Pеdаgоgikа fаnini o’qitishning mеtоdоlоgik аsоslаri - Педагогиka - Рефераты

Pеdаgоgikа fаnini o’qitishning mеtоdоlоgik аsоslаri

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

74 KB

Pеdаgоgikа fаnini o’qitishning mеtоdоlоgik аsоslаri Rеjа: 1. Pеdаgоgikа fаnlаrini o’qitishning mаqsаd vа vаzifаlаri. 2. Mustаqillik shаrоitidа tа`lim sоhаsidаgi o’zgаrishlаr. 3. Pеdаgоgikа fаnining ilmiy-tаdqiqоt mеtоdlаri vа bоshqа fаnlаr bilаn аlоqаsi. 4. O’quvchilаrning yoshigа ko’rа o’qitish mеtоdlаri.

XXI asr bo’sag’asida ijtimoiy iqtisodiy munosabatlar rivojida inson aql- zakovati va ma‘naviyati asosiy muvofiqlashtiruvchi, rivojlantiruvchi omil va vosita ekanligi tobora namoyon bo’lmoqda. Shuning uchun insonparvarlik bozor iqtisodiyoti asosidagi huquqiy, demokratik davlat erkin fuqarolik jamiyati qurilishining bosh tamoyili sifatida qabul qilinmoqtsa. O’zbekiston Respublikasining «Ta‘lim to’g’risida»gi qonunida (1997 y.) ta‘lim davlatimiz ijtimoiy taraqqiyoti sohasida ustuvor deb e‘lon qilinishi Pedagogika fani zimmasiga juda katta mas‘uliyatli ulug’vor vazifalarni yukladi. Juda boy ilmiy, ma‘naviy, madaniy, diniy merosimizni qayta tiklaniish ularni zamon ruhi talabi bilan uyg’unlashtirib faqat shaxsiy, milliy manfaat kasb etilib qolmasdan umumjahon ma‘naviy, ijgimoiy-iqtisodiy taraqqiyotga ulkan hissa bo’lib qo’shilmoqda. Chunki jahonda hali xorijiy davlatchilik bozor iqtisodiyotiga o’tish tajribalarida ma‘naviyat ijtimoiy-iqgisodiy taraqqiyot bilan uyg’un holda rivojlantirilmayapti. Prezidentimiz mа`nаviyatni аql, аxlоq, оngli аmаliy fаоliyatdа shаkllаiib rivоjlаnishi hаqidа gаpirib: " Ma‘naviyat - taqdirning ehsoni emas. Ma‘na viyat inson qalbida kamol topishi uchun u qalban va vijdonan aql va qo’l bilan mehnat qilishi kerak”, degan edilar. Ma‘naviyat insonda shakllanishi lozim bo’lgan aqliy, axloqiy, intellektual, amaliy, jismoniy sifatlar majmuasi bo’lishi bilan bir qatorda olamning ruhiy energetik, botiniy quvvati bilan ham uyg’undir. Buni Prezidentimiz o’zlarining "Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch” nomli asarlarida quyidagicha juda yaqqol asoslab berdilar: “Ma‘naviyat haqida gap ketar ekan, men avvalo insonni ruhiy poklanish va yuksalishga da‘vat etadigan, inson ichki olamini boyitadigan, uning iymon-irodasi, e‘tiqodini mustahkamlaydigan, vijdonini uyg’otadigan kudratli botiniy kuchni tasavvur kilaman”. Xuddi ana shu yangi, keng qamrovli, chuqur ilmiy g’oya, yangicha fikr, ta‘lim-tarbiyani yangicha metodologik asosini boshlab beruvchi yunalinshdir. Har bir mustaqil fan o’zining predmeti (mavzusi) va meto dologik asoslariga egadir. Jumladan, Pedagogika ham fan si fatida shakllanib, o’zining predmetiga ega buldi. Boshqa fanlar kabi Pedagogika ham fan sifatida paydo bo’lar ekan, u av valo jamiyatning talab va ehtiyojlari asosida paydo bo’ldi.

SHu sababli tarbiya jarayonini ijtimoiy hayotning ajralmas qismi, deb karash lozim, chunki tarbiyaviy ishlarni olib bormasdan turib jamiyatni, uning rivojlanishini tasavvur qilish qiyin. Mutafakkir A.Avloniy ta‘kidlaganidek , “Tarbiya biz uchun yo hayot, yo mamot, yo najot, yo halokat, yo saodat, yo falokat masalasidir”. Insoniyat tarixiga nazar tashlar ekanmiz, hamma davrlarda pedagogik faoliyag ham mavjud bo’lgan. Insonni dunyoga kelishi, faqat tug’ilishidan iborat tabiiy-biologik hodisa emas, balki tug’ilgandan keyin o’z zamonasining taraqkiyoti darajasiga ko’tarilishi, mavjud ijtimoiy-tarixiy tajribani egallashi, jamiyatda o’z o’rnini belgilab olishi, tarixiy jarayonning faol ishtirokchisiga aylanishi, ya‘ni tarbiya olishi kerak. Bu jarayonda katta avlod o’zining yashash, kurash va mehnat tajribasini, bilim va malakalarini kichik avlodlarga bera boshlaydi, yani yangi tug’ilgan odam bolasining rivojlanishi, shakllanishi va voyaga yetishi jarayoniga rahbarlik qilingan, boshqarilgan. Bu tarbiya deb atalmish ijtimoiy hodisa orqali amalga oshirilgan. Jamiyat rivojlangani sari yetuk, barkamol shaxslarni yetishtirish ehtiyoji ham ortib borgan hamda o’zgarib, yangilanib, jamiyatga xizmat qilgan. Insoniyat jamiyatning turli bosqichlarida ta‘lim-tarbiya muassasalarini yaratish, yosh avlodlarni o’qitish va tarbiyalash sohasidagi tajribalarni nazariy jihatdan anglash, umumlashtirish va hayotga tadbiq qilish jarayonida Pedagogika fani paydo bo’la boshladi. Pedagogika ta‘lim-tarbiyaning maqsadi va vazifalari, davlat ta‘lim standartlari, ta‘lim va tarbiyaning usullari, tashkil etish shakllari, umuman uning qonuniyatlari haqida bilim, ma‘lumot beradigan fanga aylandi. Pedagogika atamasi ham qadimiy bo’lib, “bola yetaklovchi” degan ma‘noni bildiruvchi grekcha “paydogogos” so’zidan kelib chiqqan. Tarixiy manbalarning ko’rsatishicha, qadimgi Yunonistonda o’z xo’jayinining bolalarini sayr qildirgan, ehtiyot qilgan tarbiyachini, ya‘ni qullarni “pedagog” (bola yetaklovchi) deb atashgan. Keyinchalik esa, maxsus o’qitilgan va pedagoglikni o’ziga kasb qilib olgan kishilarni pedagog deb atay boshlashgan. Inson yaratilishi, paydo bo’lishi zahotiyoq ilm va tarbiyaviy sifatlar uning yashashi, hayot kechirishi uchun eng zaruriy shart va vositalar ekanligini anglab

boradi. Shuning uchun insoniyat jamiyatning ilk ko’rinishlaridanoq tarbiya bilan shug’ullanuvchi mutaxassislarga ehtiyoj tug’ildi, desak biz tarbiyani faqat bir tomonini, ya‘ni boshqalarni yana ham xususiylashtirib, agar yoshlarni tarbiyalash, desak tarbiya tushunchasiga juda ham tor qaralgan bo’ladi. Chunki tarbiya eng avvalo har bir insonni o’ziga qaratilgandir. Har bir kishi doimo ham aqliy, tarbiyaviy, jismonan takomillashib, shakllanib bora di. Ayrim kimsalar bu fikrga qo’shilmasliklari mumkin. Chunki bunda jamiyatdagi o’rta, katta avlodning tarbiyasida kamchiliklar, yetishmovchiliklar bor ekan-da, degan xulosa chiqarmasligi kerak. CHunki olamning moddiy-ma‘naviy tuzilishi, qurilishi, uning rivoji, insonning moddiy - ma‘naviy yashash sharoiti, imkoniyatlari, uiing aqliy, axloqiy, jismoniy holati bilan uzviy bog’liq.. Shuning uchun tabiatning inson yashashi, mavjudligi, baxtiyorligini ta‘minlash imkoniyatlari, uning aqliy-axloqiy, jismoniy rivoji, o’sishiga to’g’ridan-to’g’ri bog’liqdir. Tabiatdagi, jamiyatdagi muammolar insoniyatni ma‘naviy-aqliy rivojlanishiga yo’naltirib unga o’zining yangi-yangi xazinalarini ochib beraveradi. Tarbiyani eng avvalo insonning o’ziga qaratilganligi Prezidentimiz tomonidan ishlab chiqilgan butun dunyo hamjamiyati tan olgan, qadamba-qadam amalga oshirilayotgan "o’zbek mode li" da juda to’g’ri belgilandi. Dunyoda birinchi bor insonni diqqat-e‘tibori uni o’zligini anglashga qaratildi. O’zligini anglash birinchidan, uning ozod, erkin, nodir, ulug’ siymoligini anglash va o’zida unga amal qilish sifatlarini shakllantirib borish bo’lsa, ikkinchidan uning o’ziga xos milliy-insoniy sifatlarini ochib beruvchi etnik, ma‘naviy-insoniy asoslarini anglash va ularga amal qilishdan iboratdir. Yuqorida sanab o’tilgan ikki sifat komil inson sifatining asosini tashkil etadi. Chunki komil inson sifatlarini tar biya sohasidagi ilmlarni xulosalab, mujassamlashtirilsa, ular asosan uchta: 1.Ezgu niyat, fikr: 2.Ezgu so’z, xushmuomala: 3.Ezgu ish, ezgu faoliyatdan iboratdir.

SHu yuqoridagi uch sifat o’qitishning, ta‘lim-tarbiyaning bosh maqsadidan iboratdir. Bu bosh maqsad insonlarda, yoshlarda, mutaxassislarda komillik sifatlarini takomillashtirish, yoshlarni zamonaviy, axloqiy-amaliy o’quv, malaka, ko’nikmalar bilan qurollantira borish, mutaxassislarda har bir sohaga mos ilm, bilim, ko’nikmalar hosil qilishdan iborat bo’lgan pedagogika fanining zamonaviy fan asoslarini kengayganligini ko’rsatadi. Pedagogika fanining predmeti. O’qitishning ta‘lim-tarbiyaning zamonaviy konuniyatlari, mazmuni, usullari, vositalari bilan kishilarni, yoshlarni, mutaxassislarni qurollantiruvchi fan bo’lganligi uchun uning metodologik asoslari maqsad va vazifalari dunyoning moddiy-ma‘naviy rivojida shaxs kamoloti uyg’unligi qonuniyatlari va davlatning zamonaviy siyosatidan kelib chiqadi. O’zbekiston Respublikasining ta‘lim to’g’risidagi qonunida — ta‘lim O’zbekiston Respublikasi ijtimoiy taraqkiyotida sohasini ustuvor deb e‘lon qilinadi. Ta‘limning, o’qitishning vazifasi fuqarolar. yoshlarning eng asosiy konstituttsiyaviy huquqlaridan biri bo’lgan har bir kishining aqliy-amaliy imkoniyatlarini ro’yobga chiqarish, ijodiy qobiliyatlarini namoyon etish, intellektual jihatdan rivojini ta‘minlash, o’zi hohlagan kasbini tanlash, uni mukammal egallab, shu sohada baxtiyor faoliyat ko’rsatish uchun moddiy- ma‘naviy, tarbiyaviy-didaktik shart-sharoit yaratishdan iboratdir. Bu umumiy vazifadan ta‘limning har bir bo’g’ini, turi va bosqichlarining o’ziga xos vazifalari kelib chiqadi. Insonshunoslik fanlari tizimida pedagogikaning tutgan o’rni shu bilan belgilanadiki, u shaxsni rivojlantirish, shakllantirish, tarbiyalash, ma‘lumotli qilish va o’qitishi (ta‘lim berishi) qonuniyatlari borasida tadqiqot ishlarini olib boradi. Shu sababli, rivojlantirish, shakllantirish, ta‘lim va tarbiya, ma‘lumot pedagogikaning asosiy kategoriyalari yoki tushunchalari deb ataladi. SHaxs turli omillar ta‘sirida shakllanadi. Tarbiya esa shaxsni shakllantiruvchi, rivojlantiruvchi omillardan biridir. Katta yoshlilar turli vositalar va usullar orqali ma‘lum maqsadni ko’zlagan holda o’z tarbiyalanuvchilarida ma‘lum xislatlarni

hosil qilish va rivojlantirishni xohlaydilar. Shunday qilib, tarbiya shaxsni muayyan yo’nalishda shakllanti rish, kamol toptirish maqsadida turli odamlarning bir-biriga ta‘sir ko’rsatadigan ijtimoiy munosabatdir. Bu jarayonda shaxsning rivojlaiishini harakatlantiruvchi kuchlar, omillar hamda tarbiyalanuvchilarning yoshi, shaxsiy xususiyatlari e‘tiborga olinadi. Tarbiya jarayonida mikromuhitning ijobiy ta‘siridan to’la foydalaniladi va salbiy ta‘sirini zaiflashtirishiga harakat qilinadi. Tarbiya bir joyda tarbiyalanuvchilarga ta‘sir ko’rsatadigai barcha bo’g’inlar birlashib, ahillik bilan ishlashga erishiladi va har bir shaxs o’z-o’zini tarbiyalash qobiliyatiga ertaroq ega bo’ladi. Tarbiya aksariyat holatlarda keng ma‘noda ishlatilib ta‘lim, ma‘lumot rivojlanish jarayonlariga kiradigan ishlarning mazmunini ham anglatadi. Ularning natijalarini o’zida aks ettiradi. Asosiy pedagogik tushunchalardan yana biri ta‘lim, ya‘ni o’qitish, bilim berish tushunchasidir. Ta‘lim deganda, biz va insoniyatni ilmiy bilimlar hayot uchun zarur bo’lgan ko’nikma va malakalar bilan qurollantirish qobiliyatlarini o’stirish, tafakkurlarini shakllantirish jarayonini tushunamiz. Ta‘lim o’z darajasi va vazifasiga qarab maktabgacha ta‘lim, umumiy o’rta ta‘lim, o’rta maxsus, kasb- hunar ta‘limi va oliy ta‘li mi, oliy o’quv yurtidan keyingi ta‘lim, kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash, maktabdan tashqari ta‘limdan iborat bo’lib, ular uzluksiz ta‘lim tizimini tashkil qiladi. Kelajakdagi ixtisosligidan qatiy nazar, har bir kishi uchun bilim ko’nikma va malakalarni umumiy o’rta ta‘lim maktablarda beriladi. Kasb egallash uchun zarur bilim ko’nikma va malakalarni oliy va o’rta maxsus, kasb-hunar ta‘limiga qarashli o’quv yurtlarida oladilar. Ta‘lim maxsus tayyorgarlik ko’rgan, pedagogik faoliyat bilan shug’ullanish huqukiga ega bo’lgan shaxslar rahbarligida amalga oshiriladigan bilim berish jarayonidir. Ta‘lim pedagoglarning (bilim berish) faoliyatidan va o’quvchi-talabalarning (bilim olish. o’qish) faoliyatlaridan iborat qo’shaloq jarayondir. Birgalikdagi faoliyat orqali yoshlar ilmiy bilimlar bilan qurollanadi. Buning natijasida ularni ijodiy qobiliyatlari har tomonlama shakllanadi. Ma‘lumot ta‘lim-

tarbiya jarayonining natijasi orqali to’plangan bilim, ko’nikma va malakalar yig’indisi va shakllangan ma‘naviy fazilatlar majmuidir. Ma‘lumot olishning to’g’ri va ishonchli yo’li davlat ta‘lim standartlari bo’yicha bilim beradigan, aniq maqsadli rejalar, dasturlar asosida o’quv yurtlarida tashkil qilinadigan ta‘lim-tarbiya jarayonidir. Ta‘lim, tarbiya, ma‘lumot, rivojlanish, shakllanish uyg’unlashgan yagona jarayondir. Unda o’qituvchi-tarbiyachi rahbarlik qiladi. Pedagogika uzoq tarixiy jarayonda shakllanar ekan, hozirga kelib ilmiy bilimlarni mustaqil bir tarmog’i sifatida, fan sifatida shakllandi. O’zining ilmiy-nazariy, uslubiy, amaliy asoslarini yaratdi. Natijada pedagogika fanlari tizimi, ya‘ni uning tarmoqlari vujudga keldi. Yaqin vaqtgacha falsafaning bir tarmog’i hisoblangan pedago gikaning mustaqil yangi yo’nalishlari yaratildi. Jumladan, Pedagogika tarixi mustaqil tarmoq sifatida, Pedagogika fanining tarixan rivojlanishi o’zida aks ettiriladi. Bunda o’tmishdagi ilg’or pedagogik g’oyalarni paydo bo’lishi, rivojla nishi, ularning bugungi kundagi ahamiyati, merosdan foydalanishning zaruriyati haqida fikr yuritiladi. Pedagogika fanlari tizimida tarbiyalanuvchilarning yoshlariga qaratilgan tarmoq pedagogikalar mavjud. Jumladan: maktabgacha ta‘lim pedagogikasi, umumiy ta‘lim pedagogikasi, o’rta maxsus, kasb-hunar ta‘limi pedagogikasi, oliy ta‘lim pedagogikasi, ishlab chiqarish pedagogikasi, pedagogik menejment, davolash pe dagogikasi, gerontopedagogika, harbiy pedagogika, yangi pedago gik texnologiyalar kabilardir. Bu tarmoq pedagogikalar maktabga cha ta‘lim muassasalarida umumiy va o’rta maxsus, kasb-xunar ta‘limi, oliy o’quv yurtlarida olib boriladigan ta‘lim-tarbiya jarayonining qonuniyatlarini o’rganadi. Bulardan tashqari difektologiya deb ataluvchi maxsus peda gogika ham shakllandi va maxsus o’quv maskanlarida o’qituvchi, tarbiyachilar tayyorlashda surdopedagogika (soqov bolalarni o’qitish va tarbiyalashda), tiflopedagogika (ko’zi ojiz bolalar ni o’qitish), oligofrenapedagogika (aqliy rivojlanishdan orqada qolgan bolalarni tarbiyalash va o’qitish) logopediya (nutqi yaxshi rivojlanmagan bolalarni o’qitish) masalalari bilan shug’ullanadi. Pedagogika fanlari tizimining

muxim tarmog’i sifatida aniq fanlarni o’qitish va o’rganishning qonuniyatlari o’rganuvchi uslubiyot fanining ham xizmatlari beqiyos kattadir. Har bir fanni o’qitishnig o’ziga xos yo’l-usullari mavjuddir. Ba‘zan bu fanni xususiy metodika, ya‘ni uslub deb atashlari ham bejiz emas. Hozirgi kunda o’quv yurtlarida tarix o’qitish, matematika o’qitish, til o’qitish uslubiyoti fani o’qitilmokda. Keyingi yillarda, oila pedagogikasi, kasb-hunar ta‘lim-pedagogikasi, harbiy pedagogika, sport pedagogikasi kabilar, shakllanmoqda. Pedagogika mustaqil fan sifatida shakllanadi va shakllanmoqda. Ammo shaxs kamoloti bilan bog’liq muammolarni hal etishda boshqa fanlar bilan hamkorlik qiladi. Pe dagogika umumiy psixologiya, yoshlar psixologiyasi bilan uzviy bog’langan. Psixologiya shaxsning turli yoshdagi psixik rivojlanish qonuniyatlarini, ta‘lim-tarbiya ta‘sirida inson psixikasining o’zgarish mexanizmini tushuntiradi. Shunday ekan, ta‘lim- tarbiya jarayonida pedagog tarbiyalanuvchilarning psi xik rivojlanishini, shaxsiy sifatlarini o’rganish lozim.. Shundagina samarali ta‘sir ko’rsata oladi. Pedagogika inson dunyoqarashining shakllanishi, jamiyag va shaxsning o’zaro munosabati hamda bilish faoliyati muammolarini o’rganuvchi falsafa bilan hamkorlik qiladi. Ayniqsa, axloqiy tarbiya bilan etikaning estetik tarbiya bilan estetikaning o’zaro aloqalari hammamizga ma‘lumdir. Keyingi yillarda pedagogika sotsiologiya, siyosatshunoslik fanlari bilan aloqalari rivojlanmoqda. Insonning jamiyatdagi o’rni, ijtimoiy muhitning shaxs rivojlanishi va tarbiyasiga ta‘sirini o’rgatishda pedagogika bu fanlar bilan hamkorlik qilmoqtsa. Pedagogika tarix, etnografiya, folklor (xalq og’zaki ijodi) kabi fanlarning yutuqlaridan samarali foydalanmoqda. Bugungi kundagi pedagogik jarayonning mohiyatini chuqurroq anglash uchun uning o’tmishdagi shakllanish tarixini yaqqol tasavvur qilmoq darkor. Bunday sharoitda tarixiy merosga, folklor manbalarga murojaat kilinadi. Shaxsning jismonan yetukligi, barkamolligining ajralmas qismidir. Pedagogikada jismoniy tarbiya to’g’risida fikr yuritilar ekan, yoshlar fiziologiyasi va gigienasi to’g’risidagi bilimlardan foydalanish lozim bo’ladi.

O’zbekiston mustaqillikka erishgandan so’ng o’z tarixini, jumladan pedagogika tarixini o’rganish uchun keng yo’l ochdi. O’tmishdagi pedagogik tafakkur daholarining shuhratini tiklash, ularning g’oyalarini hayotga tadbiq etishdek ulug’ ishlar amalga oshirilmoqda. Darhaqiqat, ota-bobolarimiz yosh avlodni komil inson qilib tarbiyalashga alohida e‘tibor berganlar. Islomiy tarbiyaning ma‘naviy, ma‘rifiy ahamiyatiga katta e‘tibor berganlar. Yurtboshimiz I.A.Karimov ta‘kidlaganlaridek: “Islom dini - bu ota-bobolarimiz dini, u biz uchun ham iymon, ham axloq, ham ma‘rifat ekanligini unutmaylik, Olloh qalbimizda, yuragimizda”. Tarbiya tarixini o’rganar ekanmiz, u juda qadimiy jarayon ekanligini insoniyat butun hayoti davomida tarbiya bilan shug’ullanganligiga ishonch hosil qilamiz. Bu jarayonda ajdodlarimiz tarbiyaviy. ta‘sirining samarali yo’l usullari va manbalarini qidirib hayotga tadbiq kila boshlaganlar, buning natijasida tarbiya haqidagi g’oyalar, nazariya va tavsiyalar paydo bo’la boshlagan. Bu pedagogika fanining paydo bo’lishiga sabab bo’ldi. Jahon mutafakkirlari o’zlarining pedagogik g’oyalari bilan fanning rivojlanishiga hissa qo’shdilar. Bu jarayonda o’zbek mutafakkirlarining jahon pedagogikasi tarixiga qo’shgan hissalari cheksizdir. Tarixga nazar tashlar ekan miz, tarbiya haqidagi g’oyalar eramizdan oldingi VI asrda shakllanganligi haqida ma‘lumotlar mavjud. Keyingi davrlarda pedagogik g’oyalarning shakllanishida zardushtiylik ta‘limoti uning muqaddas kitobi “Avesto”da kimmatli fikrlar talqin etilgan. Kishilik tarixida islom ta‘limotining tar biya haqidagi g’oyalarining shakllanishida ahamiyati cheksizdir. Qur‘oni Karim va hadisi Shariflarda, musulmon ahlining dunyoqarashi falsafasi, ma‘naviyati, axloqi, e‘tiqodi, har tomonlama barkamolligi kabi insoniy sifatlarni shakllantirish yo’llari bayon qilingan. Pedagogika tarixiga nazar tashlar ekanmiz, tarbiya haqidagi g’oyalarning shakllanishida, Imom Buxoriy, Iso at- Termiziy, Forobiy, Ibn Sino, Beruniy, Yusuf Xos Xojib, Yassaviy, Naqshbandiy, Navoiy, Behbudiy, Avloniy va boshqa qardosh xalqlar farzandlarining xizmatlari kattadir.

Mamlakatimizning yaqin o’tmishidagi tarixiga nazar tashlar ekanmiz, rus va sovet imperiyasi ta‘sirida o’zbek Xalqi o’z tarixi, milliy urf-odatlari, an‘ana, umuminsoniy kadriyatlarni bilish va o’rganish uchun kurashgan Fitrat, Munavvar Qori, Elbek, Qodiriy qatl qilindi. Qolgan vatanparvar allomalarimiz qamaldi. Ammo qatag’onlik davrida ham pedagogik merosni o’rganish to’xtamadi. Navoiy, Beruniy, Avloniy kabilarning ijodi o’rganildi, o’zbek xalq pedagogikasi yaratildi. O’zbekiston mustaqil bo’lgandan so’ng mamlakatimizda ta‘lim-tarbiya tizimida ham katta o’zgarish va islohotlar boshlandi. 1992 yilda "Ta‘lim to’grisida"gi Qonun qabul qilindi. Bu qonunda oldingilardan farqli ravishda xalq ta‘limining yangi qoidalari, ya‘ni printsiplari e‘lon qilinib, hayotga tadbiq etila boshladi. Ta‘lim-tarbiya jarayonining mazmuni, shakl va usullari bu sohada erishilgan ilg’or tajribalar asosida ishlab chiqildi. Bunda ta‘limning jahon standarti darajasida bo’lishi nazarda tutiladi. O’zbek tiliga davlat tili maqomi berilishi bilan ona tilini chuqur o’rganishga alohida e‘tibor berilmoqda. Bundan tashqari mustaqillik yillarida lotin grafikasidagi yozuvga bosqichma-bosqich o’tilmoqda. Ayniqsa, ta‘limni isloh qilish jarayonida test, reyting usullarini qo’llanishi iqtidorli talabalarni aniqlash va o’qitishda muhim rol o’ynamoqda. Mustaqillik yillaridagi muhim voqealardan biri, ya‘ni 1997 yil Oliy Majlisning IX sessiyasida "Ta‘lim to’g’risida"gi Qonun va "Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi"ni qabul qilinishi bo’ldi. Bu asosida ta‘lim tizimi bosqichma-bosqich isloh qilinadi. Prezidentimiz I.A.Karimov ta‘kidlaganlaridek: “ Hayotimizni hal qiluvchi muhim masalalar qatorida ta‘lim-tarbiya tizimini tubdan o’zgartirish, uni yangi zamon talabiga ko’tarish, barkamol avlodimiz kelajagiga dahldor qonun loyihalari ham bor”, - degan edilar. Bu muhim hujjatlar asosida ta‘lim tizimida katta o’zgarishlar sodir bo’lmoqda. Bu jarayonda, davlat ta‘lim standartlari ishlab chiqildi. Kadrlar tayyorlanshning milliy modeli yaratildi. O’rta maxsus, kasb-hunar ta‘limiga uzluksiz ta‘limni bir turi sifatida yangi ta‘lim yo’nalishlarini, ya‘ni akademik litsey, kasb-hunar kollejlari barpo qilindi. Oliy ta‘lim ham ikki bosqichli, ya‘ni bakalavriat va magistraturadan iborat qayta tuzildi.

Bu o’zgarishlar pedagogik ta‘limning ham nazariy, ham amaliy muammolarini ilmiy asosda qayta ishlab chiqishni, pedagogikaga doir zamonaviy ilmiy ishlar, darsliklar, qo’llanmalar yaratishni taqozo qiladi. Prezidentimiz aytganlaridek: “Fuqarolar eidi ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni ishtirokchisi, bajaruvchisi emas, balki bunyodkori va tashkilotchisidir”. Bunday yangicha yondoshishlar pedagogika fanining ob‘ekti va predmetini kengaytirdi. En di pedagogika fanining ob‘ekti faqat ta‘lim-tarbiya jarayo nining nazariy, metodologik amaliy ta‘minlovchi fan emas, balki komil inson shakllanishi, rivojlanishini ta‘minlov chi keng sohalarni o’z ichiga oladi. Shuning uchun kadrlar tayyor lash milliy dasturidagi milliy ta‘lim modelida shaxs kadr lar tayyorlash tizimining bosh ob‘ekti va sub‘ekti sifatida qaraladi. Ma‘lumki, pedagogika fani tarbiya va ta‘limning inson rivoji, shaxs kamoli va mutaxassis shakllanishida ta‘lim tizimini o’z ichiga olmaydigan etnik, antropologik, genetik, tarixiylik, mustaqillik, tabiiy-ekologik, instinktiv, ruhiy-hissiy bilish, rivojlanish, komillik omillariga ham suyanadi. Bundan tashqari pedagogika fani oldiga yangicha fikrlash, yangicha tafakkur, milliy mafkuraning keng qamrovli sifatlarini shakllantirish vazifalari qo’yildi. Endi pedagogika ta‘lim va tarbiyada hayot jarayonining hamma sohalarini, jabhalarini qamrab olmasa ham, u o’zining komil inson tarbiyasida juda katta asosiy imkoniyatlariga ega bo’lgan asosiy ijtimoiy fan mavqeini egallay olmagan bo’ladi. Shuning uchun ham yangi ta‘lim qonunida va mutaxassislar tayyorlash milliy dasturida ta‘lim ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning ustuvor yo’nalishi qilib belgilandi. Peda gogika fanining metodologiyasida, mazmunida, tarbiya nazariyasida, ta‘limning tashkiliy shakllarida, komillik darajasi, sifatlarini aniqlashda katta islohiy o’zgarishlar bo’ldi. Bu o’zgarishlar yangi pedagogik texnologiyalarda o’z aksini topishi lozim. Prezidentimiz I A Karimov o’zlarining «Milliy mafkuramiz xalqni xalq, millatni millat qilishga xizmat qilsin» nomli «Tafakkur» jurnaliniig (№2, 1998) bosh muharriri bilan bo’lgan muloqotlarida insonni ma‘naviy-amaliy shakllanishida hayotiy jarayonning hamma jabhalari mohiyatli ekanligini asoslab

berdilar. Prezidentimiz I.Karimov "Fidokor" gazetasi muhbirining savollarida “Donishmand xalqimizning mustahkam irodasiga ishonaman” nomli javoblarida (2000, iyun) milliy mafkura kishilarda doimiy uzluksiz shakllanib boradigan jarayon ekanligi haqida “Xalq, millat o’z milliy mafkurasini butun umri davomida takomillashtirib, boyitib boradi.CHunki mafkura qotib qolgan aqidalar yig’indisi emas. Bu uzluksiz jarayon bo’lib hayot davom etar ekan, uning shiddat sur‘ati tufayli mafkuraning oldiga ko’yiladigan yangi-yangi talablar ham paydo bo’laveradi”, degan edilar. Pedagogika fanida bu ulug’vor vazifa har bir o’quv fanini o’qitishda “milliy ta‘lim modeli”dan kelib chiqib, xar bir mavzu tushunchalarning ta‘limiy, tarbiyaviy rivojlantiruvchi funktsiyalarini olishning metodologik, tarbiya nazariyasi va amaliyoti, ta‘lim nazariyasi va amaliyoti, ta‘lim tizimini boshqarish, pedagogika tarixiga doir bo’limlarida asoslab beriladi. Davlatimiz rahbari ta‘kidlaganidek, "Milliy mafkura - bu xalqning, millatning o’tda yonmaydigan, suvda cho’kmaydigan o’lmas e‘tiqodidir".Ona tiliga muhabbat milliy mafkuramizning ustunlaridan biri sifatida ana shunday e‘tiqodning farzandidir. Milliy g’oyaning shakllanishi va rivojlanish jarayonida olib borilishi lozim bo’lgan davlat siyosati tushunchasi jamiyat hamda shaxsning muhim hayotiy va milliy manfaatlariga zarar keltiradigan turli xavf-xatarlarni aniqlash, oldini olish bilan birga ularni bartaraf etish bo’yicha faoliyatlarni ham o’z ichiga oladi. Talaba yoshlarda milliy g’oya va milliy mafkurani shakllantirishda ilmiy-pedagogak tadkiqot metodlari qo’l keladi. Metod (lotincha - metodos - yo’l so’zidan) tadqiqot yo’li, nazariya, ta‘limot deb tarjima kilinadi. Ilmiy tushuncha sifati da "metod" so’zi keng ma‘noda muayyan maqsadga erishish yo’lini, tor ma‘noda - tabiat va ijtimoiy hayot hodisalari va qonuniyatlarini bilish maqsadida qandaydir vazifani hal etish usulini bildiradi. Pedagogika fanining metodologik asosi va amal qiladigan negizi O’zbekiston Respublikasining "Ta‘lim haqida"gi qonuni, "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi", I.

A. Karimovning asarlari, Oliy Majlis materiallari va boy ilmiy-ma‘naviy meroslardir. Ob‘ektiv dunyoni bilish, nazariyada nimani o’rganish va o’rgatish kerak, kimni va qanday tarbiyalash lozim degan masalalar mavjud bo’lib, ular o’zaro uzviy bog’liqdir. Pedagogika fani o’z mazmun mohiyatini boyitishda, yangilashda mavjud pedagogik hodisa va jarayonlarni uning maqsadi va vazifalariga muvofiq keladigan usullari bilan o’rganadi. Ushbu ilmning ilmiy tadkiqot usullari deganda yosh avlodni tarbiyalash, bilimli qilish va o’kitishning real jarayonlariga xos bo’lgan ichki aloqa va munosabatlarni tekshirish, bilish yo’llari, uslublari va vositalari majmui tushuniladi. Peda gogika fanining ilmiy tadqiqot usullari qanchalik to’g’ri tanlansa, ta‘lim-tarbiya mazmunini yangilash va takomillashtirish shu darajada yuksaladi: Ammo shuni ta‘kidlamoq lozimki, ilmiy tadqiqot metodlari tizimi hali hozirgacha fanda to’la yaratilgan, hal etilgan emas. Mavjud va ishlab chiqilgan quyidagi ilmiy-tadqiqot usullariga tayanib fikr yuritish mumkin. Pedagogik kuzatish usuli. Suhbat usuli. Bolalar ijodini o’rgaiish usuli. So’rovnoma, test usuli. Maktab hujjatlarini tahlil qilish usuli. Eksperiment, tajriba, sinov usuli. Statistika ma‘lumotlarnn tahlil qilish usuli. Matematika-kibernetika usuli. Psdagogik kuzatish - odatda tabiiy kuzatish orqali o’quvchilarning fanlarni o’zlashtirishlari, ularning xulq atvori va muomalalaridagi o’zgarishlarni hisobga olish va tegishli ta‘limiy-tarbiyaviy ta‘sir ko’rsatish yo’llarini belgilash uchun qo’llaniladi. Bu metod tadqiqotchining pedagogik tajribaning muayyan bir tomoni va hodisalarini biror maqsadni ko’zda tutib idrok etish tashkil etadi. Bunda kuzatishlar tezligi va soni, kuzatish ob‘ekti, vaqti, pedagogik vaziyatlarni kuzatish uchun ajratiladigan xarakteristika va hokazolar hisobga olinadi.

Kayd qilish usuliga qarab kuzatish turlarga bo’linadi. Bevosita va bilvosita qayd qilish usuli tadqiqotchiga real pedagogik jarayon kuzatuvchilarning xatti- harakatlari va hokazolarni yozib qo’yish imkonini beradi. Bevosita kayd qilish usuli biror-bir hodisaning oqibatlari haqidagi faktik materialni boshqa shaxslar orqali yoki qandaydir asbobni qo’llash vositasida olishga imkon beradi. Ilmiy- texnika taraqqiyoti asrida kuzatishning vizual usullari xilma-xil texnika vositalari (kinofotos‘yomka, videozapis, televidenie va h.z.)ni qo’llash bilan tobora ko’p qo’llanilmoqda. Suhbat metodi — so’rashning bir turi bo’lgani holda, tadqiqotchining jiddiy tayyorgarlik ko’rishini talab etadi, chunki u tekshirayotgan shaxs bilan bevosita aloqada bulish vaqtida og’zaki suhbat tarzida, suhbatdoshining javoblarini yozmasdan erkii muomala formasida qo’llaniladi. Suhbat metodida — maktab o’qituvchilari va o’quvchilar jamoasi bilan ota- onalar va keng jamoatchilik bilan, yakka va guruhli tartibda ish olib borilganda qo’llaniladi. Suhbat metodidan farq qilib, intervyu olish metodi savollarni oldindan belgilangan izchillikda intervyu yo’li bilan bayon qilishni nazarda tutadi. Bunda javoblar magnit tasmasiga yoki kassetalarga yozib olinadi. Hozirgi kunda ommaviy so’rash nazariyasi va praktikasida intervyu tashkil etishning ko’p usulla ri mavjud: guruxlar bilan; intensiv; sinash va h.k. Bolalar ijodini o’rganish — o’quvchilarning o’ziga xos indi vidual tartibdagi faoliyatlariga doir omillar taxlil qilinadi, xulosalar yasaladi. Pedagogik so’rash metodi — tadqiqotchining boshqa kishilardan pedagogik tajribaning biror tomoni yoki hodisalari haqida axborot olish jarayoni bu metodning asosini tashkil qiladi. So’rash savollarning mantiqiy o’ylangan sistemasini, ularning aniq ifodalanishini, nisbatan kamchiligi (3-5ta) nazarda tutiladi. Shuningdek, qat‘iy formadagi javobni ("ha","yo’q") ham taqozo etishi mumkin.

Test, so’rovnomalar - bu so’rovnoma, ya‘ni anketa usuli qo’llanganda yaratilgan ilmiy farazning yangiligini bilish, aniqlash, o’quvchilarning yakka yoki guruhli fikrlarini, qarashlarini, qanday kasblarga qiziqishlarini, kelajak orzu-istaqlarini bilish va tegishli xulosalar chiqarish, tavsiyalar berish maqsadida o’tkaziladi. Test savollaridan ko’zlangan maqsad oz vaqt ichida o’quvchilarning bilimlarini yoppasiga baholashdir. Mutaxassislarning bilimini va saviyasini aniqlash uslublaridan biri — bu test yordamidagi sinovdir. Test yordamida sinov o’quvchi yoki mutaxassisning bilimi, ilmi, ma‘naviyati hamda yoshlarning kaysi yo’nalish va mutaxassislikka layoqati, iqtidorini zudlik bilan aniqlash yoki baholashga imkon beradi. Test yordamida bilimni baholashning pedagogika nuqgai nazaridan ba‘zi bir yutuqlari va kamchiliklarida keltirilgan va baholash jarayonini EHM yordamida avtomatlashtirish muhimligi ta‘kidlangan. Test savollari va masalalarining jozibadorligiga sabab, uning qisqa va lo’ndaligi, to’g’ri javobni umumiy javoblar ichida borligi va ularning o’quvchilarga ko’rsatma bo’lib xizmat qilishi, uning topishmokli o’yinga o’xshashligi va javobni topishda xotira, intutsiya va topqirliklar qo’l keladi. Test savollarini chop etish o’quvchilarning mustaqil ishlashini yanada faollashtiradi. Test sinovini oliy va o’rta maxsus o’quv yurtlariga kirish imtihonlarida qo’llash quyidagi qator natijalar berdi. Imtihon oluvchi bilan imtihon topshiruvchi orasida sub‘ekgiv sabablar va psixologik to’siqlar yo’qoladi. Barcha abiturientlarga beriladigan imtihon sharoitlari vaqti variantlarning murakkablik darajasi, baholash kriteriylari deyarli bir xil bo’lishiga erishiladi. Test natijalarini EHM yordamida avtomatlashtirilgan holda ishlab chiqish amalga oshirildi, o’quvchilarning qaysi fandan va uning qaysi bo’limidan bilimlarining past yoki yuqoriligini baholash va uning respublikamiz regionlari, hatto ayrim maktab- litseylar bo’yicha tahlil qilish imkoniyati yaratildi. Iqtidorli yoshlarni tanlash, olimpiadalar o’tkazish jarayonlarini sezilarli darajada yaxshilashga olib keldi.

Oliy o’quv yurtiga kiruvchilar uchun test sinovi atigi 3 fandan bo’lib, albatta bu yetarli emas.Ular bir necha fandan bir necha bosqichdan iborat bo’lishi kerak. Oliy va o’rta maxs o’quv yurtlariga kiruvchi yoshlarning nutqi, til bo’yicha savodliligini nazorat qiluvchi yoshlarning fakat testlarni mexanik ravishda yodlash va tilga, boshqa fanlarga e‘tiborsizligiga barham berilishi mumkin. Test sinovlar metodi - bu yozma javoblarning ommaviy ravishda yig’ib olish metodidir. Test sinovlarini (anketalarni) ishlab chiqish murakkab ilmiy jarayon. Pirovard natija tadqiqot natijalarining ishonchliligi anketalar mazmuniga berilayotgan savollar shakliga, to’ldirilgan anketalar soniga bog’liq bo’ladi. Odatda test savollarining ma‘lumotlarini kompyuterda matematik statistika metodlari bilan ishlashga imkon beradigan qilib tuziladi. Maktab hujjatlarini tahlil qilish usuli - bunda o’quvchilarning umumiy miqdori, uning o’sishi yoki kamayish sabablari tavsifi, o’quvchilarning fanlar bo’yicha o’zlashtirish darajasiga, sinfdan qolishning oldini olish, rag’batlantirish va jazolash choralari turlariga, maktabning moddiy bazasiga e‘tibor beriladi. Eksperiment-tajriba-sinov usuli - ushbu tajriba asosan ta‘lim-tarbiya jarayoniga aloqador ilmiy faraz yoki amaliy ishlarning tadbiqi jarayonlarini tekshirish, aniqlash maqsadida o’tkaziladi. Statistika ma‘lumotlarini tahlil qilish usuli - xalq ta‘limi sohasidagi, jumladan, ajratilgan mablag’larning doimiy o’sib borishi, darslik va o’quv qo’llanmalari, ko’rgazmali qurollar, o’qituvchi kadrlar tayyorlash, maktab kurilishi, xo’jalik shartnomalari va ulardan tushayotgan mablag’lar statistika usuli orqali aniqlanadi. Masalan: ilmiy-pedagogik kadrlarni tayyorlash samaradorligi haqida to’xtaladigan bo’lsak, M.Ulug’bek nomidagi O’zMUda aspiranturaga universitetni muvaffaqiyatli tamomlagan, ilmiy-tadqiqot ishlariga qiziquvchan tadkiqotchilar, izlanuvchan mavzulari aniq bo’lgan, nomzodlik imtihonlarini topshirganlar qabul qilinadi. Bundan tashqari, boshqa muassasalarda va oliy o’quv yurtlarida ishlaydigan, kafedra va dekanatlar bi lan bevosita aloqada bo’lgan "Xalq so’zi" gazetasida chiqqan e‘lon bo’yicha konkursda katnashish niyatida bo’lganlardan ham arizalar tushadi.

2000 yil 1 yanvargacha O’zMUning aspiranturasida 335 kishi tahsil oldi, jumladan 258 kishi ishlab chiqarishdan ajralgan holda, ishlab chiqarishdan ajramagan holda 77 kishi. Shunga o’xshagan misollarni ko’plab keltirish mumkin. Matematika va kibernetika usullari - o’qitish nazariyasi, amaliyotida hisoblash matematikasi va kibernetikasi mashinalari yordamida bir tildan ikkinchi tilga tarjima, dasturli ta‘lim va uni mashina orqali boshqarish, o’qitishni mustahkamlash, baholash Orqali ta‘lim-tarbiya samaradorligini oshirish differentsial va individual ta‘lim berish, maktab hisobotini mashinalar yordamida tuzish kabi jarayonlardir. O’zMUda 1999 yilda ilmiy-tadqiqot bo’limining laborato riya va guruxlarida universitetning 50 ta iqtidorli talabala ri, 3 ta stajyor-tadqiqrtchisi, 17ta aspirant va 11 ta doktoranti faoliyat ko’rsatib kelishmoqda. Hisobot yilida 116 ta ilmiy mavzu bo’yicha izlanishlar. olib borildi. Jumladan, fundamental izlanishlar 36 ta, 11 mln. 175 ming so’m: davlat fan va texnika dasturi bo’yicha olib borilayotgan izlanishlar 28 ta, 9 mln.405 ming so’m: davlat fan va texnika qo’mitasining granti: " Fundamental 18 ta, 4 mln. 66 ming so’m: xo’jalik shartnomalari 23 ta, 34 mln. so’m. Bajarilgan ishlarning umumiy hajmi 64 mln. 535 ming so’mni tashkil qiladi. O’zMU ITI ni rejalashtirish, boshqarish va tashkil et hamda effektivligini oshirish borasidagi natijalarda quyidagilarni keltiramiz: O’zMUda 14 ta fakultet: mexanika-matematika, fizika kimyo, biologiya- tuproqshunoslik, geologiya, geografiya, tarix, falsafa, ijtimoiy-siyosiy fanlar, iktisod, xorijiy filologiya, o’zbek filologiyasi, jurnalistika, huquq, tillar markazi, amaliy fizika ilmiy tekshirish instituti, oliy pedagogika instituti, ikkita fakultetlararo kafedralar (harbiy va pedagogika) faoliyat ko’rsatmoqda. Hozirgi vaqtda O’zMUda davlat byudjeti mablag’idan 304 ta (to’la shtatda 57 xodim) bo’lib, 812 (122 ta fan doktori va 385 ta fan nomzodi) professor- o’qituvchilardan 169 nafari mazkur ilmiy izlanishlarda ishlaydilar.

Ilmiy-tadqiqot bo’limida to’la stavkada 5 ta fan doktori 27 ta fan nomzodi ishlaydi. Universitetda 8 ta Ixtisoslashgan Kengash faoliyat ko’rsatayapti. 11 ta mutaxassislik bo’yicha 5 ta doktorlik va 7 ta mutaxassislik bo’yicha 3 ta nomzodlik kengashi ishlamokda. Kengash a‘zoligiga O’zMU va boshqa tashkilotlardan fan doktori va nomzodlari kiritilgan. Bu ixtisoslashgan Kengashlarda tabiiy va ijtimoiy fanlar bo’yicha doktorlik va nomzodlik dissertatsiyalarining himoyalari o’tkaziladi. ITIda fundamental kutubxona fondidagi 3 milliondan ortiq kitob, 1000 dan ortiq nodir qo’lyozmalar yordam beradi. Kutubxonaga har yili 80 mingdan ortiq kitobxonlar o’z ijodiy ishlarini bajarish maqsadida tashrif buyuradilar. Davlat byudjetidan mablag’ bilan ta‘minlangan mavzular soni 64 ta bo’lib, ularga 24646000 so’m mablag’ ajratildi. Shu jumladan, fundamental 36 ta - 11 mln. 175 ming so’m, Davlat Fan va Texnika dasturi 28 ta - 9mln. 405 ming so’m, kontraktlar - fundamental 18 ta 4 mln. 66 ming so’m. Xo’jalik shartnomalari bo’yicha olib borilayotgan ilmiy izlanishlarning shartnoma bo’yicha mablag’ bilan ta‘minlanishi jami - 34 mln.so’mni tashkil qiladi. Sotsiologik tadqiqot metodi — Anketaga savollar kiritiladi. Bundan maqsad talaba- yoshlarning kasb-hunarga bo’lgan munosabatlarini aniqlash, talabalar orasidagi do’stlik munosabatlarini O’zMU dagi shart-sharoitlarni bilish, yutuq va kamchiliklarni, yoshlar orasidagi munosabatlarni, dinga, xususan tasavvufga bo’lgan qiziqishlarini aniqlash, talabalarning ma‘naviy sifatlar darajasini, bilim olishga ishtiyoqi, adabiyotlar bilan ta‘minlanganlik darajasi, o’quv taqsimoti, professor-o’qituvchilarning o’kitish darajasi, o’quv ko’llanmalarning sifati, kompyuter bilan mashg’ulot o’tkazish turlarini o’rganish universitetda qo’llanilayotgan testlar talabalar nazarida, ilmiy va kasbiy mahoratini oshirishdagi mashg’ulotlar turi, stipendiyalar miqdori, stipendiyalar tala balarning harajatini qanchalik qoplaydi, haq to’lanadigan ishlarda talabalar qatnashdimi, ota-onalarining moddiy yordami, ularning ma‘lumoti, ish joyi, talabalarning ko’p shug’ullanadigan jamoat joyi, yashash joyi, ilmiy dunyoqarashining shakllanishida ta‘sir etuvchi omillar, mutaxassis bo’lib yetishida hal qiluvchi omillar, talabalarning onglilik darajasi jarayoni, komil inson bo’lish uchun keraqli bo’lgan ma‘naviy sifatlar, komillikka erishish uchun tezroq kutulish kerak bo’lgan salbiy sifatlar, "Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi" va ta‘lim haqidagi

Qonunning mohiyati va mazmuni haqidagi talabalarning fikrlari, "O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida" kitobiga munosabati, o’zlashtirganlik daraja si haqidagi savollar anketaga kiritiladi. Savol-javoblarning barchasi kompyuterda qayta ishlanadi va xulosalar chiqariladi.

АDАBIYOTLАR: 1. Kаrimоv IА Bаrkаmоl аvlоd — O’zbеkistоn tаrаkkiyotining pоydеvоri. T. 1997. 2. Kаrimоv I.А. Kаdrlаr tаyyorlаsh milliy dаsturi. T. 1997. 3. "O’zbеkistоn Rеspublikаsi Tа`lim to’g’risidа"gi Qоnuii.1997. 4. G’аybullаеv N.R., Yodgоrоv R., Jdаrkin L.P., Tоshmurоdоvа K... Mаmаtqulоvа R. vа bоshqаlаr. Pеdаgоgikа. "Univеrsitеt", 1999. 5. G’аybullаеv N.R. Yodgоrоv R., Jdаrkin L.P., Tоshmurоdоvа Q.А., Mаmаtqulоvа R. vа bоshqаlаr. Pеdаgоgikа (Bаrchа bаkаlаvr yo’nаldshlаri uchun). 2000. 6.Inоg’оmоv R., Tоshmurоdоvа Q. Pеdаgоgаkа fаni XXI аsrdа. T. 2000. "Yangi аsr аvlоdi" nаshriyoti.

Похожие

Ijtimоiy pеdаgоgikа rivоjlаnishining mаdаniy tаriхiy аsоslаri

Pеdаgоgikа Fаnlаri Tizimi

O’zbеkistоndа zаmоnаviy bоsqichdа ijtimоiy pеdаgоgikа rivоjlаnishining ijtimоiy siyosiy vа huquqiy аsоslаri

Ijtimоiy pеdаgоgikа

Oliy mаktаb pеdаgоgikаsining vаzifаlаri vа istiqbоlli yo’nаlishlаri