliy masalalar, yechimidagi usullari: - Mavzudagi matnlarni ketma ketligi, zamonaviyligi, bosqichma bosqich bayon etilishi: - O’quvchilarni matinga nisbatan ijodiy fikirlash va munosabat bildirishg yo’naltirish:

Tarbiyaviy ishlar metodikasi fanining rivojlanish tarixi. Ahmad Yassaviy nafsni tiyish, poklik bo’lmasa “Haq yo’lig’” kirib bo’lmasligini. Ma’naviyat iborasi keng tushuncha bo’lib u jamiyatshunoslik, ahloqshunos, huquqshunoslik, san’atshunos olimlarning diqat etiborini o’ziga qaratmoqda. To’g’ri ko’rsatib insonni ma’naviy ahloqiy tarbiyasiga etiborni qaratdi. Rus pedagogi K D Ushiniskiy o’zining “Ijtimoiy tarbiyada xalq ruhi haqidagi” asarida hamma uchun umumiy bo’lgan birgina tugma odaat borki hamisha tarbiya shunga tayanishi mumkin u ham bo’lsa xalqning o’zi yaratgan va xalqchilik asosida qurilgan xalqning tarbiyachilik san’atiga boy merosidaan foydalanish ijobiy ahamiyat ksb etadi. A Avloniy aytganidek: “agar inson yaxshi tarbiya topib, buzuq hulqlardan saqlanib go’zal hulqlarga odatlanib katta bo’lsa, har kim qoshida maqbul baxtiyor bir inson chiqar” shu sababdan, A Avloniy tarbiyaning inson hayotida zaruzligini nazarda tutib “Tarbiya yo hayot yomomot, yo najot yo halokat, yo saodat yo falokatdur” deb ta’kitlagan edi. Insonning ma’naviy barkamollik halollik, birovlarning haqqiga hiyonat qilmaslik, sabr qanoatli, mehr shavqatli kabi fazilatlar bezaydi. FSMU texnologiyasi Ushbu texnologiya munozarali masalalarni hal etishda hamda o’quv jarayonini baxs-munozarali o’tkazishda qo’llaniladi, chunki bu texnologiya talablarni o’z fikrini ximoya qilishga, erkin fikrlash va o’z fikrini boshqalarga o’tkazishga, ochiq holda bahslashishgaa hamda shu bilan birga baxslashish madaniyatini o’rgatadi. Tinglovchilarga tarqatilgan oddiy qog’ozga o’z fikrlarini aniq va qisqa holatda ifoda etib tasdiqlovchi dalillar yoki inkor etuvchi fikrlarni bayon etishga yordam beradi. F- fikringizni bayon eting S- fikringiz bayoniga sabab ko’rsating M- ko’rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil keltiring Savol Tarbiyaviy ishlar metodikasi fanining tarbiyaviy ishlarni tashkil etishda alohida ahamiyatga ega

(F) Fikringizni bayon eting (S) Fikringizni bayoniga sabab ko’rsating (M) Ko’rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil keltiring (U) Fikringizni umumlashtiring Insert usulidan foydalanib ishlash qoidasi 1. Ma’ruza matnini o’qib, matnning chetiga quyidagi belgilarini qo’yib chiqing: V-bilaman +- men uchun yangi ma’lumot - - men bilgan ma’lumotni inkor qiladi ?- noaniq (aniqlashtirish talab qiladigan) qo’shimcha ma’lumot. 2. Olingan natijalarni jadvaal shaklida rasmiylashtiring. Mavzu savollari V - + ? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Adabiyotlar : 1. “O’zbekiston Respublikasi Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”, “Barkamol avlod O’zbikiston taraqqiyotining poydevori”- Toshkent: Sharq, 1997-65b. 2. Karimov I.A “Yuksak m’naviyat yingilmas kuch “. Toshkent: O’zbekiston 2008. 202 b. 3. Tarbiyaviy ishlar konsepsiyasi. 2005y. 4. A. Avloniy “Turkiy Guluston yohud ahloq” (nashirga tayyorlovchi Holiqov L)- Toshkent: O’qituvchi, 1992. 160b. 5. Sh. Shodmonov, M. Halimov, N. Fayzullayeva. Tarbiyaviy ishlar uslubiyati. T.2008y. 6. Jo’rayev A. Tarbiyaviy darslar o’tish. T. “O’qituvchi”, 1994.

Похожие

Guruhdan va o'quv yurtidan tashqari tarbiyaviy ishlarning predmeti maqsadi va vazifalari

Korreksion pedagogika va logopediya kursining maqsadi va vazifalari

Husnixat metodikasi fanining maqsadi va vazifalari

Oila pedagogikasining predmeti, maqsadi va vazifalari

Mehribonlik uylarida tarbiyaviy ishlarni tashkil etishning o’ziga xosligi