Tarbiya jarayonida muomalaning tutgan o'rni muomala mahorati - Педагогиka - Рефераты

Tarbiya jarayonida muomalaning tutgan o'rni muomala mahorati

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43.5 KB

Tarbiya jarayonida muomalaning tutgan o'rni m uomala mahorati Reja: 1. Muomala mahorati. 2. Sharq mutaffakirlari muomala madaniyati haqida 3. Tarbiya jarayonida muomalaning tutgan o'rni

Har bir tarbiyachining dunyoqarashi tarbiyalanganligi, odobliligi uning muomalasida namoyon bo'ladi. Muomalani asosiy vositasi til. Xalqimizda shunday naql bor «Bola shirin so'zning gadoyi», bas shunday ckan tarbiyachi muomalasida tilga juda ehtiyotkor bo'lishi kerak. Tili shirin, xushmuomala o'qituvchi cng obro'lidir. Ilusayn Voiz Koshitiy shunday degan edilar: «Haq vaqtini so'zlar aytursizlar yaxshi so'zdin bo'lakni aytmangizlar va ko'p so'zlamoq ko'ngilni qaro qilur» yoki «Mumkin ersa yaxshi so'z qil oshkor, yaxshi so'zdin xo'b yo'qdur yodgor»; «Nasihatin shirin so'zu muloyimlik birla ibtido qiigan, chunki bu zamonda yumshoqlik va xushro'ylik ko'rgazmayiy nasihat korga kelmas». Alisher Navoiy muomala qiluvchi shaxsning mahoratida eng avvalo til shirinligi, «Shirin so'z ko'ngillar uchun bamisli asaklir» degan edi. Kaykovus o'zinipg «Qobusnoma» asarida «Suxandonlik bila baland martabal bo'lmoq» zikrida shuiukn hikoyatni kelliradi: Xorun-ar Rashid bir lush ko'rdiki. og'zidan barcha tishlari to'kilmish. Erta tong turib bul lushning la'birini aytuvchini chaqirib so'radikim, bu tushning ta'biri nedur? , «Andog'kim sendan o'zga hech kim qolmagiivsidir ». Bu so'zni eshitibog'on Xorun ar-Rashid "Mening yuzimga bundoq dardlig va anduqlig' so'zni aytding. Mening barcha qarindoshlarim o'lsalar. so'ngra men qandog' ishga yararman va na yanglig" ruzg'or so'rarman? - dcdi va unga yuz tayoq urmoq buyurdi. So'ngra yana bir ta'birchini chaqirib so'radi. Ta'birchi dedi: «Ey amir al mo'min-in, sening umring bareha akrabotlaring umridan uzoq bo'lur» Xorun ar-Rashid: dedi: «Barcha aqling yo'li birdur va ikkovingning ta'biring negizi bir yerga borur, ammo bu iborat bila ul iboratning orasida farq bag'oyat ko'pdur». Buyurdi so'nggi ta’birchiga yuz tillo berdilar. Bir donishmand jamoaga qarab: - bir gapim bor, uni ming so'mga sotaman, istovchilar bo'lsa marhamat! dedi. Suhbat ishtirokchilari liayron qolishib «qanday gap ekan» — deb so'rabdilar. Shunda donishmand. bu gap: «o'ylab ish qil»! degani, debdi, donishmandning bu g'oyasidan shuni anglamoq lozimki. o'ylab ish qilgan odam muomalasida qiyofasi bo'lishi (bosh, yuz va xafti-harakatlarini odob yuzasidan boshqarishi) kerak ekan.

Qo'pol. odobsiz gaplarga o'rin qoldirmaslik, bola ishtaxsiga tegadigan qo'pol muomala qilish o'qituvchining izzati va obro'siga putur yetkazadi. Pedagog olim Suxomlinskiy muomala mahoratini kuehi va uning yashirin sirlarini "Bolalarga fido" asarida shunday bayon etkan edi: «Yuksak tuyg'u madaniyatga ega bo'lgan o'qituvchi bog'ehaning kayflyati noxushligini darxol fahmlaydi. Bu eng avvalo uning ko'zidan bilinadi, U bola ko'nglidagi tashvishni sczganini. qanday yo'l bilandur ma'lum qilish yo'lini topadi. Keyin bolani lanho topib, surishtirishi ham mumkin. Bolaning ahvolini tushunish, unga hamdard bo'lish, madad bcrish kerak. Ko'pincha hamdardlik. rahmdillik chin ko'ngildan gaplashish bolaning diliga xush keladigan eng yaqin yordam bo'ladi. Beparvolik. loqaydlik csa bolaning dilini larzaga soladi! Bola qalbini nurafshon qiluvehi vosita o'qituvchining jonli so'zi. uning ruhini tushiruvchi ham o'sha so'zning bayonidir. Xalqda «Gapdan gapning farqi bor. o'ttiz ikki narhi bor» deb bejiz aytilmagan. Muloqot qoidalari Muloqot madaniyatimizda xalqimizning asrlar davomida sayqallanib kelingan urf-odatlari, an'analari, axloq normalari mujassam bo'lib, maqollar, hadislar, hikmatli so'zlar, pand-nasihatlar, axloq-odob durdonalari shakllarida xalqni ma'naviy yetuklikka boshlab kelmoqda. Bir kishi ikkinchi bir kishi bilan salomlashar ekan, «Assalomu alaykum» (arabcha so'z bo'lib «sizga tinchlik tilayman» ma'nosini anglatadi) so'zini aytadi, javob beruvchi esa «Vaalaykum assalom» (ma'nosi: «sizga ham tinchlik tilayman», «sizga ham tinchlik bo'lsin») deydi. Salomlashish beg'araz, chin qalbdan bo'lishi bilan bir qatorda, biron kishi bilan muloqot qilishdan oldin salomlashishning quyidagi qoidalariga amal qilish joizdir: ertalab uyqudan turgach, yuvinib. ota-ona, oila a'zolari bilan muloqotni iltifot bilan salom berib, «yaxshi dam oldingizrni? deyish bilan kunni boshlash kerak. Katta yoshdagi kishilarni, qo'ni-qo'shni va qarindoshlarni, ustozlami, tcngdoshlarini uchratib qolgudck bo'linsa, ko'ksiga qo'lni qo'yib sharqona diyonat

bilan salom berib, hol-ahvollari so'raladi. Kattalar. ayollar, qiz-juvonlar bilan uchrashganda, ularga qarshi borib salomlashish odobdandir. Agar ko'pchiliklar ichida biron-bir do'stini. qarindoshini yoki tanishini uchratib qolinsa, u kishining o'ziga emas, shu yerda o'tirgan yoki turganlarning barchasiga salom beriladi. Kichik yoshdagilar bilan muloqotda bo'lganda. ular hurmat bilan salom bcrishsa, iloji boricha hammalarining salomlariga umumiy so'rashilgan holda javob berishga harakat qilinadi. Ota-ona. opa-singil. do'stlar, ustozlar, qarindosh-urug'lar va boshqalar bilan muloqot qilishning debochasi. salomlashib bo'lingach, ular bilan haqiqiy muloqot boshlanadi. Imom G'azzoliy aylganidek. «O'zingga nisbatan kishilardan qanday muomalani kutsang. ularga nisbatan ham xuddi shunday muomalada bo'lgin». Oilada bo'ladigan muloqotning sofligi, maznumdorligi. oiladagi bolalarning xulq-atvoriga, ma'naviy kamolotiga ta'sirini kuchaytirish ko'p hollarda ota-ona o'rtasidagi va ulaming bolalar bilan bo'ladigan o'zaro muloqotiga bog'liqdir. Oiladagi kundalik muloqot bu hayotiy ehtiyoj, bolani ijtimoiy va madaniy hayotga tayyorlashning asosidir. Ota-onaning oiladagi moddiy, tashkiliy, larbiyavij va o'zaro shaxsiy masalalar yuzasidan bir-biri bilan bo'ladigan munosabatlari, samimiy erning xotinga, xotinning crga nisbatan o'zaro hurmati, iffati asosida qurilsagina, bunday oilada musaffo ma'naviy muhit v ujudga keladi. Ayniqsa, ota-ona munosabatidagi sabrlilik, o'ylab, aql-zakovat bilan oilaviy yumushlarning birgalikda maslahatli ha I etilishi, ularning bir-biriga mehribonligi, farzandlariga bir xilda muomalada bo'lishi. liar ikki tdmonning qarindosh- urug'larga, qo'ni-qo'shnilarga bir xilda mehr-muhabbat, hurmal bilan qarashi, bir so'zliligi, haqiqatni gapirish kabi ijobiy fazilatlarga ega bo'lish, shuningdek. ichish, chekish, yolg'onchiiik, maishiy buzuqiik. dimog'dorlik, manmanlik va boshqa shu kabi illallardan holi bo'lishi oiladagi muomala madaniyalining sofligini ta'minlovchi xususiyatlardir. Ola-onaning bir-biriga «adajonisi» yoki «oyijonisi» deb murojaat etishlari, «rahmat», «marhamat». biron joyga borilayotganda «yaxshi borib keling» yoki «bexatar borib keling», «yaxshi keldingizmi? » kabi so'zlar muomalani lo'g'ri yo'lga

qo'yadi, («Islom nuri» jurnali. 1990- уй , № 32.) farzandlarining ota-onaga nisbatan hurmatini, mehr-muhabbatini oshiradi, ota-ona ular uchun ideal bo'lib qolishlariga yordamlashadi. O'z davrining yetuk mutafakkirlari ham er-xotin munosabatlarining sofligi naqadar muhim ahamiyat kasb etishini e'tirof etishgan. Bu masalaga Rizouddin ibn Faxriddin shunday yondashadi: «Go'zal muomalali bo'lmoq islom shariatining birinchi qoidalaridandir. Go'zal muomalaning eng lozim qismi xotun bilan bo'lajak muomaladir.

Adabiyotlar : 1. “O’zbekiston Respublikasi Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”, “Barkamol avlod O’zbikiston taraqqiyotining poydevori”- Toshkent: Sharq, 1997-65b. 2. Karimov I.A “Yuksak m’naviyat yingilmas kuch “. Toshkent: O’zbekiston 2008. 202 b. 3. Tarbiyaviy ishlar konsepsiyasi. 2005y. 4. A. Avloniy “Turkiy Guluston yohud ahloq” (nashirga tayyorlovchi Holiqov L)- Toshkent: O’qituvchi, 1992. 160b.

Похожие

Pedagogik mahorati va uning o'qituvchi faoliyatida tutgan o'rni

O'quv jarayonida darsning o'rni

O’qituvchining tarbiya jarayonidagi mahorati

O’quv – tarbiya jarayonini bashqarishda o’qituvchining mahorati

Mehnat ta`limi dars jarayonida tarbiya.