O‘zbekistonning ziyoratchilik ekskursiya maskanlari - Педагогиka - Рефераты

O‘zbekistonning ziyoratchilik ekskursiya maskanlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

61 KB

O‘zbekistonning ziyoratchilik ekskursiya maskanlari Reja: 1. Ziyoratchilik turizmining rivojlanishi 2. Mamlakatimiz viloyatlarida joylashgan ziyoratgohlar

Ziyoratchilik turizmining rivojlanishi Jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayonida xalqaro turizm sohasi tobora jadal sur’atlar bilan rivojlanmoqda. Ayniqsa, xalqaro turizm sohasi rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyotida eng yuqori serdaromadli va dinamik holatda o‘sib borayotgan tarmoqlardan biriga aylanib bormoqda. Jahon turistik tashkiloti (JTT) ma’lumotlariga ko‘ra, turizm sohasiga butunjahon investitsiya kapitallari umumiy miqdorining qariyib 7 foizi, butun iste’mol harajatlarining 11 foizi, butunjahon soliq tushumining 5 foizdan ko‘prog‘i, xalqaro xizmat ko‘rsatish va servis tarmoqlarining uchdan bir qismi to‘g‘ri keladi. Halqaro turizm sohasi jahon xo‘jaligining transport, aloqa, savdo-sotiq, qurilish industriyasi, qishloq xo‘jaligi, iste’mol mollari ishlab chiqaruvchi sanoat tarmoqlari (yengil va oziq-ovqat sanoati korxonalari) bilan chambarchas holda rivojlanib bormoqda va jahon iqtisodiyotida ijtimoiy hamda iqtisodiy taraqqiyotning katalizatori sifatida namoyon bo‘lmoqda. Hozirgi kunda xalqaro turizmning eng muhim tarmoqlaridan biri diniy ya’ni ziyoratchilik turizmi bo‘lib hisoblanadi. Ziyoratchilik turizmning shakllanish tarixi uzoq o‘tmishga borib taqaladi. Ya’ni uning ilk bor vujudga kelishi antik davriga to‘g‘ri keladi. Ziyoratchilik turizmning asosiy paydo bo‘lgan maskanlari qadimgi greklar va rimliklar vatani bo‘lib hisoblanadi. Qadimda greklar va rimliklar ibodatxonalar va cherkovlar qurib, ularda sig‘inishganlar. Ziyoratchilarning sayyohat qilishidan asosiy mahsadi aziz avliyo joylarga qadam ranjida qilishi, sig‘inish chog‘ida ruhiy jihatdan yengillashishi, ko‘ngillarning poklanishi, og‘ir kasalliklardan xolos bo‘lmoqligi, qilib quygan gunoh ishlarini ollohdan so‘rab kechirishlarini, safar chog‘ida safdoshlari bilan ma’naviy yaqinlikda bo‘lishni orzu-umid qilishadilar. Ziyoratchi sayyohlar safarga chiqishida o‘z orzu umidlariga erishish, yaratganga shukronlar aytib uning izzat hurmatini bajo keltirishni o‘z ko‘ngillaridan o‘tkazadilar. Hozirgi kunga kelib dunyoda ziyoratchilik sayyohligining 10 dan ortiq yirik markazlari mavjud bo‘lib, ular yer sharining deyarli hamma qit’alarida joylashgandir.

Musulmon olamida ziyorat qilish makonlari ham anchagina. Jumladan, Markaziy Osiyoda, qolaversa jonajon O‘zbekistonimizda ham aziz avliyolar yashab, dafn etilgan qadamjolar, ziyorat maskanlari beqiyos ko‘p. Ular qatoriga Janubiy Qozog‘iston viloyati, Turkiston shahridagi Axmad Yassaviy maqbarasi; Toshkent viloyati Zangiota tumanidagi Zangiota majmuasi; Toshkent shahridagi Shayx Xivanda Taxur maqbarasi, Qaldirg‘och-biya maqbarasi, Yunusxon maqbarasi; Hazrati Imom majmuasi; Abubakr Muhammad Kaffal Shashi maqbarasi; Shayx Zayniddin bobo maqbarasi; Samarqand viloyati Payariq tumani Hartang qishlog‘idagi Imom Al-Buxoriy majmuasi; Oqdaryo tumani Dahbed qo‘rg‘onidagi Maxtumi A’zam maqbarasi; Samarqand shahridagi Shohi Zinda, Amir Temur, Ruhobod, Xo‘ja Doniyor, Motrudiy, Murod avliyo, Xo‘ja Axror Vali, Oq saroy, Cho‘ponota maqbaralari; Buxoro shahridagi–Ismoil Samoniy, Chashmai Ayub, Sadriddin Buharzi, Bohovuddin Naqshbandiy, Buyon Kulixon, Chor Bakr maqbaralari; Xorazm viloyatida Uch avliyo, Said Allovuddin maqbarasi; Qashqadaryo viloyatida–Jahongir, Dorus Saodat, Dorut Tilovat majmuasi, Ko‘k gumbaz masjidi; Surxondaryo viloyatida - Hakim at-Termiziy majmuasi; Sulton Saodat ibodatxona yodgorligi, Fayoztepa ibodatxonasi; Jizzax viloyatida–Sadr Vaxs avliyo (Avliyoota) majmuasi; Farg‘ona viloyatida Daxmon Shaxon go‘rxonasi, Mozorixon maqbarasi kabilar ziyoratchi sayyohlarni o‘ziga jalb qilib keladigan maskanlar bo‘lib hisoblanadi. 2. Mamlakatimiz viloyatlarida joylashgan ziyoratgohlar Imom Ismoil al-Buhariy-majmuasi. Bu majmua Samarqand shahridan 12km uzoqlikda Payariq tumani Hartang qishlog‘ida joylashgan. Hozirgi kunda imom Ismoil al-Buxoriy memorial majmuasi 10 gektardan ortiq maydondan iborat bo‘lib, bir paytning o‘zida bir yarim ming kishi namoz o‘qish imkoniyatiga ega bo‘lgan masjid, moviy rangda bezatilgan gumbazli maqbara, ilm dargohi va ma’muriy binodan iborat. Majmua 1998 yilda qaytadan qurib ta’mirlandi va Markaziy

Osiyodagi eng yirik, go‘zal va muqaddas sajdagoh joylardan biriga aylantirildi. Ziyorat uchun kelib ketadigan sayyohlar soni tobora ko‘payib bormoqda. Imom Ismoil al-Buxoriy 810 yil 20 iyul oyida Buxoro shahrida tug‘ilgan. U yoshligida o‘tkir zehnli, xotirasi kuchli bo‘lib, o‘n yoshidan boshlab hadisni o‘rgana boshlagan. Keyinchalik hadislarni to‘plash maqsadida Hijoz, Misr, Iroq, Xuroson kabi mamlakatlarga sayohatga chiqadi va to‘plagan hadislarni «Aljami as-Saxix» yoki «As-Saxix» (Haqiqiy to‘plam) nomi bilan ataladigan kitobini bosmadan chiqaradi. Bu asar musulmon olamida islom dinini targ‘ibot va tashviqot qilishda Qurondan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Imom Ismoil al-Buxoriy o‘z davrida 7400 taga yaqin hadislarni to‘plab, ularni birma-bir tekshirib chiqadi, hamda ularning mazmun- mohiyatiga qarab, huquqiy, tarixiy, biografik, ahloqiy, tibbiy turkumlarga bo‘lib o‘rganadi. Keyinchalik u 15 tadan ortiq hadis ilmiga oid asarlarni yozib qoldiradi va buyuk siymolar darajasiga ko‘tarilgan shaxslar qatoridan o‘rin egallaydi. Imom Ismoil al-Buxoriy 870 yil 1 sentyabrda Hartang qishlog‘ida vafot etgan. Shohi Zinda ansambli . Shohi Zinda ansambli Samarqand shahridagi eng muhim sajdagoh maskanlaridan biri bo‘lib, temuriylar avlodi dafn etilgan majmuadir. Bu qadimgi qabriston Samarqand shahrining shimoliy-sharqiy qismida ya’ni eski shaharning Afrosiyob tepaligida joylashgan. Majmuaning markaziy qismida Qusam ibn-Abbos qabri joylashgan. U Samarqandda islom dinini targ‘ibot va tashviqot qilganligi uchun avliyo darajasiga ko‘tarilgan shaxsdir. Shohi Zinda arxitektura ansambli XIV-XV asrlarda qurilgan nodir, kamdan- kam uchraydigan qurilish inshooti bo‘lib hisoblanadi va ziyoratchi sayyohlarni o‘ziga jalb qiluvchi muhim maskanlardan hisoblanadi. Mahdumi A’zam maqbarasi Samarqand viloyatida yana bir qadamjo maskanlardan biridir . Bu ziyorat maskani viloyatning Oqdaryo tumani Dahbed qo‘rg‘onchasida joylashgan. Mahdumi A’zam asli Namangan viloyati, Kosonsoy tumanida 1462 yilda tug‘ilib, 1542 yili 80 yoshida Dahbedda vafot etgan. U o‘z davrida yuqori obruy

va martabaga ega bo‘lgan Sayid Jaloliddin Xo‘ja Axmad oilasida tug‘ilib- o‘sib o‘tkir zehnli yigitga aylanadi. Xo‘ja Axmad Kosoniy yoki Mahdumi A’zam XV asr ikkinchi yarmi va XVI asr boshlarida sufizm ta’limotining yirik namoyondalaridan biri bo‘lib hisoblanadi. Uning yozib qoldirgan bir qator asarlari «Majmuat ul - Risoli» to‘plami shaklida bizgacha yetib kelgan. Alloma Maxdumi A’zam qabrini ziyorat qilish maqsadida sayyohlar mamlakatimizning turli hududlaridan kelishadi. Avliyo xo‘ja Doniyor qabristoni. Samarqand shahridagi yana bir ziyorat qilinadigan joylardan biri hisoblanadi. Bu qabriston Samarqand shahrining shimoliy qismida Afrosiyob tepaligi o‘rtasidan oqib o‘tadigan Siyob ariqining chap qirg‘og‘ida joylashgan. Bu yerda xo‘ja Doniyor yoki bibliyo avliyosi Danil jasadining bir qismi (ayrim man’balarga ko‘ra oyoq qismi, boshqa man’balarda ko‘rsatishicha – qo‘l qismi) sohibqiron Amir Temur buyrug‘iga binoan XV asrda Iroqning Mosul shahridan keltirilib ko‘miladi. XX asr boshlariga kelib xo‘ja Doniyor qabri ustiga mavzoley quriladi. Hozirgi kunda bu maskanga dunyoning ko‘pgina mamlakatlaridan ziyoratchi sayyohlar kelib ketishadi. Hazrati Bahovuddin Naqshbandiy majmuasi. Shayx, avliyo Bahovuddin Naqshbandiy majmuasi Buxoro viloyati Kogon tumani Qasri Orifon qishlog‘ida joylashgan. Hazrati Bahovuddin Naqshbandiy o‘z davrida sohibqiron Amir Temurning ma’naviy ustozi bo‘lgan. U yoshligida to‘quvchi bo‘lib, keyinchalik esa to‘quvchilar kasb-korining piri va temirchi naqshkor usta darajasiga ko‘tarilgan shaxsdir. Shayx Bahovuddinning asl ismi Said Muhammad Bahovuddin bo‘lib, u 1318 yilning muharram oyida tavallud topgan va 1389 yil mart oyida vafot etgan. Bahovuddin Naqshbandiy Buxoroi sharifda butun dunyoga tarqalgan darveshlar ta’limoti «Naqshbandiya» ga asos solgan shaxs hisoblanadi. U o‘z ta’limotida kishilarni ilm olishga, mehnat qilishga da’vat qiladi. Shayx Bahovuddin Naqshbandiy me’morial majmuasi 1545 yili Abdulazizxon tomonidan qurilgan bo‘lib, unda ikkita ayvonli masjid, minora, madrasa va daxmadan iborat. Ushbu majmua mustaqillik yillarida qaytadan ta’mirlandi va ajoyib ziyoratchi sayyohlar maskaniga aytantirildi.

Abduxoliq G‘ijduvoniy memorial ansambli . Bu inshoot Buxoro viloyatining G‘ijduvon shahri markazida joylashgan. Abduxoliq G‘ijduvoniy yoki xo‘ja Abd al-Xaliq Abd al-Djamil G‘ijduvoniy Buxoro viloyatining G‘ijduvon shahrida tavallud topgan. U dindorlar oilasida tug‘ilgan bo‘lib, masjid imomi bo‘lib ishlagan. Abduxoliq G‘ijduvoniy ilmga qiziquvchan bo‘lgan va u yoshligida Qur’oni karimni yod bilgan. Uning yozgan asarlari «Risola-yi tariqat», «Risola-yi Sahabiya», Vasiyat-noma», «Zikr al-Xaliq G‘ijduvoniy» kabi asarlari bizgacha yetib kelgan. O‘z asarlarida islom dinini omma o‘rtasidagi keng ko‘lamda targ‘ibot va tashviqot qilishga chaqiradi. Abduxoliq G‘ijduvoniy 95 yil umr ko‘rgan va mazkur ansambl hududiga dafn etilgan. Surxandaryo viloyatida asosiy ziyoratgoh obidalar va tarixiy yodgorliklarning aksariyat qismi Termiz, Angor va Sherobod tumanlarida joylashgan. Bu tarixiy obidalar viloyatda IX asrdan boshlab qurila boshlangan. Ulardan eng muhimi Hakim at Termiziy ansambli bo‘lib hisoblanadi. Hakim At Termiziy ansambli ( XII-XV asrlar) Amudaryoning o‘ng qirg‘og‘ida eski Termiz shahri xududida joylashgan. Bu majmuada sufiylik (“Hakimiy”) oqimining asoschisi Abu Abdulla Muhammad bini Ali bini Huseyn al-Hakimi Termiziy qabri joylashgan bo‘lib, u muqaddas va aziz qadamjolardan biridir. Hakim at-Termiziy islom olamidagi eng ko‘zga ko‘ringan 98 ta shayxlar nomayonlaridan biri bo‘lib hisoblanadi. U taxminan eramizning 749-750 yillarida Termizda tug‘ilgan va 120 yoshida 869 yili yovuz bosqinchilar tomonidan o‘ldirilgan. U o‘z davrida Termiz ota , Hakim Termiziy (Termiz donishmandi) nomiga sazovar bo‘lgan shaxsdir. Hakim at-Termiziy 30 ga yaqin ma’naviy-falsafiy harakterga ega bo‘lgan asarlarni yozib qoldirgan buyuk allomalardan biri hisoblanadi. Uning ilmiy ishlari falsafa, tarix, tibbiyot, astronomiya, qurilish, huquqshunoslik, matematika, tilshunoslik fanlariga mansub bo‘lib ensiklopedist (qomuschilik) olim darajasiga ko‘tarilgan shaxsdir. U birinchilardan bo‘lib sharh kalendarini tuzgan olimdir.

Hakim at-Termiziy o‘z davrida sayidlarning buyuki bo‘lib, juda ta’lantli, gapga chechan, notiq va hikmatli so‘zlarni to‘plagan dono ulamolardan biri bo‘lgan. Mutaxassislar fikricha Hakim at-Termiziy tomonidan yozib qondirilgan uning asarlari islom olamida hanuzgacha o‘z kuch-qudrati va qadr-qiymatini yo‘qotgani yo‘q. Ulamoning qabri ustiga XII asrda katta hashamatli maqbara qurilgan. Qabr ustiga o‘rnatilgan yodgorlik -marmar toshdan iborat bo‘lib, turli xil naqsh san’ati va tosh o‘ymakorligi bilan bezatilgan. Viloyatdagi ikkinchi bir muhim qadamjolardan biri Sulton Saodat ibodatxonasidir. Bu ibodatxonada ( XII-XIV asrlarda) Termiz saidlari ya’ni Muhammad payg‘ambarning to‘g‘ridan-to‘g‘ri avlodlari dafn etilgan maskandir. Ibodatxona markazida Said Hasan al-Amirning hoki ko‘milgan. Abu Iso Muhammad at-Termiziy maqbarasi viloyatning Sherobod tumanida joylashgan. Bu maqbara IX asrda yashagan mashhur (illohiyotchi) hadisshunos Muhammad ibn Iso Savra ibn Muso ibn ad-Dahkak Abu iso al Busha at-Termiziynikidir. Abu Iso Muhammad at-Termiziy Termiz shahrida tug‘ilib taxminan 892-893 yillarda vafot etgan. U dunyodagi eng mashhur oltita hadischilardan biri bo‘lgan. Abu Iso Muhammad at-Termiziy Xuroson, Iroq, Xijoz kabi shaharlarda yashab hadislarni to‘plagan. Uning ma’naviy ustozlari va ma’naviyat xomiysi Imom al-Buxoriy, Abu Dovud Sijjistoniylar hisoblangan. U islom ilmida ismshunoslik, huquqshunoslik, sharhlovchi, tasavvufshunoslik (sufizmshunoslik) sohalari bilan shug‘ullanishgan. Abu Iso Muhammad at-Termiziy asarlari ichida “Al-Jam as-Saxix”, “Ash-Shamoil an-Navovita”, “Kitob al-aql va-l-xavo” va boshqa islom ilmini targ‘ibot-tashviqot qiladi. Ayniqsa uning kitoblaridan “Ash- Shamoil an-Navoviya Muhammad payg‘ambarning hayotiga bag‘ishlangan bo‘lib, u juda noyob, bebaho tarixiy asar hisoblanadi. Ushbu asar mudaris olim Sayid maxmud Taroziy tomonidan o‘zbek tiliga tarjima qilingan (M. Hoshimov, 2001). Zangiota ansambli. Ushbu qadamjo Toshkent viloyatining Zangiota tumanida joylashgan qadimgi tarixiy obidadir.

Zangiotaning asl ismi Oyxo‘ja bo‘lib, uning tanasi qora rangda bo‘lganligi sababli zangiota ya’ni “qoraota” laqabiga ega bo‘lishgan. Zangiota qadimgi Shoshda (hozirgi Toshkent sh.) tug‘ilgan. Uning tug‘ilgan yili noma’lum. U 1258 yilda vafot etgan. Zangiota cho‘ponlar (chorvadorlar) piri bo‘lib, Axmad Yassaviy avlodlaridandir. Zangiota va uning oilasi Anbar bibi qabrlari ustiga XIV asrda sohibqiron Amir Temur buyrug‘iga binoan maqbara, masjid, madrasa va minora qurilgan. Hozirgi kunda ushbu maskanga kelib-ketuvchi ziyoratchi sayyohlar soni ortib bormoqda. Mustaqillik yillarida respublikamiz Prezidenti I.A.Karimovning bevosita rahbarligida juda ko‘pgina aziz, avliyolarning dafn etilgan joylari va qabrlari qaytadan ta’mirlanib, asl holatiga keltirildi. Bir qancha qadamjo joylar xushmanzara, obod, ziyoratgoh maskanlarga aylantirildi. Ular qatoriga Bahovuddin Naqshbandiy, G‘ijduvoniy, Imom al-Buxoriy, Mahtumi A’zam, Shohizinda, Motrudiy, Hakim at-Termiziy, Zangiota kabi aziz avliyolar va imomlar maqbaralari musulmon olamining beqiyos, go‘zal ziyorat qiladigan va ma’naviy ruhlanadigan joylariga aylantirildi. Tayanch iboralar: Ziyoratchilik turizmi, Imom Ismoil al-Buhariy-majmuasi, Shohi Zinda ansambli, Mahdumi A’zam maqbarasi, Hazrati Bahovuddin Naqshbandiy majmuasi, Abduxoliq G‘ijduvoniy memorial ansambli, Hakim at Termiziy ansambli, Zangiota ansambli.

Похожие

Ekskursiya matnini tayyorlash

Ekskursiya xizmatlarini tayyorlash texnologiyasi

Ekskursiya xizmatlari hikoyasining mazmunini tayyorlash

Ekskursiya- turistik mahsulotning tarkibiy qismi

Turizmdagi maxsus turlarning tasnifi, tavsifi va geografiyasi